21. 6. 1961 TARİHLİ BELEDİYE TAMIMI VE İLGİLİ
ODA TATBİKATI HAKKINDA
Mimarlık camiamız şu günlerde, yeni bir düzenin tesis edildiği hayırlı bir başlan-gıcı yaşamaktadır. Bu başlangıç, 2 1 . 6 . 1 9 6 1 tarihinde kabul edilen İstanbul Belediyesi tamimi ve onunla ilgili tatbikatın yürürlüğe konması ile belirmekte, mesleğimizin icra sahasında yeni bir devir açılmış bulunmak-tadır.
2 1 . 6 . 1961 tarihli Belediye tamimi, İs-tanbul 47. madde hudutları dahilinde mimar-lık ve inşaat mühendisliği projesi yapma hakkını, mevcut kanunî hükümlere istinaden, yalnız m i m a r ve inşaat mühendislerine tanı-maktadır. Bu, m i m a r a serbest sektörde iş te-mini konusunda atılmış ileri bir adım teşkil etmektedir. Kanunen, sadece Oda mensup-larının mesleklerini icra yetkisi tanınmakta, ve bıı husus tamimde, her proje için Oda'dan alınacak bir belgenin Belediye'ye tevsiki şek-linde tezahür etmektedir.
Bu esaslara göre, tamim, İstanbul 47. madde hudutları dahilinde m i m a r ve inşaat mühendislerinin dışında kimsenin mimarlık ve inşaat mühendisliği projesi y a p a m a m a s ı ve ayrıca, mimarin İstanbul İmar'ındaki hu-kukunun korunması ve işini kolaylıkla takip edebilmesi konularında kesin hükümler ge-tirmektedir.
Oda'mız bu tamimle ilgili olarak bir Fevkalâde Kongre yapmış ve buna ait gerekli tatbikat metodunu tâyin etmiş bulunmakta-dır. Bu metodun vazedilişindeki gaye, «ser-best sektörde meslek haklarının ve meslek seviyesinin korunması» veya, «âmme men-faatini gözeterek meslek haklarını elde et-mek ve meslekî salâhiyet suistimallerini önlemek» şekillerinde ifade edilebilir. Ayrı-ca, her vak'a için ayrı olarak Oda'dan belge istenmesi dolayısiyle, «asgarî bir ücretin tat-biki ve mukavele zaruretinin aranması hu-suslarında Oda kontrolünü sağlamak» da bir diğer gaye olmaktadır.
Odamızın Fevkalâde Kongre direktifle-rine istinaden ihtiyar ettiği tamimle ilgili tat-bikat metodu, işte, yukarıda temas edilen bu gaye esaslarına uyacak şekilde tâyin edil-rpiştir.
Oda'mızın ihtiyar ettiği tatbikatın, hangi esaslar dahilinde yürütüleceği, mufassal ola-rak ilgili Sirkülerlerimizle bütün
meslektaş-larımıza d u y u r u l m u ş bulunmaktadır. Bu tat-bikata ait esaslar özetlenirse, prensip olarak, Belediye 47. m a d d e hudutları dahilindeki preje gerektiren her iş için Oda'ya belge al-mak üzere müracaat icap ettiğini kaydetmek lâzım gelir. Oda'ya yapılan müracaatlarda, sadece, alınan işe ait projenin 4 nüsha kop-yesi ile birlikte iş sahibi ile mimar arasında yapılacak mukavele suretinin tevdii gerek-mektedir. Fennî tatbikat mesuliyeti için mü-racaatlarda ise, mukavele ile konuya ait ye-terli d o k ü m a n ı n getirilmesi lâzım gelmek-tedir.
