BÖLÜM 10 TÜRK YE EKONOM K CO RAFYASI TÜRK YE DE TARIM B ENDÜSTR B TK LER

(1)

TÜRK‹YE’DE TARIM Topraklar›m›z›n kullan›l›ﬂ biçimi Ekili-dikili alanlar : %36

Çay›r ve otlar : %26

Ormanlar : %26

Ürün vermeyen alanlar : %12

Ülkemiz tar›m›n›n baﬂl›ca sorunlar›;

•Sulama •Gübreleme •Tohum ›slah›

•Toprak bak›m› •Makinalaﬂma

•Pazarlama

Ülkemiz Tar›m›n›n Genel Özellikleri

• Ekili-dikili topraklar az olup, parçal› ve da¤›n›k- t›r. (Yerﬂekilleri)

• ‹ç bölge tar›m›n›n en önemli sorunu sulamad›r.

• Tar›msal faaliyetler henüz do¤al koﬂullar›n et- kisinden kurtar›lamam›ﬂt›r.

• ‹klimdeki karars›zl›k nedeniyle köylümüz, ayn›

anda ekonominin birkaç dal›yla (çiftçilik, hayvanc›l›k, ar›c›l›k, sebze, meyve üretimi v.s.) birden u¤raﬂmaktad›r.

A– TAHILLAR

Bu¤day : Yaz› ya¤›ﬂl› Karadeniz k›y›lar› d›ﬂ›nda ülkemizin her yerinde üretilir. En çok üretildi¤i böl- ge ‹ç Anadolu’dur.

Arpa : So¤u¤a dayan›kl› oldu¤undan daha çok ‹ç Anadolu ve Do¤u Anadolu’da üretilir.

Çavdar : So¤u¤a en dayan›kl› tah›ld›r. Do¤u Ana- dolu ve ‹ç Anadolu’da üretilir.

Çeltik (pirinç) : Bol su istedi¤inden akarsu vadi- lerinde (Amik ovas›, Meriç Havzas›, Tosya, Boya- bat çevresi) yetiﬂtirilir.

B– ENDÜSTR‹ B‹TK‹LER‹

Tütün : ‹ç ve Do¤u Anadolu’nun çok sert iklime sahip yöreleri d›ﬂ›nda Türkiye’nin her yerinde ye- tiﬂtirilir. Kalitesinin bozulmamas› için üretim alanlar› devlet denetimindedir. Üretimde Ege, Güney- do¤u Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri ilk s›ralar›

al›r.

Pamuk : Alüvyal toprak ekim döneminde sulama, olgunlaﬂma döneminde kurakl›k ve uzun bir yetiﬂ- me devresi ister. Ege, Akdeniz ve Güneydo¤u en çok üretildi¤i bölgelerdir.

ﬁekerpancar›: Güneydo¤u Anadolu d›ﬂ›ndaki tüm bölgelerde üretilir. ‹ç Anadolu, Karadeniz, Marma- ra ve Do¤u Anadolu Bölgeleri üretimde ilk s›ralar›

al›r.

Çay : Yetiﬂme alan› en dar endüstri bitkisi olan çay›n üretim alan› Rize ve Trabzon çevresi ile s›- n›rl›d›r.

Haflhafl : Afyon, Burdur, Isparta, Uflak Keten-Kenevir : Kastamonu çevresi Susam : Ege, Akdeniz Bölgeleri Yerf›st›¤› : Akdeniz

Gül ve Anason : Göller Yöresi ﬁekerpancar› Ekim Alanlar›

Pamuk Ekim Alanlar›

Tütün Ekim Alanlar›

Bu¤day Ekim Alanlar› Çeltik Üretim Alanlar›

KAVRAM DERSHANELER‹KAVRAM DERSHANELER‹

(2)

C– YA⁄ B‹TK‹LER‹

Ayçiçe¤i : Trakya baﬂta olmak üzere, Güney Marmara, Orta Karadeniz ve Eskiﬂehir çevresi ile

‹ç Bat› Anadolu’da üretilir.

Zeytin : Don olaylar›ndan zarar gördü¤ünden k›- y›larda yetiﬂtirilir. Ege, Marmara ve Akdeniz üre- timde ilk üç s›ray› al›r.

M›s›r : Bol ya¤›fl ister, sulama ile de yetifltirilir. Ka- radeniz k›y›lar›nda bu¤day›n yerini alm›flt›r. Ancak bölgede tüketildi¤inden ticari de¤eri yoktur. Ayr›ca Akdeniz ve Marmara’da da üretilir.

Soya Fasulyesi : Akdeniz ve Karadeniz bölgele- rinde üretilir.

D– BAKLAG‹LLER

Baklagiller s›cak ve kurak bir yaz, belirli dönemler- de ise sulama ister. Nohut, mercimek, bezelye, fasulye ve bakla baﬂl›ca türlerdir.

E– YUMRULU B‹TK‹LER

Patates, so¤an, sarm›sak, turp ve havuç özel ko- ﬂullar istemediklerinden her bölgede yetiﬂtirilirler.

Fakat destekleme al›m› yap›lmad›¤›ndan üretim- leri y›ldan y›la çok de¤iﬂir.

F– MEYVE VE SEBZELER

F›nd›k : %80’i Karadeniz (Giresun, Ordu, Trab- zon, Bolu, Kastamonu) %20’si Marmara’da (Ada- pazar›, Kocaeli, Yalova) üretilir. Üretimde Dünya birincisiyiz.

Turunçgiller (Narenciye) : Üretimin %85’ini Akde- niz, %13’ünü Ege, %2’sini ise Karadeniz karﬂ›lar.

Üzüm : Elma’dan sonra so¤u¤a en dayan›kl› meyvedir. Ege baﬂta olmak üzere Güneydo¤u Anado- lu, Marmara ve ‹ç Anadolu en çok üretildi¤i bölge- lerdir.

‹ncir : Don olaylar›ndan etkilendi¤inden iç kesim- lere sokulamaz. Üretiminin %85’ini Ege Bölgesi verir. Akdeniz ve Güneydo¤u üretildi¤i di¤er böl- gelerdir. Üretimde Dünya birincisiyiz.

‹ncir Dikim Alanlar›

Üzüm Dikim Alanlar›

Turunçgil Dikim Alanlar›

F›nd›k Dikim Alanlar›

M›s›r Ekim Alanlar›

Zeytin Dikim Alanlar›

Ayçiçe¤i Ekim Alanlar›

Türkiye Ekonomik Co¤rafyas›

(3)

Di¤er Meyveler : Muz; yetiﬂme alan› en dar olan tar›m ürünüdür. Anamur, Alanya aras›nda, kay›s›

Malatya’da, ﬂeftali Bursa’da, elma ‹ç Anadolu’da (Ni¤de, Aksaray) yayg›n olarak yetiﬂtirilir. Elma so¤u¤a en dayan›kl› meyvedir.

HAYVANCILIK

Ülkemizde Hayvanc›l›¤›n Geliﬂmesi ‹çin;

• Hayvan soylar› ›slah edilmeli

• Meralar ›slah edilmeli ve yem üretimi art›r›lma- l›

• Mera hayvanc›l›¤› yerine ah›r ve besi hayvan- c›l›¤›na geçilmeli

• Erken kesim önlenerek, hayvan hastal›klar› ile mücadele edilmelidir.

Hayvanlar›n Co¤rafi Da¤›l›ﬂ›

Ülkemizde hayvanlar›n co¤rafi da¤›l›fl›nda iklim, bitki örtüsü ve yerflekilleri etkili olmufltur. En çok beslenen tür koyundur.

Koyun : Bozk›rlar›n yayg›n oldu¤u ‹ç Anadolu, ‹ç Bat› Anadolu, Güneydo¤u Anadolu, Marmara ve Do¤u Anadolu’nun alçak yörelerinde yayg›nd›r.

K›l Keçisi : Akdeniz ve Do¤u Anadolu’nun da¤l›k yörelerinde (Fundal›k) beslenir.

Tiftik Keçisi : Ankara, Eskiﬂehir ve Çank›r› çevre- sinde yayg›nd›r.

Büyükbaﬂ Hayvanc›l›k : Erzurum-Kars çevresi, Do-

¤u ve Bat› Karadeniz k›y›lar›nda yayg›nd›r. (Çay›r) Kümes Hayvanc›l›¤› : Marmara ve Ege Bölgeleri ile büyük ﬂehirler çevresinde yayg›nd›r.

Ah›r ve Besi Hayvanc›l›¤› : ﬁeker fabrikalar› ile büyük ﬂehirler çevresinde yayg›nd›r.

‹pek Böcekçili¤i : Bursa, Bal›kesir ve Bilecik çev- resinde (Dut a¤ac›) yayg›nd›r.

Ar›c›l›k : Mu¤la, Antalya, Hakkari, Erzurum, Kars, Rize, Bitlis ve Erzincan çevresinde yayg›nd›r. (Çi- çekli bitkiler, meyve a¤açlar›, çam ormanlar›)

SU ÜRÜNLER‹ VE BALIKÇILIK

Ülkemizde su ürünleri avc›l›¤›n›n geliﬂememe- sinde;

• Aç›k deniz bal›kç›l›¤›n›n yap›lmay›ﬂ›,

• Deniz, göl ve akarsular›m›z›n h›zla kirletilmesi,

• Yanl›ﬂ ve zararl› avlanma yöntemlerinin kulla- n›lmas›,

• Bal›kç›lar›n araç-gereç ve donan›m yönünden yetersiz olmas›

• Depolama ve so¤uk hava donan›m› imkânlar›- n›n yetersizli¤i,

• Su ürünleri üreticilerinin örgütsüz olmas› etkili olmuﬂtur.

Su ürünleri üretiminin %82’sini Karadeniz, %11’ini Marmara, geriye kalan›n› ise di¤er bölgeler karfl›- lar. Mentefle yöresinde sünger avc›l›¤›, Göller yö- resinde ise tatl› su bal›kç›l›¤› yap›l›r. Ege ve Akde- niz k›y›lar›nda tar›m ve turizmin daha fazla gelir getirmesi nedeniyle bal›kç›l›k fazla geliflmemifltir.

Japonya, ABD, Norveç, Danimarka, ‹zlanda, ‹ngil- tere, Almanya, Kanada ve Peru dünyada bal›kç›l›-

¤›n geliﬂti¤i ülkelerdir.

