Viscerocranium (splanchnocranium) Neurocranium CRANIUM

CRANIUM

Neurocranium Viscerocranium

(splanchnocranium)

Viscerocranium’u

Oluşturan Kemikler

Maxilla Mandibula Os palatinum Os lacrimale Vomer

Os zygomaticum Os nasale

Concha nasalis inferior Os hyoideum

Ossicula auditus

Neurocranium’u

Oluşturan Kemikler

Os frontale Os parietale Os occipitale Os temporale Os sphenoidale Os ethmoidale

Os Frontale

Tek kemiktir.

Yeni doğanda sutura frontalis metopica ile

ayrılan iki parçadan oluşur.

• Squama frontalis

• Pars orbitalis

• Pars nasalis

Dış ve iç iki yüzü vardır.

Frontal kemiğin yanlarda parietal kemikler ile eklem yaptığı kenarlara margo parietalis adı verilir.

Margo parietalis’lerin altında ve her iki tarafta linea temporalis ile

ayrılan facies temporalis’ler bulunur.

Squama frontalis

tuber frontale

arcus superciliaris

 İki arcus superciliaris arasındaki düz saha glabella

margo supraorbitalis (Squama frontalis ile pars orbitalis’in birleşim yerinde bulunan keskin kenar)

Margo supraorbitalis’in lateralinde foramen supraorbitale (İçinden a., v., n. supraorbitalis geçer)

 Bu delik bazen yarık şeklinde olabilir ve incisura supraorbitalis adını alır.

Margo supraorbitalis’in lateral kısmı processus zygomaticus (Bu çıkıntı zigomatik kemiğin processus frontalis’i ile eklem yapar)

Processus zygomaticus’un arka kenarı yukarıya/arkaya doğru linea temporalis ile uzanır.

 Linea temporalis arkaya doğru uzanırken linea temporalis superior ve inferior olmak üzere iki çizgiye ayrılır.

Dış yüz (facies externa)

İç yüz (facies interna) konkavdır.

Orta kısımda sulcus sinus sagittalis superioris yer alır.

Bu kenarlar aşağıda birleşerek crista frontalis’i oluşturur.

Crista frontalis’in alt ucunda bulunan deliğe foramen caecum adı verilir.

iç yüz (facies interna)

facies orbitalis orbita tavanının yapısına katılır.

Bu yüzün ön-dış kısmındaki çukura fossa glandulae lacrimalis denir. (Bu çukurda gözyaşı bezi (gl. lacrimalis) bulunur)

Orbital parçalar arasında yer alan ve açıklığı arkaya bakan, “U harfi” şeklindeki çentiğe incisura ethmoidalis denir.

 Bu çentiğin kenarlarında foveolae ethmoidales denilen çukurcuklar yer alır. Bu çukurcuklar etmoid kemikteki cellulae ethmoidales denilen boşluklar ile birleşirler.

Orbital parçanın alt kenarları ön lateralde zigomatik kemik, medialde lakrimal kemik ve arkada sfenoid kemik ile eklem yapar.

Pars orbitalis

Sinus frontalis’ler frontal

kemiğin iki laminası arasında

yer alan boşluklardır.

Margo supraorbitalis’lerin arasında ve glabella’nın altında kalan kısımdır.

Burada bulunan çentiğe incisura nasalis denir.

Bu çentik nazal kemik, maksillanın frontal çıkıntısı ve lakrimal kemik ile eklem yapar.

Nazal kemik ile birleştiği yerin ortasına nasion adı verilir.

Pars nasalis

Os Parietale

Neurocranium’un üst orta kısmında yer alan çift kemiklerindendir.

Facies externa

Facies interna

• Margo sagittalis

• Margo frontalis

• Margo occipitalis

• Margo squamosus adı verilen dört kenarı,

• Angulus frontalis,

• Angulus sphenoidalis,

• Angulus occipitalis

• Angulus mastoideus olmak

üzere dört köşesi vardır.

Facies externa konvekstir.

Bu yüzün ortasında yer alan en çıkıntılı yere tuber parietale adı verilir.

Hemen altında

linea temporalis superior

linea temporalis inferior denilen çizgiler bulunur.

Facies externa

Facies interna konkavdır.

Ön alt köşesi olan angulus sphenoidalis’ten başlayıp yukarı-arkaya doğru uzanan oluklara sulci arteriae meningeae mediae denir. (İçinde aynı isimli arterler yer alır)

Angulus mastoideus’un iç yüzünde sulcus sinus sigmoidei denilen bir oluk vardır.

