Kemik ve Eklem Hastalıklarında
Beslenme
Kemiğin Yapısı ve Fizyolojisi
• Kemik , yaşayan dinamik bir bağlantı dokusudur.
• Hücreler ve kristalleşmiş mineral ile örtülmüş “kollojen” adı verilen proteinden oluşmuştur.
• Kollojen ve mineral kısım
mukopolisakkaritlerle bir arada tutulmaktadır.
KEMİK
Organik Kısım
Matriks veya Osteoid olarak adlandırılır.
Kollojen Ve
mukopolisakkaritler
İnorganik Kısım
Kalsiyum (Ca) Fosfat (P)
Kalsiyum hidroksit, kalsiyum karbonat Sitrat
Sodyum Florür
KEMİK HÜCRELERİ
Osteoblastlar (yapım)
Osteositler
Osteoklastlar
(yıkım)
KEMİK DÖNGÜSÜ
Kemik dokusu devamlı olarak yıkılır ve yapılır. Yeniden yapılanmada kemik yıkımını kemik yapımı takip eder.
1.Aktivasyon 2. Rezorbsiyon
3. Dönüşüm Evresi (reversal) 4. Oluşum (formasyon)
5. Sona erme (mineralizasyon)
(Rucci., 2008; Teti ve Rucci., 2010)
Kemik dokusu devamlı olarak yıkılır ve yapılır. Yeniden yapılanmada kemik yıkımını kemik yapımı takip eder.
1.Aktivasyon 2. Rezorbsiyon
3. Dönüşüm Evresi (reversal) 4. Oluşum (formasyon)
5. Sona erme (mineralizasyon)
(Rucci., 2008; Teti ve Rucci., 2010)
Kemik Oluşumu ve Yıkımını Etkileyen Faktörler
•Kalsiyum seviyesine Etki Eden Hormonlar
•Sistemik Hormonlar
•Lokal Faktörler
•Lokal ve Sistemik Büyüme Faktörleri
PTH
1.25 (OH)₂ DH₃ Kalsitonin Glukokortikoidler
Büyüme Hormonları Cinsiyet Hormonları
Tiroid Hormonu İnsülin
Prostaglandinler Osteokalsin
Osteonektin IL-1
TNF - ɑ, β CSF İnterferon STOKİNLER
TGF-β IGF-I
IGF-II PDGF bFGF
aFGF
Osteoporoz
• Kemik kütlesinin azalması ve kemik dokusunun bozulmasıyla kemikler zayıflamakta ve kırılabilir bir duruma gelmektedir.
• Osteoporoz ile birlikte;
Osteoklastların sayısında 2-3 kat artış Ca/P oranında azalma
Na ve Mg içeriğinde artış
Kemik kristalinde Flor birikimi Kemik gözenek sayısında artış
Kortikal kemiğin elastikiyetini kaybetmesi Kırılganlığa yatkınlık artmaktadır.
Kemik Mineral Yoğunluğu Ölçüm Teknikleri
• Radyografiler
• Dual Energy X-ray Absorbtiometry (DEXA)
• Single Photon Absorbtiometry (SPA)
• Dual Photon Absorbtiometry (DPA)
• Quantitative Computerised Tomography (QCT)
• Speed of Sound (SOS)
• Broad Band Ultrasonic Attenuation (BUA)
• Kanitatif Ultrasonografi (Qusg)
• Single Energy X-ray Absorbtiometry (SXA)
Kalsiyum
D vitamini
RDA ‘ya Göre günlük alınması
önerilen D vitamini 19- 70 yaş 600IU
>70 yaş 800IU Yeterli düzeyde D vitamini
alınmalıdır.
RDA ‘ya Göre günlük alınması önerilen D vitamini
19- 70 yaş 600IU
>70 yaş 800IU Yeterli düzeyde D vitamini
alınmalıdır.
