AKADEMİM SMMM
MALİYET MUHASEBESİ
STAJ BAŞLATMA SINAVI
SATIŞLARIN MALİYETİ TABLOSU
ÜRETİM MALİYETİ
Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri (DBİMM+DÖNEMİÇİ ALIŞ-DSİMM) Direkt İşçilik Giderleri
Genel Üretim Giderleri Yarı mamul Kullanımı
Dönembaşı Yarımamul(+) Dönemsonu Yarımamul (-) ÜRETİLEN MAMUL MALİYETİ Mamul Stoklarında Değişim
Dönembaşı Mamul (+) Üretilen Mamul Maliyetine+Dönem başı Mamul
Dönemsonu Mamul (-) SATILABİLİR MAMUL MALİYETİ
A.SATILAN MAMUL MALİYETİ TİCARİ FAALİYET
Dönembaşı Ticari Mallar Stoku (+) Dönem içi Alışlar (+)
Dönemsonu Tıcari Mallar (-)
B. SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ C. SATILAN HİZMET MALİYETİ
SATIŞLARIN MALİYETİ TABLOSU
Satışların Maliyeti Tablosu Tanımı: Satışların Maliyeti Tablosu işletmelerin dönem içindeki stok
hareketlerini, üretim maliyetlerini, satılan mamul maliyetlerini, satılan hizmet maliyetlerini gösterir.
! Satışların maliyeti tablosu, gelir tablosunun en önemli grubunu oluşturan «Satışların Maliyeti» nin detayını gösteren tablodur.
Bu tablo tek düzen muhasebe sisteminde ek mali tablolar
arasında sayılmaktadır.
GELİR TABLOSUNDA SATIŞLARIN MALİYETİNİN GÖSTERİLMESİ
A-BRÜT SATIŞLAR 1-Yurt içi Satışlar 2-Yurt dışı Satışlar 3-Diğer Gelirler
B-SATIŞ İNDİRİMLERİ(-) 1-Satıştan İadeler(-) 2-Satış İskontoları(-) 3-Diğer İndirimler(-) C-NET SATIŞLAR
D-SATIŞLARIN MALİYETİ(-) 1-Satılan Mamuller Maliyeti(-) 2-Satılan Ticari Mallar Maliyeti(-) 3-Satılan Hizmet Maliyeti(-)
4-Diğer Satışların Maliyeti(-) BRÜT SATIŞ KÂRI VEYA ZARARI FAALİYET GİDERLERİ
Ar-Ge
Paz.Sat.Dağ.Giderleri
SORU
- İşletmenin döneme ait stok mevcutları ve faaliyetleri ile ilgili bilgiler aşağıdaki gibi olduğunu varsayarak Satılan mamul maliyetini hesaplayınız.
Stok Mevcutları Dönem Başı Dönem Sonu
Yarımamul maliyetleri 4000 6000
Mamul stokları 9000 5000
Faaliyetler
Kullanılan Direkt İlk Mdde ve Malzeme 10.000
Direkt İşçilik Giderleri 3.000
Genel Üretim Giderleri 5.000
ÇÖZÜM
Üretimde Kullanılan Direkt İlk Madde Ve Malzeme Maliyeti(+) 10,000
Üretimde Kullanılan Direkt İşçilik (+) 3,000
Üretimde Kullanılan Genel Üretim giderleri (+) 5,000
Toplam Üretim Maliyeti 18,000
Dönem Başı yarı Mamul stok Maliyeti (+) 4,000
Dönemin Üretim Maliyeti 22,000
Dönem Sonu yarı Mamul (-) -6,000
Üretilen Mamullerin Maliyeti 16,000
Dönem başı Mamul stok Maliyeti (+) 9,000
Satılabilir Mamul Maliyeti 25,000
Dönem Sonu Mamul Stok Maliyeti (+) -5000
Satılan Mamul Maliyeti 20.000
SORU
A işletmesine bir işlem dönemine ait sınai üretim ve satış faaliyeti, ticari faaliyet ve hizmet üretim faaliyetine ilişkin bilgiler aşağıdaki gibidir:
Satışların maliyeti tablosunu hazırlayınız.
• SINAİ ÜRETİM FAALİYETİ
Dönem başı yarı mamûl maliyeti 10.000 TL
Dönem sonu yarı mamûl maliyeti 18.000 TL
Direkt ilk madde ve malzeme giderleri 80.000 TL
Direkt işçilik giderleri 60.000 TL
Genel üretim giderleri 40.000 TL
Dönem başı mamûl stoku 26.000 TL
Dönem sonu mamûl stoku 8.000 TL
İşletme içi mamûl tüketim 2.000 TL
• TİCARİ FAALİYET
Dönem başı ticari mallar 60.000 TL
Dönem içi ticari mal alışı 326.000 TL
Ticari mal alış iadesi 14.000 TL
Ticari mal alış iskontosu 23.000 TL
Dönem sonu ticari mallar 13.000 TL
• HİZMET ÜRETİM FAALİYETİ
İlk madde ve malzeme gideri 8.000 TL
İşçi ücret ve giderleri 4.000 TL
Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler 2.000 TL
Çeşitli giderler 2.000 TL
SORU
1-
İşletmenin 2019 yılı malzeme alışları 5000 tl, direkt işçilik giderleri 400 tl,genel üretim giderleri 3000 tl dir. Bu verilere göre;
İstenilen: Satılan Mamul Maliyetini hesaplayınız.
A- 22,000tl B- 20,000tl C-12,000tl D-10,000tl E-19,000tl
01.01.2019 31.12.2019 İlk Madde ve Malzeme 5,000 7,000
Yarı Mamuller 3,000 1,000
Mamuller 5,000 4,000
ÇÖZÜM
Direkt İlk Madde Ve Malzeme Giderleri 3000 Dönem başı direkt ilk madde malzeme 5000
Dönem içi malzeme alışları 5000 Dönem sonu direkt ilk madde malzeme (7000)
Direkt İşçilik Giderleri 4000
Genel Üretim Giderleri 10000
ÜRETİM MALİYETİ 17.000
Yarı Mamul Kullanımı 2.000
Dönem Başı Stok ( + ) 3.000
Dönem Sonu Stok ( – ) (1.000 )
ÜRETİLEN MAMUL MALİYETİ 19.000
E- Mamul Stoklarında Değişim 1.000
Dönem Başı Stok ( + ) 5000
Dönem Sonu Stok ( – ) ( 4000 )
SORU
2- Bir işletmeye ait bazı bilgiler aşağıdaki gibidir:
Üretilen Mamul Maliyeti : 320.000 Türk Lirası Dönem başı Mamul Maliyeti : 40.000 Türk Lirası Brüt Satışlar : 390.000 Türk Lirası Satıştan İadeler : 20.000 Türk Lirası Dönem sonu Mamul Maliyeti : 80.000 Türk Lirası Genel Yönetim Giderleri : 40.000 Türk Lirası Araştırma ve Geliştirme Giderleri : 20.000 Türk Lirası
Bu bilgilere göre işletmenin “brüt satış kârı” kaç Türk Lirasıdır?
A) 90.000 B) 70.000 C) 50.000
D) 30.000 E) 10.000
ÇÖZÜM
Üretilen Mamul Maliyeti 320.000
Dönem Başı Mamul (+) 40.000
Dönem Sonu Mamul (-) -80.000
Satılan Mamul Maliyeti 280.000
Satışlar 390.000
Satıştan İadeler -20.000
Net Satışlar 370.000
Satılan Mamul Maliyeti -280.000
Brüt Satış Karı 90.000
İLK MADDE ve MALZEME GİDERLERİNİN DEĞERLEMESİ STOK DEĞERLEME YÖNTEMLERİ
Yaygın olarak kullanılan üç değerleme yöntemi mevcuttur.
