Mon iz

UCTEA The humber ofTcxtile EnginccT'5 Tcksti! VI! Miihcndis

The Journal ofTcxtiles nnd Engineer

Yll : 13 SaYI :62 -63

<; OK FONKSiYONL ULUK KAPSAMINDA niKis , s iz GiYSi T ASARI MINA YONELi K

Mon ULER Gi YiM ONERi s i

Havva Halage1i Dokuz Eyliil Universitesi Giizel Sanatlar Fakliltesi Tekstil B6llimii, Balyova/

iZMiR

6ZET

Antik d6nemlerden gilnlimilze kadar, insanoglu, korunma, 6rtiinme ve silslenme amaclyla glymmeye ihtiya,

duymu~tur. Giyim, ilk ,aglarda insanlann, hayvanlann hirk ve derilerini diki~ i~lemine ihtiya, duymakslZln giymesiyken, tarihsel slire,te teknolojik geli~melerin toplumlar iizerinde yarattlgl degi~imlcrle giinlimiize kadar form ve i~lev degi~tirerek gelmi~tir. Bilgi yagmm ya~andlgl giiniimlizde, bilgi toplumunun iiyesi olan bireyin giyimden beklentileri de hlZ, teknoloji ve zaman kavramlanndaki degi~imle birlikte farkhla~ml~tlr. Diki~siz giyim kavraml, bilgi yagll1ln ya~andlgl glinlimilzde, moda tasanmll1l11 endlistri ilrilnii ve mimari ile entegre edilmesi ,abalanyla silrdilriilmektedir. Bu ,all~mada dokuma tezgahmda

~ekillendirilerek diki~ i~lemine gerek kalmakslzm kendi i,inde i~lev degi~tirebilen vc be~ par,adan olu~an modiller giyim 6nerisi ele almmaktadlr. Deneysel olarak ele alman bu ,all~ma kapsammda, bilgi toplumunun degi~en tliketim 61,iitleri ile bireysel tercihlere bagh zaman ve mekan kavramlanndan bagl!nslz bir giyim kavrammll1 vurgulanmasl ama,lanmaktadlr.

Anahtar Kelimeler: Diki~siz giysi, modillertasanm, ,ok fonksiyonluluk, torba dokuma, bilgi toplumu

A MODULAR CLOTHING SUGGESTION FOR SEAMLE SS CLOTHING DESIGN IN VIEW OF MULTI-FUNC TIONALITY

Mankind felt the need to dress in order to adom, be protected and covered up fi'om antique eras up to date. In the early ages, dressing was perceived as using the animal filr and skin without seaming, whereas it has advanced from the form and functionality point of view by the effect oftechnological enhancements in the society during the historical course. In this time of the infonnation era, the expectation of an individual has changed due to evolutions in speed, technology and time concepts.

Seamless clothing concept is being maintained in this time of the information era by the endeavors in integrating fashion design with industrial products and architecture. This study addresses a five-piece, auto-fimctional modular clothing idea formed in a weaving loom. The aim in this experimental study is to emphasize a clothing idca that is independent of time and place concepts from the perspective ofthe infonnation society with changing consumption criterion .

. Keywords: Seamless clothing, modular design, multi-functionality, tubular weaving, information society

The Joumal of Texblcs arid EngIneer

....-

1.

Giyim, tarihin ilk d6nemlerinden gunumuze kadar, insanlO soguktan korunmasl, 6rtilnmesi ve siislenme ihtiya9lanna y6nelik temel ihtiya,larmdan biri olmu.tur. Oiyimin ilk ornekleri, avian an hayvanlann deri ve kilrklerinin viicuda sanlmasl .eklinde diki. yapIlmadan uygulanml.tlr. Oiiniimiizde diki.siz giyim, teknolojik geli.meler dogrultusunda moda tasanmcllan taraflOdan teknoiojinin getirdigi donammlarla birlikte mimari ve endilstriyei tasanmia bir araya getirilen bir kavram olmantn yanII1da bilgi toplumunun ihtiya<;:lan dogrultusunda .ekillenmektedir. Bilgi toplumunda tiiketiei daha kii<;ilk, daha hafiftirilnleri tercih etmi~, tasanmda aym zamanda birden fazla i.leve sahip olan ,ok fonksiyonlu iimnlerIe zamandan bagllTIslzhgl vurgulayan ve kendi i<;:inde bic;irn

degi~tirebilen modiiler iiriinlere y6nelmi.tir.