D Vitaminin Kandaki Düzeyi 25(OH)D <20 ng/ml - Eksiklik 25(OH)D> 21-29 ng/mL- Yetersizlik
25(OH)D> 30ng/mL- Yeterlilik D Vitaminin Kandaki Düzeyi 25(OH)D <20 ng/ml - Eksiklik 25(OH)D> 21-29 ng/mL- Yetersizlik
25(OH)D> 30ng/mL- Yeterlilik
Osteoporozu Etkileyen Diyetsel Risk Faktörleri
Fosfor
Protein Sodyum
Antioksidanlar K vitamini
Kafein ve Gazlı İçecekler Posa
Alkol ve Sigara Tüketimi
Osteoporozu Etkileyen Diyetsel Risk
Faktörleri
Romatizmal Hastalıklar ve Beslenme Tedavisi
• Hareket sisteminde ağrı, şiş ve hareket kısıtlanması yapan ve bağ dokusu,
tendonlar, kemikler, kaslar ve bazen de iç organlarda inflamasyona neden olan tıbbi hastalıklara “romatizmal hastalık’” denilmektedir.
• Diğer romatizmalarda ise hastalıkların ortaya çıkışını ve gelişmesini etkileyen faktörler;
Yaş
Cinsiyet Kalıtım Meslek Travmalar
Psikolojik Faktörlerdir.
• Romatizmal hastalıkların en sık görülen hem de en önemli olan yumuşak doku romatizmaları;
Artroz (kireçlenme) Romatoid artrit
Osteoartrit
Ankilzon spondolit (bel kemiği romatizması) Kollajen hastalıklar (yaygın iltihabi bağ dokusu
hastalıkları, örn: sistemil lupus eritematozus-SLE) Akut eklem romatizması
Gut
Romatizmal Hastalıklar
• Yeterli miktarda kalsiyum sağlanması açısından yağı azaltılmış süt ürünlerinden yararlanılabilir.
• D vitamini gereksinimini karşılamak için 400 IU/gün veya balık yağı/keten tohumu önerilebilmektedir.
• Kortikosteroid tedavisi alan hastaların diyetinde sodyum sınırlanır, potasyum arttırılmalıdır
.
OA-Diyet Tedavisi
Vücut ağırlığı ve adipozite yönetimi BKİ ARTTIKÇA OA RİSKİ
ARTMAKTADIR.
Antinflamatuar Diyet
Akdeniz diyeti ve ağırlık kaybı ile
adipoz dokuda inflamatuar ajanların azalması
ile ilişkilidir.
Vitamin ve Mineraller
•Yüksek dozlarda diyet ile antioksidan (C,E, β-Karoten, selenyum alımı ile yapılan çalışmalarda bir yarar görülmemiştir.
•Çoğu OA hastasında Ca ve D vitamini düzeyleri düşüktür.
Hastalardan en az DRI önerilerini sağlayacakları diyet verilmesi gereklidir.
•B6, D, K, folat ve mg supleman olarak alınabilmektedir.
• Hastaya vücut ağırlığına uygun yeterli enerji verilmelidir.
• Hastanın tüketimi yetersiz ise enteral veya parenteral beslenme gerekebilmektedir.
• RA hastalarında total vücut proteini yaşa bağlı olarak düşmeye eğilimlidir bu nedenle protein 1,5-2 g/kg/gün olarak diyet ile sağlanabilmektedir.
Hasta iyi besleniyor ise protein günlük gereksinimden (DRI) de karşılanabilmektedir.
• Diyette n-3 yağ asitleri arttırılır. Su ürünleri yeterince alınmıyorsa ek olarak balık yağı takviyesi yapılabilir.
• Günlük 1.8 gr EPA içeren balık yağı preperatlarının yararlı olduğu bildirilmiştir.
RA-Diyet tedavisi
• Bu hastalarda B6 ve C vitamini kan düzeyleri düşük
bulunmuştur. Protein miktarının artırılması B6 vitamini eksikliğini gidebilmektedir.
• İltihaptan dolayı metabolik hız yükseldiğinden hastanın enerji ve besin ögeleri gereksinimleri artmıştır.
• Bağırsak mukozasındaki değişiklik sonucu emilim bozuklukları, gastrit ve ülser görülebilmektedir.
• Tükürük azalması sonucu besin alımı azalabilir.
• Herşeyden önce hastanın beslenme durumu saptanmalı ona göre diyet önerilmelidir.
RA-Diyet tedavisi
• Diyette C vitamininden zengin sebze ve meyvenin bulundurulmasına özen gösterilmelidir.
• Ülser şikayeti olursa taze sıkılmış portakal suyu yemekle birlikte verilebilir.
• Hastalarda osteoporoz ve osteomalazi sık görüldüğünden kalsiyum alımını artırmak için diyette süt ve süt ürünleri arttırılabilmektedir.