1- MALİYET TEMELİNE GÖRE DEĞERLEME A) Ortalama Maliyet Yöntemi
I- Hareketli Ortalama Maliyet Yöntemi II- Tartılı Ortalama Maliyet Yöntemi B) İlk Giren-İlk Çıkar (FİFO) Yöntemi C) Son Giren-İlk Çıkar (LİFO) Yöntemi D) İlk Gelecek-İlk Çıkar (NİFO) Yöntemi
E) En Yüksek Fiyatlı-İlk Çıkar (HİFO) Yöntemi F) Gerçek Stok Partileri (Has Maliyet) Yöntemi 2- PİYASA FİYATI YÖNTEMİ
3- STANDAR FİYATLARLA DEĞERLEME YÖNTEMİ
4- PİYASA FİYATIYLA ALIŞ MALİYETİNDEN DÜŞÜK OLANIYLA DEĞERLEME YÖNTEMİ
5- TEMEL STOK YÖNTEMİ (GÜVENLİK STOKLARINI DİKKATE ALAN
ORTALAMA MALİYET YÖNTEMİ
A-Hareketli Ortalama Maliyet Yöntemi:
Her yeni ilk madde ve malzeme
alımından sonra yeni bir ortalama
maliyet hesaplanır. Son kalan tutar,
son kalan miktara bölünür.
SORU
1-
Bir üretim işletmesinin 2019 Mart ayında x cinsi ilk madde ve malzeme kullanımı aşağıdaki gibidir.
* Bu verilenler ışığında üretime sevk edilen ve dönem sonu stokta kalan x cinsi malzemenin hareketli ortalama yöntemine göre
maliyetini bulunuz.
TARİH İŞLEM BİRİM FİYAT MİKTAR TUTAR
1 Mart Devir 10 200 2,000
5 Mart Sevk 50
8 Mart Alım 15 250 3,750
12 Mart Sevk 100
19 Mart Sevk 70
25 Mart Alım 20 300 6,000
31 Mart Sevk 40
ÇÖZÜM
1 Mart = 200x10=2,000 tl
2 Mart = 50x10= 500 tl 2000-500=1,500 tl 8 Mart = 250x15= 3,750 tl
8 Mart’ta kalan kısmındaki birim fiyat = 1500+3750/4000 birim
= 13 tl 12 Mart= 100x13=1,300 tl
19 Mart= 70x13=910 tl 25 Mart= 300x20=6,000 tl
25 Mart’ta kalan kısmındaki birim fiyat = 2990+6000/530 birim
= 17 tl 31 Mart= 40x17=680 tl
ÇÖZÜM
GİREN ÇIKAN KALAN
TARİH MİKTAR FİYAT TUTAR MİKTAR FİYAT TUTAR MİKTAR FİYAT TUTAR
1 Mart 200 10 2,000
5 Mart 50 10 500 150 10 1,500
8 Mart 250 15 3,750 400 13 5,200
12 Mart
100 13 920 300 13 3,900
19 Mart
70 13 910 230 13 2,990
25 Mart
300 20 6,000 530 17 9,010
31 Mart
40 17 680 490 17 8,330
ÖDEV
TARİH İŞLEM BİRİM FİYAT MİKTAR TUTAR
2 Temmuz Devir 3 5,000 15,000
5 Temmuz Alım 4 10,000 40,000
10 Temmuz Sevk 8,000
15 temmuz Alım 5 20,000 100,000
20 Temmuz Sevk 15,000
* Bu veriler ışığında üretime sevk edilen ve dönem sonu stokta kalan A cinsi malzemenin hareketli ortalama yöntemine göre maliyetini bulunuz
B- Tartılı Ortalama (Ağırlıklı)Maliyet Yöntemi
Bu yöntemde birim maliyetler her yeni girişten sonra değil fakat, belirli bir dönem için hesaplanır. Örneğin 1 ay için.
Tartılı Ortala maliyet yönteminde birim fiyat bulunması için;
ORTALAMA TOPLAM ALIŞ TUTARI
BİRİM =
MALİYET TOPLAM ALIŞ MİKTARI
SORU
TARİH İŞLEM MİKTAR BİRİM FİYAT TUTAR
1 Kasım Devir 2,000 100 200,000
9 Kasım Üretime Sevk 500 12 Kasım Üretime Sevk 1,000
19 Kasım Alım 1,000 130 130,000
28 Kasım Üretime Sevk 700
* Yukarıdaki bilgilere ve tartılı ortalama maliyet yöntemine göre Kasım ayında üretime sevk edilen İlk madde ve malzemelerin maliyeti kaç TL’ dir?
ÇÖZÜM
TARİH İŞLEM MİKTAR TUTAR
1 Kasım Devir 2,000 200,000
19 Kasım Alım 1,000 130,000
3,000 330,000
Ort.Br.Mal.= 330,000 / 3000 = 110 TL/Br
- Üretime sevk edilen malzemelerin maliyeti bulunurken;
2200 x 110 TL= 242,000 TL
(500+1000+700)
İLK GİREN İLK ÇIKAR YÖNTEMİ:
(FİFO) Bu yöntemde, ilk alınan partinin
ambardan ilk çıktığı varsayılmakta,bu nedenle çıkışların maliyetlerinden başlanarak
değerleme yapılmaktadır. İlk giren ilk çıkar yönteminde,üretime verilen ilk madde ve
malzemeler düşük maliyetle
değerlendirildiğinden, enflasyon dönemlerinde üretim maliyetinin düşük olarak
hesaplanmasına yol açmakta bu da,işletmenin gerçekten daha yüksek kar sağladığı
görüntüsünü vererek fiftik karların doğmasına
neden olmaktadır.
SORU
TARİH İŞLEM BİR.FİYAT MİKTAR TUTAR
1 Ekim Devir 10 200 2000
5 Ekim Sevk 50
8 Ekim Alım 15 250 3750
12 Ekim Sevk 100
19 Ekim Sevk 70
25 Ekim Alım 20 300 6000
31 Ekim 40
Bu veriler ışığında üretime sevk edilen ve dönem sonu stokta kalan X cinsi malzemenin FİFO Yöntemine göre maliyetini bulunuz.
ÇÖZÜM
5 Ekim : 50 birim x10 tl= 500 TL 12 Ekim : 100 birim x10 tl= 1000 TL 19 Ekim : 50 birim x 10 tl= 500 TL 19 Ekim : 20 birim x 15 tl= 300 TL 31 Ekim : 40 birim x 15 tl= 600 TL
Toplam sevk maliyeti 2.900 TL
Dönem sonu stok maliyetini hesaplarken ise;
190 br. 8 Ekimde kalan 190 birimx15 tl= 2.850 tl 300 br. 25 Ekimde kalan 300 birimx20 tl= 6.000 tl
Dönem sonu stok 8.850 tl
SORU
TARİH MİKTAR (KG) BİR.FİYAT (TL)
3 Nisan 20.000 80
7 Nisan 40.000 90
10 Nisan 60.000 100
15 Nisan 60.000 110
25 Nisan 100.000 120
T işletmesinin malzeme hareketleri yukarıdaki gibidir. Nisan ayı sonu itibariyle 160.000 kg malzeme kalmıştır.
Yukarıdaki verilere göre işletme FİFO yöntemini uygularsa imalata verilen malzemenin ve depoda kalan malzemenin maliyeti ne olur?
ÇÖZÜM
MİKTAR (KG)
20.000 40.000
60.000 280.000 kg-160.000 kg =120.000 kg
60.000 100.000
280.000 Kg Malzeme
İmalata Verilen Malzeme Maliyeti
3 Nisan 20.000 kg x110 tl= 1.600,00 TL 7 Nisan 40.000 kg x 90 tl= 3.600,00 TL 10 Nisan 60.000 kg x100 tl= 6.000,00 TL TOPLAM 120.000 kg 11.200,00 TL Depoda Kalan Malzemenin Maliyeti
10 Nisan 60.000 kg x110 tl= 6.600,00 TL 10 Nisan 100.000 kg x120 tl= 12.000,00 TL TOPLAM 160.000 kg 18.600,00 TL
SORU
1- Bir işletme Eylül ayı sonu itibariyle, 3.000 TL/adet üzerinden 2.000 adet A hammaddesi bulunmaktadır. İşletmenin Ekim ayı hammadde hareketleri aşağıdaki gibi gerçekleşmiştir.