Colc fonksiyonlu tekstiI ilrilnieri, tlilceticinin giyinme ve ki~isel

tercihlerini vurguJayan modaya bagh des en, renle, dolcu ve form gibi estetik unsurlannm yanmda saghk. ki$isel baklm, guvenlik ve ileti~im ihtiya,lanna y6nelik aym anda birden fazla i.levi yerine getirecek bic;imde tasarlanmaktadtrlar. Diki$siz giyim bu kapsamda, kullamclya giyim rahathgl vererek konfor ya$atma yanmda, ileri teknoloji uriinu malzemelerin kullal1lmt ile masaj yap an, hijyenik 6zeIIikte nefes alan ,ok fonksiyonlu giysileri beraberinde getirmektedir.

Bli c;ah~ma kapsammda diki$siz modliler gtynn onenst, modiiIIerin kendi i,inde ve birbiri ile form ve i.lev degi.tirebilen yaplSl ile ki.isel tereihlerin 6nem kazandlgl bilgi toplumunda zaman ve mekandan bagllTISIZ tasanm anlaYl~lyla ortii~ecek

bi,imde ele allllmaktadlr.

2. OEi;:Mi~TEN OONDMUZE DiKi$SiZ OiYSiLER

Giysinin diki$siz olarak kllllantmma yonelik ilk ornekler avcl toplaYlct toplumlarda, hayvanlann deri ve kiirklerinin vliclIdun tamamllll 6rteeek bi,imde giysi olarak kullamml ile ba.laIm~tlr.

Zamanla daha kliC;lik hayvanlann derilerini elde eden insanoglu, bunlan bir araya getirerek giysi bit;:imi vennek i<;in hayvan bagIrSaklan ile diki. i~lemine ba.vurmu.tur [Held, 1999].

Diki.siz giyim, dokumanlll dikey tezgahlardan yatay tezgahlara dOgfli bir geli$im gostennesiyle devam etmi~, kllma~ dokllma

i~leminin ardmdan ilave bir i~leme gerek dUYlllmayacak bi,imde, tezgah iizerinde giysi formunda dokunmu.tur.

Tarih boyunca pek yok kiiltiir, aralannda Peru Hilltlileri de olmak iizere, dokuma tezgahl lizerinde giysilere bi<;im

vemli~lerdir. Giysiler dokumadan soma en az i$lcm gercktirccck bic;imde tasarlanml$lardtr. Etnik bir giysi olan Japon kimonosu dokumaellann giysiye uyarJadlgl basit bir striiktiirdiir [Held,

1999].

Oiinlimiize gelindiginde, ba.ta termoplastik 6zellikteki petrol kokenli lifler olmak ilzere yeni malzemeler, jakarh dokuma ve 6rme tezgahlanndaki teknolojik ilerlemeler ve ileri teknoloji kavraml ile moda tasanmcrlanmn modaYI endlistri tasanmt ve mimari ile birlikte dU$iinmeleri diki~siz giyimi antik donemlerde uygulanan bir yontem olmaktan t;:tkanTI1~tlr. Bll kapsamda, moda ve tekstil tasanmcilan sentetik malzemelerle kesim ve dikim i~lemlerine gerek kalrnadan dogrudan diki~siz 3 boyutlu giysiler tasarJayarak, giyim tasanmma yeni bir soluk getinneye ,ah.maktadlrlar. Danimarkah tekstil sanat,lsl Maria Blaisse, Issey Miyake i,in zarf formundan .apka formuna d6nii.ebilen, kauc;uktan tasanmlar yapml$tlr. Benzer bit;:imde Maria Flavin de belirli bir formdaki kahba d6kiilen k6piigiin bekletilmesi ile elde edilen ii,iineii boyuta ta.mabilen kuma.larla dans giysileri

tasarlarnl~hr.