• Doğal balık yağı artan D vitamini gereksinimi de karşılayabilir.
• Bu bireylerde glutensiz vejeteryan diyetin potansiyel LDL azaltıcı ve antiinflamatuar etki gösterici özelliği olduğu belirtilmektedir.
Romatoid Artrit
• Kortikosteroid tedavisi su ve sodyum birikimine neden
olduğundan diyette sodyum sınırlaması, potasyum arttırılması uygun olmaktadır.
• Yemeklere tuz eklenmemeli, tuzsuz ekmek yenilmelidir.
Romatoid Artrit
GUT
• Pürin metabolizması bozukluğu sonucu oluşan kalıtsal yatkınlığı olan bir hastalıktır. Medikal geçmişi en eski hastalıklardan
biridir. Kanda, anormal derecede yüksek ürik asit seviyesine (hiperürisemi) neden olan pürin metabolizması bozukluğudur.
• Gut ile birlikte böbrek hastalığı ve ürik asit nefrolitiazisi
meydana gelebilmektedir. Hastalık ilerledikçe bu semptomlar daha sık görülmektedir.
• Pürin vücutta ürik aside yıkılan azotlu bileşiklerdendir.
Normalde idrarda bulunur. Plazmadaki miktarı 2-6 mg/dl (ort 4 mg/dl)’dir.
• Hastalık şiddetli ağrılarla belirlenmektedir.
GUT
• Son 10 yılda Gut prevalansı ABD’de iki kat artmış, diğer ülkelerde de bu artış devam etmektedir.
• Bu hastalık genellikle 35 yaşından sonra ortaya çıkmakta ve ağırlıklı olarak
erkekleri etkilemektedir. Ancak son zamanlarda yaş ile birlikte her iki cinsiyette de etkili olduğu belirtilmiştir. (Erkeklerde 40-50, Kadınlarda >60 yaş)
• Erkek/kadın oranı : ≤ 65 yaş=4/1 > 65 yaş=3/1
• Hiperürisemi (%2,3-17,6): K>6,0 mg/dl E>7,0 mg/dl
• Gut hastalığı insidansı: 0,22-0,35/1000 kişi/yıl
• Gut hastalığı prevalansı: 1,6-13,6/1000 kişi/yıl
• Serum ürik asit düzeyine göre yıllık insidans : ≥ 9,0 mg/dl %4,9
7,0-8,9 mg/dl %0,5 <7,0 mg/dl %0,1
GUT Sıklığını Arttıran Nedenler
• Uzun yaşam
• Hipertansiyon ve diüretik kullanımı
• Diyet
• Obezite ve metabolik sendromda artış (Ağırlık kaybı ile koruyucudur.)
• Dislipidemi
• Diyabet, İnsülin direnci
• KBY’de artış
• Kalp yetmezliği hastalarının uzun yaşaması
• Diüretik ve düşük doz aspirin kullanımında artış
• Osteoporoz için östrojen kullanımında azalma
• Ketozis durumu veya düşük karbonhidratlı diyet tüketimi
• Cerrahi sonrası
GUT- Diyet Tedavisi
• Ürik asit, pürinlerin metabolizması sonucu oluşur, nükleoproteinlerin bir parçasıdır.
• Günlük pürin yükünün yaklaşık üçte ikisinin endojen hücre döngüsünden, diyet ile sadece üçte birinin kaynaklandığı belirtilmiştir.
• Gutta geleneksel olarak düşük pürinli diyet ile tedavi edilmekte ve kullanılan ilaçlar katı pürin kısıtlı diyeti büyük oranda
hafifletmektedir.
• Üçüncü Ulusal Sağlık ve Beslenme Araştırma Çalışması,
yetişkinlerde yüksek et ve deniz ürünleri tüketiminin yetişkinlerde artmış serum ürik asit seviyeleri ile ilişkili olduğunu fakat toplam protein alımının aynı etkiyi yapmadığını belirtmiştir.
• Hastalara, dengeli bir beslenme planı yapılmalıdır.
• Hayvansal besinler ve alkol alımı sınırlandırılmalıdır.
• yüksek pürin içeren gıdalardan kaçınılmalıdır.
• Fruktoz kaynaklı besinler sınırlandırılmalıdır.
( şekerli gazlı içecekler ve meyve suları, şekerlemeler ve tatlı hamur işleri)
• Porsiyon büyüklüğü kontrollü olmalıdır.