2 Ekim Alım 3000 adet 3.200 TL /adet
10 Ekim Üretime Sevk 1500 adet
20 Ekim Alım 5000 adet 3.500 TL/adet
30 Ekim Üretime Sevk 3000 adet
* FİFO yöntemine göre üretime sevk edilen
hammadde maliyetini hesaplayınız.
ÇÖZÜM
İmalata Verilen Malzeme Maliyeti
10 Ekim 1500birim x3000 tl= 4500,000 TL
30 Ekim 500birim x3000 tl= 1500,00 TL
30 Ekim 2500birim x3200 tl= 8.000,00 TL
TOPLAM 4.500 birim 14.000,00 TL
SON GİREN İLK ÇIKAR YÖNTEMİ:
(LİFO) Satın alınan tarihler dikkate alınarak üretime gönderilmeden önceki en son satın alınan ilk madde ve malzemenin öncelikli olarak üretime
gönderilmesidir.
Bu yönteme göre çıkışlar işletmeye en son giren
mallardan başlar,mallar satılırken öncelikle işletmeye en son alınan mallardan çıkış yapılır ve bu sistem
böyle devam eder.
LİFO stok değerleme yöntemi fiyatların yükseldiği
dönemlerde satılan malların maliyetini gerçeğe yakın
hesaplayarak brüt satış karının şişirilmesini önler.
SORU
TARİH İŞLEM B.FİYAT MİKTAR TUTAR
1 Mart Devir 10 200 2,000
5 Mart Sevk 50
8 Mart Alım 15 250 3,750
12 Mart Sevk 100
19 Mart Sevk 70
25 Mart Alım 20 300 6,000
31 Mart Sevk 40
*
Bu veriler ışığında üretime sevk edilen ve dönem sonu stokta kalan X cinsi malzemenin LİFO yöntemine göre maliyetini bulunuz.ÇÖZÜM
31 Mart 40 birim x 20 tl= 800 TL 19 Mart 70 birim x 15 tl= 1,050 TL 12 Mart 100 birim x 15tl= 1,500 TL 5 Mart 50 birim x 10 tl= 500 TL Toplam sevk maliyeti 3,850 TL
Dönem sonu stok maliyetini hesaplarken ise;
1 Mart 150 birimx10 tl= 1,500 tl
9 Mart 90 birimx15 tl= 1,200 tl
25 Mart 250 birimx20 tl= 5,200 tl
Dönem sonu stok 7.900 tl
SORU
TARİH İŞLEM B.FİYAT MİKTAR TUTAR
2 Temmuz Devir 3 5,000 15,000
5 Temmuz Alım 4 10,000 40,000
10 Temmuz Sevk 5,000
15 Temmuz Alım 5 20,000 100,000
20 Temmuz Sevk 15,000
*
Bu veriler ışığında üretime sevk edilen ve dönem sonu stokta kalan X cinsi malzemenin LİFO yöntemine göre maliyetini bulunuz.ÇÖZÜM
20 Temmuz 15000 birim x 5 tl =75,000 tl 10 Temmuz 8000 birim x 4 tl = 32,000 tl
Üretime sevk Maliyeti 75000+32000 = 107.000 TL
2 Temmuz 5000 br x 3 tl =15000 tl
5 Temmuz 2000 br x 4 tl = 8000 tl
15 Temmuz 5000 br x 5 tl = 25000 tl
TOPLAM 12,000 bir. 48,000 tl
SORU
TARİH İŞLEM FİYAT MİKTAR TUTAR
1 Şubat Başlangıç kalan
12 Tl 1000 12,000
10 Şubat Alım 15 Tl 4000 60,000
15 Şubat Üretime Sevk 4500
17 Şubat Alım 20 Tl 2500 50,000
20 Şubat Üretime Sevk 2000
25 Şubat Alım 22 Tl 5000 110,000
Yukarıdaki bilgilere ve LİFO yöntemine göre Mayıs ayında üretime sevk edilen ilk madde ve malzemenin maliyeti kaç TL’dir?
ÇÖZÜM
15 Şubat 4000 ad.x 15 tl= 60,000 TL 15 Şubat 500 ad. x 12 tl = 6,000 TL 20 Şubat 2000 ad. x 20 tl= 40,000 TL
Üretime Sevk 106,000 TL
1 Şubat 500 ad.x 12 tl = 6,000 tl 17 Şubat 500 ad. x 20 tl = 10,000 tl
25 Şubat 5000 ad.x 22 tl = 110,000 tl
Dönem sonu kalan 126,000 tl
OPTİMAL SATIŞ MİKTARI
İlk madde ve malzeme ile ilgili olarak yeniden sipariş verilmesi gereken noktayı gösteren optimal sipariş miktarı;stok bulundurma maliyeti ile sipariş verme maliyeti toplamının en düşük olduğu satın alma miktarıdır.
Optimal sipariş miktarı ile birlikte ele alınması gereken diğer bir konu;
tedarik süresi ve emniyet stoğudur.
Tedarik Süresi: Siparişin verilmesinden işletmeye teslimine kadar geçen süredir.
Emniyet Stoğu: İşletmenin elinde olması gereken en az malzeme stoğudur.
En Az Stok Miktarı: Bir Malzemenin Yeniden Sipariş Verilmesi Gereken Noktayı Gösterir.
En Az Stok Miktarı: Malzemenin Günlük Kullanımı X (Tedarik Süresi+Emniyet Stoğu) Bir Malzemenin Maksimum Miktarı= Optimal Sipariş Miktarı+Emniyet Stok Miktarı
SORU
- İşletmenin K cinsi malzeme ile ilgili günlük kullanımı 10 birim olup,işletme 4 günlük emniyet stoğu ile çalışmaktadır.
Bu malzeme için tedarik süresi 2 gündür. Bu bilgilere göre,işletme stokları kaç birime düştüğünde yeniden sipariş vermelidir.
Tedarik süresi: 2 gün x 10 birim = 20 birim
Emniyet stoğu: 4 gün x 10 birim = 40 birim
Optimal sipariş miktarı : 60 birim
SORU
- Sipariş maliyetleri ile stok bulundurma maliyetleri dikkate alındığında optimum stok bulundurma
maliyetleri dikkate alındığında optimum stok düzeyi aşağıdakilerden hangisidir?
A- Sipariş maliyetleri ile stok bulundurma maliyetleri toplamının en az olduğu miktar
B- Stok bulundurma maliyetlerinin en yüksek olduğu miktar C- Sipariş maliyetlerinin en az olduğu miktar
D- Sipariş maliyetleri ile stok bulundurma maliyeleri arasında farkın en az olduğu
E- Stok bulundurma maliyetlerinin en az olduğu miktar
İŞÇİLİK MALİYETLERİ
Direkt İşçilik: Üretim işletmesinin,temel üretim konusunu oluşturan mamul veya hizmeti meydana getirmek için harcanan ve imalata doğrudan yüklenebilen işçilik direkt işçiliktir. Üretken, yapıcı işçilikte denir.
Endirekt İşçilik: İmalata doğrudan girmeyen;fakat imalat faaliyetleriyle ilgili sayılabilecek her türlü işçilik, endirekt işçilik sayılır.Endirekt işçilik bazı durumlardan ötürü ortaya çıkabilir;
1- Yapılan işin cinsi
2- Mamullere yükleme olanağı
3- Üretken işçilerin özel çalışma koşulları 4- Ücretlere yapılan ekler gibi.
SORU
1- Aşağıdaki işçilik giderlerinden hangisi endirekt işçilik olarak değerlendirilemez?
A- Fabrika yemekhanesinde çalışan aşçıların ücreti B- Fabrika servis şoförünün ücreti
C- Fabrika bekçisinin ücreti
D- Esas üretim gider yerinde çalışan ustabaşının ücreti
E- Esas üretim gider yerinde çalışan işçilerin ücreti
SORU
2- Üretimde çalışan işçilere ödenen sosyal nitelikli yardımlar hangi giderler içerisinde yer alır?
