DOLAYLI YÖNTEMLERLE BESLENME DURUMUNUN SAPTANMASI

(1)

DOLAYLI YÖNTEMLERLE BESLENME DURUMUNUN SAPTANMASI

1

(2)

Kötü beslenme birçok hastalığın;

Morbidite hızlarını

Mortalite hızlarını

Beklenen yaşam süresini

Diğer sağlık istatistiklerini etkilemektedir.

(3)

Sağlık istatistik verileri;

kayıt sistemi

araştırmalardan elde edilir.

3

(4)

(5)

2. Araştırmalar

Ekonomik değildir.

Sürekli olmayabilir.

Veri güncelliğini kaybedebilir.

Veriler ihtiyacı karşılayamayabilir.

5

(6)

Sağlık istatistikleri;

Toplumda görülen hastalıklar arasında yıllara göre dağılım nasıl?

Coğrafi farklılıklar söz konusu mu?

Yaşlara göre bir farklılık var mı?

Doğum komplikasyonları

Cinsiyet farklılığı, meslek ayrımı söz konusu mu?

Sosyal sınıflara göre farklılık var mı?

Ve bunların sunucunda ölüm olup olmadığı

konularında bilgi verir.

(7)

Sağlık İstatistikleri ile İlgili Bilinmesi Gereken Kavramlar

7

(8)

• Morbidite: Toplumda belli bir sürede bir hastalığa

yakalananların sayısı.

• Mortalite: Hastalığın ölüm hızı

• Fatalite: Belirli bir hastalığa

yakalananlar arasında ölüm hızı

• Prevalans: Belli bir sürede belli bir hastalığın görülme sıklığı

• İnsidans: Bir toplumda belli bir sürede, daha önce görülenler hariç sağlam kişiler arasında hastalığa yakalananların sayısı.

*Prevalans ve insidans temelde toplumdaki vakaların sayımına dayanır.

*Vaka sayıları sağlık problemleri hakkında kabaca bir fikir verir.

(9)

MORTALİTE (Ölüm) İSTATİSTİKLERİ

• Belirli bir bölgede, belirli bir nüfus ve zaman süresiyle ilişkili olarak ölüm yüzdesini gösteren istatistik terimi

9

(10)

Kaba Ölüm Hızı =

Bir yıl içinde toplam ölüm sayısı x 1000 Yıl ortası nüfus

Tüm

nedenlerden Tüm

nedenlerden

Buradan elde edilen değer, ölümlerin nedenlerini ve hangi yaş grubunda

olduğunu vermez. Yaş yapısı farklı toplumların karşılaştırılması için uygun

değildir.

Buradan elde edilen değer, ölümlerin nedenlerini ve hangi yaş grubunda

olduğunu vermez. Yaş yapısı farklı toplumların karşılaştırılması için uygun

değildir.

(11)

o Bebek ölüm hızı

0-1 yaş bebek ölüm hızı

Neonatal ölüm hızı (0-28 gün)

Postneonatal ölüm hızı (29-365 gün) Perinatal ölüm hızı (0-7 gün)

11

(12)

Bebek Ölüm Hızı (BÖH)

Bebek ölüm hızı incelenerek bebeklerin beslenme durumu saptanır.

BÖH= 0-1 yaş arasında ölen sayısı X 1000

1 yılda

(aynı yılda)

canlı doğum sayısı

(13)

13

Neonatal Ölüm Hızı (NÖH): 0-28 günlük bebeklerin ölüm hızı ölçülür.

NÖH= 0-28 gün içinde ölen bebek sayısı X 1000 Bir yılda canlı doğum sayısı

Erken Neonatal BÖH

= 0-7 gün içinde ölen bebek sayısı X 1000 Bir yılda canlı doğum sayısı

Geç Neonatal BÖH

= 8-28 gün içinde ölen bebek sayısı X 1000 Bir yılda canlı doğum sayısı

(14)

• Postneonatal Bebek ölüm hızı

= 29-365 gün içinde ölen bebek sayısı X 1000

Bir yılda canlı doğum sayısı

(15)

Anne Ölüm Hızı

= *

Bir yıl içinde ölen anne sayısı x 100.000 Bir yılda canlı doğum sayısı

15

Gebelikte

Doğumda ve Doğumdan sonraki altı hafta içinde gebelik veya doğum nedeni ile ölen

kadınların sayısı

Gebelikte

Doğumda ve Doğumdan sonraki altı hafta içinde gebelik veya doğum nedeni ile ölen

kadınların sayısı

(16)

Mortalite Hızı = Belirli bir hastalıktan ölen kişi sayısı x 1000 Yıl ortası nüfus

o Mortalite hızı

Genel mortalite hızı

Yaşa bağımlı mortalite hızı Cinsiyete özel mortalite hızı

Yaşa ve cinsiyete özel mortalite hızı

(17)

Bebek ölüm hızı

Anne ölüm hızı

50 yaş üzerindeki ölenlerin tüm ölenlere oranı

En çok öldüren 10 hastalık

bir bölge veya ülkenin sağlık durumu söz konusu olduğunda akla gelen ölçütlerdir.