Facies interna

Sutura sagittalis

boyunca görülen oluğa sulcus sinus sagittalis superior denir.

Falx cerebri (beyin dış zarı olan duramater’in bir uzantısı) bu

sulcus’un kenarlarına

tutunur.

Margo sagittalis iki parietal kemik arasında yer alır (sutura sagittalis).

Margo frontalis frontal kemik ile eklem yaptığı kenardır (sutura

coronalis).

Margo occipitalis oksipital kemik ile

birleşim yeridir (sutura lambdoidea).

Margo squamosus da

temporal kemik ile eklem

yapar (sutura squamosa).

Sutura sagittalis, sutura coronalis ve

sutura frontalis’in birleşim yerinde

fonticulus (fontanella) anterior bulunur.

Yeni doğan çocuklarda yalnız

bağ dokusu ile örtülü olan bu

fonticulus 1-2 yaş arasında

kapanır

Os Occipitale

Cranium’un arka alt kısmında yer alır, tek kemiklerdendir.

 Squama occipitalis

 Pars basilaris

 Pars lateralis

Squama occipitalis, pars lateralis ve

pars basilaris’in birleştiği yerde bulunan deliğe

foramen magnum denir.

Foramen magnum, fossa cranii posterior ile canalis vertebralis arasındaki geçişi sağlar (içinden medulla oblongata, a.vertebralis, n. accessorius’un spinal parçası geçer).

protuberantia occipitalis externa linea nuchalis suprema

linea nuchalis superior linea nuchalis inferior crista occipitalis externa

Linea nuchalis superior üzerindeki düz sahaya planum occipitale, pürtüklü sahaya planum nuchale denir.

Squama occipitalis

Dış yüzü

protuberantia occipitalis interna sulcus sinus sagittalis superioris sulcus sinus transversi

sulcus sinus

crista occipitalis interna

Bu sulcus’lar ve crista ile iç yüz dört çukura ayrılır.

Üstte beynin oksipital loblarının yer aldığı çukurlara fossa cerebralis,

altta beyinciğin yer aldığı çukurlara ise fossa cerebellaris denir.

Squama occipitalis

İç yüzü

Sfenoid kemiğin korpusu ile eklem yapar.

Üst yüzde clivus adı verilen geniş bir çukur, alt yüzünün ortasında

tuberculum pharyngeum denilen bir kabarıklık bulunur.

Yan kenarlarda temporal kemiğin pars petrosa’sı ile eklem yapan sulcus sinus petrosi inferioris yer alır.

Pars basilaris

Bu yüzde atlas’ın massa lateralis’leri ile eklem yapan, condylus occipitalis denilen çıkıntılar vardır. Condylus occipitalis’lerin arka tarafındaki çukura fossa condylaris denir. Bu çukur bazen kanal şeklinde (canalis. condylaris) olabilir. Canalis

condylaris’lerden vv. emisseriae geçer.

Condylus occipitalis’lerin üzerinde, öne doğru uzanan kanala canalis hypoglossi (içinden n. hypoglossus geçer) denir. Pars lateralis’in yan taraflarında processus jugularis adı verilen çıkıntı yer alır.

Bu çıkıntının ön tarafında incisura jugularis denilen bir çentik bulunur ve bu çentik temporal kemiğin pyramis parçasındaki incisura jugularis ile birleşerek foramen jugulare’yi oluşturur. Bu delikten n.glossopharyngeus, n. vagus, n.

accessorius ve v.jugularis interna geçer.

Pars lateralis

Os temporale

Temporal kemik,

neurocranium’a ait çift kemiklerdendir.

 Pars squamosa

 Pars petromastoidea

 Pars tympanica

Dış yüzüne facies temporalis, iç yüzüne facies cerebralis adı verilir.

Dış yüzü hafif konveks olup fossa temporalis’in yapısına katılır ve büyük bir kısmı m.

temporalis ile örtülüdür.

Squama parçasının alt kısmından öne doğru uzanan çıkıntıya processus zygomaticus denir. Bu çıkıntının keskin üst kenarı arkada crista supramastoidea olarak devam eder.

Processus zygomaticus temporal kemikten iki kök halinde çıkar. Arka kök porus acusticus externus’un üzerinden geriye doğru uzanır. Ön kök alt kenarın bir devamı şeklinde olup tuberculum articulare denilen bir kabarıklık ile devam eder.