$ekill: Fonl1 verilmi. k6piik, Maria Flovin.

(Kayna: BRADDOCK, O'MAHONY, 1998; 22)

Sentetik malzemelerin lSI ile veri len ~ekli muhafaza edebilen (termoplastik) 6zelIikleri, kahp d6kiim tekniginin de diki.

i~lemine gerek kalmakslzlll giysiye form verilmesindc kuIlal1llTIma imkan verrni~tir. Plastik sanda lye liretimindc kullamlan kalIp d6kiim teknigi, teknolojinin tekstil tasanmcIianna sundugu imkanlar ve tasanmcIiann Sll1lr 131l1111ayan hayal gu~leri ile diki~siz giysi liretiminde kullamlarak moda diinyasma ta~mmaktadlr. Then-y Mugler, 1980'lerde plastikten kahp d6kiim teknigi ile tasarIadlgl biistiyeri moda dUnyasmu tal1ltml~tlr

Sekil2: Kahp d6kiim plastik biistiyer, Therry Mugler.

(Kaynak: HANDLEY, 1999; 156)

Diki~siz giysi tasanmma yonclik ara~tlrma yapan mada tasanmcllanndan bir digeri de Hiiseyin Caglayan'dlr. Caglayan, giyimi ki~isel bir meta olmasmm otesinde mimari I;cvrenin bir pan,asl ve bulundugulTIuz c;evreyi tammlayan ve payla~lIan

mekanlarla ili~kisi i<;inde ele ahrken, Londra Millenial moda haftasmda endiistriyel bir iiriin alan sehpanm bir etege d6nii~iim

surecini g6stenni~tir. C;aglayan, g6riinli~te minimal ama arka planda maksimal olan tasanmlarmda hacimsel dinamikleri ve aerodinamik yap dan sergilemektedir [Sener, 2005].

Sekil3: Etege d6nii~en sehpa tasanml, Hiiseyin Caglayan.

(Kaynak:http://www.core77.com/materials yrocesses/art_sma rtfab.asp, 18.04.2004

boyutlu tasanmla ilgilcncn tasanmcilar arasmda yer almakta,

diki~siz giysi tasanmlanm hayala gC(finnektedir. Geleneksel Japan giysisi kimononull dokuma tezgahmdall 9Jkan tek pan;a

kuma~tan elde cdilmesindcn yola <;Ikan Miyake, 1990'larda ba,ladlgl deneysel <;ah~malannll1 iiriinii alan, 1999'da bagllnslZ bir <;izgiye getirdigi A-POC (A piece of cloth-bir par,a kuma,) tek par<;a kuma~tan giysi yaratma konseptini yaratml~tlr. Issey Miyake A-POC'u teknolojinin tasanm i<;in yeniden yorumlanmasl ~eklinde degerlendinnekte ve "Biz bugiin basit konseptle ilcriye baklYoruz. En geli~mi~ teknolojiyi yeniden yorumlaYlp ,agda~ ihtiya,lara bir ayna tutacaglz. Bu <;ah~ma

oldukC;3 deneyscl bir projc olup, smlrSlZ imkana sahiptir. Tek pan;a kuma.?tan giysi yaplimasl fikri beni biiyUliiyor vc yelli bir ilham aradlgllTI zaman hep bu basit konsepte done rim" ifadesini kullanmaktadrr [Higginson, 2000].

Tasanm serisinin otesinde ilretim stirecini dc kapsayan A-POC konsepti i"inde, iplikler kesim veya dikim i~lemlerille gerek kalmakslzlIl birerelbiseye d6llii~mektedirler [Scanlon, 2004].

