Damızlık belgesi veya saf ırk sertifikası bulunan hayvanlara denir. • Hastalıklardan arî • Yüksek verimli • Irkına veya tipine özgü özellikleri gösteren • Yetiştirildiği ülkede veya yörede • DAMIZLIK

DAMIZLIK

• Yetiştirildiği ülkede veya yörede

• Irkına veya tipine özgü özellikleri gösteren

• Yüksek verimli

• Hastalıklardan arî

• Damızlık belgesi veya saf ırk sertifikası bulunan hayvanlara denir.

Damızlık Seçimi

• ERKEK

• DİŞİ

Bir boğanın damızlık olarak

seçilmesine karar vermek için;

• Fenotipik değerine

• Pedigrisine

• Familya ortalamalarına

• Yavru ortalamalarına (Döl kontrolü, Progeny test) bakılır

Fenotipik değerlerine göre

seleksiyon

Metodun prensibi

• Yüksek verim güçüne sahip hayvanların yine yüksek verim gücüne sahip bireyler meydana getireceğidir.

Pedigriye göre seleksiyon

Familyaya göre seleksiyon

Yavru ortalamalarına (Progeny Test) göre seleksiyon

• Bir boğanın kızlarının verim ortalamalarının belirlenmesi ve ortaya çıkan bu değerin test dönemindeki tüm boğaların kızlarının genel ortalamasından farkının ortaya konulması, döl ya da nesil kontrolü

‘progeny test’ olarak adlandırılır.

Progeny testin başlıca hedef

• En sağlıklı, en üstün verim kapasitesine sahip hayvanlar arasından,

• Bu özelliklerini en uzun süre sürdürebilenleri seçmek,

• Seçilen bu hayvanların genetik özelliklerinin sürdürülmesini sağlamaktır.

Progeny test boğalarının başarısı

• Kayıtlı boğa sayısına,

• Seleksiyondaki hassasiyete,

• Progeny grup boyutuna,

• İnek seçimine bağlıdır.

Progeny test programının etkinliği ;

• Sürü sahibine,

• Tohumlama yapan personele,

• Doğan yavrunun kimliklenmesine,

• Kızların ilk laktasyona kadar elde tutulmasına bağlıdır.

Dezavantajı

• İlk dezavantajı, kontrole tabi tutulacak aday

boğalara tahsis edilen ineklerden bir yıl için damızlık değerlerine pek güvenilmeyen döller alınmasıdır.

• Düvelerin ilk dölleri zaten, analarının gerçek verim kabiliyetleri belli olmadığından, çok nadir

durumlarda damızlığa ayrılırlar.

• Spermanın derin dondurularak saklama tekniği ile

bu dezavantaj önemli ölçüde giderilmiş olmaktadır.

• Progeny testin diğer dezavantajı, aday boğaların, dişi döllerinin ilk laktasyon verimi belli oluncaya kadar elde tutulma zorunluluğudur.

• Bunun için döllerin tam laktasyon verimleri yerine kısmi (60-120 günlük) verimleri dikkate alınarak boğa başına dişi döl sayısını arttırılabilir.

Sonuç olarak Progeny test

• Boğaların bazı verim ve fiziksel özellikler yönünden genetik değerinin en doğru olarak tespit edilmesinde kullanılan başlıca yöntemdir.

 1. DAMIZLIK1. DAMIZLIK

 2. DAMIZLIK SEÇİMİ2. DAMIZLIK SEÇİMİ

 2.1. Fenotipik değerlerine göre seleksiyon2.1. Fenotipik değerlerine göre seleksiyon

 2. 2. Pedigriye göre seleksiyon2. 2. Pedigriye göre seleksiyon

 2. 3. Familyaya göre seleksiyon2. 3. Familyaya göre seleksiyon

 2. 4. Yavru ortalamalarına (Progeny Test) göre seleksiyon2. 4. Yavru ortalamalarına (Progeny Test) göre seleksiyon

 2. 4. 1. Genetik ilerleme2. 4. 1. Genetik ilerleme

 2. 4. 2. Damızlık boğa adayı seçimi2. 4. 2. Damızlık boğa adayı seçimi

 2. 4. 3. Erkek üreme organlarının muayenesi2. 4. 3. Erkek üreme organlarının muayenesi

 2. 4. 4. Seçme olanağı2. 4. 4. Seçme olanağı

 2. 4. 5. Türkiye’de Progeny Test Uygulaması2. 4. 5. Türkiye’de Progeny Test Uygulaması

 2. 4. 6. Dünyada Progeny Test Çalışmaları2. 4. 6. Dünyada Progeny Test Çalışmaları

 3. DAMIZLIK BOĞALARIN DEĞERLENDİRİLMESİ3. DAMIZLIK BOĞALARIN DEĞERLENDİRİLMESİ

 SONUÇSONUÇ

Genetik ilerleme

• Seleksiyon sonucu bir karakterde elde edilen ilerlemeye denir.

