Eleştirel Bir Tavır (aşağıdaki soruları Eleştirel Bir Tavır (aşağıdaki soruları
sormalıdır):
sormalıdır):
Niye bu şey oluyor veya bu şey nasıl Niye bu şey oluyor veya bu şey nasıl oluyor?
oluyor?
Olan bu şeyin amacı nedir?Olan bu şeyin amacı nedir?
Kimlerin çıkarına hizmet ediyor?Kimlerin çıkarına hizmet ediyor?
Kimlerin çıkarıyla çatışıyorKimlerin çıkarıyla çatışıyor??
Olan bu şey, nasıl işliyor?Olan bu şey, nasıl işliyor?
Olan bu şey, sadece olduğu şekilde mi Olan bu şey, sadece olduğu şekilde mi
işleyebilir veya daha iyi bir yolla işleyemez işleyebilir veya daha iyi bir yolla işleyemez
Eleştirel Toplumsal Kuram ise:
Eleştirel Toplumsal Kuram ise:
Toplumsal dünyayı olduğu gibi kabul etmez.Toplumsal dünyayı olduğu gibi kabul etmez.
Temel sorusu şudur:Temel sorusu şudur:
““Gerçekleştirilmesi olanaklı olan ve arzulanabilir Gerçekleştirilmesi olanaklı olan ve arzulanabilir nitelikteki bir toplum nasıldır ve buna erişmek nitelikteki bir toplum nasıldır ve buna erişmek
için nasıl bir çaba göstermemiz gerekir?”
için nasıl bir çaba göstermemiz gerekir?”
Böyle bir yaklaşım, insani ve toplumsal ilişkilerin Böyle bir yaklaşım, insani ve toplumsal ilişkilerin yapılanma tarzlarına
yapılanma tarzlarına ilişkin önemli açılımlar ilişkin önemli açılımlar sağlar.
sağlar.
Eleştirel perspektifte kültür- Eleştirel perspektifte kültür-
ideoloji iletişim bağlamı ideoloji iletişim bağlamı
-İnsanlar, açıklayıcı varlıklardır.İnsanlar, açıklayıcı varlıklardır.
- Gerçekliğe, toplumsal durumlara ve Gerçekliğe, toplumsal durumlara ve kendimize ilişkin sonuçlar çıkarırız.
kendimize ilişkin sonuçlar çıkarırız.
-Böylece, bu dünyanın gerçekte nasıl bir Böylece, bu dünyanın gerçekte nasıl bir yer olduğuna ve bizim hem kendimiz hem yer olduğuna ve bizim hem kendimiz hem
de başkaları için bu dünyadaki yerimizin de başkaları için bu dünyadaki yerimizin
ne olduğuna dair kavramlar üretiriz.
ne olduğuna dair kavramlar üretiriz.
- Kültür, kendi üyelerine dünyayı Kültür, kendi üyelerine dünyayı
kavranabilir kılan anlam haritalarını içerir.
kavranabilir kılan anlam haritalarını içerir.
Hem anlam üretiriz, hem de Hem anlam üretiriz, hem de anlamlar tarafından üretiliriz anlamlar tarafından üretiliriz
Kültürel olan her şey, öznellikler arası bir Kültürel olan her şey, öznellikler arası bir niteliğe sahiptir.
niteliğe sahiptir.
Bir özneden daha fazlasının bilincini gerektirir. Bir özneden daha fazlasının bilincini gerektirir.
Aynı zamanda, öznelerin bilincinden daha Aynı zamanda, öznelerin bilincinden daha maddi bir formu vardır anlamların.
maddi bir formu vardır anlamların.
Gerçeklik, işaretler yardımıyla yaşadığımız ve Gerçeklik, işaretler yardımıyla yaşadığımız ve kendimizin kim olduğunu bildiğimiz bir şeydir.
kendimizin kim olduğunu bildiğimiz bir şeydir.
Dünyamız, bir anlamlar dünyasıdır.Dünyamız, bir anlamlar dünyasıdır.
Kültürel ürünler/ metinler, toplumu Kültürel ürünler/ metinler, toplumu yansıtırlar ama aynı anda onun şekil yansıtırlar ama aynı anda onun şekil
almasını da sağlarlar.
almasını da sağlarlar.
Ekonominin veya siyasetin gerçek olduğu Ekonominin veya siyasetin gerçek olduğu kadar gerçektir anlamlar.
kadar gerçektir anlamlar.
İnsanlar arasındaki ilişkiler, anlamlar İnsanlar arasındaki ilişkiler, anlamlar yoluyla kurulur ve sürdürülür.
yoluyla kurulur ve sürdürülür.
Anlam ve toplumsal ilişkiler sıkı sıkıya Anlam ve toplumsal ilişkiler sıkı sıkıya birbiriyle iç içe geçmiştir.
birbiriyle iç içe geçmiştir.
Toplumsal ilişkiler ise, güç/iktidar Toplumsal ilişkiler ise, güç/iktidar
sorunuyla çatışmaksızın tartışılamaz.
sorunuyla çatışmaksızın tartışılamaz.
