515
June 18-19, 2019 Istanbul-TURKEY
Aile’nin Oyuncak Güvenliği Farkındalık Ölçeği (AOGFÖ): Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması
Family's Toy Safety Awareness Scale (FTSAS): Validity and Reliability Study
Prof. Dr. Ahmet AKIN1*
Merve YANIK2
Pages: 515-519
Doi: 10.21733/ibad.584542
1 İstanbul Medeniyet Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Aile Danışmanlığı Yüksek Lisans Programı,
aakın@sakarya.edu.tr
2İstanbul Medeniyet Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Aile Danışmanlığı Yüksek Lisan Öğrencisi,
merveyanik1995@gmail.com
* Corresponding Author
ABSTRACT
The purpose of this research is to develop the Family’s Toy Safety Awareness Scale and to examine its reliability and validity values. The study was conducted on 353 people. Scale is rated on a five point Likert-type. Structural validity of the scale was examined by exploratory factor analysis. Reliability of the scale was examined by Cronbach alpha internal consistency reliability coefficient. Validity and reliability analyzes of the scale were performed with SPSS 20 package programs. The EFA demonstrated that the 12 items loaded on one factor and the amount of total variance explained by one factor was 44%. Factor loadings ranged from .42 ile .78 Cronbach Alpha internal consistency coefficient was .87. These findings demonstrated that this scale may be used as a valid and reliable instrument.
Keywords: Family, Toy Safety Awareness, Validity, Reliability
516 GİRİŞ
Çocukların doğdukları andan itibaren başlayan oyun etkinlikleri onların bıkmadan ve usanmadan yaptıkları, belli becerileri geliştirici ve pekiştirici bir araçtır (Pehlivan, 2005). Oyun sonucunda ne olacağını tasarlamadan, herhangi bir amacı elde etmenin dışında, keyif almak amacıyla girişilen bir etkinliktir. Bu etkinlikler çocuğun gelişimini destekleme, eğitici bir özelliğe sahip olma, toplumsal becerileri edinme, duygusal doyum sağlama, çocuğu özgür bir kişi haline getirme, çocuğu öğrenme ortamına hazırlama ve çocuğun kişilik özellikleri hakkında yetişkine ipuçları verme gibi durumlarda tedavi edici bir yapıya sahiptir( Yavuzer, 2014a ). Çocuklar zamanlarının çoğunu oyun oynayarak geçirmektedirler. Oyun, çocukların bakış açısından baktığımızda ciddi bir uğraştır. Çocuğun oyununun kalitesini; ebeveyn katılımı, oyuncaklar, zaman gibi etmenler oluşturmaktadır(Artan ve ark.,2003).
Oyun çocuğun kişiliğini ve toplumsal becerilerini ortaya çıkarmasında en önemli adımdır. Oyunun en önemli parçalarından biri olan oyuncak ise çocuğun toplumsallaşmasında ve kişiliğini geliştirmesinde yararlanılan bir araçtır (Poyraz, 2003). Çocukların hayatlarının merkezinde olan oyuncak; gelişim evreleri boyunca, çocuğun hareketlerini düzenleyen, zihinsel, bedensel ve psiko-sosyal gelişimlerine yardım eden, hayal gücünü ve yaratıcı yeteneklerini harekete geçiren bütün oyun malzemeleridir. (Yavuzer, 2014b).
Oyuncak, çocuğun içinde bulunduğu topluma uyumunu ve kendi iç dünyasının dışa yansımasına yardım eden bir araçtır. Oyuncak aile ve çocuk arasında bir köprü görevi görür. Oyuncağın, çocukların sağlığı ve gelişimleri açısından önemli olduğu bilinmektedir. Oyuncak, yalnızca çocuğu kendi dünyasını oluşturmaya yönlendirmekle kalmayıp, anne ve babanın bu farklı hayata girmelerini sağlayan bir kapıdır.
Günlük aktiviteler dışında, oyun oynarken anne-baba ve çocuk arasında bir iletişim oluşur. Anne ve baba, çocuğun oyun arkadaşıdır. Oyuncaklarda onların oyunlarını zenginleştiren parçalardır. Oyun süreci, çocuk ve ebeveynlerin birbirlerini daha iyi anlamalarını sağlar. Ebeveynler bu süreçte çocuğunu tanımanın dışında onu, eğitme imkanı da bulur. (Uluğ, 1997 ). Çocuğun oyununa şekil veren oyuncakların seçiminde ailenin çocuğa destek olması; çocuğun gelişim düzeyine uygun, çok yönlü kullanım sağlayan ve gelişim alanlarını destekleyici kaliteli oyuncakları tercih etmesi açısından önemlidir (Artan ve ark, 2003). Çocuk günlük hayatta gördüğü her şeyi oyununun içerisine katıp oyuncak olarak düşünebilir. Bu oyuncakların bazıları çocuklar tarafından oluşturulurken bazıları yetişkinler tarafından çocuklar için oluşturulabilir.(Yalçınkaya, 2004).
Ailelerin bir kısmı oyuncak seçimi yaparken çocuklarına zarar verecek, güvenliğini tehdit edecek oyuncakların hangileri olduğunu ve bunları kaliteli oyuncaklardan nasıl ayırt edeceklerini çok iyi biliyorlar. Bazıları ise; çocuğunun, kendisinin istekleri ve maddi olanaklar gibi etmenleri göz önünde bulundurarak oyuncak seçimini gerçekleştiriyor. Bu durumda oyuncağın sağlıklı ve güvenli olma durumu göz ardı edebiliyor. Ailelerin oyuncak güvenliği konusunda bilgilendirilmesi gerekmektedir. Oyuncak güvenliği yönetmeliğinin, çocuğu olan her aile ile paylaşılması gerekmektedir. Çocuğun sağlıklı gelişimini ve güvenliğini etkileyen bu durumun incelenmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu nedenle ailelerin oyuncak seçimi ile ilgili tutumlarının geçerli ve güvenilir düzeyde ölçülmesi son derece önemlidir. Bu araştırmanın amacı; ailenin oyuncak güvenliği farkındalık ölçeği’ni geliştirmek, geçerlik ve güvenirliğini incelemektir.