• Progeny testle, boğalarda tespit edilen üstün gen özelliklerini, spermaları aracılığıyla, dişilerin

yavrularına aktarmak mümkün olur.

• Kolay uygulanabilir ve ekonomik olan suni

tohumlama tekniği yardımıyla, 3-5 nesil içinde

hayvan başına düşen et ve süt verimini artırmak

olasıdır

• Döl kontrolü programıyla bir generasyonda veya bir yılda sağlanan genetik ilerlemenin hesaplanmasında, genellikle boğa anası (BA) ve boğa babası (BB) ile inek anası (İA) ve inek babası (İB) adı altında 4 grup söz konusudur.

• Bu grupları ayrı ayrı ele almak gerekir.

• Yavru denemesi bugün için genetik ilerlemenin sağlanmasında en başarılı metottur

Damızlık Boğa Adayı Seçimi

• Irk özelliklerine göre süt verimleri ortalamadan en az %70 daha fazla süt veren annelerden doğan yavrular arasından seçilir

• Boğa adayı olacak buzağılar;

- babalarının verim özellikleri,

- anne ve anneannelerinin süt verimleri, - canlı ağırlıkları,

- hastalıklara dayanıklılık durumları,

- güç doğumların görülme sıklığı yönünden değerlendirilmelidir.

• Sürünün zayıf ve güçlü taraflarının tespit edilmesi çok önemlidir.

• Boğalar dişi yavrularına göre değerlendirilirken;

- 305 günlük süt veriminin yanı sıra - sütteki yağ ve protein oranı,

- dış yapı özellikleri,

- süt kalite ölçütleri vb. özelliklerin birlikte ele alınması gerekebilir.

• Bu amaçla, her bir hayvan için, üzerinde durulan özellikler ve bunların ekonomik önemleri dikkate alınarak, toplam değer tahminleri ya da birkaç indeks değeri hesaplanır.

• Kullanılan ölçüt bakımından yüksek değerli olan boğalardan ihtiyaç duyulan kadarı seçilir.

Damızlık boğa adayı seçiminde elde edilecek başarının artması için bazı kriterlere dikkat etmek gerekir;

• Boğa anaları ve babalarının iyi bir ön seçimle belirlenmesi.

• Test kapasitesi oranında boğa adayı seçilmesi.

• Fazla sayıda boğa test edilerek erkekler arasında çok yoğun bir seleksiyon yapılması

• Babanın her çeşit genlerinin yavrularına geçmesini sağlamak ve güvenilir sonuçlar elde etmek için boğa adaylarına düşen yavru sayısı fazla olması.

• Her boğaya ait yavru grubu benzer çevre şartlarında tutulması.

Erkek üreme organlarının muayenesi

Androlojik muayene sistematiği:

• - Hayvanın tanıtımı

• - Anamnez

• - Genel Muayene

• - Özel Muayene

Genel Muayene

• Vücut kondisyonu

• Ayak, bacak ve eklemler

• Gözler

• Pelvis (kalça kemiği) ölçüsü

• Aşım isteği

Özel Muayene

• Genital Organların Morfolojik Muayenesi

• Genital Organların Fonksiyonel Muayenesi

• Spermanın Muayenesi

• Mikrobiyolojik Muayene

Genital Organların Morfolojik Muayenesi

Dış muayene;

- Scrotum, testis ve epididimis muayenesi - Penis ve prepusyum muayenesi

İç muayene;

- Eklenti bezlerinin muayenesi

Genital Organların Fonksiyonel Muayenesi

• Libido (cinsel istek)

• Aşım davranışları

• Suni vajene uyum

Spermanın Muayenesi

Sperma ile bulaşabilen hastalıklar

• * Mavi dil

• * Trichomoniasis

• * Neosporosis

• * Aspergillus

• * Şap

• * Vesicular Stomatitis

• * Sığır Vebası

• * Tüberkülozis

• * Paratüberkülozis

• * Mycoplasmosis

• * Enzootik Bovine Leokosis

• * Bovine Ephemeral fever

• * Akabena Virus

• * Epizootic Hemorrhagic Disease

• * Bovine İmmunodeficiency Virus

• * Contagious Bovine Pleurop.