A- Genel üretim giderleri B- Direkt işçilik giderleri C- Yatırım gider yeri
D- İşletme gideri
E- Genel yönetim gideri
SORU
3-
Bir üretim işletmesinin Temmuz ayına ilişkin işçilik giderleri aşağıdaki gibidir:Torna bölümü direkt işçilik giderleri 4000 tl
Torna bölümü boşa geçen zaman işçilik gideri 50 tl
Torna bölümü üretim primi 900 tl
Torna bölümü SGK işveren payı 60 tl
Torna bölümü izin ücreti 100 tl
Yemekhane bölümü izin ücreti 50 tl
Yemekhane bölümü Direkt işçilik giderleri 2000 tl
Yemekhane bölümü SGK işveren payı 12 tl
Muhasebe bölümü izin ücreti 400 tl
Muhasebe bölümü Direkt işçilik giderleri 2100 tl
Muhasebe bölümü SGK işveren payı 40 tl
İstenen: İşçilik giderlerinin tahakkuk kaydını 7/A seçeneğine göre yapınız.
ÇÖZÜM
720 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ üretimin gerçekten yapıldığı torna bölümünün işçilik giderleridir. Bu işçilikler üretime doğrudan yüklendiği için direkt işçilik giderlerine yazılır.
730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ üretime doğrudan yüklenemeyen endirekt giderler atılır;
Torna bölümü boşa geçen zaman işçilik gideri 50 tl
Torna bölümü üretim primi 900 tl
Torna bölümü SGK işveren payı 60 tl
Torna bölümü izin ücreti 100 tl
Yemekhane bölümü izin ücreti 50 tl
Yemekhane bölümü Direkt işçilik giderleri 2000 tl Yemekhane bölümü SGK işveren payı 12 tl
TOPLAM ENDİREKT GİDER 3172 TL
ÇÖZÜM
770 Genel Yönetim Giderlerine Muhasebe ve idari kadroların giderleri atılır.
Muhasebe bölümü izin ücreti 400 tl
Muhasebe bölümü Direkt işçilik giderleri 2100 tl
Muhasebe bölümü SGK işveren payı 40 tl
TOPLAM GENEL YÖNETİM GİDERİ 2540 TL
720 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ 730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ 770 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ İLGİLİ HESAPLAR
4,000 3,172 2,540
9,172
SORU
Üretim İşletmesi' nin Nisan ayında üretilen A ve B mamullerinin üretimine ilişkin standart ve fiili verileri aşağıdaki gibidir:
STANDAR STANDART FİİLİ FİİLİ
A B A B
Süre (Saat / adet) 2 3 1,8 3,5
Üretim Miktarı (Adet)
- - 1,500 1,000
Saat Ücreti (TL/
Saat)
200 200 - -
ÇÖZÜM
Standart Süre
B ‘ den 1000 adet üretim yapılmış, her bir adeti üretmek için işçilerin 3 saat çalışacağı öngörülmüş 1000x3 saat = Standart Süre: 3000 saat
Fili Süre
B ‘ den 1000 adet üretim yapılmış, her bir âdeti üretmek için işçiler fiilen 3,5 saat çalışmış 1000x3,5 saat = Fiili Süre: 3500 saat
Süre Farkı = (Fiili Süre – Standart Süre) Standart Ücret Süre Farkı = 3,500 – 3000 x200
Süre Farkı = 100,000 TL olumsuz
GENEL ÜRETİM GİDERLERİ
Genel üretim giderlerinin özellikleri şunlardır:
1- Genel üretim giderleri ile mamuller arasında direkt ilişki yoktur.
2- Genel üretim giderleri birbirinden çok farklı
nitelikte çok farklı maliyet unsurlarından oluşur.
3- Genel üretim giderlerinin bir kısma zaman içinde düzensiz bir dağılım gösterir.
4- Genel üretim giderlerinin bir kısmının kesin
tutarları ancak yıl sonlarında belirlenebilir .
SORU
- Ustabaşı ücretleri tahakkuk ettiğinde, tahakkuk eden tutar aşağıdaki hesaplardan hangisine borç kaydedilir?
A)Genel Yönetim Giderleri B) Direkt İşçilik Giderleri
C) Finansman Giderleri
D) Genel Üretim Giderleri
E) Gider Tahakkukları
SORU
Aşağıdakilerden hangisi gömlek üreten bir işletmede genel üretim
maliyetlerinden biri değildir?
A) Ustabaşı ücreti
B) Bakım onarım işçilikleri C) Pazarlama elemanı ücreti D) Makara ipliği
E) Dikiş makinesi amortismanı
Maliyet Yerleri Ayrımı
Maliyet yeri (maliyet dairesi, maliyet merkezi) maliyetlerin katlanıldığı veya yüklendiği hesap birimini tanımlar.
Maliyet yerleri ayrımında söz konusu olabilecek söz konusu olabilecek bazı ölçütler vardır.
1.Maliyetleri mamullere yükleme olanağı 2.Üretim koşullarının tekdüze olması
3.Sorumluluk alanlarının ayrılması
4.Üretimin yer olarak dağılışı
Maliyetleri Mamullere Yükleme Olanağı
• Esas Maliyet Yerleri
• Tali Maliyet Yerleri
• Yardımcı Maliyet Yerleri
• Esas maliyet yerleri, mamuller üzerinde fiilen çalışılan teknik ünitelerdir ( tekstil işletmelerinin üretim bölümleri; iplik dairesi, dokuma hazırlık dairesi, dokuma dairesi, baskı dairesi, vb.)
• Tali maliyet yerleri, işletmenin asıl üretim ünitesi olmamakla
birlikte, üretimin teknik bir gereği olarak, yine işletme içerisinde üretilen bazı tali ürünler üzerinde çalışan ünitelerdir ( mekanik atölye, haşıl hazırlama tesisi)
• Yardımcı maliyet yerleri, esas ve tali mamuller üzerinde fiilen çalışmamakla birlikte, işletme için gerekli bazı hizmetlerin
yapıldığı ve değerlerin yaratıldığı birimlerdir ( hizmet üniteleri;
laboratuvarlar, planlama, personel dairesi, yemekhane vb.)
MASRAF YERLERİ AYRIMI
Masraf dağıtımı üç şekilde olmaktadır.
A- Birinci Dağıtım:
B- İkinci Dağıtım:
C- Üçüncü Dağıtım:.
Birinci Dağıtım
Birinci Dağıtım: Bir üretim işletmesinde yer
alan tüm gider yerlerini ilgilendiren maliyet
kalemlerinin bir dağıtım anahtarı yardımıyla
gider yerlerine dağıtılmasıdır..
SORU
K işletmesinin bazı bilgileri şöyledir.
Gider Yeri Tutarı Dağıtım Ölçüsü
Aydınlatma gideri 800 Ampul sayısı
Yakıt Gideri 600 Petek sayısı
Dağıtım Yeri Ampul Sayısı Petek Sayısı
Yemekhane 6 10
A Atölyesi 4 6
B Atölyesi 10 14
TOPLAM 20 30
* Bu verilere göre aydınlatma ve yakıt giderlerinin dağıtımını yapınız.
ÇÖZÜM
1-Aydınlatma Giderinin Dağıtılması:
Birim Aydınlatma Gideri = Toplam Aydınlama Gideri Toplam Ampul Sayısı
Birim Aydınlatma Gideri = 800 TL = 40 TL/ Ampul 20 Ampul
Yemekhane için : 6 Ampul x 40 tl = 240 TL A Atölyesi için : 4 Ampul x 40 tl = 160 TL B Atölyesi için : 10 Ampul x 40 tl = 400 TL
ÇÖZÜM
2- Yakıt Giderinin Dağıtılması:
Birim Yakıt Gideri = Toplam Yakıt Gideri
Toplam Petek Sayısı Yemekhane Toplam Gider 200+240= 440 TL
Birim Yakıt Gideri = 600 TL = 20 TL/ Petek A Atölyesi Toplam Gideri
30 Petek 120+160= 280 TL
B Atölyesi Toplam Gideri Yemekhane için: 10 Petek x 20 tl = 200 TL 280+400 = 680 TL A Atölyesi için : 6 Petek x 20 tl = 120 TL
B Atölyesi için :14 Petek x 20 tl = 280 TL
SORU
EÜGY 1 EÜGY 2 EÜGY 3 YHGY 1 YHGY 2 TOPLAM
DİMM 2000 2500 1500 - - 6000
DİG 2500 3000 1500 - - 7000
Makine Amortisma n
- - - 8000
Enerji Gideri
- - - 2000
DAĞITIM ANAHTARI Makine Saati
150 100 120 20 10 400 saat
Kw/h 1000 1200 800 600 400 4000 kw/h
* Bu bilgilere göre Birinci dağıtımı gerçekleştirelim.
