PDR de Kaynak Tarama ve Rapor Yazma YRD. DOÇ. DR. RAMADAN EYYAM YRD. DOÇ. DR. NAZAN DOĞRUER

(1)

Y R D . D OÇ . D R . R A MA D A N E Y Y A M Y R D . D OÇ . D R . N A ZA N D OĞ R U E R

PDR’de Kaynak Tarama ve

Rapor Yazma

(2)

Araştırma, Araştırma Raporu ve Araştırma Süreci

KAYNAK TARAMA VE RAPOR YAZMA

 Bir araştırmanın yapılmasında, araştırma raporlarının hazırlanmasında ve sunulmasında dikkat edilmesi

gereken bazı önemli kurallar bulunmaktadır:

 Araştırma ve rapor kavramlarının tanımını,

 Araştırma raporlarını diğer raporlardan ayıran unsurları

 Bir araştırma sürecinde sistematik yaklaşımın nasıl kullanılacağını

 Araştırma sürecinde zaman planlamasının nasıl yapılması gerektiğini

bilmek önemlidir.

2

(3)

Bilimsel Araştırmanın Temel Kavramları

 Bilim: Yaşadığımız, hissettiğimiz ortamlarda ortaya çıkan veya çıkabilecek durum ve sorunları anlamak, vurgulamak, yorumlamak ve çözüm önerileri sunmak için yapılan düzenli çalışmaların tümüdür.

 Bilimsel AraĢtırma: Karşılaşılan bir güçlüğün giderilmesi ve problemlere güvenilir çözümler

bulabilmek amacıyla bilimsel yöntemin uygulanarak, planlı ve sistematik olarak verilerin toplanması,

çözümlenmesi (analizi), elde edilen sonuçların yorumlanması ve raporlaştırılması sürecidir.

3

(4)

Bilimsel Araştırma ve Psikolojik Danışma

 Psikolojik danışmanlar, bireylerin kişisel, eğitsel ve

kariyer ile ilişkili yaşadıkları problemlerinde psikolojik yardım hizmeti sunarlar.

 Psikolojik Danışma kavramı 2010 yılında yeniden tanımlanmıştır.

 Psikolojik DanıĢma: Bireylerin, ailelerin ve

grupların, akıl sağlığı, iyilik hali, eğitim ve kariyer ile ilgili hedeflerine ulaşmaları için yürütülen profesyonel ilişki.

4

(5)

Bilimsel Araştırma ve Psikolojik Danışma



Psikolojik danışmanlar, sürekli olarak insan doğası, psikolojik danışma alanı hakkındaki bilgilerini güncellemek ve sundukları hizmeti değerlendirmek durumundadırlar.

5

(6)

Bilimsel Araştırma ve Psikolojik Danışma

 Yapılan müdahalenin etkili olduğunu psikolojik danışmanlar nasıl görebilir?

 Bu soruya cevap verebilmek için kullanılan

yaklaşımların etkililiği ve ne kadar bilimsel temeli olduğunun bilinmesi gerekir.

 Bilimsel araştırmalar bu noktada önem kazanmaktadır.

 Bilimsel araştırmalar, psikolojik danışma alanı için önemli midir? Kesinlikle çok önemlidir.

6

(7)

Bilimsel Araştırma ve Psikolojik Danışma

 McLeod (2003), bilimsel araştırmaların psikolojik

danışma alanına katkılarını şu şekilde açıklamaktadır:

 Geniş bir bakış açısı kazandırır.

 Yeni fikirlerin ve yaklaşımların gelişmesini sağlar.

 Psikolojik danışma sürecinin farklı alanlarda uygulanabilirliğini sağlar.

 Psikolojik danışmanların kişisel ve profesyonel gelişimini sağlar.