• * Brucellosis

• * Camplyobacteriosis

• * Leptospirosis

• * Salmonellosis

• * Haeomofilus

• * BVD

• * IBR-IPV

Sperma ile geçebilen kalıtsal hastalıklar

• • CVM (Omurga bozukluğu)

• • BLAD (Sığırlarda lökosit bağlanma eksikliği)

• • DUMPS (Üridin Monofosfat Sentezi Eksikliği)

• • Mule Foot (Katır tırnaklılık)

• • Weaver (Zikzak hastalığı)

• • SMA (Spinal Muskular Atrofi )

• • Limber Legs (Çarpık Ayaklılık)

• • RVC (Recto Vaginal Daralma)

• • Prolonged Gestation (Uzamış Gebelik)

• • Cryptorchidizm

• • Hairless (Kılsızlık)

• • White Heifer Disease (Beyaz Düve Hastalığı)

• • Polled (Boynuzsuzluk)

Sperma Toplama İstasyonlarında Yetiştirme Hijyeni Programı

• Sperma hijyeni programı çerçevesinde hayvanlar önce karantina

istasyonuna getirilerek hastalıklar yönünden bazı testlere tabi tutulurlar

• Bu testlerden geçen hayvanlar test istasyonunun karantina bölümüne getirilerek genel ve özel muayeneleri yapılır ve yeni bir muayene

• Negatif boğalar test boğa istasyonunun karantina bölümünden test bölümüne alınarak tohumlama yetenekleri kontrol edilir.

• Başarılı olan boğaların;

• Kanları:

- Lökoz, (2 x yıl) - Brucella, (2 x yıl) - IBR/IPV, (2 x yıl) - Leptospiroz, (2 x yıl)

• Deri içi(alerjik):

- Tüberküloz, (1 x yıl)

• Burun mukozası veya spermaları:

- Mikoplazma bovis, (2 x yıl)

• Sperma veya yıkantıları:

- Brucella, (2 x 8 hafta)

- Camphylobacter fetus (2 x 8 hafta) - Trichomonas fetus (2 x 8 hafta)

- Spesifik olmayan mikroorganizmalar (2 x 8 hafta) yönünden incelenirler

• Bu uygulamaların hepsi ve tekrarları veteriner hekim

kontrolünde, boğaların damızlık değerini arttırmak için yapılır.

• Bu programı uygulayan istasyonlardaki damızlıklar:

- Brucella,

- Camphylobakteriosis - IBR/IPV,

- Leptospirozis, - Lökoz,

- Mikoplazma bovis - Trichomonas fetus - Tüberküloz

- BVD

• Sığır türlerinin derin

dondurulmuş spermalarının ithalatı ve topluluk içi ticarete uygulanabilir hayvan sağlığı gerekliliklerini öne süren 14 Haziran 1988 88/407/EEC Konsey Direktifi gereğince;

• Onaylı bir sperma toplama merkezinde tüm sığır

hayvanlarına uygulanması gereken rutin testler ve tedavi :

• 1. Onaylı bir sperma toplama merkezinde tutulan tüm sığır hayvanları en az yılda bir kere aşağıdaki testlere ve tedavilere tabi tutulmalıdır:

• (a) tüberküloz için; negatif sonuçlu bir deri içi tüberkülin testi,

• (b) brucellosis için; mililitresine 30 IU agglutinasyon daha az sayım veren serum agglutinasyon testi,

• (c) bölgesel sığır lökozisi için; negatif sonuçlu bir serum testi,

• (d) IBR/IPV için; negatif sonuçlu, bir serum nötralizasyon testi yada bir Elisa testi.

• (e) campylobacter fetus enfeksiyonu için; ya bir immunflorasan antikor testi, ya prepusial bir malzeme örneğinde kültür testi ya da hayvan dişi ise, vajinal mukus alınarak agglutinasyon testi uygulanmalıdır.

• 2. Tüm testler üye devlet tarafından onaylı bir laboratuvarda yapılmalıdır.

• 3. Yukarıdaki testlerden biri pozitif çıkarsa, hayvan izole edilir ve son negatif test itibariyle ondan alınan sperma topluluk içi ticarete yasaklanır.

Aynı istasyonda bulunan diğer hayvanlardan toplanan sperma, ayrı bir yerde muhafaza edilir ve topluluk içi ticareti söz konusu olamaz.

Seçme olanağı

• Dondurulmuş sperma biyoteknolojisi ile veteriner hekimin veya yetiştiricilerin istediği boğa spermasını seçme olanağı oluşmaktadır.

İşletmelerin boğa seçimi konusunda önem vermesi gereken kriterler:

• İşletmeler, kendi koşulları için bir tercih yapmalı, boğanın işletmeye ne yönde katkı sağlayacağını belirlemelidirler.

• Boğanın düvelerde, ergin ineklerde ya da her ikisinde de kullanılıp kullanılmayacağı bilmelidirler.