ÇÖZÜM
1-Amortisman Giderinin Dağıtılması:
Amortisman Gideri Dağ. = 8000 TL = 20 TL/saat 400 Saat
EÜGY1 EÜGY 2 EÜGY 3 YHGY 1 YHGY 2
Makine saati 150X20 100X20 120X20 20X20 10X20
TOPLAM 3000 TL 2000 TL 2400 TL 400 TL 200 TL
ÇÖZÜM
2- Enerji Giderinin Dağıtılması:
Enerji Gideri Dağ. = 2000 TL = 0,50 TL/kwh 4000 kwh
EÜGY1 EÜGY 2 EÜGY 3 YHGY 1 YHGY 2
Kw/h 1000x0,50 1200x0,50 800x0,50 600x0,50 400x0,50
TOPLAM 500 TL 600 TL 400 TL 300 TL 200 TL
İkinci Dağıtım
Bir üretim işletmesinde yer alan yardımcı hizmet gider yerleri (YHGY) ile yardımcı üretim gider yerleri
(YÜGY)'indeki maliyetlerin çeşitli yöntemler ile esas
üretim gider yerlerine (EÜGY) dağıtımıdır. Bu yöntemler şunlardır :
1-Doğrudan (Direkt,Basit) Dağıtım 2-Kademeli Dağıtım
3-Matematiksel Dağıtım
Doğrudan Dağıtım
1-Doğrudan (Basit) dağıtım:Dağıtıma tabi gider yerlerinde toplanmış giderleri sadece esas üretim yerleri arasında dağıtıldığı yöntemdir. Gider yerleri arasında dağıtım
yapılmaz.
SORU
* Bir sanayi işletmesinde Yemekhane ve Bakm Onarım olarak iki hizmet gider merkezi Torna ve tesfiye olarak da iki işlem gider merkezi vardır. Gider merkezlerinin birinci dağıtım sonucu toplanan giderler aşağıda verilmiştir.
Yemekhane: 200 tl Personel sayısı
Bakım Onarım: 300 tl Makine saat
Torna 500 tl
Tesviye: 550 tl
Maliyet Yerleri İşçi Sayısı Makine Saati
Yemekhane 10 5
Bakım Onarım 20 15
Torna 30 20
Tesviye 20 10
Hizmet gider merkezlerinin dağıtımında işletme Direkt dağıtım yöntemini kullanmaktadır,ikinci dağıtımda ilgili hesapları yapınız gider dağıtım tablosuna işleyiniz.
ÇÖZÜM
Direkt dağıtımda yardımcı hizmet gider yerleri kendilerine ve birbirlerine pay vermezler.
Yemekhane Gider Merkezinin Dağıtımı:
Yemekhanenin gideri : 200 tl
Torna ve Tesviyede çalışan personel: 30+20=50 kişi
Birim Yemekhane gideri 200/50 Personel=4 TL/Personel Yemekhaneden tornaya verilen pay: 4 tl x 30 =20 TL
Yemekhaneden Tesviyeye verilen pay : 4 tl x 20 = 80 TL Bakım Onarım Gider Merkezinin Dağıtımı:
Bakım Onarım gideri : 300 tl
Torna ve Tesviyede çalışan Makine saati: 20+10=30 Makine saati
Birim Bakım Onarım gideri 300/30 Makine saati=10 TL/Makine saat Bakım Onarımdan tornaya verilen pay: 10tl x 20 =200 TL
Bakım Onarımdan Tesviyeye verilen pay : 10tl x 10 = 100 TL
ÇÖZÜM
Gider Merkezi
Toplam Dağıtım Ölçüsü
İşlem Gider Merkezi
İşlem Gider Merkezi
Hizmet Gider Merkezi
Hizmet Gider Merkezi
Gider Türü Torna Tesviye Yemekhane BakımOnarım
TOPLAM 1,550 500 550 200 300
Yemekhan e
200 Personel Sayısı
120 80 (-200)
BakımOnar ım
300 Makine
Saat
200 100 (-300)
ll TOPLAM 1,550 820 730 0 0
Kademeli Dağıtım
2- Kademeli(MerdivenMetodu)Dağıtım:YHGY ile YÜGY'nin birbirlerine belirli şartlara göre kısmen dağıtım yapıldığı yöntemdir. Bu şartlar şöyledir :
KURAL 1 : Gider dağıtımına, en çok sayıda gider yerine hizmet sunmuş YGY’nden başlanır.
KURAL 2 : I.Gider Dağıtım toplamı en büyük olan YGY’nden başlanır.
KURAL 3 : Gideri dağıtılan YGY, kendine hizmet sunmuş olsa bile kendisine gider payı veremez.
KURAL 4 : Gideri dağıtılan YGY’ne, geriye dönerek tekrar gider
dağıtımı yapılamaz.
Soru:İşletmeye ait bazı bilgiler aşağıdaki gibidir
YARDIMCI HİZMET GİDER YERLERİ
YARDIMCI HİZMET GİDER YERLERİ
ESAS ÜRETİM GİDER YERLERİ
ESAS ÜRETİM GİDER YERLERİ
I. Gider Dağıtım Toplamı
Bakım Enerji Döküm Montaj
31,500 28,000 - -
Dağıtım Anahtarı
İşçi Sayısı 10 30 40 20
m2 5 5 50 20
İşletme II. Gider dağıtımında kademeli dağıtım yöntemini uygulamakta ve bakım bölümü dağıtım
anahtarı olarak işçi sayısını kullanmaktadır. Bu bilgilere göre bakım bölümünün montaj bölümüne yüklediği gider payı ne kadardır?
ÇÖZÜM
Bakım Gideri Dağıtımı = 31,500 TL
31,500TL /90
İŞÇİ= 350 TL/ İşçi Sayısı
Gider Yeri Dağıtım Katsayısı İşçi Sayısı TOPLAM
Enerji 350 TL 30 10.500 TL
Döküm 350 TL 40 14.000 TL
Montaj 350 TL 20 7.000 TL
Soru:İşletmeye ait bazı bilgiler aşağıdaki gibidir
Yardımcı hizmet maliyet
Yardımcı
hizmet maliyet yeri (II)
Esas üretim maliyet yeri (A)
Esas üretim maliyet yeri (B)
Esas üretim maliyet yeri (C)
I. dağıtım toplamı 600 TL 800 TL 1.200TL 1.300TL 1.200TL
Yardımcı hizmet
maliyet yeri (I) %5 %50 %20 %15 % 15
Yardımcı hizmet
maliyet yeri(II) - - % 40 % 20 % 20
I. Dağıtım sonucunda oluşan bu bilgilere ve "kademeli dağıtım yöntemi"ne göre ikinci dağıtım sonucunda esas üretim maliyet yeri "A"daki toplam gider payı kaç TL dir?
ÇÖZÜM
Yardımcı Hizmet Gider Yeri 1 daha fazla gider yerine hizmet verdiği için, Dağıtıma Yardımcı Hizmet Gider Yeri 1 den başlanır.
Kendi dışında her yere pay verecektir.
YHGY2 600 tl x 0,50 = 300 tl EÜGYA 600 tl x 0,20 = 120 tl EÜGYB 600 tl x 0,15 = 90 tl EÜGYC 600 tl x 0,15 = 90 tl
YHGY2 Aldığı payla dağıtılacak YHGY1ye pay veremez,çünkü YHGY1’in dağıtımı bitti
YHGY2 Kendisi pay alamaz
Dağıtım oranı ( 0,40+0,20+0,20) = 0,80 %100 olmadığı için yeni dağıtım oranı hesaplanacak
EÜGYA 0,40 / 0,80 = 0,50 EÜGYB 0,20 / 0,80 = 0,25 EÜGYC 0,20 / 0,80 = 0,25
YHGY2 nin Dağıtımı (800 tl vardı,300 tl’de YHGY1 den aldı = 1100 tl
EÜGYA 1.100 tl x 0,50 = 550 tl EÜGYB 1.100 tl x 0,25 = 275 tl EÜGYC 1.100 tl x 0,25 = 275 tl
Matematiksel Dağıtım Yöntemi
Matematiksel Dağıtım Yöntemi: YHGY ile YÜGY'nin birbirlerine dağıtım yaptıkları yöntemdir.
