EBH131 Temel Bilgisayar Kullanımı

Ankara Üniversitesi Elmadağ Meslek Yüksekokulu Öğretim Görevlisi Nimet Özgül ÜNSAL KÖSE

EBH131

Temel Bilgisayar

Kullanımı

İçerik Düzeni

 İşletim Sisteminin Türleri

Kazanımlar

 Ticari ve açık kaynak kodlu işletim sistemlerinin

farklarını ayırt edebilecek,

İşletim Sisteminin Türleri

İşletim sistemi türlerini üç

açıdan ele alacağız. Bunlardan ilki bilgisayarın tarihsel

gelişimine göre, ikincisi

kullanım amacına göre ve

üçüncüsü de ürün ailesine

göre yapılan sınıflandırmaları

esas alır

İşletim Sisteminin Türleri

1.Tarihsel gelişimine göre işletim sistemleri

İşletim sistemleri günümüzde bilgisayar teknolojilerinin gelişimiyle birlikte çeşitlilik

kazanmıştır. Bilgisayarların gelişim dönemi genel olarak altı nesilde ele alabiliriz.

İşletim Sisteminin Türleri

1.Tarihsel gelişimine göre işletim sistemleri

1624-1940

 Basit hesap makinesi

 Programlanabilir hesap makinesi

 Analog bilgisayarlar gibi birçok

hesaplama cihazları icat edilmiştir.

İşletim Sisteminin Türleri

1.Tarihsel gelişimine göre işletim sistemleri

1940-1955

Bu evre ilk sayısal elektronik bilgisayarın geliştirildiği ve kullanıldığı dönem olarak

bilinmektedir. Amerikalı elektrik mühendisi John Presper Erkert, ENIAC (Elektronik Sayısal Doğrulayıcı ve Bilgisayar) adını verdiği genel amaçlı ilk elektronik bilgisayarı 1943’ te

geliştirmeye başlamıştır. Bu cihaz, ABD Ordusu’ nun top atışları hesaplamalarına yardımcı olması için silahlı kuvvetlerin desteği ile Pennsylvania

Üniversitesinde 4 yıl gibi bir sürede gizli olarak geliştirilmiştir. ENIAC, 30 ton ağırlığında, 167

metrekarelik bir odayı dolduran boyutlarda, içinde yaklaşık 18.000 vakumlu tüp bulunan, çalışmak için 150.000 watt enerjiye ihtiyaç duyan, saniyede 5.000 işlem yapabilen ve yalnızca 80 karaktere eş veri

saklayabilen devasa bir cihazdı.

İşletim Sisteminin Türleri

1.Tarihsel gelişimine göre işletim sistemleri

1955-1965

yıllarını kapsayan III. Nesil İşletim

Sistemlerinde işlemci olarak artık vakumlu tüplerin yerini 1947’ de Amerika’ da Bell laboratuvarlarında geliştirilen transistörler aldı. Bununla birlikte bilgisayarın hacmi küçüldü, hızı arttı, enerji kullanımı azaldı ve dolayısıyla maliyeti düştü. Bu

dönemdeki ilk bilgisayarlar, bir önceki

döneme benzer şekilde ABD askeri amaçlı

üretilmiştir. İlk işletim sistemlerinin ortaya

çıkışı da bu döneme rastlar.

İşletim Sisteminin Türleri

1.Tarihsel gelişimine göre işletim sistemleri

1965-1980

yıllarını kapsayan IV. Nesil İşletim Sistemi yüzlerce transistörün birleşimi olarak tarif edilebilecek

entegre devrelerin kullanıldığı bir dönemdir. İlk merkezi işlem birimi bu dönemde yapıldı. Bu

dönemdeki en önemli yenilik, çoklu programlama kavramının ortaya atılmasıdır. Önceki dönemlerde kullanılan basit işletim sistemlerinde, bellekte

aynı anda sadece bir programın çalışmasına izin verilirdi. İkinci bir programı çalıştırmak için

öncelikle bellekte bulunan ilk program silinmeli ve

boşalan alana ikinci program yüklenmeliydi. Çoklu

programlama sayesinde bilgisayarın belleği birden

fazla bölüme ayrılmış ve her bölümde başka işin

yapılması sağlanmıştır.