517 1. YÖNTEM
1.1. Çalışma Grubu
Çalışma, 303'ü kadın, 50'si erkek toplam 353 kişi üzerinde yürütülmüştür.
1.2.Madde Havuzu
Ölçeğin geliştirilmesi sürecinde öncelikle 12 maddelik bir madde havuzu oluşturulmuş ve bu maddeler gramer, anlaşılabilirlik ve ailenin oyuncak güvenliği farkındalık tutumlarını ölçüp ölçmediği noktalarında incelenmiş ve sonuçta herhangi bir madde atılmadan 12 maddelik uygulama formu elde edilmiştir.
Oyuncak Güvenliği Farkındalık Ölçeği 1 “kesinlikle katılmıyorum” ve 5 “kesinlikle katılıyorum” şeklinde 5’li Likert tipi bir derecelendirmeye sahiptir. Denemelik form incelenmiş. Yazım
ve alan uygunluğu açısından gerekli düzenlemeler yapılmıştır.
1.3.İşlem
Ölçeğin madde analizi için düzeltilmiş madde toplam korelasyon katsayıları hesaplanmıştır. Ölçeğin yapı geçerliği açımlayıcı faktör analizi, güvenirliği Cronbach alfa iç tutarlılık güvenirlik katsayısı ile incelenmiştir. Geçerlik ve güvenirlik analizleri SPSS 20 paket programı ile yapılmıştır.
2. BULGULAR
2.1. Madde Analizi
Tablo 1 ve Tablo 2 ’de Aile’nin Oyuncak Güvenliği Farkındalık Ölçeği’ne ait düzeltilmiş madde toplam korelasyon katsayıları yer almaktadır. Tablo incelendiğinde ölçeğin düzeltilmiş madde toplam korelasyon katsayıları .36 ile .69 arasında sıralandığı görülmektedir.
Tablo 1 : Ailenin Oyuncak Güvenliği Farkındalık Ölçeği Düzeltilmiş Madde Toplam Korelasyon Katsayıları
Item-Total Statistics
Madde No
Düzeltilmiş Madde Toplam Korelasyonu Madde Silindiğinde Cronbach Alfa
1 ,368 ,873
2 ,395 ,870
3 ,548 ,860
4 ,636 ,855
5 ,421 ,870
6 ,699 ,852
7 ,640 ,854
Tablo 2 : Ailenin Oyuncak Güvenliği Farkındalık Ölçeği Düzeltilmiş Madde Toplam Korelasyon Katsayıları
Item-Total Statistics Madde
No Düzeltilmiş Madde Toplam Korelasyonu
Madde Silindiğinde Cronbach Alfa
8
,691,852
9
,495,864
10
,621,855
11
,696,851
518
12
,614,857
2.2. Yapı Geçerliliği
Ailenin Oyuncak Güvenliği Farkındalık Ölçeği’nin yapı geçerliği için uygulanan açımlayıcı faktör analizi sonucunda ölçeğin tek boyutlu bir yapı sergilediği görülmüştür. Bu analiz sonucunda toplam varyansın
%44'ünü açıklayan öz-değeri 5,27 olan tek boyutlu ve 12 maddeden oluşan bir ölçme aracı elde edilmiştir.
Ölçeğin KMO örneklem uygunluk katsayısı .88 olarak bulunmuştur. Ölçeğin faktör yükleri . .42 ile .78 arasında sıralanmaktadır. Faktör yükleri Tablo 2’de yer almaktadır.
Tablo 3: Ailenin Oyuncak Güvenliği Farkındalık Ölçeği Faktör Yükleri
Madde No
Faktör Yükü
1 ,425
2 ,448
3 ,631
4 ,718
5 ,507
6 ,780
7 ,745
8 ,771
9 ,599
10 ,707
11 ,786
12 ,702
2.3. Güvenirlik
Ailenin Oyuncak Güvenliği Farkındalık Ölçeği’nin güvenirliği için Cronbach alfa iç tutarlık güvenirlik katsayısına bakılmıştır. Ölçeğin Cronbach alfa iç tutarlık güvenirlik katsayısı .87 olarak bulunmuştur.
3. TARTIŞMA ve SONUÇ
Ölçeğin yapı geçerliği için açımlayıcı faktör analizi yapıldığında ölçeğin 12 maddeden oluşan tek boyutlu bir ölçme aracı olduğu ve faktör yüklerinin .30 değerinin üzerinde olduğu görülmüştür. Ölçeğin güvenirlik çalışması için Cronbach alfa iç tutarlık güvenirlik katsayısına bakılmış ve bu katsayının .70 ölçütünü sağladığı görülmüştür (Tezbaşaran, 1996). Bununla birlikte gelecek araştırmalarda ölçeğin tekrar test güvenirliği incelenebilir. Son olarak ölçeğin düzeltilmiş madde toplam korelasyon katsayılarının .30 ve üzerinde olduğu saptanmıştır. (Büyüköztürk, 2004),
Ölçeğin geçerlik ve güvenirliğine ait tüm bu bulgular incelendiğinde Aile’nin Oyuncak Güvenliği Farkındalık Ölçeği’nin geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğu ve konuyla ilgili yapılacak araştırmalarda kullanılabileceği söylenebilir.