A-POC projesi ile Miyake, mod a ile endiistl'iyel tasanm arasmdaki aynml Oliadan kaldlrmaYI amac;:larken dijital jakar tezgalum kullanml~tlr.

$ckil.\: A·POC, 1I1p ^firgiid~ki kllJn:l~til11 giysinin olusulI\ sCtrcci.

MiY'lkc.

(Knynnk: MCDOWELL. ::!OOO: .\-I::!)

Sckil 5 : Jnkarfimlc tczgnhrllllil A·POC iin:limi (Kaymlk: http://www.wircd.com/wircd/nrchicvc· 1::!.O-l.::!O()"I)

Diki~siz giyim, mad a tasanmctian yanll1da tekstil sektori.i aC;:lsll1dan da anemic i.izcrindc durulan kanulardan birisidir.

Bugiin, ,ok fonksiyolliu tekstillcre 6mek olu~turacak bi,imde, ileri teknoloji iiliinii !if ve ipliklerin kullalllml ile diki~siz

giysiler, kan dala~lmll11 hlzlandlnna, masaj yapma, anti alerjik ve hijyenik ozellikleri ile tiiketici ile bulu~maktadrr [Kadak, 2005].

3. DiKi~siz MODULER GiYiM

Modiiler giyim, bilgi toplumunda hlzlanan ya~am ko.ullanna tuketicinin ayak uydurmasl 3m3clyla belirli bir giyim Griinuniin aym anda hir den fazla fonksiyonu yerine gctinncsinden ziyade, farkh zamanlarda farkh i.levlere sahip olmasl amaclyla <;ok fonksiyonluluk kavramilla yeni bir boyulla yakla.t1arak

tasarlann1l.~tlr. Giyim modaslOJn mimariyi referans alan yaplsmdan hareketle, moduler giysi tasanmlannda it:; mimari de goriilcn modUler lasanm kavrammdan yota crlkilml~tlr. ModUler tasanm, belirli modiillerin bir amya gelirilerck bir butiin olu.tunnasl ve blitliniin i<;inde modiillerin yer degi~tirebilmesi

esasJna dayanmaktadlr. ModUler tasanm kavraml ile

ili~kilendirilebilecek bi<;imde tasarlanan giysi f0n11lanyla giyen

kj~inin giysinin formu ve i~lcvi iizerinde degi~iklik yapabilmesi

an1a<;lanml~tlr. Boylece giyen ki.i etek gorevi goren modiilii bluz gorevi goren bir modUl olarak kullanabilecek, modGlier iizerinde omegin etek boyunda degi~iklik yapabilccektir. Renk, bi<;im ve doku biitiinliigiinde olu~turulan modiiler giysi lasanmlOda, elastik malzeme kulIanlI11Iyla her bir modliltin bic;imi giycn ki~inin vtiCllt yaplsma bagh olarak form alacaktlr.

Bu sayede giyen ki~i ile etkile~im i<;inde tasanm kavraml hedeftenmektedir. Be~ modiilden olu~an modiiler giysi tasannllmn olu~turulmasmda amae; yok fonksiyonluluk

<;er<;evesinde, fonn ve i~lev degi~tirebilen, diki~ i~lemine gerek kalmakslzm giyim i.iriinlerinin iiretimidir.

3.1 Malzeme ve Yontcm 3.1.1 Malzemc

Tasanmlann uygulanmasmda dogal ve yapay ipliklerden faydalallllml~tlr. ipliklerin renk se<;iminde, giiniin moda trendleri gaz anunde bulundurulurken, sec;ilen fantezi ve tekstiire ipliklerin kuma~1I1 dokusuna en iist diizeyde katklda bulunmasl amaclyla orgii olarak bezayagl se<;ilmi~tir. <;:ozgii ipligi olarak nay Ion, pamuk ve metal; alkldan akrilik, polyester, nay Ion, keten, likra, kullallllml~tlr. <;:ozgiiden kullallilan metal,

kuma~1Il veri len fonntl muhafaza etmesini sagiarken, atkl yonunde kullamlan likra, giysinin vueuda oturmaslm

saglaml~t1r.