İşletim Sisteminin Türleri

1.Tarihsel gelişimine göre işletim sistemleri

1980-90 dönemi

V. Nesil İşletim Sistemlerinde ise birçok entegre devrenin birleşip küçültülmüş hali olan

mikroçiplerin kullanıldığı modern bilgisayarlar geliştirildi. Mikroişlemciler sayesinde bu

dönemde, işletim sistemi daha hızlı çalışmaya başladı ve daha fazla program ve bilgi

depolayabilen disk ve CD’ ler kullanıldı.

Bilgisayarlar fiziksel anlamda küçüldü ve taşınabilir boyutlara ulaştı. Aynı zamanda

bilgisayarlar arası iletişimi sağlayan ağ sistemleri de bu kuşakta popüler bir kavram olarak ortaya çıktı. Bir sonraki kuşakta hakim olan yapay zeka kavramı da yine bu dönemde duyulmaya

başlanmıştır.

İşletim Sisteminin Türleri

1.Tarihsel gelişimine göre işletim sistemleri

VI. Nesil olarak adlandırılan bugün de içinde olduğumuz 1990 ve sonrası, kendi kendini denetleyebilen, akıllı ve insanla tam bir uyum içerisinde olabilen zeki

makineler, bir diğer deyişle “yapay zeka”

dönemidir. Bilgisayar sisteminde popüler

bir araştırma konusu olan yapay zeka,

ideal tanımıyla; insan zekâsına özgü olan,

algılama, öğrenme, fikir yürütme, problem

çözme, iletişim kurma, çıkarsama yapma

ve karar verme gibi üst bilişsel işlevleri

veya otonom davranışları sergilemesi

beklenen yapay bir işletim sistemidir.

İşletim Sisteminin Türleri

2. Kullanım Amacına Göre İşletim Sistemleri İşletim sistemleri kullanım amaçlarına göre

sunucu, masaüstü, mobil ve diğer işletim sistemleri olmak üzere dört ana başlıkta incelenebilir.

Sunucu İşletim Sistemleri

Herhangi bir ağ üzerinde bir programı veya bir bilgiyi aynı anda farklı birçok kullanıcıya, sisteme paylaştıran ve dağıtan donanım veya yazılıma sunucu (İngilizce- Server) adı verilir. Güçlü donanım özelliklerine sahip olan sunucular bir bilgisayar ağına bağlı olarak hizmet verirler.

Örneğin Microsoft firması tarafından geliştirilen

Windows NT, Windows 2000 Server, Windows

2003 Server ve Windows 2008 Server sunucu tipi

işletim sistemlerine örnek olarak verilebilir.

İşletim Sisteminin Türleri

2. Kullanım Amacına Göre İşletim Sistemleri

İşletim sistemleri kullanım amaçlarına göre sunucu, masaüstü, mobil ve diğer işletim sistemleri olmak üzere dört ana başlıkta incelenebilir.

Masaüstü İşletim Sistemleri

Masaüstü veya dizüstü bilgisayarlarda kişisel amaçlar için kullanılmak üzere geliştirilmiş işletim sistemleridir. Ürün ailesi bölümünde detaylı olarak

tanıyacağımız Windows ve Mac OS işletim sistemlerinin bazı sürümleri bu gruba

örnek olarak verilebilir

İşletim Sisteminin Türleri

2. Kullanım Amacına Göre İşletim Sistemleri İşletim sistemleri kullanım amaçlarına göre

sunucu, masaüstü, mobil ve diğer işletim sistemleri olmak üzere dört ana başlıkta incelenebilir.

Mobil İşletim Sistemleri

Akıllı telefon, tablet bilgisayar, kişisel dijital

yardımcılar (Personal Digital Assistant-PDA) gibi taşınabilir cihazlar için geliştirilmiş işletim

sistemleri, mobil işletim sistemleri olarak

adlandırılmaktadır. Günümüzde hızla gelişen ve kapsamı genişleyen mobil işletim sistemlerinden en çok kullanılan ve yaygın olanlar arasında

Android ve iOS örnek olarak verilebilir. Adı geçen bu sistemlere ünitenin sonunda tekrar

değinilecektir.