ORMAN ÜRÜNLER‹

Ormanlar›m›z›n da¤›l›fl› düzensizdir. Da¤›l›flta temel etken ya¤›fl (nemlilik)’t›r. Ormanlar›n da¤›l›fl›:

Karadeniz : %27

Akdeniz : %22

Ege : %18

Marmara : %16

Do¤u Anadolu : %9

‹ç Anadolu : %7

G.Do¤u Anadolu : %1

Ülkemizin sadece %26’s› ormanlarla kapl›d›r. Bunun nedeni ormanlar›n zaman içinde çeﬂitli ﬂekillerde tahrip edilmesidir. Ormanlar›m›z›n korunmas› için;

• Gözetleme kuleleri yap›lmal›,

• Yang›na havadan müdahale ekipleri kurulmal›,

• Orman içi yol a¤› geliﬂtirilmeli,

• Yang›n›n s›çramas›n› önleyecek boﬂluklar b›- rak›lmal›,

• Karma a¤açlardan oluﬂan ormanlar geliﬂtirilmeli,

• Orman tahribi (tarla açma, yang›n, otlatma) önlenmelidir.

(4)

YERALTI KAYNAKLARI MADENLER

Ülkemizde maden kaynaklar› çok çeflitlilik göste- rir. Da¤›l›fllar› düzensizdir. Dünya çap›nda önem tafl›yan madenlerimiz; Bor ve krom’dur.

ENERJ‹ KAYNAKLARI

Taflkömürü : Kozlu, Kilimli, Ere¤li (Zonguldak) Linyit : Seyitömer, Tunçbilek Tavflanl›, De¤irmisaz (Kütahya), Soma (Manisa), Milas-Yata¤an (Mu¤- la), Afflin-Elbistan (K.Marafl), Beypazar› (Ankara), Amasya, Çorum, fi›rnak, Erzurum

Linyitle Çal›ﬂan Santraller : Soma, Tunç bilek, Seyi- tömer, Yata¤an, Yeniköy, Gökova, Orhaneli, Afﬂin- Elbistan, Çay›rhan

Do¤algaz : Hamitabat (K›rklareli) Jeotermal enerji : Sarayköy (Denizli)

Petrol : Raman, Garzan, Batman, Diyarbak›r, Ad›- yaman çevresi

Petrol Rafinerileri : ‹praﬂ (‹zmit), Ataﬂ (Mersin), Ali- a¤a (‹zmir), Batman, Orta Anadolu (K›r›kkale)

SANAY‹

Sanayi faaliyetlerinin ülke yüzeyine da¤›l›fl› dü- zensizdir. Ulafl›m kolayl›¤›na ba¤l› olarak sanayi tesislerinin ço¤u ülkenin bat› yar›s›nda ve k›y›- larda toplanm›flt›r. Sanayinin en fazla geliflti¤i böl- ge Marmara, en az geliflti¤i bölge ise Do¤u Ana- dolu’dur.

Bir yerde sanayinin kurulup geliflmesi flu flartlara ba¤l›d›r:

• Hammadde

• Enerji

• ‹ﬂ gücü

• Pazar

• Ulaﬂ›m

• Sermaye

Ülkemizde sanayinin yavafl geliflmesi; sermaye azl›¤› ve ulafl›m zorlu¤u ile ilgilidir.

KOLLAR SANAY‹

BES‹NDOKUMA VE DER‹

KURULDU⁄U YERLER UN VE UNLU

MAMÜLLER

‹stanbul, ‹zmir, Ankara, Eskiﬂehir, Konya, Karaman, Kayseri, Gaziantep, Bolu

B‹TK‹SEL YA⁄

Zeytinya¤›: Ayval›k, Edremit, Gemlik, G.Antep, Bursa.

Ayçiçek: Tekirda¤, Edirne

ﬁEKER

‹ç kesimlerde yayg›n Uﬂak, Afyon, Alpullu, Susurluk, Ankara, Eskiﬂehir, Çorum, Erzurum, Elaz›¤, Kars, Kayseri, Turhal, Kastamonu, Samsun, Amasya

‹zmir, ‹stanbul, Kars, Erzurum, Bursa, Adana, Afyon, Kayseri, Konya, Çank›r›, Trabzon, ﬁ.Urfa, Mardin, Ankara, Edirne, Diyarbak›r,

HAYVAN ÜRÜNLER‹

Çanakkale, Bal›kesir, Bursa, ‹zmir, Kayseri, Malatya, Antalya, Adana, Mersin, Tokat, Isparta KONSERVE

VE MEYVE SUYU

Sigara : ‹stanbul, Samsun, Tokat, Bitlis, Adana,

‹zmir

‹çki : Tekirda¤, ‹stanbul, Çanakkale, Yozgat, Ankara, ‹zmir, Elaz›¤, Nevﬂehir, Diyarbak›r S‹GARA VE

‹ÇK‹

FINDIK Giresun, Ordu, Adapazar›

ÇAY Rize, Trabzon

‹PEKL‹

DOKUMA Bursa, Gemlik, ‹stanbul, Yalova PAMUKLU

DOKUMA

Adana, Bursa, ‹stanbul, Kayseri, Malatya, ‹zmir, Manisa, Antalya, Denizli, Ayd›n (Nazilli), Mersin (Tarsus)

YÜNLÜ

DOKUMA ‹stanbul, Kayseri, Bursa, Siirt, Hereke (‹zmit) HALI-K‹L‹M

BATTAN‹YE

Isparta, Kayseri, Bünyan, Ladik, Kula, Gördes, Demirci, Milas, Uﬂak, Simav, Sivas, Siirt KONFEKS‹YON

VE G‹Y‹M

‹stanbul, Bursa, ‹zmir, Ankara, Adana, Eskiﬂehir, Diyarbak›r

DER‹ VE KÖSELE

‹stanbul, Erzurum, Bal›kesir, Bolu (Gerede), Uﬂak, Kars, Bursa

DEM‹R ÇEL‹K ‹skenderun, Karabük, Ere¤li, K›r›kkale ALÜM‹NYUM Seydiﬂehir (Konya)

KÜKÜRTKeçiborlu (Isparta) KROM Antalya, Elaz›¤

BAKIR Samsun, Ergani (Diyarbak›r), Murgul (Artvin) KURﬁUN-

Ç‹NKO Keban (Elaz›¤), Kayseri

BOR Band›rma

MADEN‹ EﬁYA ‹stanbul, ‹zmit, Bursa, Gaziantep, Denizli, Manisa, Adana, ‹zmir

MADEN ‹ﬁLETME (METALURJ‹)

OTOMOT‹V ‹stanbul, Bursa, Adapazar›, ‹zmir, Adana, Aksaray, Eskiﬂehir, ‹zmit

GEM‹ ‹stanbul, Mersin, ‹zmit, Tuzla, Pendik, ‹zmir LOKOMOT‹F

VAGON Eskiﬂehir, Adapazar›, Sivas, Kayseri UÇAK Eskiﬂehir, Ankara, Kayseri S‹LAH K›r›kkale

DAYANIKLI

TÜKET‹M ‹stanbul, ‹zmir, ‹zmit, Ankara, Bursa, Adana, Eskiﬂehir, Gaziantep, Manisa, Çorlu

MAK‹NE - OTOMOT‹V

Madenin

Ad› Ç›kar›ld›¤› Yerler

Demir Divri¤i (Sivas), Hekimhan-Hasançelebi (Malatya), Eymir (Bal›kesir), Dikili-Torbal› (‹zmir), Çamda¤› (Düzce)

Bak›r Murgul (Artvin), Küre (Kastamonu), Maden (Elaz›¤), Ergani (Diyarbak›r)

Krom Fethiye-Köyce¤iz-Dalaman (Mu¤la), Guleman-Palu (Elaz›¤), Eskiﬂehir, Kütahya, Antalya, Kahramanmaraﬂ, Adana Boksit

(Alüminyum)Akseki (Antalya), Seydiﬂehir (Konya) Bor

mineralleri

Susurluk, Bigadiç (Bal›kesir), Seyitgazi (Eskiﬂehir), Emet (Kütahya)

Kükürt Keçiborlu (Isparta)

Civa Sarayönü (Konya) Hal›köy, Karaburun (‹zmir) Kurﬂun-

Çinko Keban (Elaz›¤), Kayseri Manganez Artvin, Zonguldak

Volfram Uluda¤

Mermer Afyon, Bilecik, Gemlik, Marmara Adas›, K›rflehir, Eskiflehir Lületafl› Eskiflehir

Tuz Çank›r›, Kars, K›rﬂehir, Çamalt› (‹zmir) Tuz Gölü

Türkiye Ekonomik Co¤rafyas›

(5)

ULAﬁIM

Ülkemizde ulaﬂ›m› olumsuz etkileyen faktörler;

• Yerﬂekillerinin engebeli olmas›

• K›y› ve iç kesimlerde do¤u-bat› uzan›ﬂl› geçit vermez da¤lar

• Derin vadiler

• ‹ç kesimlerde hüküm süren karasal iklim

• Sermaye ve araç gereç yetersizli¤i

T‹CARET

D›ﬂar›ya satt›¤›m›z (ihraç) ürünler aras›nda sanayi ürünleri ilk s›ray› al›r. Daha sonra tar›m ürünle- ri ve madenler gelir.

‹hraç Ürünlerimiz:

• Haz›r giyim (Konfeksiyon)

• Otomobil, dayan›kl› tüketim mallar›, hal› ve mobilya

• Tar›m Ürünleri : Pamuk, tütün, f›nd›k, incir, üzüm, turunçgil ve sebzeler

• Madenler : Bor mineralleri, krom, bak›r, çinko, kurﬂun, tuz

• Canl› hayvan ve hayvansal ürünler

D›ﬂ al›mda ise ilk s›ray› petrol al›r.

‹thal ürünlerimiz:

• Ham petrol, ilaç, gübre, ka¤›t ve kimyasal ürünler

• Elektronik ve optik aletler

• Makine ve donan›m›

• Tropikal ürünler : Kahve, kakao, kauçuk ve ba- harat

TUR‹ZM

Turizm d›fl ticaret aç›¤›n› kapatma aç›s›ndan önem tafl›r. Ayr›ca ticaret, inflaat, ulafl›m ve haberleflme sektörlerinin geliflmesine katk›da bulunur, yeni ifl- gücü olanaklar› yarat›r, el sanatlar›na canl›l›k ka- zand›r›r.