-YHGY’nin birbirlerine sundukları hizmetleri gözönünde bulundurur.
-Bu nedenle daha sağlıklı sonuçlar elde edilir.
-Bu yöntemde, dağıtıma katılan YHGY sayısı
kadar denklem kurulur.
SORU
R” Üretim İşletmesi'nin birinci dağıtım sonrası gider yerlerinde toplanan gider tutarları ile yemekhane ve personel taşıma yardımcı gider yerlerinin diğer gider yerlerine sağladıkları hizmetlerin oranları aşağıdaki gibidir
:
Biçki Dikiş Yemekhane Personel taşıma
Finansman gider Yeri 1.Dağıtım
Toplamı
400 300 100 150
Yemekhane %75 - %15 %10
Personel taşıma
%70 %25 - %5
İşletme ll.Dağıtımda matematiksel dağıtım yönetimini kullanmaktadır. Yemekhane X ve Y ile ifade edilirse, Matematiksel dağıtım yönteminde karşılıklı dağıtıma girecek gider
ÇÖZÜM
A) X = 300.000 + 0,25Y Y = 100.000 + 0,15X
B) X = 100.000 + 0,15Y + 150.000 Denklem = Yemekhane = X
Y = 300.000 + 0,25X + 150.000 Personel Taşıma = Y
C) X = 400.000 + 0,25Y X = 300000+0,25Y
Y = 400.000 + 0,15X Y= 100000+0,15X
D) X = 300.000 + 0,25Y + 400.000 Y = 100.000 + 0,15X + 400.000 E) X = 100.000 + 0,15Y
Y = 300.000 + 0,25x
SORU
R” Üretim İşletmesi'nin birinci dağıtım sonrası gider yerlerinde toplanan gider tutarları ile elektrik santrali ve spor tesisi yardımcı gider yerlerinin diğer gider yerlerine sağladıkları hizmetlerin oranları aşağıdaki gibidir,
Biçki Dikiş Yemekhane Personel taşıma
Finansman gider Yeri 1.Dağıtım
Toplamı
500 .000 145,500 48.500 100.000
Elektrik Santrali
%85 - %10 %5
Spor Tesisi %60 %30 - %10
İşletme, II. dağıtımda matematiksel dağıtım yöntemini kullanmaktadır.
Bu bilgilere göre, matematiksel dağıtım sonrası elektrik santralinin spor
ÇÖZÜM
Elektirik Santrali = E Spor Tesisi = S
E= 145.500 + 0,30S S= 48.500 + 0,10E
E= 145.500 + 0,30*(48.500 + 0,10E) E= 145.500 + 14.550 + 0,03E
E= 160050 + 0,03E E – 0,03E = 160.050 1E- 0,03E = 160.050 0,97E = 160.050 E= 165.000 TL
Elektrik Santrali Sosyal Tesisten aldığı payla 165.000 TL oldu I. Dağıtım sonucu 145.500 TL idi
165000 – 145 500 = 19.500 TL
Planlı Dağıtım Yöntemi
• Planlı Dağıtım Yöntemi ( Standart Dağıtım Yöntemi ) : Bu yöntem, dağıtıma tabi yardımcı gider yerlerinin giderlerinin, tahmin yoluyla veya bütçeler aracılığıyla belirlenecek,
saptanan dağıtım oranlarına göre ilgili gider yerlerine dağıtılması esasına dayanır.
• Dağıtıma tabi gider yerlerine ilişkin tahmini giderler için her bir gider yeri açısından seçilmiş bulunan dağıtım ölçüsüne göre yükleme oranı hesaplanır.
• Bütçelenen ( Tahmini ) bu tutarların gider yerlerine dağıtımı yapıldıktan sonra gerçekleşen maliyet tutarları ile dağıtımı yapılan tahmini tutarlar karşılaştırılarak farklar tespit edilir.
Eksik veya fazla yüklemeden ortaya çıkan bu farkların
dağıtılmasında, önceden belirlenen oranlardan yararlanılarak
ilgili gider yerlerine dağıtılması yoluna gidilir. Eksik yükleme
olursa ilgili gider yerlerinin maliyetine ilave edilir, fazla yükleme
olurda maliyetlerden düşülür.
SORU
• Standart (planlı) dağıtım yöntemi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) Fiili giderler ile standart giderler arasındaki dağıtım farkları önceden belirlenen oranlardan yararlanılarak esas üretim gider yerlerine dağıtılır.
B) Yardımcı üretim ve hizmet gider yerleri, seçilmiş bulunan faaliyet ölçüsüne göre yararlandıkları hizmet ölçüsünde giderlerden pay alırlar.
C) Dağıtım fiili giderlere göre değil, önceden tahmin edilen veya bütçelenmiş gider tutarlarına göre, belirlenen dağıtım anahtarları yardımıyla yapılır.
D) Eksik yükleme olması durumunda, aradaki farklar üretim maliyetlerine ilave edilir.
E) Fazla yükleme olması durumunda, aradaki farklar yardımcı
üretim gider yeri maliyetinden düşülür.
Turlamalı Dağıtım Yöntemi ( Karşılıklı Dağıtım Yöntemi )
• Turlamalı Dağıtım Yöntemi ( Karşılıklı Dağıtım Yöntemi ) : Bu yöntemde, her bir yardımcı daire oranlar dahilinde birbirlerine pay verirler. Aradaki fark bitinceye kadar karşılıklı olarak dağıtım yapılır.
İkinci Aşamada yardımcı dairelerin masrafları esas masraf yerlerine Dağıtılır.
• Bu yöntemde de dağıtıma tabi gider yerleri arasındaki alış veriş
dikkate alınmakta ve giderler yardımcı gider yerlerine karşılıklı olarak dağıtılmaktadır. Bu yöntem, denklem esasına dayalı matematiksel dağıtım yönteminin, denklem kullanılmadan elle yapılacak
hesaplarla uygulanır duruma getirilmiş biçimidir.
• Karşılıklı dağıtıma turlar şeklinde dönüşümlü olarak yapılır. Dağıtım, her bir yardımcı gider yerinin dağıtımından gelen payları ile direkt giderler toplamı o gider yerinin dağıttığı gider tutarına eşit oluncaya veya birbirine yaklaştığı ve farkların hesaplanmaya devam
etmeyecek kadar küçüldüğü ana kadar devam edilir.
Üçüncü Dağıtım
Giderlerin 3. Dağıtımı:
Bu dağıtıma tüm giderlerin maliyetlere yüklenmesi de denir. Giderlerin üçüncü dağıtımında gider yerlerinde toplanan giderlerin ana mamul grupları; ortak
ürünler ve yan ürünler arasında dağıtılması söz konusudur.
Ana Mamul Mal.Hesaplanması: Esas Üretim gider yerlerinde birden fazla çeşitte ana mamul üretilmesi durumunda her bir mamul türü ayrı bir üretim partisi oluşturur.Esas üretim gider yerlerinde toplanan direkt ilk madde ve malzeme giderleri ile direkt işçilik giderleri ana mamullere doğrudan
yüklendikleri için bu giderlerin ana mamullerle ilişkilendirilmesinde sorun yoktur ancak genel üretim giderlerinin mamullere yüklnemesi için dağıtım ölçüsüne ihtiyaç vardır.
Üçüncü Dağıtım
Genel üretim giderlerinin bazı özellikleri nedeni ile bu giderlerin mamullere yüklenmesinde tahmini oranlardan yararlanılabilir.Önceden saptanmış yükleme oralarından yararlanılması durumunda, fiili genel üretim giderleri kesin tutarları beklenmeksizin maliyetlerin önceden hesaplanması
sağlanabilir.