1.1.2. Giysi Formlarulln Dolwndugu Tczgah Tipi

Giysi formlan 24 c;en;:eveli, 45 em eninde armtirlti numune

kuma~ dokuma tezgahmda ger<;ekle~tirilmi~tir.

3.2. Yontcm

Toplam 5 modiilden olu~an giysi tasarum, kesim ve dikim

i~lemlerine gerek duyulmadan dogrudan dokuma sirasrnda

bi<;imlendirilmi~lerdir. Tasanm .ov ama<;h olup, giinliik giyime de llyarlanabilir niteliktedir. Tasanmlar 24 r;en;:eveli mmiirlti

The JOtJIJUII ofToxIJles and Engin~r

dokum<1 lezgahmda torba dokuma yaplslllda tir; bOYlItlu giysi fonnunda olu~turulmu~nlr. Tczgah eninin 45 em ile slOIrli olmasmdan dolaYI, etek ve bluz olarak dii~iiniilen modiillerin eni 45 em ile slmriandmlml~ttr. Dokuma yapilann on ve arka ytizleri birbirinden farkh olu~turull11u~, kullalliclya giysinin her iki ytiztillti de kullanma imkul1l tanll1ml~hr. Dokuma i~lemi

Slraslllda, kuma~ yiizeyinde birden fazla desen yer alacak bic;imde yUzey tasantm yapilmasl ile aym giysi fonnunda asimetrik bir goriiniil11 elde edill11i~tir. Boylece farkh desende

kuma~lann bir amya getirihnesi ic;in diki~ i~lemine gerek

duyulmamJ~tJf

Sekil6: Modiiler giysi teknik <;oziimlemesi.

(Havva Halac;eli, 2005) Teknik: Anniirlii dokuma

Dokuma Yapls!: <;:ift kath kumaHaplsl, <;ozgii lansesi

Malzeme: Naylon, pamuk, metal, akrilik, polyester, keten, likra, metal, ~erittela

Orgii: Bezayagl,

Sckil7: Kol olarak tasarlanan l110diillerin tezgahta gergin ve

gev~ekdurumdaki gortintlisti.

(Havva Hala<;eli, 2005)

... , I ·

ucu diiz, sagda klvnlmI~.

(Havva Hala,eli, 2005)

Sekil 9: Klsa bluz, uzun etek, kol,detay.

(Havva Hala,eli, 2005)

Sekil 10: KlSa etek, uzun bluz kombinasyonunun anden ve yandan gorilnilrnli.

(Havva Hala,eli, 2005)

(Havva Hala,eli, 2005

Sekil 12: Ba~hgm farkh fonnlardaki kulianmll.

(Havva I-Iala,eli, 2005)

Sekil 13: 8a:;hgm, kol aksesuan olarak kuliamml.

(Havva Hala,eli, 2005)

Sekil 14: 8a~hgll1, takl olarak kulianlln!.

(Havva I-Iala,eli, 2005)

-

,...

4. SONUe;: VE DEGERLENDiRME

Giyim kavraml, varolw;undan itibaren insanln temel

ihtiya~lanndan birisi olmu~; teknolojik geli.meler, yeni tekstil malzemeleri ve tekstil teknikleri ile teknolojinin insan lizerinde yarattIgl degi.imlerle birlikte moda olgusuna bag I! olarak fonn ve i;;lev degi~tirerek devam etmi~tir. Bilginin, zaman ve hlzm 6nem kazandlgt guntimlizde bilgi toplumunun parc;asI olan bireyin tiiketim ol~utleri de degi.mi.tir, Tuketicinin ihtiya~lan

ve begenileri dogrultusunda deg:i;;en ve hlzlanan ya;;am ko.ullanyla ortaya ,Ikan yeni tuketim ol,utieri daha kli,uk, daha hafif, modliler ve ,ok fonksiyonlu urnnleri gundeme getirmi.tir,

<;ok fonksiyonluluk; tekstil sektorunde, bir uriinun birincil i.levi yanmda sagl!k, glivenlik ve ilcti.im kumla araCI olarak kullal1llmasma imkan verecek .ekilde birden fazla fonksiyona sahip oimasl aniamlO3 gelmektedir.