Turistik Çekiciliklerimiz:

• Uzun k›y›lar ile plajlar›n varl›¤›

• Güneﬂlenme süresinin fazlal›¤›

• Kapl›ca, ›l›ca gibi s›cak su kaynaklar›n›n zenginli¤i (Yalova, Oylat, Gönen, Balçova, K›z›l- cahamam)

• K›ﬂ sporlar› (Uluda¤, Kartalkaya, Ilgaz, Elma- da¤, Erciyes, Palandöken, Sar›kam›ﬂ, Sakl›- kent) ve yayla turizmi olanaklar›

• Do¤al güzellikler (Pamukkale, Peribacalar›, Milli parklar v.s.)

• Tarihi eserler

• Zengin su kaynaklar›, göller

Bunca çekicili¤ine ra¤men ülkemizde turizmin ye- terince geliﬂememesi tan›t›m ve organizasyon yetersizli¤i ile ilgilidir.

ÖZETLE

• Tar›m ürünlerinin çeﬂitlilik göstermesi iklim çeﬂitlili¤i ile ilgilidir.

• Tar›m alanlar›n›n az ve da¤›n›k olmas› yerﬂe- killerinin engebeli olmas›ndan kaynaklan›r.

• Yerﬂekilleri nedeniyle Marmara, ‹ç Anadolu ve Güneydo¤u Anadolu’da ekili-dikili alanlar ge- niﬂ yer tutarken, Karadeniz, Do¤u Anadolu ve Akdeniz’de az yer tutar.

• Yaz kurakl›¤› nedeniyle ülkemiz tar›m›n›n en önemli sorunu sulamad›r.

KOLLAR SANAY‹

K‹MYA

KURULDU⁄U YERLER

‹LAÇ Genelde ‹stanbul’da toplanm›ﬂt›r. ‹zmir, Samsun BOYA ‹stanbul, ‹zmit, Mersin, ‹zmir

GÜBRE Band›rma, Kütahya, Mersin, Mardin, Gemlik, Karabük, Elaz›¤, ‹skenderun, Samsun, ‹stanbul

PETRO-K‹MYA

RAF‹NER‹LER LAST‹K DETERJAN

‹zmit, ‹zmir, Mersin, K›r›kkale, Batman

‹zmit, Adana, Adapazar›, K›rﬂehir

‹stanbul, ‹zmit, ‹zmir

KA⁄IT

‹zmit, Çaycuma (Zonguldak), Taﬂköprü (Kastamonu), Aksu (Giresun), Bal›kesir, Dalaman (Mu¤la), Taﬂucu (Mersin), Çay (Afyon)

KERESTE Düzce, Bolu, Kastamonu, Sinop, Zonguldak, Bart›n, Ordu, Rize, Artvin, K›rklareli MOB‹LYA ‹stanbul (Ümraniye), ‹zmir (Karaba¤lar), Bursa

(‹negöl), Ankara (Siteler), Manisa, Kayseri ORMAN ÜRÜNLER‹

Ç‹MENTO

Çok yayg›n: ‹stanbul, ‹zmir, Zonguldak, Çorum, Ankara, Afyon, Adana, Konya, Eskiﬂehir, Trabzon, Elaz›¤, Mardin, Ordu, Bart›n, Bolu, Erzurum, Çanakkale

CAM ‹stanbul, Bursa, Mersin, Sinop, K›rklareli, ‹zmit, Antalya

SERAM‹K Kütahya, Çanakkale, Bozöyük, Bilecik, ‹stanbul, Uﬂak, ‹zmir, ‹zmit

HAZIR

BETON ‹stanbul, ‹zmir, Manisa TU⁄LA

K‹REM‹T

Manisa, Çorum, Kütahya, Uﬂak, Tokat, Kastamonu, Eskiﬂehir, Bart›n, ‹zmir

Ç‹MENTO, CAM VE SERAM‹K KAVRAM DERSHANELER‹KAVRAM DERSHANELER‹

(6)

• Ülkemizde yetiﬂme alan› en dar olan ürünler;

muz, çay ve f›nd›k, en geniﬂ olan ürünler ise;

bu¤day, ﬂekerpancar› ve tütündür.

• Muz, zeytin, turunçgil, f›nd›k, çay ve incir gibi ürünler düﬂük s›cakl›¤a dayan›kl› olmad›k- lar›ndan sadece k›y›larda yetiﬂtirilirler.

• Haﬂhaﬂ, tütün, kenevir, pirinç ve anason gibi ürünlerin ekim alanlar› devlet denetimindedir.

• Ülkemiz f›nd›k ve incir üretiminde dünya bi- rincisidir.

• Tar›msal ürün çeﬂitlili¤i en fazla olan bölgeleri- miz Marmara, Ege ve Akdeniz’dir. Nedeni k›ﬂ- lar›n ›l›k, yaz devresinin uzun ve s›cak geçme- sidir.

• Yaz kurakl›¤› isteyen tar›m ürünlerinin Kara- deniz k›y›s›nda yetiﬂtirilmesi zordur.

• Meyve ve sebzelerin en erken olgunlaﬂt›¤›

bölge Akdeniz, en geç olgunlaﬂt›¤› bölge ise Do¤u Anadolu’dur.

• Türkiye tar›m›nda sulama sorunu halledilirse;

– Ürün çeﬂitlili¤i ve verimi artar.

– Ayn› tarladan y›lda birden fazla ürün alma ol- sal›¤› artar.

– Nadas alanlar› azal›r.

– Göçte azalma olur.

– Az su isteyen ürünlerin (bu¤day, arpa, mercimek v.s.) ekim alanlar› daral›r.

– Tar›ma dayal› sanayi geliﬂir.

– Tar›msal üretimde dalgalanma azal›r.

• Üretimi devlet kontrolünde olan ürünlerin üre- timinde y›llara göre dalgalanmalar azd›r.

• So¤u¤a en dayan›kl› tar›m ürünleri elma, üzüm ve çavdard›r.

• Turunçgil ve zeytin tar›m›n›n yap›ld›¤› yöre- lerde s›cakl›k y›l boyunca 0°C’nin üzerindedir.

• Çay, f›nd›k, m›s›r ve pirinç bol ya¤›ﬂ ve su isteyen tar›m ürünleridir.

• Hammaddenin kolay temin edilmesi ve tüketi- min fazla olmas› nedeniyle en yayg›n sanayi dallar› besin ve çimentodur.

• En geliflmifl sanayi dal› haz›r giyim ve teks- tildir. Nedeni hammaddenin ucuz ve bol olma- s›, iflgücü ucuzlu¤udur.

• Çay, ﬂekerpancar›, meyve suyu, konserve ve hayvansal ürünler gibi çabuk bozulabilen hammaddeler sanayi tesislerini kendisine çek- miﬂtir.

• Karadeniz k›y›lar›nda her mevsimin ya¤›ﬂl›

geçmesi pamuk, bu¤day, mercimek, arpa gibi ürünlerin yetiﬂtirilmesini zorlaﬂt›r›r.

• Akdeniz ikliminin özelli¤ini en iyi tan›tan tar›m ürünü zeytin, Karadeniz iklimini en iyi tan›tan ürünü ise f›nd›kt›r.

• ‹ç Bölgelerimizin ekonomisinde ﬂekerpancar›

ve bu¤day gibi ürünler büyük paya sahiptir.

• Eskiden sadece tah›l üretilen bir yörede ürün çeﬂitlili¤inin artmas› ve sebze üretiminin baﬂla- mas› sulama ile ilgilidir.

• Tütün, Karadeniz, Ege, Marmara ve Akdeniz k›y›lar›nda yetiﬂtirilen ortak tar›m ürünüdür.

• Bu¤day üretiminde ‹ç Anadolu, ayçiçe¤i üreti- minde Marmara, zeytin, üzüm, haﬂhaﬂ, tütün, incir ve pamuk (ZÜHT‹P) üretiminde Ege, tu- runçgil, muz, soya ve yerf›st›¤› üretiminde Akdeniz ilk s›ray› al›r.

• Rize Yöresi çay, Edremit Körfezi zeytin, Ordu, Giresun çevresi f›nd›k, Ergene Havzas› ayçi- çe¤i, Çukurova pamuk, Afyon haﬂhaﬂ, Büyük Menderes ovas› incir ve pamuk, Malatya ka- y›s›, Isparta gül tar›m› ile tan›n›r.

• ‹klim koﬂullar› bak›m›ndan sebze üretimine en az elveriﬂli bölge Do¤u Anadolu’dur.

• Serac›l›¤›n Akdeniz ve Ege k›y›lar›nda yo¤un- laflmas› k›fl s›cakl›klar›n›n yüksek olmas› ve güneflli gün say›s›n›n fazlal›¤› ile ilgilidir.

• Ülkemizde tah›l üretiminin y›ldan y›la dalgalanmalar göstermesi ya¤›ﬂ karars›zl›¤›ndan kaynaklan›r.

• Daha kârl› ürünlere öncelik verildi¤inden k›y›- larda ﬂekerpancar› ve tah›l tar›m› yap›lmaz.

(Karadeniz k›y›lar›nda iklim)

• Ah›r ve besi hayvanc›l›¤›n›n ﬂeker fabrikalar›

çevresinde yayg›nlaﬂmas›n›n nedeni ﬂeker- pancar› küspesinin hayvan yemi olarak kullan›lmas›d›r.

Türkiye Ekonomik Co¤rafyas›

(7)

• K›y› bölgelerindeki tar›msal faaliyetlerde;

– Ürün çeﬂitlili¤i fazlad›r.

– Modern yöntem ve teknikler yayg›nd›r.

– Ekonomik de¤eri yüksek ihraç ürünleri ye- tiﬂtirilir.

– Y›lda birden fazla ürün al›nabilir.

• Erzurum-Kars çevresi ile Karadeniz k›y›lar›n- da büyükbafl hayvanc›l›¤›n yayg›nlaflmas›n›n nedeni, yaz ya¤›fllar›na ba¤l› olarak çay›rla- r›n genifl yer tutmas›d›r.

• Ormanlar›n %80’i k›y› bölgelerinde bulunur.

Nedeni ya¤›ﬂ ve nemliliktir.

• Akdeniz ve Ege k›y›lar›nda orman yang›nlar›- n›n fazla olmas› yaz s›cakl›¤› ve kurakl›¤› ile ilgilidir.