Tahmini Yükleme Oranı = Tahmini Genel Üretim Gideri Tutarı Tahmini Faaliyet Ölçüsü
Maliyetlere Yüklenecek GÜG = Fiili Çalışma x Tahmini Yükleme
Ölçüsü Oranı
SORU
-
Z üretim işletmesinin üretime yüklenen tehmini genel üretim giderleri tutarı 200.000 Tl ve fiili genel üretim giderleri tutarı 207.000 TL ‘dir. İşletme fazla veya eksik GÜG tutarını,satılan mamul maliyeti mamul veya yarı mamul stokları arasında paylaştırmaktadır.Satılan mamul maliyetine yüklenen tahmini GÜG tutarı 120.000 TL’dir. Bu bilgilere göre işletmenin SMM’ne, GÜG gideri tutarında ne kadar fazla veya eksik yükleme yapıldığına ilişkin aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
A- 4.200 TL fazla yükleme yapılmıştır B- 4.058 TL eksik yükleme yapılmıştır.
C- 4.200 TL eksik yükleme yapılmıştır D- 4.058 TL fazla yükleme yapılmıştır.
E- 7.000 TL eksik yükleme yapılmıştır.
ÇÖZÜM:
Tahmini Genel Üretim giderleri = 200.000 TL Fiili Genel Üretim Giderleri = 207.000 TL
7.000 TL
Satılan Mamul Maliyetine Yüklenen GÜG: 120.000 TL
120.000 TL x 7.000 =4.200 TL (Eksik Yükleme)
SORU
- A ve B olmak üzere ili farklı mamul üreten bir işletmenin esas üretim gider yeri için dönem başında yapılan tahminlerde GÜG’lerin bir yıllık toplamının 120,000 TL olacağı tahmin edilmiştir.
Söz konusu gider yerinde dağıtım ölçüsü olarak direkt işçilik saatini belirleyen işletmede yıl içinde toplam 10.000 TL direkt işçilik saati harcanacağı öngörülmüştür. A mamulu için 400 direkt işçilik saati, B mamulu için ise 600 direkt işçilik saati harcanmış olup 10.000 TL genel üretim gideri gerçekleşmiştir.
A ve B mamulllerine yüklenecek genel üretim gider
lerini hesaplayınız.ÇÖZÜM
Tahmini Yükleme Oranı = 120.000 /10.000
= 12 TL/DİS
A mamulu = 12 x 400 = 4.800 TL B mamulu= 12 x 600 = 7.200 TL
Tahmin Edilen Genel Üretim Gideri: (400+600)x12 = 12.000 TL Fiili Genel Üretim Gideri : = 10.000 TL
2.000 TL
Fazla Yükleme ( Olumlu fark)
Ortak Ve Birleşik Maliyetlerin Mamul Maliyetlerinin Hesaplanması
Ortak Ürünlerin Mal.Hesaplanması: Aynı üretim döneminde,aynı işlemler sonucunda ortaya çıkan ve her biri başlı başına bir ana mamul olabilecek ürünlere ortak ürün denir.Örneğin; süt üretimindeki sütün birçok amaçla kullanımı,petrol
rafinelerinde,kömür madenlerinde,et üretiminde ortak ürün elde edilir.
Ortak ürünlerin Ortak özellikleri;
-Aynı üretim işlemi sonucu ortaya çıkarlar.
-Değerleri eş düzeyde olup her biri başlı başına bir ana mamul niteliğindedir.
Ortak ürünler birbirlerinden ayrldıkları noktaya kadar birlikte üretilirler. Ortak ürünlerin üretimde ayrılma oktasına kadar yapılan giderlere Birleşik Giderler denir.
Birleşik giderlerin ortak ürünler arasında dağıtımında kullanılan yöntemler şunlardır.
-Üretim Miktarı yöntemi -Standart Verim Yöntemi -Piyasa değeri Yöntemi -Net satış hasılatı yöntemi -Katsayı Yöntemi
Yan Ürünlerin Maliyetinin Hesaplanması
Yan mamuller, esas mamullere oranla satış değeri oldukça az olan mamullerdir.
Yan mamullere oluşan ortak giderden pay verilmez. Yan mamuller, maliyet cinsinden değil, satış değeri cinsinden dikkate alınırlar.
Yan mamuller için başlıca iki muhasebe yöntemi mevcuttur;
1. Fiilen satılıncaya kadar dikkate alınmazlar.
2. Üretildikçe muhasebe açısından dikkate alınırlar.
Yan mamullerin satıldığında dikkate alınması
Bu yöntemde, satılan tali mamullerin net satış gelirleri gelir tablosuna yansıtılır.
Dört seçenek mevcuttur. Bu seçenekler;
1- Yan mamul satış hasılatı, diğer gelirler arasında yer alabilir.
2- Yan mamul satış hasılatı, esas mamullerin satış gelirlerine eklenebilir.
3- Yan mamul satış hasılatı, satılan esas mamullerin maliyetinden düşülebilir.
4- Yan mamul satış hâsılatı, üretilen esas mamullerin maliyetinden düşülebilir
.
MALİYET SİSTEMLERİ
Üretilen mamul ve hizmetlerin maliyetlerinin ölçülmesi işletmenin benimsediği maliyet sistemi doğrultusunda yapılır. Bu maliyet sistemi, maliyetlerin kapsamı,itelik ve
hesaplanış şekliyle ilgili bir takım maliyet hesaplama yöntemlerinin bir arada kullanılmasından oluşur.
A- Kapsamına Göre Maliyet Sistemleri 1-Tam Maliyet
2-Değişken Maliyet 3- Normal Maliyet, 4-Direkt (Asal)Maliyet
B- Üretim Tekniğine Göre (Saptanmasına) Maliyet Sistemleri 1- Evre Maliyet
2-Sipariş Maliyet
C-Saptama Tekniğine Göre Maliyet Sistemleri 1- Fili Maliyet
2-Tahmini Maliyet
Kapsamına Göre Maliyet Sistemleri
Tam Maliyet Değişken Maliyet Normal Maliyet Asal Maliyet DİMMG
DİG
GÜG (Sabit+Değişken)
DİMMG DİG
GÜG (Değişken)
DİMMG DİG
GÜG ( Değişken+Sabit)
aynen x alınır Kapasite
Kullanım oranı
DİMMG DİG
TOPLAM ÜRETİM MALİYETİ
TOPLAM ÜRETİM MALİYETİ
TOPLAM ÜRETİM MALİYETİ
TOPLAM ÜRETİM MALİYETİ
SORU
-
Rüzgar A.Ş. nin yıllık üretim kapasitesi 100 adettir. İşletme 2019 yılında 90 adet üretim yapmıştır. 2019 yılında toplam 40.000 TL bedelle 75 adet satış yapılmıştır. İşletmede işçilere parça başına ücret ödenmektedir.İşletmenin çeşitli yöntemlere göre tespit edilmiş 2019 yılı üretim maliyetleri aşağıdaki gibidir.
Tam Maliyet yöntemine göre Üretim Maliyetleri 50.000 TL Normal maliyet yöntemine göre üretim maliyetleri 48.400 TL Değişken Maliyet Yöntemine Göre üretim Maliyetleri 42.000 TL Asal Maliyet Yöntemine göre üretim maliyetleri 30.000 TL
İşletmede dönem başı ve dönem sonu yarı mamul bulunmamaktadır.
A-Değişken ve sabit üretim giderleri tutarını hesaplayınız?
B-İşletmenin stok takibinde LİFO yöntemini kullandığını varsayarak brüt satış karı tutarını değişken maliyet yöntemine göre
hesaplayınız?
ÇÖZÜM
- Tam Maliyet yöntemine göre Üretim Maliyetleri 50.000 TL - Değişken Maliyet Yöntemine Göre Üretim Maliyetleri 42.000 TL
- Sabit Genel üretim Giderleri 8.000 TL
- Tam Maliyet yöntemine göre Üretim Maliyetleri 50 000 TL - Asal Maliyet Yöntemine göre üretim maliyetleri 30 000 TL
- Toplam Genel Üretim Giderleri 20 000 TL
- Toplam GÜG – Sabit GÜG = Değişken GÜG - 20 000 – 8 000 = 12 000 Değişken GÜG
- Toplam değişken maliyet / Üretim Miktarı = Birim Maliyet - 42 000 / 90 adet= 466,67 TL / br.