Bu kabarıklığın arkasındaki çukura fossa mandibularis adı verilir. Bu çukura condylus mandibularis yerleşir. İç yüz konkavdır. Burada gyri cerebrales’in yaptığı izler ve a., v.

meningea media’nın geçtiği oluklar bulunur.

Pars squamosa

Pars mastoidea ve pars petrosa olmak üzere iki kısımda incelenir.

Pars mastoidea temporal kemiğin arka kısmını oluşturur. Dış kenarında foramen mastoideum bulunur. P

ars mastoidea’nın aşağıya doğru uzanan çıkıntısına processus mastoideus denir.

Bu çıkıntı 1-2 yaşından sonra gelişir.

Processus mastoideus’un medial tarafındaki çentiğe incisura mastoidea adı verilir. Pars mastoidea’nın iç yüzündeki derin oluğa

sulcus sinus sigmoidei denir. Bu olukta sinus sigmoideus yer alır.

Pars petromastoidea

Basis cranii’de, sfenoid ve oksipital kemikler arasında yer alır. Bir tepesi (apex partis petrosae), üç yüzü ve iki kenarı ile piramite benzeyen pars petrosa’ya pyramis de denir. Pyramis’in tepesi sfenoid kemiğin ala

major’u ile oksipital kemiğin pars basilaris’i arasına sokulur.

Apertura interna canalis carotici burada bulunur.

Canalis caroticus’un önünde canalis musculotubarius yer alır. Bu kanal m. tensor tympani ve tuba auditiva’yı içeren iki yarım kanaldan oluşur.

Üstteki kanala semicanalis musculi tensoris tympani alttaki kanala ise semicanalis tubae auditivae denir.

Pars petrosa (pyramis)

Pars petrosa’nın margo superior partis petrosae, margo posterior partis petrosae ve margo anterior partis petrosae olmak üzere üç kenarı vardır.

Üst kenarda sulcus sinus petrosi superioris ve tentorium cerebelli bulunur.

Arka kenarda incisura jugularis denilen bir çentik yer alır. Bu çentik oksipital kemikteki aynı isimli çentik ile birleşerek foramen jugulare’yi oluşturur. Bu kenar üzerinde sulcus sinus petrosi inferioris bulunur.

Ön kenar medial ve lateral olmak üzere iki kısma ayrılır. Lateralde sutura

petrosquamosa ile medialde ise sfenoid kemiğin ala major’u ile birleşir.

Pars petrosa’nın ön yüzü, fossa cranii media’nın bir kısmını oluşturur. Pars petrosa’nın ön yüzünün tepeye yakın yerinde impressio trigeminalis adı verilen bir çukur bulunur. Bu çukurun içinde ganglion trigeminale yer alır.

Impressio trigeminalis’in dış ve arka tarafında birbirine paralel iki oluk

görülür. İç kısmındaki oluk sulcus nervi petrosi majoris adını alır ve içinden aynı adı taşıyan sinir geçer. Dışta bulunan oluğa sulcus nervi petrosi minoris denir. Bu oluğun içinden de aynı adı taşıyan sinir geçer.

Pars petrosa’nın dış tarafında eminentia arcuata denilen bir kabarıklık yer alır. Bu kabarıklığın ön dış kısmındaki düz alana tegmen tympani denir.

Burası antrum mastoidea’nın tavanını oluşturur ve cavitas tympanica’yı üstten örter.

Pars petrosa’nın arka yüzü, fossa cranii posterior’un ön kısmını oluşturur.

Bu yüzün ortasındaki deliğe porus acusticus internus denir.

Bu delik meatus acusticus internus denilen 1 cm’lik yol ile içeriye doğru devam eder. Bu kanaldan n. vestibulocochlearis ve n. facialis geçer.

Porus acusticus internus’un üst arka tarafında bulunan çukura fossa subarcuata denir. Bu çukurun alt arka tarafında apertura canaliculi

vestibuli denilen açıklık yer alır. Bu açıklık aqueductus vestibuli adı verilen bir kanal ile iç kulağa bağlanır. Kanal içinde ductus endolymphaticus ve saccus endolymphaticus bulunur. Bu kenar üzerinde sulcus sinus petrosi superioris ve tentorium cerebelli yer alır.

meatus acusticus

internus 

7.Up = Cranial nerve 7 ("7-up, coke down") BB = The Bill bar

Coke = Cochlear nerve ("7-up, coke down") IVN = Inferior vestibular nerve

SVN = Superior vestibular nerve TC = Transverse crest

Pars petrosa’nın alt yüzü düzensizdir.