• Sanayi faaliyetlerinin en fazla geliﬂti¤i bölgeler Marmara ve Ege’dir.

• Dünya çap›nda önem taﬂ›yan madenlerimiz bor mineralleri ve krom’dur.

• Sanayi tesislerinin co¤rafi da¤›l›fl›nda ulafl›m çok belirleyici olmufltur.

• Enerji üretiminde en fazla kullan›lan enerji kayna¤› linyittir.

• Elveriflli özel konumu nedeniyle ülkemizde transit ticaret geliflmifltir.

• Orman ürünleri ve ormanc›l›k Bat› Karade- niz bölümünde fazla geliﬂmiﬂtir.

• Türkiye’de sanayinin en fazla geliﬂti¤i bölüm- ler Çatalca-Kocaeli, As›l Ege, Adana ve Gü- ney Marmara’d›r.

• Sebze üretiminde Akdeniz, Marmara ve Ege bölgeleri önemli paya sahiptir.

• Ülkemizde meralar›n daralmas› besi hayvan- c›l›¤›na geçiﬂi zorunlu k›lm›ﬂt›r.

• Yaz mevsiminin serin ve ya¤›fll› geçmesi, ulafl›m zorlu¤u ve konaklama tesislerinin azl›¤› Karadeniz Bölgesi turizmini olumsuz et- kilemifltir.

• ‹zmit, Gemlik, ‹zmir ve ‹skenderun körfezleri, çevresindeki sanayi tesislerinin yo¤unlu¤una ba¤l› olarak h›zla kirlenmektedir.

• ‹ç bölgelerimizde sulama sorunu ve yaz devresinin k›sal›¤› k›ﬂ›n don olaylar›n›n görülmesi nedeniyle tar›msal ürün çeﬂitlili¤i azd›r.

• Hayvan türlerinin çeﬂitlili¤i s›cakl›k ve ya¤›ﬂ ile ilgilidir.

• Bitki örtüsü da¤›l›ﬂ› ile hayvanlar›n co¤rafi da-

¤›l›ﬂ› paralellik gösterir;

– Bozk›r → Koyun – Çay›r → S›¤›r – Fundal›k → Keçi

– Dut a¤ac› → ‹pekböcekçili¤i

– Çiçekli bitkiler, çam orman› → Ar›c›l›k

• Tah›l tar›m›n›n yayg›n oldu¤u yörelerde kü- çükbafl hayvanc›l›k önem kazanm›flt›r. Kü- çükbafl hayvanc›l›¤›n yayg›nlaflt›¤› yörelerde ise el dokumas› hal›c›l›k ve dokuma sanayi geliflmifltir.

• Mera ve otlaklar›n azl›¤› ve tüketim fazlal›¤›

nedeniyle Marmara Bölgesi’nde kümes ve ah›r hayvanc›l›¤› geliﬂmiﬂtir.

• Bu¤day, tütün ve ﬂekerpancar› gibi ürünlerde- ki fiyat art›ﬂ› ve kararl›l›¤› devletin destekleme al›m› yapmas› ile ilgilidir.

• Tar›m ürünlerinin yetiﬂmesinde s›cakl›k ve ya-

¤›ﬂ en önemli belirleyicilerdir.

• Taﬂkömürü, linyit, su gücü ile çal›ﬂan enerji santralleri hammadde kayna¤›na yak›n olmak zorundad›r.

• Sugücü, rüzgâr ve jeotermal enerji gibi kaynaklar hava kirlili¤i yaratmaz.

• Türkiye içinde maden taﬂ›mac›l›¤› daha çok demiryolu ulaﬂ›m› ile yap›l›r.

• ‹thalat ve ihracatta ise daha çok denizyolu kullan›l›r. Çünkü di¤er ulaﬂ›m a¤lar›na oranla ucuzdur.

(8)

1. Afla¤›daki tar›m ürünlerinden hangisinin yay- g›n olarak yetifltirildi¤i bölgenin ya¤›fl rejiminin en düzenli oldu¤u söylenebilir?

A) Zeytin B) Turunçgiller C) Bu¤day D) Çay E) Pamuk

2. Afla¤›daki tar›m ürünlerinden hangisi, Türki- ye'nin d›fl sat›m›nda di¤erlerine göre daha az önem tafl›r?

A) Pamuk B) Tütün C) F›nd›k D) ‹ncir E) Çay

3. Edirne, Samsun, Sinop ve Çorum ilerimizin ül- ke üretiminin % 70'den fazlas›n› verdikleri ta- r›m ürünü aﬂa¤›dakilerden hangisidir?

A) Pirinç B) F›nd›k C) ‹ncir D) Zeytin E) Bu¤day

4. Aﬂa¤›daki yörelerin hangisinde pirinç üretimi önem taﬂ›maz?

A) Amik Ovas› B) Rize çevresi

C) Bafra Ovas› D) Adana

E) Meriç Deltas›

5. Aﬂa¤›da verilen illerin hangisinde tar›msal ürün çeﬂitlili¤i en azd›r?

A) Bursa B) Adana C) Ayd›n D) Edirne E) Sivas

6. Aﬂa¤›daki yörelerin hangisinde bak›r madeni ç›kar›lmaz?

A) Murgul B) Divri¤i C) Maden D) Küre E) Ergani

7. Afla¤›daki yörelerin hangisinde hammaddesi ma- dene dayal› endüstri kolu geliflmemifltir?

A) Seydiﬂehir B) Sinop C) Zonguldak D) Karabük E) ‹skenderun

8. Aﬂa¤›daki termik santrallerin hangisi enerji üre- timinde, di¤erlerinden farkl› bir hammadde kayna¤› kullan›r?

A) Gökova B) Soma

C) Hamitabat D) Afﬂin – Elbistan E) Yata¤an

9. El dokumas› hal› üretimi afla¤›da verilen yöre- lerin hangisinde fazla geliflmemifltir?

A) Gördes B) Bünyan C) Isparta D) Uﬂak E) Bolu

10. Aﬂa¤›daki limanlardan hangisi yat turizmi aç›- s›ndan fazla önem taﬂ›maz?

A) Antalya B) Bodrum C) Sinop D) Kuﬂadas› E) Kemer

11. Aﬂa¤›daki ovalardan hangisi tar›msal faaliyetler aç›s›ndan daha az önem taﬂ›r?

A) Çukurova B) Büyük Menderes

C) Bursa D) Ergene

E) Erzurum

Türkiye Ekonomik Co¤rafyas›

BÖLÜM 10 TEST 28

(9)

12. Akdeniz Bölgesinde yaz›n narenciye bahçeleri en geç 15 günde bir sulan›rken, Do¤u Karadenizde sulamaya ihtiyaç duyulmaz.

Bu durum iki yörenin hangi yönden farkl› olmas›yla ilgilidir?

A) Toprak yap›s›

B) Ya¤›fl rejimi C) Ya¤›fl biçimi D) Denize göre konum E) Yerflekilleri

13. Türkiye'de sanayi tesislerinin yaklaﬂ›k %50'si Marmara Bölgesinde kümelenmiﬂtir.

Bunda aﬂa¤›dakilerden hangisinin etkisi en azd›r?

A) Ulaﬂ›m ‹mkanlar›n›n kolayl›¤›

B) Sermaye birikiminin fazlal›¤›

C) Geniﬂ iﬂgücü olanaklar›n›n varl›¤›

D) Pazar imkanlar›n›n geniﬂli¤i

E) Hammadde kaynaklar›n›n çok çeﬂitli ve zengin olmas›

14. Türkiye’nin çok canl› ve iﬂlek bir transit tica- rete sahne olmas›nda aﬂa¤›dakilerden hangisinin etkisi yoktur?

A) Çanakkale ve ‹stanbul bo¤azlar›n›n B) Üç yandan denizlerle çevrili olmas›n›n C) Çok geniﬂ alana sahip olmas›n›n

D) Avrupa ile Asya aras›ndaki köprü konumunun E) Farkl› ekonomik yap›lara sahip ülkeler aras›n-

da yer almas›n›n

15. ﬁehir Üretim (Ton)

Konya 2.500.000

Ankara 1.700.000

Adana 1.300.000

Yozgat 700.000

Yukar›daki tabloda bir tar›m ürününün baz› illeri- mizdeki 1988 y›l› üretim miktar› verilmiﬂtir.

Buna göre bu tar›m ürünü aﬂa¤›dakilerden hangisidir?

A) Pirinç B) ﬁekerpancar› C) Ayçiçe¤i D) Bu¤day E) M›s›r

16. ‹stanbul, Ankara, ‹zmir, Bursa, Konya, Adana gibi merkezlerde sebze tar›m›n›n önem kazan- mas›nda aﬂa¤›daki faktörlerden hangisinin etkisi en azd›r?

A) Verimli alüvyal topraklar B) Uygun iklim özellikleri C) Tüketim pazarlar›na yak›nl›k

D) Baﬂka tar›m ürünlerinin yetiﬂtirilememesi E) Sulama kolayl›¤›

17. Adana, Konya, Eskiflehir, ile Bursa gibi flehir- lerin geliflmesinde afla¤›dakilerden hangisi en az etkili olmufltur?

A) Çevrelerinin zengin tar›m potansiyeli B) Ulaﬂ›m aç›s›ndan kavﬂak nokta olma özelli¤i C) Ticaretin canl› olmas›

D) Hidroelektrik üretiminin fazlal›¤›

E) Hammadde kaynaklar›n›n zenginli¤i

18. I. Ülkemizin en kuzeyinde yer almas›

II. Hinterland›n›n darl›¤›

III. Ekili – dikili topraklar›n azl›¤›

IV. ‹ç k›s›mlarla ba¤lant›s›n›n yetersiz olmas›

V. Do¤al liman olmas›

Sinop ilinin befleri ve ekonomik yönden yete- rince geliflmemesinde yukar›daki etmenlerden hangileri etkili olmufltur?

A) Yaln›z V B) II, III ve IV C) I ve V D) Yaln›z III E) Yaln›z I

19. Türkiye’nin d›ﬂar›ya satt›¤› ürünler aras›nda aﬂa¤›dakilerden hangisi bulunmaz?

A) Tar›m aletleri B) ‹laç

C) Sebze ve meyveler D) Hayvansal ürünler E) Ulaﬂ›m araçlar›

(10)

1.