- Satılan mamul Maliyeti = Satılan miktar x birim maliyet - Satılan mamul Maliyet = 75 adet x 466,67 = 35.000 TL - Brüt Satış Karı = Satış Hasılatı – Satılan Mamul Maliyeti - Brüt Satış Karı = 40.000 – 35.000 = 5 000 TL
SORU
Maliyetlerini aylık olarak belirleyen bir işletmenin Temmuz ayın ilişkin üretim maliyetleri aşağıdaki gibidir.
Gider Çeşitleri Sabit Giderler Değişken Giderler
İlk Madde ve Malzeme giderleri - 150,000
Direkt İşçilik Giderleri - 120,000
Endirekt İşçilik - 30,000
İşçi Ücret ve Giderleri 125,000 60,000
Direkt İşçilik Giderleri 125,000 60,000
Endirekt İşçilik Giderleri - -
Dışardan Sağlanan Fayda ve Hizmetler 70,000 100,000
Amortisman ve Tükenme Payları 165,000 -
Çeşitli Giderler 15,000 10,000
TOPLAM 375,000 320,000
SORU DEVAMI
• İşletmenin yıllık kapasite 300.000 adet olup Temmuz ayında işletme 20.000 adet mamul üretmiştir. Ay
sonunda yarı mamul bulunmamaktadır. Üretilen malları
% 75’i 600.000 TL’ye satılmıştır.
• İSTENEN: Filli maliyet yöntemini uygulayan bu
işletmenin Normal Maliyet Yöntemine göre, toplam ve birim maliyetlerini bularak; satılan mamul maliyetini, brüt satış karını, oluşan kapasite sapmasının tutarını ve
dönem sonu mamul tutarını hesaplayınız.
ÇÖZÜM
İşletmenin yıllık kapasite 300.000 adet Aylık Kapasitesi 300000/12= 25,000 adet
Temmuz ayında 20,000 adet üretim yaptığına göre Kapasite Oranı = 20,000/25,000= 0,80
İşletme Temmuz ayında üretim kapasitesinin %80 ini kullanmıştır.
Fiili Maliyet yöntemini kullanmakta olduğuna göre, maliyetini tüm giderler Gerçekleştikten sonra hesaplamaktadır.
Normal Maliyet Yöntemini kullanmakta olduğuna göre üretim giderleri Sabit GÜG nin kullanılan kapasite oranında maliyete yüklenmesini
geri kalan Sabit GÜG nin ise Dönem Giderlerine yüklenmesi gerekmektedir.
Sabit Giderler : 375.000 TL
Bu giderin %80 ni mamül maliyetiyle ilişkilendirilebilir 300.000 TL Değişken Giderler 320.000 TL
Bu giderin tamamı mamül maliyetiyle ilişkilendirilir. 320000 TL
TOPLAM MAMÜL MALİYETİ 620.000 TL
SORU
-Direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve değişken genel üretim giderlerinin üretilen mamullere yüklenmesi esasına dayanan maliyet sistemi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Değişken maliyet sistemi B) Tam maliyet sistemi
C) Sipariş maliyet sistemi
D) Sabit maliyet sistemi
E) Asal maliyet sistem
SORU
-Brüt satışları 54.000 TL, satış ıskontoları 1.600 TL, üretim kapasitesi 200 birim olan bir işletme dönemde 120 birim üretim yapmış, değişken maliyet yöntemine göre üretim maliyeti 47.000 TL, tam maliyet sistemine göre üretim maliyeti 53.000 TL olarak hesaplanmıştır.
• Bu bilgilere göre ve işletme normal maliyet yöntemi uyguladığı varsayılırsa, brüt satış kârı kaç Türk Lirasıdır?
A) 1 800 B) 3 400 C) 5 000
D) 5 400 E) 7 000
ÇÖZÜM
Kapasite Kullanım Oranı = 120/200=0,6
Tam Maliyet = 710+720+730 sabit+730 değişken =53.000 Değişken Maliyet= 710+720+730 değişkeni = 47.000
Sabit GÜG 53.000-47.000=6.000
Normal Maliyet =710+720+730 değişken+730 sabitxkapasite kullanım oranı
Normal maliyet= 47.000+6.000*0.6 = 50.600
Brüt satışlar 54.000
Satış İskontosu (-) 1.600
Net Satışlar 52.400
Satışların Maliyeti (-) 50.600
Brüt Satış Karı 1.800
Üretim Tekniğine Göre
(Saptanmasına) Maliyet Sistemleri
• Sipariş Maliyet :
Anahtar kelimeler birden fazla çeşitte mamül üretimi yada parti parti mamul üretimidir. Çeşitli türde ve çoğu kez müşterilerinin özel istekleri ile verdikleri siparişler üzerine üretim yapan işletmelerde, her bir mamul ya da mamul grubunun maliyetlerinin ayrı ayrı izlendiği sisteme, sipariş maliyetisistemi denir. Bu sistemde önemli olan özellik ve temel amaç; her bir sipariş için üretim maliyeti unsurlarının, üretim eyleminin başlangıcından tamamlanmasına kadar geçen zaman içinde mümkün olduğu ölçüde ayrı ayrı izlenmesidir.
• Bu sistemde, verilen sipariş üzerine iş emirleri düzenlenerek üretime başlanır.
Maliyetler her bir sipariş için açılan özel ,Sipariş Maliyeti Kartlarına işlenir. Bu sistemin kullanıldığı işletmelere örnek olarak; inşaat, basımevi, tamirhane, mobilya
imalathaneleri ve mücevher üreten işletmeler verilebilir.
Sipariş Maliyet Sistemi
TEMEL İLKELERİ
1) Üretimine başlanan her bir sipariş için ayrı sipariş kartı açılır ve bu kartlar numaralandırılır
2) Her bir sipariş emriyle ilgili direkt ilk madde ve malzeme ve direkt işçilik maliyetleri fiili tutarları ile genel üretim maliyetleri ise tahmini tutarları ile sipariş maliyet kartına işlenir.
3) Üretim maliyetlerinin muhasebeleştirilmesinde her bir maliyet yeri için üretim hesabı açılır
4) Üretimi tamamlanan ürünlerin toplam maliyeti için Mamul
Stokları Hesabına borç, Yarı Mamul Üretim Hesabına
SİPARİŞ MALİYET SİSTEMİNDE KULLANILAN BELGELER
SİPARİŞ MALİYET KARTI: Üç ana bölümden oluşur.
1.Başlık Bölümü: Üretim işletmesinin adı, sipariş numarası, stok için mi, sipariş için mi üretim yapıldığı, başlama ve bitiş tarihleri, mamul tipi ve adedi gibi bilgiler yer alır.
2.Maliyet Unsurları Bölümü: Siparişe ait direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve genel üretim maliyetleri, esas üretim maliyet yerleri itibariyle ayrı ayrı gösterilir.
3.Maliyet Özeti Bölümü: Bu bölümde maliyet analizlerine ve birim mamul maliyetlerinin hesaplanmasına yönelik bilgiler yer alır.
Sipariş Maliyet Sistemi
İLK MD. VE MALZ İLE İLGİLİ BELGELER: İlk madde ve malzeme giderlerinin sipariş maliyet kartına işlenebilmesi için “ilk madde ve malzeme istek fişi” nden yararlanılır.
Sipariş için ambardan çekilen ilk madde ve malzemeler ayrıca stok kartlarına da işlenmelidir. İlk madde ve malzeme istek fişi kullanılarak yapılan işlemler şu şekilde sıralanabilir.
1) Sipariş maliyet kartına direkt ilk madde ve malzeme maliyetleri işlenir
2) Stok kartlarında, üretime sevk edilen ilk madde ve malzeme kadar azalış gösterilir 3) İlk madde ve malzeme istek fişi özetleri düzenlenerek, haftalık, aylık ya da on günlük
yevmiye kayıtları yapılabilir.