Makro ve mikro düzeylerde gücün/iktidarın Makro ve mikro düzeylerde gücün/iktidarın işleyişi ise, gerçeklikle ilgili belirli
işleyişi ise, gerçeklikle ilgili belirli anlamların, başka anlamlarla
anlamların, başka anlamlarla hegemonik hegemonik bir ilişki içinde olmasına dayalıdır.
bir ilişki içinde olmasına dayalıdır.
Gerçekliğin ne olduğu ve gerçekliğe dair Gerçekliğin ne olduğu ve gerçekliğe dair ne söylenebileceği bakımından, anlam ne söylenebileceği bakımından, anlam
dünyaları içinde sürekli bir savaşım vardır dünyaları içinde sürekli bir savaşım vardır
Dil ve Gerçeklik İlişkisinde Dil ve Gerçeklik İlişkisinde
Dil, gerçekliği her biri diğerinden ayrılabilir Dil, gerçekliği her biri diğerinden ayrılabilir parçalara bölerek ve şekil vererek, anlamlı parçalara bölerek ve şekil vererek, anlamlı
kılar.
kılar.
Anlam, toplumsal bir üretimdir.Anlam, toplumsal bir üretimdir.
Anlam, pratiktir.Anlam, pratiktir.
Dil, sürekli bir üretimin sahnesidir. Dil, sürekli bir üretimin sahnesidir.
Anlam Nedir?
Anlam Nedir?
Anlam, dünyayı belirleyen ve biçimleyen Anlam, dünyayı belirleyen ve biçimleyen insan “ben”inin bir özelliğidir.
insan “ben”inin bir özelliğidir.
Anlam, dünyaya, karşısındaki nesneye Anlam, dünyaya, karşısındaki nesneye
yönelişi boyunca öznenin gerçekleştirdiği yönelişi boyunca öznenin gerçekleştirdiği bir bir bilinç yaşantısıdır. bilinç yaşantısıdır.
Bilincin yönelim hareketiyle, Bilincin yönelim hareketiyle, şeylerin şeylerin bilinçte yeniden inşa edilmesidir.
bilinçte yeniden inşa edilmesidir.
Anlam, bilinç yaşantısındaki Anlam, bilinç yaşantısındaki nesnedir.nesnedir.
Bilincin bir nesneye yönelmesinden doğan Bilincin bir nesneye yönelmesinden doğan
şeydir.
şeydir.
Anlamlandırma Nedir?
Anlamlandırma Nedir?
İdeolojik/kültürel bir dünyada İdeolojik/kültürel bir dünyada
gerçekleşen sürekli bir göstergesel gerçekleşen sürekli bir göstergesel
etkileşimdir etkileşimdir
Anlamlandırmanın göstergeler boyunca Anlamlandırmanın göstergeler boyunca gerçekleşmesi, onun somut işleyişini
gerçekleşmesi, onun somut işleyişini görmemize ve bu somutluk düzeyinde görmemize ve bu somutluk düzeyinde
mücadele etmeye de elverir.
mücadele etmeye de elverir.
Anlam,toplumsal ilişkilere yerleşik Anlam,toplumsal ilişkilere yerleşik özneleri
özneleri de oluşturur.de oluşturur.
İnsan:
İnsan:
İplerine kendisinin sahip olduğu anlam yüklü İplerine kendisinin sahip olduğu anlam yüklü kültürel ağlarla
kültürel ağlarla kuşatılmıştır. kuşatılmıştır.
Ancak bu ağları inşa eden farklı toplumsal Ancak bu ağları inşa eden farklı toplumsal
kesimler arasında da bir güç/iktidar mücadelesi kesimler arasında da bir güç/iktidar mücadelesi
süregitmektedir.
süregitmektedir.
Dolayısıyla da kültür, sadece karmaşık bir şekilde Dolayısıyla da kültür, sadece karmaşık bir şekilde oluşan bir anlamlar örüntüsü değildir.
oluşan bir anlamlar örüntüsü değildir.
Kültür, aynı zamanda, anlamları oluşturan Kültür, aynı zamanda, anlamları oluşturan
toplumsal gruplar arasındaki mücadeleleri ve toplumsal gruplar arasındaki mücadeleleri ve
çatışmaları da harekete geçirmektedir.
çatışmaları da harekete geçirmektedir.
Dolayısıyla Dolayısıyla ağın çözümlenmesi,ağın çözümlenmesi, aynı zamanda aynı zamanda belirli inşalar aracılığıyla
belirli inşalar aracılığıyla kimlerin çıkarlarınakimlerin çıkarlarına
Kültür Kültür
Kültür, göstergesel bir Kültür, göstergesel bir pratiktir,pratiktir, pratikler setidir. pratikler setidir.
Kendi belirlenimli ürünü vardır: AnlamKendi belirlenimli ürünü vardır: Anlam
Kültürel olan, özgüldür ve indirgenemez.Kültürel olan, özgüldür ve indirgenemez.
Toplumsal yapı da, kültürün ürettiği anlamların Toplumsal yapı da, kültürün ürettiği anlamların yeridir.
yeridir.