Yukar›daki grafikte mevsimlere göre ya¤›fl miktarlar› verilen bir bölgede afla¤›daki tar›m ürün- lerinden hangisinin yetifltirilmesi daha kolayd›r? (S›cakl›k koflullar› uygun kabul edile- cek.)

A) Zeytin B) Pamuk C) Mercimek D) Bu¤day E) M›s›r

2. Karadeniz Bölgesinde tar›msal faaliyetleri s›- n›rlayan en önemli etmen aﬂa¤›dakilerden hangisidir?

A) Kurakl›k

B) Toprak verimsizli¤i C) Don olaylar›

D) Yerﬂekilleri E) Gübreleme

3. Aﬂa¤›daki akarsulardan hangisinin havzas›n- da yayg›n olarak pirinç yetiﬂtirilmektedir?

A) Çoruh B) K›z›l›rmak C) Büyük Menderes D) Aras

E) Manavgat

4. I. Çay II. Dokuma III. ﬁeker IV. Konserve V. Ka¤›t

Yukar›daki endüstri kollar›ndan hangilerinin kuruluﬂunda, hammadde kaynaklar›na yak›n olma zorunlulu¤u di¤erlerine oranla azd›r?

A) Yaln›z I B) Yaln›z II C) Yaln›z III D) Yaln›z IV E) I, III ve V

5. I. Pazarlama örgütlerinin yetersizli¤i II. Ürünlerin standartlara uygun olmay›ﬂ›

III. Taﬂ›ma ve saklamada gerekli donan›m›n ol- mamas›

IV. Elveriﬂsiz do¤al koﬂullar

Bat› Avrupa ve Ortado¤u pazarlar›na yak›n olma- s›na karfl›n, Türkiye sebze d›fl sat›m›nda önemli bir geliflme göstermemifltir.

Bunda yukar›daki etmenlerden hangileri etkili olmuﬂtur?

A) Yaln›z I B) II ve IV C) Yaln›z III D) III ve IV E) I, II ve III

6. Aﬂa¤›dakilerden hangisi Do¤u Karadeniz k›y›- lar›nda k›ﬂ ›l›kl›¤›na ra¤men serac›l›k faaliyetlerinin yap›lmas›n› engelleyen nedenlerden bi- ridir?

A) Topraklar›n verimsizli¤i B) Akarsu a¤›n›n s›k olmas›

C) Tar›mda makine kullan›m›n›n yetersizli¤i D) Güneﬂlenme süresinin azl›¤›

E) Orman alanlar›n›n fazlal›¤›

200 400 600

‹lkb. Yaz Sonb, K›ﬂ Ya¤›ﬂ (mm)

Mevsimler

Türkiye Ekonomik Co¤rafyas›

BÖLÜM 10 TEST 29

(11)

7. Türkiye'de devletin temel tar›msal ürünlerin al›m sat›m›na kat›lmas› "destekleme al›mlar›" olarak adland›r›l›r.

Aﬂa¤›dakilerden hangisi Türkiye'de uygulanan destekleme politikalar›n›n amaçlar›ndan biri de-

¤ildir?

A) Üretim miktar›n› istenilen hedefe ulaﬂt›rmak B) Tüketici fiyatlar›n› düﬂük tutmak

C) Fiyat istikrar› sa¤lamak

D) Üreticileri belirli ürünler yetiﬂtirmeye teﬂvik etmek

E) Üreticinin çok çeﬂitli ürünler yetiﬂtirmesini sa¤- lamak

8. Aﬂa¤›daki sanayi dallar›ndan hangisinin Türki- ye’deki yay›lma sahas› daha dard›r?

A) ﬁeker B) Çay C) Çimento D) Dokuma E) Sigara

9. Konya, Ankara, Adana ve ﬁanl›urfa gibi illeri- mizin tümünde çok fazla üretilen tar›m ürünü aﬂa¤›dakilerden hangisidir?

A) Pamuk B) Tütün C) Ayçiçe¤i D) Bu¤day E) M›s›r

10. Aﬂa¤›daki illerin hangisinde dikili alanlar için- de zeytinliklerin pay› en fazlad›r?

A) Samsun B) Burdur C) Eskiﬂehir D) Bal›kesir E) Ordu

11. Aﬂa¤›daki tar›m ürünlerinden hangisinin Türkiye’nin tüm co¤rafi bölgelerinde yetiﬂtiril- mesi mümkün de¤ildir?

A) Bu¤day B) ﬁekerpancar›

C) Pamuk D) Üzüm

E) Elma

12. Ayçiçe¤i ve yerf›st›¤› üretiminde ilk s›ray› alan co¤rafi bölgeler aﬂa¤›dakilerden hangileridir?

A) Karadeniz – Akdeniz B) Marmara – Ege C) Ege – ‹ç Anadolu

D) Akdeniz – Güneydo¤u Anadolu E) Marmara – Akdeniz

13. Türkiye'de do¤al yetiflme alan› en genifl olan meyve afla¤›dakilerden hangisidir?

A) Üzüm B) F›nd›k C) ‹ncir D) Turunçgil E) Kay›s›

14. Aﬂa¤›dakilerden hangisi orman yang›n ve tah- ribatlar›na karﬂ› al›nacak etkili önlemlerden biri de¤ildir?

A) Orman içinde iyi bir yol a¤› yapmak B) Orman köylerini tümüyle boﬂaltmak C) Mera ve otlak sahalar›n› ›slah etmek

D) Karma a¤açlardan oluflan ormanlar gelifltirmek E) Yang›n›n s›çramas›n› önleyecek boflluklar b›-

rakmak

15. I. Bölge % II. Bölge %

ﬁekerpancar› 38 Tütün 60

Baklagiller 21 Pamuk 30

Tah›llar 60 Üzüm 45

Üzüm 23 Zeytin 60

Yukar›daki tabloda iki farkl› bölgemizin tar›m ürün- leri itibar›yla Türkiye tar›msal üretimindeki paylar›

verilmiﬂtir.

Buna göre bölgeler hangi seçenekte do¤ru ve- rilmiﬂtir?

I II

A) Akdeniz Marmara

B) ‹ç Anadolu Ege

C) Karadeniz Güneydo¤u Anadolu

D) Ege Karadeniz

E) Do¤u Anadolu Akdeniz

(12)

16. Afla¤›daki tabloda üç farkl› ürünün ekim ve üreti- minde ilk befl s›ray› alan illerimiz gösterilmifltir.

I. Ürün II. Ürün III. Ürün

Konya Samsun Tekirda¤

Yozgat Ordu Edirne

ﬁanl›urfa Zonguldak K›rklareli Adana Sakarya Bal›kesir Ankara Trabzon ‹stanbul

Buna göre, üç ürünün s›ralan›ﬂ› hangi seçe- nekte do¤ru verilmiﬂtir?

I II III A) ﬁekerpancar› Pirinç Ayçiçe¤i

B) Bu¤day M›s›r Ayçiçe¤i

C) Ayçiçe¤i F›nd›k Zeytin

D) Bu¤day Tütün Üzüm

E) Pamuk Pirinç Tütün

17. Aﬂa¤›dakilerden hangisi Türkiye tar›m›nda ma- kinalaﬂman›n sa¤lad›¤› yararlar aras›nda yer almaz?

A) Al›nan verimin yükselmesi

B) Hasat iﬂlerinin zaman›nda bitirilmesi C) Tar›m ürünlerinde çeﬂitlili¤in artmas›

D) Topraklar›n zaman›nda sürülebilmesi E) Daha geniﬂ alanlar›n iﬂletilebilmesi

18. ‹zmir’de yetifltirilen pamuk ile I¤d›r'da yetifltirilen pamu¤un farkl› zamanlarda olgunlaflmas›, afla¤›dakilerden hangisi ile ilgilidir?

A) Toprak çeﬂidi B) Sulama C) S›cakl›k D) Boylam E) Rüzgar

19. Afla¤›daki grafikte Türkiye pamuk üretiminin böl- gelerimize göre da¤›l›fl yüzdeleri verilmifltir.

Buna göre VI. numara ile gösterilen bölge aﬂa-

¤›dakilerden hangisidir?

A) ‹ç Anadolu B) Ege

C) Güneydo¤u Anadolu D) Akdeniz E) Marmara

20. Aﬂa¤›daki grafikte üç farkl› tar›m ürününün co¤rafi bölgelerimize göre üretim oranlar› verilmiﬂtir.

Buna göre X ,Y ve Z ile ifade edilen tar›m ürün- leri aﬂa¤›daki seçeneklerin hangisinde do¤ru verilmiﬂtir?

X Y Z A) Zeytin M›s›r Turunçgil B) Turunçgil F›nd›k Muz

C) Tütün Çay Susam

D) Pamuk Turunçgil Susam

E) F›nd›k Zeytin Muz

20 40 60 80 100

Akdeniz Ege Karadeniz Akdeniz

X Y Z

Üretim (%)

Ürün Karadeniz Marmara

IV V

%46

%13

%1.3

%1 %0.7

%28 I

II III

VI

Türkiye Ekonomik Co¤rafyas›

(13)

1. Türkiye'nin k›y› bölgelerinde yap›lan tar›m faaliyetleri ile ilgili özelliklerden yanl›ﬂ olan› aﬂa-

A) Modern teknik ve yöntemlerin kullan›lmas›

B) Elde edilen verimin yüksek olmas›

C) Ekonomik de¤eri yüksek tar›m ürünlerinin ye- tiﬂtirilmesi

D) Yayg›n olarak tah›l türlerinin yetifltirilmesi E) Yetifltirilen ürünlerin d›fl sat›mda önemli yer

tutmas›

2. Türkiye tar›m› ile ilgili aﬂa¤›daki yarg›lardan yanl›ﬂ olan› hangisidir?

A) Yetiﬂtirilen tar›msal ürünler çok çeﬂitlidir.

B) Ekili – dikili topraklar parçal› ve da¤›n›kt›r.

C) Tar›m›n ihracattaki pay› sürekli artmaktad›r.

D) Üretim iklim ﬂartlar›na ba¤l› olarak y›ldan y›la de¤iﬂir.

E) Ekili – dikili topraklar›n ülke yüzölçümüne ora- n› düﬂüktür.

3.

Yukar›da ülkelere göre üretim miktar› verilen tar›m ürünü aﬂa¤›dakilerden hangisidir?

A) Bu¤day B) M›s›r C) Pirinç D) Pamuk E) Zeytin

4.