Diki;;siz modliler giyim tasanml, son yillarda mada tasanmcllarmm endtistriyel tasanm, mimari ve modanm birlikteligi ile ger,ekle.tirdikleri diki.siz giysilerle, kendi i,inde yer degi.tirebilen moduler giyimi bir araya getilmektedir, Kullantcmm zaman ve mekandan baglmslz olarak, giysinin i;;levi ve fonnu lizerinde degi.~·;iklik yapmaslnl saglamasma yonelik 5 giysi par,asl el tezgahmda torba dokuma yapIsl11da dokunmu;;tur. 5 pan;a olarak tasarlanan ve dokunan diki~siz

modi.iler giyim, modiillerin kendi ic;inde ve birbirleriyle yer

deg;i~tirmesi ve on ve arka yiizlerinin birbirinden farklt oimasl kullamclya se,enek yapma imkal1l tal1lmaktadlr, Bluz ve etek olarak lammlanan modlillerin kendi aralannda i~levlerini degi~tirmeleri yeni giysi kombinasyonu olu~turmalanl1l

saglamaktadlr. Etegin w; klsll11lannm klvnlabilmesi, mini etek veya mini bir bluz olarak j~lev gonnesini, modiillerin on ve arka yiizlerinin farkh olmasl, kullal1lclI1m ki.isel tercihine bag I!

olarak giysinin her iki yuzunu de kullanmasml saglamaktadlr, Kol veya c;orap olarak tasarlanan modliller kendi aralannda farkh renklerde olu~turulmu~lar, transparan bir gorlinilm elde edilmesi i,in dii.uk atkl slkhgll1da dokunmu.lardll', Sapka olarak tasarlanan modul, boyundan ge,irilerek giysiyi tamamlayan bir taklya veya kola takIiarak giysinin bir parc;asma da donu.ebilmektedil',

Tasanmlarda, 21. yy da one C;lkan ki~iye ozel tasanm kavraml ile 6rtii.ecek bi,imde giyen ki.inin aym giysi formunu farkh i.levleri yerine getirecek ve farkh fomllarda kullanabilmesi ile sec;im yapabilmesi ve kendisini zaman vc me kana bagh olarak daha ozglir hissedebilmesi vurgulanml~ttr. HIZlI1 ve bilginin giderek degerlendigi bilgi toplumunda modiiler giysinin, gerek kavramsal gerekse uretim aC;lsmdan tekstil sektoriine yeni bir ufuk a,acagl dii.iinulmektedir,

KAYNAKLAR

-Braddock S.E., O'MAHONY, M, (1998), Techno Textiles, Thames&Hudson, italy, 22

-Erkan I-I, (1998), Bilgi Toplumu ve Ekonomik Oeli.me, Turkiye i. Bankasl Yaymlan, istanbul

-Handley S, (1999), Nylon The Story of a Fashion Revolution, The John Hopkins University Press, USA,156

-Held, Shirley" Weaving A Handbook of the Fiber Arts, Holt, Rinehart and Winston, USA, 1999,9,368

- Higginson, S, (2000), "A-POC-Clothing Breaks Free", International Textiles, No:SI5, July, 66

-Kadak

S,

-Sener Y, (2005), " Modadaki mimarhk, mimarhktaki moda", Art+ Decor, Say" 143, Subat2005, 119

http://www.core77.com/material s _processes/art _ smartfab.asp, IS,04,2004)

Scanlon,Jessie.,

" Seam less" .http://www.wired.com/wi red/arch ieve,- 12,04,2004