Odada kurulmuş bulunan belge bürosu-na yukarıda istenenleri havi olarak müracaat edildiğinde, bir kontrol işlemini müteakiben derhal belge verilmektedir. Bu kontrol işlemi meyanmda, Oda'ya getirilen 4 nüsha projeye istinaden inşaat alanı çıkarıldıktan sonra Belediye m - rayiçleri dahilinde bina maliyeti bulunmakta, ve bilâhare Oda asgarî ücret tarifesindeki esaslara göre asgarî meslekî üc-ret hesaplanmaktadır. Hesaplanan asgarî meslekî ücret Oda'ya aynı zamanda tevdi edilen mukaveledeki meslekî ücretle karşılaş-tırılmaktadır. Ve mukavelede zikredilen üc-retin normal bir seviyenin altına düşmemesi aranmaktadır. Meslekî suistimalleri takip ve tecziye edebilme bakımından bu kontrol ge-rekmektedir. Ayrıca bu işlem, ilgili sicil fiş-lerinin tanzimine de esas teşkil etmektedir. Oda'ya getirilen 4 nüsha proje alıkonma-makta, kontrol işlemi esnasında bulunan ne-ticeler proje nüshalarının arkalarına ayrı ayrı işlendikten sonra iade edilmektedir.
Oda'ya mukavele tevdiinde de şu esas-lara uymak icap etmektedir: Oda'ya, noterde tanzim edilmiş noter tasdikli bir mukavele sureti veya, bir âdi mukavelenin noterden tasdikli sureti, veyahut da, bir âdi mukave-lenin aslına uygunluğunun tevsik edilmesi suretiyle 90 kuruşluk suret harcı pulu ile biz-zat mimarca tasdikli sureti verilebilmektedir.
Asgarî ücretin tatbiki ile ilgili hususta, Fevkalâde Kongremiz, asgarî seviyenin de-vamlı surette altına düşüldüğü hallerde ge-rekli takibata geçilmesini kararlaştırmış ve İdare Heyetine bu konuda yetki vermiş bu-lunmaktadır.
İdare Heyetine tevdi edilmiş bu yetki
muvacehesinde yeterli kontrol vazifesi yapıl-makta, mukaveledeki ücretlerde normal bir seviyenin altına düşülmemesi aranmaktadır. Tamimin tatbikinden önceki devrelerde, «mimarî hizmet» ile «ücret» seviyeleri, «im-zacılık» gibi bazı meslekî salâhiyet suisti-malleri dolayısiyle normal ölçülerin çok al-tına düşürülmüş bulunmaktadır: Meslekî sa-lâhiyet suistimalciliği, meslekten olmıyanla-rın veya salâhiyetsiz şahıslaolmıyanla-rın mesailerini örtülü olarak iş sahasına yaymıştır. İş sahip-leri bu suretle yanlış ve istikametsiz alışkan-lıklara sevkedilmişlerdir. Diişük kaliteli me-sai, iş sahibine değeri olan düşük ücret mu-kabili verilir olmuştur. Kalitesiz mesai sürü-mü, hakikî meslekî mesainin normal ücretini, iş sahibine, fahiş bir ücret olarak gösterir olmuştur. Bu durum, meslekî iş sahasında hakikî hizmetin takdir edilememesi gibi bir kanaat yanlışlığına da yol açmıştır. Yanlışı ve kötüyü bertaraf etmek ve doğruyu tat-bik etmek gerekmektedir.
Tamimle ilgili Oda tatbikatı esnasında, her vak'a için belge alınması, asgarî ücrete nazaran ücret seviyesinin tetkiki, mukavele aranması hususları yeterli bir Oda kontro-lünü sağlamaktadır. Bu kontrol, mimarlara ııygun bir iş ortamı getirecek ve meslekî sa-lâhiyetlerin suistimalini geniş ölçüde önleye-cektir. Diğer yandan, bu kontrol sisteminin ortaya koyduğu mücadele neticesinde, iş sa-hibine hakikî kaliteli hizmet ve mimarî mes-lekî hizmete de hakkı olan ücret tabiî bir arz - talep hâdisesi halinde sağlanmış olacak-tır. Bu yeni düzen mücadelesinin hedefi, hal-ha ve mesleğe hizmet olacaktır.
Bütün bu konuların yanısıra, seneler-denberi kanunî mevzuatın tatbikinde bekle-nen bu tamim gibi haklı bir davranışa önder olmuş bulunan İstanbul Belediyesini bu ko-nuda candan tebrik eder, mesleğimizle ilgili konularda bu davranışın devamını temenni ederiz. Ayrıca, bu tamimin çıkmasında bü-yük yardımları bulunan meslektaşlarımıza da teşekkürü bir borç biliriz.
Bu yeni düzenin halkımızın ve mesleği-mizin hayrına olmasını dileriz.
Mimarlar Odası İstanbul Şubesi Sekreter Üyesi