Bu yüzde apertura externa canalis carotici ve fossa jugularis yer alır.

Fossa jugularis, v. jugularis interna’nın bulbus superior’unu içerir. Fossa jugularis ile apertura externa canalis carotici arasında bulunan çukura fossula petrosa denir. Burada n.

glossopharyngeus’a ait bir ganglion bulunur. Bu çukurun dibindeki deliğe apertura externa canaliculus tympanicus denir. Bu açıklıktan n.

tympanicus geçer. Fossa jugularis’in medialinde apertura externa canaliculi cochleae, lateralinde canaliculus mastoideus bulunur. Buradan n.

vagus’un ramus auricularis’i geçer.

Temporal kemiğin en küçük parçası olup pars mastoidea’nın önünde, pars squamosa’nın altında ve pars petrosa’nın da dış tarafında yer alır.

Pars tympanica’nın ortasında porus acusticus externus denilen bir delik bulunur. Bu delik meatus acusticus externus’un kemik parçasının dış deliğidir. Fossa mandibularis’in arkasında bulunan fissura petrotympanica’dan chorda tympani (n. facialis’in dalı) geçer.

Pars tympanica

Meatus acusticus externus: Yaklaşık 16 mm. uzunluğunda olup öne ve içe doğru seyreden bir geçittir. Ön, arka-alt duvarı ve döşemesi pars tympanica; tavanı ve arka-üst duvarı ise pars squamosa tarafından şekillenir.

Processus styloideus: Temporal kemiğin alt yüzünden aşağı-öne doğru uzanan, kalem ucuna benzeyen, yaklaşık 2.5 cm uzunluğunda bir

çıkıntıdır. Ucuna kas ve ligament’ler tutunur.

Processus styloideus ile processus mastoideus arasında foramen stylomastoideum bulunur. Bu delikten n. facialis geçer.

Os sphenoidale

Sfenoid kemik neurocranium’u

oluşturan tek kemiklerdendir. Basis cranii’nin ortasında yer alır

 Corpus ossis sphenoidalis

 Ala major

 Ala minor

 Processus pterygoideus

Küp şeklindedir. İçinde sinus sphenoidalis denilen bir boşluk bulunur.

Korpusun üst yüzü önde ethmoid kemiğin lamina cribrosa’sı ile birleşir.

Korpusun ön yüzü burun boşluğuna bakar. Ön yüzün ortasında crista sphenoidalis denilen bir çıkıntı yer alır. Bu çıkıntının aşağıya doğru olan uzantısına rostrum sphenoidale denir. Crista sphenoidalis’in yanlarında apertura sinus sphenoidalis denilen açıklıklar bulunur. Bu açıklıklar aracılığıyla sinus sphenoidalis burun boşluğuna açılır.

Corpus ossis sphenoidalis

Üst yüzün ortasında fossa hypophysialis denilen bir çukur bulunur. Bu çukurda hypophysis cerebri yer alır. Fossa hypophysialis’in önündeki kabarıklığa tuberculum sellae, arkasındaki kemik çıkıntıya ise dorsum sellae denir.

Tuberculum sellae, fossa hypophysialis ve dorsum sellae’nın birleşimi eyer biçiminde olduğu için üç yapının hepsine birden sella turcica (türk eyeri) adı verilir.

Korpusun yan yüzleri ala major ve processus pterygoideus’un lamina medialis’i ile birleşir. Bu birleşim yerinde sulcus caroticus denilen bir oluk bulunur. Bu olukta sinus cavernosus ve a. carotis interna yer alır.

Korpusun alt kısmından yanlara doğru uzanır.

Ala major’un facies cerebralis, facies orbitalis, facies temporalis, facies maxillaris olmak üzere dört yüzü vardır.

Facies cerebralis, fossa cranii media’nın ön kısmının yapısına katılan yüzüdür. Bu yüzün ön iç kısmında foramen rotundum (içinden n. maxillaris geçer), arka dış kısmında foramen ovale (içinden n. mandibularis, a. meningea accessoriageçer) bulunur. Foramen ovale’nin arka ve dış tarafında bulunan deliğe foramen

spinosum (a. meningea media ve n mandibularis’in meningeal dalı geçer) denir.

Facies orbitalis, göz çukurunun yan duvarının arka kısmını yapar.