• Sürüden elde edilen dişilerin hangi amaçla kullanılacağını belirlemelidirler (yeni sürü oluşturmak gibi).

• İşgücü olanakları, yem kaynakları, çevre şartlarının

Türkiye’de Progeny Test Uygulaması

• Avrupa Birliği sürecinde Milli gelirimizin %10’unu hayvancılık oluşturmaktadır

• Ülkemiz süt üretiminin %88’i 4.5-5.5 milyon sağmal inekten ve kırmızı et üretiminin ise %67’si 9.5-11 milyon sığır varlığımızdan karşılanmaktadır.

• Günümüzde hayvancılık politikaları “işletme

sayısının azaltılması, buna karşın profesyonelce yönetilen, çok sayıda yüksek verimli hayvan

barındıran işletmelerin teşvik edilmesi” olarak

özetlenebilir.

• Ülkemizde son yıllarda entansif süt işletmeciliği ve beraberinde suni tohumlama uygulamalarının önemi bu ekonomik nedenlerden dolayı giderek artmaktadır

• T.C Tarım Bakanlığı’na bağlı Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü- TÜGEM ile İtalya

Holstein-Friesian Süt Sığırı Yetiştiricileri Merkez Birliği (ANAFI) tarafından ortaklaşa gerçekleştirilen ve 1989- 1994 yılları arasında İzmir, Aydın, Balıkesir, Uşak,

Isparta, Muğla, Denizli, Ankara, Antalya, Kütahya,

Kastamonu, Çanakkale ve Tekirdağ illerinde uygulanan

TURK-ANAFI projesi, Türkiye hayvancılığı için gerçekten

bir dönüm noktasıdır

TURK-ANAFI

• Çalışmada İtalyan Holstein ırkı ineklerin ülkemizin hava ve

barınak koşullarına çok iyi adapte olduğu, Türkiye‘de doğanların nispeten ilk buzağılama yaşlarının düştüğü, süt verimlerinin

önemli oranda arttığı ve verimli yaşam sürelerinin çok daha fazla olduğu görülmektedir

• TURK-ANAFI projesinin sağladığı bu yararın sürdürülmesi için ihtiyaç duyulan denenmiş (yavru verimlerine göre

değerlendirilmiş) kaliteli boğa yetiştirmek, uygulanacak döl kontrolü (yavru testi veya progeny test) çalışmalarını

düzenlemek ve yönlendirmek amacıyla T.C Tarım ve Köyişleri Bakanlığı progeny teste dayalı ıslah programı talimatı

oluşturmuştur.

Dünyada Progeny Test Çalışmaları

• Dünyada profesyonelce yönetilen birçok hayvancılık işletmesinin gelişmesine ve ilerlemesine, yapılan

progeny test çalışmalarının büyük katkısı vardır.

• Her ülke kendi progeny test programını tasarlamalı, uygulamalı ve analiz etmelidir.

• Her ne kadar döl verimi seleksiyon ve yıllık genetik kazancın göstergeleri benzer olsa da diğer

ülkelerdeki başarıyla karşılaştırılmamalıdır

• 1. DAMIZLIK

• 2. DAMIZLIK SEÇİMİ

• 2.1. Fenotipik değerlerine göre seleksiyon

• 2. 2. Pedigriye göre seleksiyon

• 2. 3. Familyaya göre seleksiyon

• 2. 4. Yavru ortalamalarına (Progeny Test) göre seleksiyon

• 2. 4. 1. Genetik ilerleme

• 2. 4. 2. Damızlık boğa adayı seçimi

• 2. 4. 3. Erkek üreme organlarının muayenesi

• 2. 4. 4. Seçme olanağı

• 2. 4. 5. Türkiye’de Progeny Test Uygulaması

• 2. 4. 6. Dünyada Progeny Test Çalışmaları

• 3. DAMIZLIK BOĞALARIN DEĞERLENDİRİLMESİ

• SONUÇ

DAMIZLIK BOĞALARIN DEĞERLENDİRİLMESİ

• Toplam değer indeksi (Total Merit Indeks-TMI) adı verilen parametre, yetiştiricilere boğa seçiminde yol gösteren bir toplam değerlendirme kriteridir.

• Bu indeks ülkemizde olduğu gibi dünyada da önemli bir kriter olarak göz önünde bulundurulmaktadır.

• TMI, içine alınan boğaların üretim, tip ve diğer özellikleri ile bunların etki dereceleri, ülkelere göre farklılıklar göstermektedir.

• Yine de indekslerin çoğunda bu skorun içinde en önemli konu boğanın kızlarının verim kabiliyeti yani progeny test büyük önem taşımaktadır.

• Her ülkenin TMI’leri farklı isimlerde ve ağırlıklarda yer almaktadır.