Kültür, ideolojiktir. Kültür, ideolojiktir.
Kültür, anlamın ortaya çıktığı ve deneyimlendiği Kültür, anlamın ortaya çıktığı ve deneyimlendiği bir alandır ve dil sistemi boyunca yeniden üretilir.
bir alandır ve dil sistemi boyunca yeniden üretilir.
Kültürün Üretimi ve Yeniden Kültürün Üretimi ve Yeniden
Üretimi Üretimi
Bir toplumsal sistemdeki egemenlik ilişkilerinden Bir toplumsal sistemdeki egemenlik ilişkilerinden ayrılamaz.
ayrılamaz.
Egemenlik ilişkileri, kültürel anlam sistemleri Egemenlik ilişkileri, kültürel anlam sistemleri yoluyla yeniden üretilir.
yoluyla yeniden üretilir.
Bir kültürel sistemde anlamlandırma yoluyla Bir kültürel sistemde anlamlandırma yoluyla anlamların inşası,
anlamların inşası, o kültürü oluşturan binlerce o kültürü oluşturan binlerce söylemine egemen yorumları üzerine
söylemine egemen yorumları üzerine bir bir mücadeleyi
mücadeleyi kapsamaktadır. kapsamaktadır.
Kültürel biçimlenme ve bozulma süreci,Kültürel biçimlenme ve bozulma süreci, kısmen, kısmen, bir kültürdeki farklı toplumsal gruplar arasında bir kültürdeki farklı toplumsal gruplar arasında
varolan egemenlik ilişkilerine özelliğini veren varolan egemenlik ilişkilerine özelliğini veren
Marx ve izleyenleri, ideoloji kelimesini Marx ve izleyenleri, ideoloji kelimesini Fransız ideologlardan farklı olarak
Fransız ideologlardan farklı olarak olumsuzolumsuz bir anlamda kullandılar.
bir anlamda kullandılar.
Eagleton’a göre Marx düşüncesinde ideoloji en Eagleton’a göre Marx düşüncesinde ideoloji en
az 4 anlama gelir:
az 4 anlama gelir:
- kendilerini tarihin temeli olarak gören ve insanların ilgisini - kendilerini tarihin temeli olarak gören ve insanların ilgisini toplumsal koşullardan başka yöne çekerek baskıcı bir siyasi toplumsal koşullardan başka yöne çekerek baskıcı bir siyasi
iktidarın ayakta kalmasına hizmet eden yanıltıcı veya iktidarın ayakta kalmasına hizmet eden yanıltıcı veya
toplumsal bağları koparılmış inançlardır toplumsal bağları koparılmış inançlardır
- egemen toplumsal sınıfların maddi çıkarlarını doğrudan - egemen toplumsal sınıfların maddi çıkarlarını doğrudan
doğruya dile getiren ve onun yönetimini desteklemeye doğruya dile getiren ve onun yönetimini desteklemeye
yarayan fikirlerdir.
yarayan fikirlerdir.
-İçinde bir bütün olarak sınıf mücadelesinin verildiği ve -İçinde bir bütün olarak sınıf mücadelesinin verildiği ve güçlü bir ihtimalle siyasi açıdan devrimci güçlerin doğru güçlü bir ihtimalle siyasi açıdan devrimci güçlerin doğru
bilincini de içeren kavramsal formların tamamıdır.
bilincini de içeren kavramsal formların tamamıdır.
-Meta fetişizmi nedeniyle gerçek insani ilişkilerin şeyler arası -Meta fetişizmi nedeniyle gerçek insani ilişkilerin şeyler arası
gizemli ilişkiler gibi görünmesidir.
gizemli ilişkiler gibi görünmesidir.
Eagleton’a göre ideolojinin kabul Eagleton’a göre ideolojinin kabul
gören tek tanımı:
gören tek tanımı:
““İdeoloji üzerine çalışmak, anlamın veya İdeoloji üzerine çalışmak, anlamın veya
imlemin tahakküm ilişkilerini sürdürmeye hizmet imlemin tahakküm ilişkilerini sürdürmeye hizmet
ettiği durumlar üzerine çalışmaktır” (John B.
ettiği durumlar üzerine çalışmaktır” (John B.
Thompson) Thompson)
Eagleton’a göre ideoloji teriminin Eagleton’a göre ideoloji teriminin
gücü:
gücü:
Toplumsal yaşam biçimi için merkezi önem Toplumsal yaşam biçimi için merkezi önem taşıyan iktidar mücadeleleri ile böyle bir
taşıyan iktidar mücadeleleri ile böyle bir önem taşımayan iktidar mücadeleleri
önem taşımayan iktidar mücadeleleri
arasında ayrım yapabilme kapasitesinde arasında ayrım yapabilme kapasitesinde
yatar.
yatar.
Bir terimin tanımını her şeyi kapsayacak Bir terimin tanımını her şeyi kapsayacak şekilde genişletmek, gücünü yok etmeyle şekilde genişletmek, gücünü yok etmeyle