Yukar›daki grafikte, ormanlar›n Türkiye’nin co¤rafi bölgelerine da¤›l›ﬂ› verilmiﬂtir.

Grafikteki bilgilere dayan›larak hangi yarg›ya var›lamaz?

A) Ormanlar›n % 70'den fazlas› k›y› bölgelerinde toplanm›ﬂt›r.

B) Karadeniz ve Akdeniz orman bak›m›ndan en zengin bölgelerdir.

C) Orman varl›¤› en az olan bölge Güneydo¤u Anadolu'dur.

D) K›y›lardan uzaklaﬂ›ld›kça orman varl›¤› azal- m›ﬂt›r.

E) Orman da¤›l›ﬂ› enleme uygunluk gösterir.

5. – Akdeniz ikliminin karekteristik ürünüdür.

– So¤u¤a dayan›ks›zd›r. K›ﬂlar› ›l›k geçen k›y›ya yak›n yerlerde yetiﬂir.

– Yetiﬂme alanlar›n› iklim koﬂullar› belirler.

Yukar›da yetiflme koflullar› verilen tar›m ürünü afla¤›dakilerden hangisidir?

A) Pamuk B) Zeytin C) Tütün D) Çay E) Pirinç

6. Türkiye’nin tüm co¤rafi bölgelerinde da¤›n›k yataklar halinde bulunan yeralt› zenginli¤i aﬂa-

A) Bak›r B) Linyit C) Mangenez D) Bor mineralleri E) Taﬂkömürü

30

20

10 Kardeniz Do¤u Anadolu G. Do¤u Anadolu Ege Marmara ‹ç Anadolu Akdeniz

Bölgeler (%)

Orman alan›

Üretim

Çin Hindistan Endonezya Tayland Vietnam

Ülke

(14)

7. Büyük Menderes Ovas›n›n en önemli ve yay- g›n tar›m ürünü aﬂa¤›dakilerden hangisidir?

A) Tütün B) ﬁekerpancar› C) Pamuk D) Turunçgiller E) Tah›l

8. Türkiye’de nadas›n en az uyguland›¤› co¤rafi bölge aﬂa¤›dakilerden hangisidir?

A) Akdeniz B) ‹ç Anadolu C) Marmara D) Karadeniz E) Güneydo¤u Anadolu

9. Aﬂa¤›daki tar›m ürünlerinden hangisi yetiﬂme devresinde suya daha fazla gereksinim duyar?

A) Bu¤day B) Arpa C) Pirinç D) Çavdar E) Yulaf

10. Aﬂa¤›daki grafikte co¤rafi bölgelerimizin Türkiye bal›k üretimindeki paylar› gösterilmiﬂtir.

Buna göre II numara ile gösterilen co¤rafi böl- gemiz aﬂa¤›dakilerden hangisidir?

A) Marmara B) Karadeniz C) Akdeniz D) Do¤u Anadolu E) Ege

11. Türkiye'de bu¤day üretiminde eskiye oranla art›fllar olmas›na ra¤men d›flar›ya sat›fl yap›lamaz.

Bu durumun temel nedeni aﬂa¤›dakilerden hangisidir?

A) Pazarlama yetersizli¤i B) Verimin düﬂük olmas›

C) H›zl› nüfus art›ﬂ›

D) Üretimin belli bölgelerde yo¤unlaﬂmas›

E) Makinal› tar›m›n yayg›nlaﬂamamas›

12. Aﬂa¤›daki ﬂehirlerin hangisinde petrol rafine- risi yoktur?

A) Mersin B) K›r›kkale C) Tekirda¤

D) ‹zmit E) ‹zmir

13. Aﬂa¤›daki ülkelerden hangisi, Dünya incir üre- timinde ilk s›ray› al›r?

A) ‹talya B) ‹spanya C) Türkiye D) ABD E) Fransa

14. Türkiye'de elektrik enerjisi üretiminde aﬂa¤›- daki enerji kaynaklar›n›n hangisinden hiç yararlan›lmaz?

A) Linyit B) Su gücü C) Petrol D) Jeotermal enerji E) Nükleer

15. Endüstri alan›nda, enerji tüketimi en az olan bölgemiz aﬂa¤›dakilerden hangisidir?

A) Ege B) Akdeniz C) ‹ç Anadolu D) Do¤u Anadolu E) Marmara

16. Aﬂa¤›daki tabloda baz› illerde Y bitkisinin 1993 y›- l› ekim alanlar› verilmiﬂtir.

‹li Y.Bitkisinin Ekim Alan› (Hektar)

Sakarya 54.712

A¤r› —

Samsun 57.939

Ordu 46.986

Kocaeli 19.039

Ankara —

Buna göre Y bitkisi aﬂa¤›dakilerden hangisidir?

A) F›nd›k B) Zeytin C) Ayçiçe¤i D) ﬁekerpancar› E) M›s›r

•

% 81 I

II IV III

%11

% 3 % 5

Türkiye Ekonomik Co¤rafyas›

(15)

17. Aﬂa¤›daki Türkiye haritas›nda s›ras›yla üç farkl›

maden yata¤›n›n ülkemizdeki da¤›l›ﬂ› verilmiﬂtir.

Buna göre bu madenler s›ras›yla aﬂa¤›dakilerden hangileridir?

I II III

A) Bak›r Linyit Demir

B) Petrol Krom Taﬂkömürü

C) Taﬂkömürü Bor Alüminyum

D) Krom Linyit Z›mparataﬂ›

E) Demir Kükürt Bak›r

18. Aﬂa¤›daki tabloda bir tar›m ürününün baz› illerde- ki toplam a¤aç say›s› verilmiﬂtir.

B Bitkisine Ait Toplam

‹li A¤aç Say›s› (1993)

Antalya 2.216.000

Bal›kesir 10.301.000

Hatay 4.319.000

Eskiﬂehir —

Mu¤la 3.674.000

‹zmir 3.237.000

Zonguldak —

Buna göre bu tar›m ürünü aﬂa¤›dakilerden hangisidir?

A) F›nd›k B) Zeytin C) Turunçgil D) Elma E) ﬁeftali

19. Afla¤›daki tabloda de¤iflik ürün gruplar›n›n dört bölgemizdeki üretim oranlar› verilmifltir.

Bölge Tütün Pamuk Ayçiçe¤i ﬁ.pancar›

(%) (%) (%) (%)

I 46.2 43.7 11.3 8.9

II — — 7.4 46.6

III 6.1 1.4 75.9 11.9

IV 6.9 29.4 1.18 7.0

Buna göre üretim oranlar› verilen bölgelerimiz s›ras›yla aﬂa¤›dakilerden hangileridir?

I II III IV A) Karadeniz Marmara Akdeniz G.D. Anadolu B) Ege ‹ç Anadolu Marmara Akdeniz C) Akdeniz D. Anadolu Akdeniz Karadeniz D) Marmara Karadeniz Ege Do¤u Anadolu E) Ege G.D. Anadolu ‹ç Anadolu Marmara

20. Aﬂa¤›daki tabloda baz› illerde A bitkisinin 1993 y›- l›na ait üretim miktarlar› verilmiﬂtir.

A Bitkisinin Üretim miktar›

‹li ( Ton - 1993)

‹çel 609.223

Rize 2401

Gaziantep —

‹zmir 80.949

Bal›kesir 7576

Buna göre üretim miktar› verilen tar›m ürünü aﬂa¤›dakilerden hangisidir?

A) Zeytin B) ﬁekerpancar›

C) Turunçgil D) Tütün

E) Pamuk I

II

III

(16)

1. Endüstri alan›nda, enerji tüketimi en fazla olan bölge aﬂa¤›dakilerden hangisidir?

A) Karadeniz Bölgesi B) Do¤u Anadolu Bölgesi C) ‹ç Anadolu Bölgesi

D) Güneydo¤u Anadolu Bölgesi E) Marmara Bölgesi

2. Türkiye'de orman yang›nlar›, Bat› ve Güney ke- simlerine göre Kuzey kesimlerinde çok daha az- d›r.

Kuzeyde orman yang›nlar›n›n az olmas›n›n nedeni aﬂa¤›dakilerden hangisidir?

A) Orman içi yerleﬂmelerin da¤›n›k olmas›

B) Orman alt s›n›r›n›n k›y›dan baﬂlamas›

C) Nem oran›n›n fazla olmas›

D) Ormanlar›n daha çok yamaçlarda yer almas›

E) Orman içi ulafl›m a¤›n›n geliflmifl olmas›

3. Aﬂa¤›daki limanlardan hangisinin hinterland›, di¤erlerinden daha geniﬂtir?

A) Trabzon B) ‹zmir C) Antalya D) Samsun E) Zonguldak

4. Bir ülkenin ithalat›nda ham ve yar› ifllenmifl maddeler, ihracat›nda ise yap›lm›fl eflya büyük bir paya sahipse bu ülke afla¤›daki gruplardan hangisine girer?

A) Turizmi geliflmifl B) Endüstrisi geliflmifl C) Tar›m ürünü fazlas› olan D) Nüfus yo¤unlu¤u fazla E) Yeralt› zenginli¤i fazla

5. Türkiye'nin k›y› kesimleri, iklime ba¤l› olarak, Ak- deniz – Ege, Marmara ve Karadeniz ﬂeklinde üç farkl› tar›m bölgesine ayr›lm›ﬂt›r.

Aﬂa¤›daki tar›m ürünlerinden hangisi, bu tar›m bölgelerinin üçünde de yetiﬂir?

A) Tütün B) Çay C) Yerf›st›¤›

D) Muz E) Susam

6. Aﬂa¤›dakilerden hangisi, Türkiye'de küçükbaﬂ hayvanc›l›¤›n yo¤un oldu¤u yörelerin bir özel- li¤idir?

A) Y›ll›k ortalama ya¤›ﬂ miktar›n›n fazla olmas›

B) Tar›m gelirinin yüksek olmas›

C) Akarsu a¤›n›n s›k olmas›

D) Bozk›rlar›n geniﬂ yer kaplamas›

E) Yaz mevsiminin serin geçmesi

7. Türkiye'de afla¤›daki endüstri ürünlerinden hangisinin y›ll›k üretim miktar› hava koflullar›na ba¤l› olarak de¤iflir?

A) Cam B) ﬁeker C) Çimento D) Seramik E) Ka¤›t

8. Türkiye'deki büyükbafl ve küçükbafl hayvanc›- l›¤›n gelifltirilmesi ve verimin artt›r›lmas›nda afla¤›dakilerden hangisi en az etkilidir?