• Kompleks olmayan karbonhidrat alımı azaltılmalıdır.
• Hedef ağırlık kaybı ve insülin duyarlılığını artırmak olmalıdır.
GUT- Diyet Tedavisi
• Yüksek miktarda sıvı alımı (8-16 su bardağı/gün, en azından yarısı su olmalı) ürik asidin atılmasına yardımcı olacak ve böbrek taşı oluşum riskini
azaltacaktır.
• Süt ürünleri (süt veya peynir),yumurta, bitkisel protein, kiraz ve kahve alkali özellik göstermesi nedeniyle koruyucu etki yapabilmektedir.
• Ilımlı kalori kısıtlaması ile %40,0 kompleks CHO,
%30,0 protein, %30,0 yağ (daha çoğu çoklu doymamış yağlardan) uygun diyet
yazılabilmektedir.
GUT- Diyet Tedavisi
Grup 1: Yüksek Düzeyde Pürin içeren Besinler
(100-1000 mg pürin/100g besin)
Grup 2: Orta Düzeyde Pürin İçeren Besinler (9-100 mg pürin/100g besin)
Ançuez Bulyon Beyin Böbrek
Et ve balık suyu, kıyma Et suyu, sos
Et ekstratları Karaca
Kaz, kaz eti Keklik,kuş Maya
Ringa Balığı Sardalya Deniz Tarağı Uskumru Orkinos Uykuluk Yürek
Et,balık,tavuk Grup 1 dışındaki;
Et, Balık
Kanatlı hayvanlar (tavuk,hindi) Kabuklu Deniz Ürünleri (midye) Sebzeler
Kuşkonmaz
Kurubaklagilller (fasülye,kuru) Mercimek
Mantar
Bezelye (kuru) ıspanak
Bu gruptaki besinler tüketilmemelidir.
Hastanın durumuna bağlı olarak eğer remisyonda ise;
*1 porsiyon (60-90 gr) et, balık, tavuk veya
* 1 porsiyon (-120 gr) belirtilen sebzelerden günde 1 kez verilebilir.
Grup 3:Pürin içeriği ihmal edilebilen besinler Beyaz ekmek ve kraker
Kek ve bisküvi, kurabiyeler Tahıl içeçekleri
Tahıllar ve tahıl ürünleri Mısır ekmeği
Makarna, şehriye, erişte Pirinç
Popkorn Yumurta Peynir
Süt, krema Dondurma
Sütlü tatlılar (kastırd, puding) Jöleli tatlılar
Sebzeler (2. grup dışındakiler) Meyveler
Tereyağ veya margarin (aşırıya kaçmadan)
Çikolata, dondurma Çeşniler
Krema, muhallebi Sıvı yağlar
Zeytin, zeytin yağı Turşu
Patlamış mısır Pudingler
Tuz, baharatlar Şeker ve tatlılar Çay,kahve
Sirke Salça
Peynir mayası Otlar
Sert kabuklu meyveler (fındık, fıstık, ceviz vb.)
Bu gruptaki besinler günlük olarak kullanılabilmektedir.
Öneriler;
Pürinden fakir diyet
Özellikle kırmızı et, sakatat ve deniz ürünleri Diyet ile ürik asit ~ 1 mg/dl azalır.
Alkol tüketilmemelidir. (Özellikle bira) Zayıflama
Uygun diyet ile 7,7 kg zayıflama ürat seviyesini %17,0 azaltmaktadır.
Travmadan kaçın!
Dehidrasyon önlenmelidir.
Diyet Tedavisi İlkeleri
1.Pürinden zengin besinlerin miktarları azaltılır .
2. Yağ, böbreklerden ürik asit atımını azaltır ve vücutta ürik asit birikimini arttırır.
3.İdrar alkali yapılaraki ürat kristallerinin erimeden
çökmesi önlenir.
4.Ürat kristallerinin atılması için bol sıvı önerilir.
5. Alkol metabolizması sonucunda hiperürisemi oluştuğu için alkollü içecekler alınmaz.
6. Kahve ve çayın yapılarındaki metil pürin vücuttaki pürin oluşumunu etkilemediği için bu içecekler serbesttir.
7. Gutlu hastaların çoğu şişman kişiler olduğundan zayıflama diyeti önerilmektedir.
8. Yavaş ağırlık kaybı