Facies temporalis’in üst kısmı fossa temporalis’e, alt kısmı ise fossa

infratemporalis’e bakar. İkisini ayıran kenara crista infratemporalis adı verilir.

Facies maxillaris, fossa infratemporalis’in tavanının yapısına katılır.

Ala major

Korpusun ön kısmından iki kök halinde başlar ve horizontal yönde uzanır. Ala minor’lerin korpus ile birleşim yerinde canalis opticus adı verilen bir kanal bulunur. Ala minor’lerin ön ve arka iki kenarı vardır. Ön kenarı frontal kemiğin orbital parçasının arka kenarı ile birleşir. Arka ucundaki çıkıntıya processus clinoideus anterior denir.

Sfenoid kemiğin korpusu, ala major ve ala minor’leri arasında fissura orbitalis superior denilen bir yarık vardır.

Ala minor

Os Ethmoidale

Kafa iskeletinin tek

kemiklerindendir. Frontal kemiğin orbital parçaları arasındaki incisura

ethmoidalis’e yerleşir.

 Lamina perpendicularis

 Lamina cribrosa

 Labyrinthus ethmoidalis

(bir çift)

Lamina perpendicularis (vertikal lamina): Septum nasi’nin arka üst kısmını yapar. Lamina cribrosa’nın altında sagital istikamette uzanan ince yassı bir kemik bölmedir. Kafa boşluğuna doğru uzanan çıkıntısına crista galli denir. Lamina

perpendicularis üstte lamina

cribrosa, altta, vomer’in ön kenarı ve arkada ise crista sphenoidalis ile eklem yapar. Ön kenarı üstte frontal ve nazal kemikler ile, altta cartilago septi nasi ile birleşir.

Lamina perpendicularis

(vertikal lamina)

Lamina cribrosa (horizontal lamina): Frontal kemiğin orbital parçaları arasındaki incisura

ethmoidalis’e yerleşen kısmıdır. Üst yüzü fossa cranii anterior’a, alt

yüzü burun boşluğuna bakar.

Burada bulunan foramina cribrosa denilen deliklerden fila olfactoria adı verilen koku ile ilgili sinir lifleri geçer.

Lamina cribrosa

(horizontal lamina)

Labyrinthus ethmoidalis (partes laterales): Lamina cribrosa’nın altında ve lamina perpendicularis’in sağ ve solundaki parçalardır.

İçinde cellulae ethmoidales yer alır.

Bu boşlukların büyük bir bölümü üst, ön ve arkada açık ve yarımdır.

Üstte yer alan cellulae ethmoidales, frontal kemiğin incisura

ethmoidalis’indeki foveolae ethmoidales ile birleşince bütünleşir. Bu boşluklar, cellulae ethmoidales anteriores, mediae ve posteriores olmak üzere üç grupta incelenir. Hava ile dolu olan bu boşlukların iç yüzleri mukoza ile örtülüdür ve burun boşluğundaki meatus

nasi’lere açılır.

Labyrinthus ethmoidalis

(partes laterales)

Labyrinthus ethmoidalis’in dış yüzüne lamina orbitalis denir. Orbita’nın iç duvarında yer alır. İç yüzü ise burun boşluğunun dış duvarının üst

kısmını yapar. Bu yüzde concha nasalis superior ve concha nasalis media yer alır.

lamina orbitalis

Concha nasalis media kaldırıldığında bulla ethmoidalis ve processus uncinatus ortaya çıkar.

Bulla ethmoidalis’i cellulae ethmoidales mediae yapar.

Processus uncinatus ise bulla ethmoidalis’in önünden arkaya doğru uzanan kemik bir çıkıntı olup hiatus maxillaris’i daraltır.

Hiatus maxillaris’in bu daralan açıklığına hiatus semilunaris denir.

Concha nasalis superior ile sfenoid kemiğin korpusu arasındaki çıkmaza recessus sphenoethmoidalis adı verilir. Bu çıkmaza sinus sphenoidalis ile cellulae ethmoidales posteriores’in bir kısmı açılır.

Concha’ların medial yüzleri konveks, lateral yüzleri konkavdır. Üst kenarları burun boşluğunun dış duvarına tutunur, alt kenarları ise serbest olarak sonlanır.

Concha nasalis superior’un altında kalan geçite meatus nasi superior, concha nasalis media’nın altında kalan geçite ise meatus nasi medius denir. Meatus nasi’lere sinus paranasalis’ler açılır.

CAVITAS NASI