17

(18)

Fatalite Hızı

Fatalite hızı bir hastalığın veya olayın ne kadar öldürücü olduğunu gösteren bir ölçüt olup belirli bir hastalığa yakalanmış olanlardan ne kadarının öldüğünü

gösterir. Fatalite hızı belli bir zaman birimi ile (aylık, yıllık) belirtilir.

(19)

Fatalite Hızı

(Bir hastalığa yakalananlardan ölenlerin hızı) Belirli bir hastalıktan ölenlerin bu hastalığa

yakalananların sayısına bölünmesi ile bulunur.

Fatalite Hızı = Belirli bir hastalıktan ölenlerin sayısı x 100 Bu hastalığa yakalananların sayısı

19

(20)

MORBİDİTE (HASTALIK)

İSTATİSTİKLERİ

(21)

Morbidite

• Belirli bir nüfustaki hasta sayısının, toplam nüfusa oranı.

• Bir hastalığın morbidite hızı (morbidity rate) belirli bir süre boyunca nüfusun belirli bir

kesiminde görülen hastalık olgularının toplam sayısıdır.

21

(22)

Prevalans Hızı (Görülme sıklığı)

• Prevalans zaman içinde belli bir anda veya belli bir süre içinde yeni ve eski vakaların toplam sayısıdır.

(23)

Prevalans hızı

=

Belirli Bir Zamanda Saptanan Tüm Vaka Sayısı (eski ve yeni) x 100 Risk altındaki nüfus

23

İncelenen süreden önce (eski vakalar) ve incelenen sürede başlayan (yeni vakalar) tüm vakaların risk altındaki nüfusa bölünmesi ile bulunur.

(24)

İnsidans hızı (oluşma sıklığı)

İnsidans bir sağlık problemi veya olayın artışı, azalışı veya değişip değişmediğini gösteren en önemli

ölçütlerden birisidir.

İnsidans terimi salt sayıları temsil ettiği için genelde insidans yerine insidans hızının kullanılması gerekir.

(25)

İnsidans hızı (oluşma sıklığı)

İncelenen süre içinde başlayan yeni vakaların risk altındaki nüfusa bölünmesi ile bulunur.

İnsidans Hızı=

İncelenen süre içinde başlayan vaka sayısı/hastalanan kişi sayısı x 100

Risk altındaki nüfus

25

Toplumun sürekli izlenmesi

sağlık ile ilgili kayıtların tam ve doğru tutulması veya

İleriye dönük araştırmalardan elde

edilir.

Toplumun sürekli izlenmesi

sağlık ile ilgili kayıtların tam ve doğru tutulması veya

İleriye dönük araştırmalardan elde

edilir.

(26)

Hastalıkların incelenmesinde değişik değerlendirmeler yapılır.

Veri kaynağı olarak kayıtlardan yararlanılır.

*Hastane kayıtları

*Resmi poliklinik kayıtları

*Özel muayenehane kayıtları

*Özel hastane kayıtları

*Duyurma (ihbar) kayıtları

(27)

EKOLOJİK FAKTÖRLER

27

(28)

Her zaman ekolojik bir problem olan kötü beslenme (malnütrisyon); fiziksel, biyolojik ve sosyal çevrenin yanında, ekonomik ve politik durumlardan oluşan kültürel çevrenin de yer aldığı pek çok durumun etkileşiminin bir sonucudur.

Durum saptamasında yararlanılan klinik muayeneler, biyokimyasal ve biyofizik testler ile antropometrik

ölçümler beslenme sorunlarını ortaya çıkarırlar, fakat nedenleri ile ilgili geçerli bilgileri veremezler.

(29)

• Besin tüketim araştırmaları ile ailelerin yeme alışkanlıkları, örf ve adetleri, besinlerin

depolanma, muhafaza, işleme ve pişirme yöntemleri hakkında bilgi toplanabilir.

• Ailenin sosyo-ekonomik ve kültürel yapısı hakkındaki veriler de beslenme ile ilgili sorunların nedenlerinin belirlenmesinde yardımcı olur.

29

(30)

Dikkat edilmesi gereken bazı ekolojik faktörler

• Sosyo-ekonomik faktörler Yiyecek durumu

• Sağlıkla ilgili durumlar

• Demografik durum

• Politik durum

• Coğrafik ve iklimsel etkenler

(31)

Beslenme durumunu etkileyen bazı temel ekolojik faktörler

• Meslek

• Maddi durum

• Aile geliri

• Konut

• Mutfak

• Harcamalar

• Eğitim

• Besin saklama

31

(32)

• Kullanılan su

• Aileye ilişkin bilgiler

• Toplumun demografik özellikleri

Beslenme durumunu etkileyen bazı temel ekolojik faktörler (devam)

(33)

Sosyo-demografik değişkenler

• Temel sosyo-demografik değişkenler

• Diğer sosyo-demografik değişkenler

• Etnik durum

33

(34)

Psiko-sosyal ve diğer değişkenler

• Bilgi düzeyi

• İnanışlar

• Tutumlar/Kurallar/Değerler

• Sorumluluk

• Sosyal baskı

• Kazanç/diğer kişisel kaynaklar

(35)

Psiko-sosyal ve diğer değişkenler (devam)

• Psikososyal özellikler

• Yeme davranışını üzerinde etkili olan diğer davranışlar

35