A) Besicilikle ilgili e¤itime önem verilmesi B) Süt kuzu ve süt dana kesimlerinin önlenmesi C) Yerli ›rklar›n ›slah edilmesi

D) Düﬂük faizli kredi olanaklar›n›n sa¤lanmas›

E) Yaylac›l›¤›n yayg›nlaﬂt›r›lmas›

ÖSS SORULARI - Türkiye Ekonomik Co¤rafyas› ÖSS

BÖLÜM 10

(17)

9. Karadeniz Bölgesinin k›y› kesiminde pamuk yetiﬂtirilememesinin ana nedeni aﬂa¤›dakilerden hangisidir?

A) Tar›mda makine kullan›m›n›n yayg›nlaﬂmam›ﬂ olmas›

B) Di¤er tar›m ürünlerinin yüksek gelir sa¤lamas›

C) Vadi tabanlar›n›n dar olmas›

D) Her mevsimin ya¤›ﬂl› geçmesi E) Orman alanlar›n›n geniﬂ yer tutmas›

10. Bir bo¤az›n iﬂlek bir deniz yolu olmas›nda aﬂa-

¤›dakilerden hangisinin etkisi di¤erlerine göre daha azd›r?

A) Çevresinde önemli ticaret merkezlerinin bulunmas›

B) Nüfus yo¤unlu¤u fazla olan yerlere yak›n olmas›

C) Büyük denizleri birbirine ba¤lamas›

D) Endüstri bak›m›ndan geliﬂmiﬂ bölgelere yak›n olmas›

E) Çevresiyle karayolu ve demiryolu ba¤lant›s›- n›n bulunmas›

11. Türkiye'de ipekli dokumac›l›¤›n geliflti¤i bafll›- ca yerler afla¤›dakilerin hangisinde birlikte verilmifltir?

A) ‹zmir – Nazilli – Uflak B) Denizli – Uflak – fiile C) Buldan – Adana – ‹zmir D) Bursa – Kayseri – Malatya E) Gemlik – Bursa –‹stanbul

12. Türkiye'de kereste fabrikalar›n›n ço¤unun Ka- radeniz Bölgesinde yer almas›n›n temel nedeni aﬂa¤›dakilerden hangisidir?

A) Tar›m alanlar›n›n dar olmas›

B) Hammaddenin bol olmas›

C) Nüfusun bol olmas›

D) Su kaynaklar›n›n bol olmas›

E) Ulaﬂ›m olanaklar›n›n artmas›

13. Türkiye'de karayoluyla yap›lan tafl›mac›l›¤›n di¤er ulafl›m biçimlerinden daha fazla olma- s›nda en önemli etken afla¤›dakilerden hangisidir?

A) Taﬂ›tlar›n bir k›sm›n›n T ürkiye'de üretilmesi B) Karayolu taﬂ›mac›l›¤›n›n ucuz olmas›

C) Yol boyunca konaklama tesislerinin bulunmas›

D) Taﬂ›t kapasitesinin artmas›

E) Karayoluyla Türkiye'nin her yerine ulaﬂ›labil- mesi

14. Aﬂa¤›daki haritada

•

^,^▲ ^,^✶ iflaretleri ile be- lirtilen üç ayr› ürünün Türkiye'deki bafll›ca yetiflme alanlar› gösterilmifltir.

Bu üç ürün, aﬂa¤›dakilerin hangisinde do¤ru olarak verilmiﬂtir?

A) F›nd›k Zeytin Ayçiçe¤i

B) Portakal Bu¤day Pamuk

C) Çay Yerf›st›¤› ‹ncir

D) M›s›r Muz Elma

E) Mercimek Tütün ﬁekerpancar›

15. Aﬂa¤›daki tar›m ürünlerinden hangisi, Türkiye'nin iç tar›m bölgelerinin ekonomisinde daha büyük bir paya sahiptir?

A) Zeytin B) Tütün C) ﬁekerpancar›

D) F›nd›k E) M›s›r

16. Aﬂa¤›dakilerden hangisi, bir yörede turizme paralel olarak geliﬂmesi beklenen bir etkinlik de¤ildir?

A) Ticaret B) Haberleflme C) Tar›m D) ‹nflaat E) Ulafl›m

•

* * *

* *

• •

* • •

•

(18)

17. Türkiye'de nadasa ayr›lan alanlarda son y›llarda azalma görülmektedir.

Aﬂa¤›dakilerden hangisi bu durumun ortaya ç›kmas›nda etkili de¤ildir?

A) Sulama olanaklar›n›n artmas›

B) Gübreleme olanaklar›n›n artmas›

C) Makineli tar›m›n yayg›nlaﬂmas›

D) Tar›mla u¤raﬂan nüfusun azalmas›

E) Nöbetleﬂe ekimin yayg›nlaﬂmas›

18. Aﬂa¤›dakilerden hangisi Türkiye'nin d›ﬂ ülke- lere satt›¤› mallar aras›nda yer almaz?

A) Tütün B) Üzüm C) Pirinç D) Pamuk E) F›nd›k

19. Genelde iklim koflullar› bak›m›ndan sebze tar›- m›na en az elveriflli olan bölge afla¤›dakilerden hangisidir?

A) Marmara Bölgesi B) Akdeniz Bölgesi C) ‹ç Anadolu Bölgesi D) Karadeniz Bölgesi E) Do¤u Anadolu Bölgesi

20. Türkiye'de serac›l›k, hangi etmeni kontrol alt›- na almay› amaçlar?

A) S›cakl›¤› B) Nemi C) Gübreyi D) Topra¤› E) Rüzgar›

21. Türkiye'de 1935'te etkin nüfusun %81'i tar›m kesiminde çal›fl›rken bu oran 1970'te % 67'ye düfl- müfltür.

Bu durum, aﬂa¤›dakilerden hangisine bir iﬂa- ret say›labilir?

A) Tar›msal yat›r›mlar›n azalmas›na B) Tar›m d›ﬂ› sektörlerin geliﬂmesine C) Ekim alanlar›n›n daralmas›na

D) Tar›msal ürünlerin al›c› bulamamas›na E) Topraklar›n verimsizleﬂmesine

22. Türkiye'de aﬂa¤›daki ürünlerden hangisinin ta- r›m›n›n yo¤un oldu¤u yörede küçükbaﬂ hayvanc›l›k en azd›r?

A) Ayçiçe¤i B) Bu¤day C) Susam D) ﬁekerpancar› E) Çay

23. Türkiye'de elektrik enerjisinin bir k›sm› Soma – Yata¤an – Afﬂin – Elbistan gibi termik santrallerden elde edilmektedir.

Bu santrallerin kurulufl yerlerinin belirlenme- sinde öncelikle afla¤›dakilerden hangisi göz önünde tutulmufltur?

A) Yo¤un nüfuslu merkezlere yak›nl›k B) Enerji tüketim merkezlerine yak›nl›k C) Ulaﬂ›m kolayl›¤›

D) Linyit yataklar›na yak›nl›k E) Enerji nakil hatlar›na yak›nl›k

24. Türkiye'nin iç bölgelerinin orman bak›m›ndan fakir olmas›nda aﬂa¤›dakilerden hangisi en çok etkilidir?

A) Ya¤›ﬂ›n yetersiz olmas›

B) Ortalama yükseltinin fazla olmas›

C) Toprak örtüsünün ince olmas›

D) Yeralt› sular›n›n yetersiz olmas›

E) Tar›m alanlar›n›n geniﬂ olmas›

Türkiye Ekonomik Co¤rafyas›

(19)

25. Aﬂa¤›daki santrallerden hangisi jeotermal enerji ile çal›ﬂ›r?

A) Sarayköy B) Oymap›nar

C) Yata¤an D) Afﬂin – Elbistan

E) Hirfanl›

26. Topra¤›n verimini artt›rmak ve tar›m› geliﬂtir- mek için, aﬂa¤›dakilerden hangisi gerekli de-

¤ildir?

A) Tohum ›slah›

B) Gübreleme

C) Tar›mda makineleﬂme D) Sulama

E) Üretici say›s›n›n artmas›

27. Genelde tar›m ürünlerini iﬂleyen fabrikalar üretim alan›na yak›n yerlere kurulur.

Türkiye'de aﬂa¤›daki sanayi kollar›ndan hangi- sindeki fabrikalar›n kuruldu¤u yerler bu genel- lemeye en az uymaktad›r?

A) Pamuklu dokuma B) Zeytinya¤›

C) Salça D) F›nd›k iﬂleme

E) Çay iﬂleme

28. Aﬂa¤›daki yörelerden hangisinin turizminde kars- tik oluﬂumlar önemli yer tutar?

A) Marmaris B) Ürgüp – Göreme

C) Pamukkale D) Çeﬂme

E) Gordiyon

29. Aﬂa¤›daki petrol ar›tma tesislerinin hangisinin yak›n›nda petrol de ç›kart›lmaktad›r?

A) Batman B) Alia¤a C) Ataﬂ D) Orta Anadolu E) ‹praﬂ

30. ‹ç Anadolu köylüsü ile Do¤u Anadolu köylüsü- nün birbirinden farkl› ekonomik etkinliklerde bulunmas›n›n ana nedeni aﬂa¤›dakilerden hangisi olabilir?

A) Ya¤›ﬂ B) S›cakl›k

C) Yerﬂekilleri D) Denizden uzakl›k E) Toprak türü

31. Ancak 800 m'nin üstünde yetiflebilen bir bitki, öteki koflullar› elveriflli ise afla¤›daki yörelerin hangisinde görülebilir?

A) Harran Ovas› B) Amik Ovas›

C) Çarﬂamba Ovas› D) Muﬂ Ovas›

E) Bal›kesir Ovas›

32. Eskiden beri sadece tah›l üretilen bir yörede son bir kaç y›ld›r sebze de üretilmeye bafllan- m›flt›r. Tar›m› etkileyen koflullar göz önüne al›nd›¤›nda, bu yörede afla¤›dakilerden hangisinde bir de¤iflme oldu¤u savunulabilir?

A) Tar›m alanlar›n›n geniﬂli¤ine B) Nüfus miktar›na

C) Gübreleme yöntemine D) Tar›m aletlerine E) Sulama imkanlar›na

33. Kanada'da endüstri ve tar›msal faaliyetlerin ül- kenin güney bölümünde bafllam›fl ve burada yo¤unlaflm›fl olmas›n›n temel nedeni afla¤›dakilerden hangisidir?