İşletim Sisteminin Türleri

2. Kullanım Amacına Göre İşletim Sistemleri Diğer İşletim Sistemleri

Günlük hayatımızda kullandığımız her elektronik cihazda karmaşık bir işletim sistemi olmayabileceği gibi işletim sistemleri sadece bilgisayarlara da özgü değildir. Örneğin;

fotokopi makinesi, hesap makineleri, klima, çamaşır makinesi, televizyon, mikro dalga fırınlar ve DVD

oynatıcı/kaydedici, dijital uydu alıcılar gibi birçok elektronik cihazda işletim sistemi yerine gömülü sistem adı verilen özel amaçları yerine getirmek üzere tasarlanmış entegre sistemler bulunur. Gömülü sistemler genellikle daha büyük bir sistemin içinde “gömülü” olarak çalışırlar. Bu sistemler işletim sisteminin tersine belirgin bir amaç için geliştirilmiş yazılımlardır ve uzun süre hatasız bir şekilde çalışacağı varsayılan donanımların içinde yer alır. Bu nedenle, gömülü sistem içindeki yazılımlar, kişisel bilgisayar içindekilerle karşılaştırıldığında daha bir titizlikle geliştirilip test edilir.

Örneğin bir çamaşır makinesinde, birçok mekanik bölüm

olmasının yanı sıra tüm bunları kontrol eden bir veya birden

fazla mikrodenetleyici tabanlı sistem bulunur. Bunlar cihazın

beynini oluşturan ve kullanıcıların basit birkaç komutuyla

İşletim Sisteminin Türleri

3.Ürün Ailesine Göre İşletim Sistemleri Günümüzde kişisel bilgisayar alanında çok farklı işletim sistemleri kullanılmaktadır.

Bunların belli başlıları patentli ve tescilli ticari bir marka olup, kullanımları lisansa tabidir.

Örneğin Microsoft firması tarafından

geliştirilen, IBM uyumlu PC’lerde kullanılan Windows ve Apple firmasının Macintosh için geliştirdiği Mac OS en yaygın kullanımı olan ticari (kapalı kaynak kodlu) işletim

sistemleridir.

Diğer taraftan gönüllü kişiler ile firmaların ortaklaşa geliştirdiği açık kaynak kodlu, özgür ve ücretsiz (teknik destek hariç) işletim

sistemleri de mevcuttur. Linux bu işletim

İşletim Sisteminin Türleri

3.Ürün Ailesine Göre İşletim Sistemleri

Hem ticari hem de açık kaynak kodlu işletim sistemlerinin zaman içerisinde piyasaya farklı sürümleri çıkmıştır.

Şekilde adı geçen bu üç popüler işletim sisteminin 2010-2015 yılları arasında masaüstü bilgisayar pazar payları

karşılaştırmalı olarak sunulmuştur.

İşletim Sisteminin Türleri

3.Ürün Ailesine Göre İşletim Sistemleri

Görüldüğü gibi Windows açık ara farkla pazar payının %90’ dan fazlasını elinde tutmaktadır. İkinci sıradaki

Mac OS ise masaüstü bilgisayarlarda 2010 yılından bu yana yaklaşık %2’ lik bir artışla teknoloji piyasasında

yerini korumaktadır. Linux işletim sistemi ise artan kullanım eğilimine karşın yine de düşük bir pazar payına

İşletim Sisteminin Türleri

3.Ürün Ailesine Göre İşletim Sistemleri

Ticari (Kapalı Kaynak Kodlu) İşletim Sistemleri Windows

İşletim sistemleri içinde bugün pazar payının

neredeyse %90-98’ ini elinde tutan Windows kişisel bilgisayarlarda en çok tercih edilen işletim

sistemidir. Windows ilk olarak 1981 yılında

Microsoft firması tarafından piyasaya PC uyumlu

MS-DOS (Microsoft Disk Operating System)

(Windows 1.0, 2.0, 2.1x, 3.0, 3.x, vb.) işletim

sistemi olarak tanıtıldı. Zamanla MS-DOS yerini

yeni nesil Windows işletim sistemine (Windows 95

ve 98, XP, Vista, Windows 7, Windows 8,Windows

10 vb.) bırakmıştır.

İşletim Sisteminin Türleri

3.Ürün Ailesine Göre İşletim Sistemleri

Ticari (Kapalı Kaynak Kodlu) İşletim Sistemleri Windows

Masaüstü Bileşenleri

Bilgisayarı çalıştırdığınızda belli bir süre sonra Şekil’ de gösterilen açılış ekranıyla karşılaşırsınız.

Bu ekranda bilgisayarda tanımlı kullanıcı(lar)

listelenir. Kullanıcı, varsa şifresi ile yoksa doğrudan giriş yaptığında karşısına masaüstü ortamı

gelecektir.

Kaynakça

BU DERS MATERYALİ

• EBY, G. ve OKUR, M.R. (Der.), (2015). Temel Bilgi Teknolojileri-II. Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir.

KAYNAĞINDAN YARARLANILARAK

HAZIRLANILMIŞTIR