A) ‹klim koﬂullar›n›n elveriﬂli olmas›

B) Yerﬂekillerinin engebesiz olmas›

C) Bitki örtüsün seyrek olmas›

D) Göllerin geniﬂ yer tutmas›

E) Denize yak›n olmas›

(20)

34. Aﬂa¤›daki grafikte bir ülkenin ithalat ve ihraca- t›nda yer alan mallar›n oranlar› görülmektedir.

Grafikteki bilgiler göz önüne al›nd›¤›nda bu ül- keyle ilgili olarak aﬂa¤›daki yarg›lardan hangisine ulaﬂabilir?

A) ‹ﬂsizlik oran› fazlad›r.

B) Nüfus da¤›l›m› dengelidir.

C) Tar›msal üretimi yetersizdir.

D) Geliﬂmiﬂ bir ülkedir.

E) ‹thalat giderleri ihracat gelirlerinden fazlad›r.

35. Aﬂa¤›dakilerin hangisinde bir yöre, burada ç›- kar›lmayan madenle birlikte verilmiﬂtir?

Yöre Maden A) Murgul Bak›r B) Divri¤i Demir C) Eskiﬂehir Lületaﬂ›

D) Soma Linyit E) Zonguldak Civa

36. Aﬂa¤›daki tar›m ürünlerinden hangisi, Türki- ye'nin d›ﬂsat›m›nda di¤erlerine göre daha önem- li bir paya sahiptir?

A) Kay›s› B) Haﬂhaﬂ

C) Pamuk D) Antepf›st›¤›

E) Çay

37. Afla¤›daki haritada û, ∆ , ^❍ iflaretleri baz›

zeytinya¤›, ka¤›t ve sigara fabrikalar›n›n yerle- rini göstermektedir.

Bu iﬂaretlerin hangi fabrikalara ait oldu¤u aﬂa-

¤›dakilerin hangisinde do¤ru olarak verilmiﬂ- tir?

❒ ∆ ❍ A) Zeytinya¤› Ka¤›t Sigara B) Sigara Ka¤›t Zeytinya¤›

C) Zeytinya¤› Sigara Ka¤›t D) Ka¤›t Zeytinya¤› Sigara E) Ka¤›t Sigara Zeytinya¤›

38. Trabzon'un bir liman kenti olarak, Giresun ve Rize'ye oranla daha çok geliflmifl olmas› afla¤›- dakilerden hangisine ba¤lanabilir?

A) Nüfusunun az olmas›na

B) Tar›msal üretiminin çok fazla olmas›na C) K›y›lar›n›n elveriﬂli olmas›na

D) Bal›kç›l›¤›n çok geliflmifl olmas›na E) ‹ç bölgelerle ulafl›m›n›n kolay olmas›na

39. Türkiye'de maden yataklar› ve çeﬂitleri bak›m›n- dan en zengin bölüm aﬂa¤›dakilerden hangisidir?

A) Yukar› F›rat B) Orta K›z›l›rmak

C) Dicle D) Do¤u Karadeniz

E) Ergene

‹THALAT ‹HRACAT

Yat›r›m mallar›

Tüketim mallar›

Hammadde

Tar›m ürünleri

Maden

Sanayi ürünleri

Türkiye Ekonomik Co¤rafyas›

(21)

40. Bir yerde iklim, toprak koflullar› veya ekonomik koflullar gibi nedenlerle bir biki türü çok yayg›n olarak yetifliyorsa böyle bitkilere o yöre için "mono- kültür bitkisi" denir.

Bu tan›ma göre, aﬂa¤›dakilerin hangisinde verilen tar›m bitkisi karﬂ›s›nda verilen yöre için bir monokültür bitkisi de¤ildir?

Bitki Yöre A) Zeytin Edremit Körfezi B) Çay Rize Yöresi

C) F›nd›k Ordu – Giresun Yöresi D) Ayçiçe¤i Ergene Havzas›

E) Pamuk Antalya Yöresi

41. Aﬂa¤›daki yeralt› zenginliklerinin hangisinden enerji elde edilmez?

A) Linyit B) Bor Mineralleri

C) Do¤algaz D) Petrol

E) Rodyoaktif minareller

42. Afla¤›daki yerlerin hangisinde, karfl›s›nda be- lirtilen tar›m ürünü yetifltirilmez?

Yer Ürün A) Adapazar› Ovas› ﬁekerpancar›

B) Antalya Yöresi Turunçgil C) Ergene Havzas› Ayçiçe¤i D) Eskiﬂehir Ovas› Zeytin E) Kastamonu Yöresi Kenevir

43.

Yukar›daki haritada bir tar›m ürününün yetiflti¤i bafll›ca yerler ve bu ürünü iflleyen fabrikalar gös- terilmifltir.

Bu ürün aﬂa¤›dakilerden hangisidir?

A) ﬁekerpancar› B) Tütün C) Üzüm D) F›nd›k E) Pamuk

44. Akdeniz Bölgesinde yürütülen aﬂa¤›daki et- kinliklerden hangisinin ülke ekonomisine kat- k›s› en azd›r?

A) Enerji üretimi B) Serac›l›k

C) Bal›kç›l›k D) Turizm

E) Endüstri

45. Karadeniz Bölgesinin k›y› kesiminde yetifltirilen afla¤›daki ürünlerden hangisinin yetiflme alan› do¤al koflullar yönünden di¤erlerine gö- re daha s›n›rl›d›r?

A) Turunçgil B) M›s›r C) Fasulye D) Çeltik E) F›nd›k

46. ‹ç Anadolu Bölgesi’nde nisan ay›n›n ya¤›ﬂl›, tem- muz ay›n›n kurak geçmesi bu¤day verimini art›r- maktad›r.

Buna göre, bu bölgede bu¤day verimi aﬂa¤›- dakilerden hangisiyle ilgilidir?

A) Y›l içinde ya¤›ﬂl› geçen gün say›s›

B) Y›ll›k ya¤›ﬂ›n miktar›

C) Ya¤›ﬂ›n y›l içinde da¤›l›ﬂ›

D) Y›l içinde düflen ya¤›fl›n biçimi E) Topra¤›n ya¤›fl› s›zd›rma derecesi

‹stanbul

•

^‹zmir

Samsun

•

Tokat

•

Malatya Adana

•

Bitlis

•

Ekim alanlar›

•

^Fabrikalar

(22)

47. “‹ç Anadolu Bölgesi’nin ekim yap›lan yörelerinde, ekilen tohumun niteli¤i ve ekim yöntemleri de¤ifl- medi¤i halde bu¤day verimi, kurak y›llarda hektar bafl›na 100-200 kilograma düflerken ya¤›fll› y›l- larda 2000 kilograma ç›kmaktad›r.”

Bu gözleme göre, ‹ç Anadolu Bölgesi’nde bu¤day veriminin artmas› neye ba¤l›d›r?

A) Sulama gereksiniminin karﬂ›lanmas›na B) Ekili alanlar›n gübrelenmesine

C) Ekim alanlar›n›n geniﬂletilmesine D) Nitelikli tohum kullan›lmas›na E) Makine gücünden yararlan›lmas›na

48. Y›ll›k bu¤day üretim miktar›nda görülen dalgalanmalar› azaltmak için sulanabilir alanlar›n geniﬂle- tilmesi gerekir.

Bu öneriyi yapan kiﬂi, üretim miktar›nda görü- len dalgalanmalar› ekim alanlar›n›n hangi özelli¤ine ba¤lamaktad›r?

A) Topra¤›n humusça zenginli¤i B) Yükseltisinin fazlal›¤›

C) Yeralt› suyu bak›m›ndan zenginli¤i D) Ya¤›ﬂ rejiminin düzensizli¤i

E) Yerﬂekli bak›m›ndan nemli rüzgârlara aç›kl›¤›

49. Aﬂa¤›dakilerden hangisi, Türkiye’de narenciye tar›m›n›n yayg›n oldu¤u yörelerde görülen iklimin temel özelli¤idir?

A) Yaz›n çok s›cak, k›ﬂ›n so¤uk olmas›

B) S›cakl›¤›n bütün y›l s›f›r derecenin üstünde olmas›

C) Yaz mevsiminin ›l›k ve ya¤›ﬂl› olmas›

D) ‹lkbahar›n çok s›cak, sonbahar›n ›l›k olmas›

E) Ocak, ﬁubat aylar›nda s›cakl›¤›n s›f›r derecenin alt›na inmesi

50. ﬁekerpancar› tarladan söküldükten sonra uzun süre bekletilmeden iﬂlenmesi gereken bir endüst- ri bitkisidir.

Aﬂa¤›dakilerden hangisi bu gereklili¤i karﬂ›la- y›c› bir önlem olabilir?

A) ﬁekerpancar› üretiminin devletçe teﬂvik edilmesi

B) ﬁekerpancar›n›n sulak bölgelerde yetiﬂtiril- mesi

C) Üretim alanlar›n›n s›n›rl› tutulmas›

D) Ayn› tarlaya iki y›lda bir ekim yap›lmas›

E) ﬁeker fabrikalar›yla üretim alanlar›n›n yak›n olmas›

51. Aﬂa¤›dakilerden hangisi ﬂeker fabrikalar›n›n, Türkiye’nin her yerine yay›lmas›na olanak sa¤- lamaktad›r?

A) ﬁeker fabrikas›n›n ucuza mal olmas›

B) ﬁeker gereksiniminin fazla olmas›

C) Pancar tar›m›n›n kolay olmas›

D) Pancar küspesinin yem olarak kullan›lmas›

E) Pancar›n birçok yerde yetiﬂtirilebilmesi

52. Zeytin ve üzüm yetifltirmeye elveriflli olan Ak- deniz Bölgemizde zeytincilikle ba¤c›l›¤›n ge- liflmemesinin bafll›ca nedeni afla¤›dakilerden hangisidir?

A) Turfanda sebze ve meyvecili¤e önem verilmesi

B) Zeytin ve üzümü iﬂleyecek endüstri tesislerinin olmay›ﬂ›

C) Da¤lar nedeni ile üretime elveriﬂli ovalar›n dar oluﬂu

D) Ürünü iç bölgelere ulaﬂt›racak yollar›n yetersizli¤i

E) Daha kârl› pamuk üretimine öncelik verilmesi