7

(8)

Bilimsel Araştırmanın Temel Kavramları

 Bilimsel Yöntem: Olguları tanımlamak, anlamak, açıklamak, kestirmek veya denetlemek amacıyla, tümevarım veya tümdengelim yöntemlerini kullanarak; ‘güvenilir’ ve ‘geçerli’ bilgiye, bilimsel

ilkelere bağlı kalarak ve uygun araştırma tekniklerini ve verilerini kullanarak ulaşma sürecidir.

8

(9)

Bilimselliğe Hizmet Eden Yöntemler

TÜMEVARIM

• Özelden genele

giderek çıkarımda bulunma

TÜMDENGELİM

• Genelden özele giderek çıkarımda bulunma

9

(10)

Bilimselliğe Hizmet Eden Yöntemler



ÖRNEK

TÜMEVARIM TÜMDENGELĠM

1. (genel bir kuram ile işe başlama) Trafikte risk algısı kuramı

1. Belirli gözlemler ile işe başlama 2. (denece ortaya atma)

Trafikte risk algısı düşük olanlar, risk algısı yüksek olanlardan daha hızlı araç kullanır.

2. Veri analizi ile değerlendirme

3. Gözlemlerde bulunarak veri toplama + anket uygulama

3. (denece ortaya atma)

Trafikte risk algısı düşük olanlar, risk algısı yüksek olanlardan daha hızlı araç kullanır.

4. Verileri analiz ederek kuramın ne ölçüde desteklendiğini değerlendirme

4. (genel kurama ulaşma) Trafikte risk algısı kuramı

10

(11)

Bilimselliğe Hizmet Eden Yöntemler

Tümevarım

 Daha açık uçlu değerlendirmelere izin verir.

 Başlangıçta araştırmacıyı belirli kavramlarla sınırlamaz.

 Ama....

 Veriden yola çıkarak nereye ulaşılacağı konusunda araştırmacıya çok net bir yol gösteremez.

Tümdengelim

 Başlangıçta dar bir çerçeve sunar.

 Araştırmacıyı çok belirgin denenceleri sınamaya zorlar.

11

(12)

Bilimsel Yöntemin Özellikleri

Bilimsel Yöntem Bilimsel Olmayan Yöntem Temel Yaklaşım • Görgül (ampirik)

• Nesnel

• Genel kurallar

• Kamuya açık

• Sezgisel, varsayımsal (fantazi)

• Öznel

• Değişken kurallar

• Grup ya da kişiye özgü Araştırmacı

Tutumu

• Eleştirel

• Kuşkucu (şüpheci)

• Açık görüşlü

• Üretken

• Etik kurallara uygun

• Eleştirel olmayan

• Ön kabule dayalı

• Dar kalıp (at gözlüğü)

• Durağan

• Kültürel ya da kişisel değerler Kavramlar • Kesin tanımlar

• İşevuruk tanımlama

• Belirsiz, farklı anlamlar

• Öznel tanımlama Kuram ve Denence

(Hipotez)

• Kurama dayalı

• Sınanabilir (test edilebilir)

• Öznel görüşe dayalı

• Sınanamaz (test edilemez)

12

(13)

Bilimsel Yöntemin Özellikleri

Bilimsel Yöntem Bilimsel Olmayan Yöntem Gözlem / Deney • Sistematik

• Kontrollü

• Neden-sonuç ilişkisi

• Plansız

• Kontrolsüz

• Nedensellik açık değil Ölçüm Araçları • Doğru

• Kesin

• Sınırlılıkları bilinen

• Güvenilir

• Geçerli

• Doğruluğu bilinmeyen

• Kesin olmayan

• Sınırlığı bilinemez

• Değişken

• Genelleme sorunu olan Ölçüm • Dakik, düzenli

• Etik kurallara uygun

• Geçerli

• Güvenilir

• Bireysel deneyim, düzensiz

• Sadece amaca hizmet eden

• Genellenemez

• Tekrarlanabilirliği sınırlı Raporlama • Yansız

• Bulgulara dayalı yorum

• Önyargısız

• Yanlı

• Sadece yoruma uygun bulgu

• Önyargılı

13

(14)

Araştırma Raporu



Rapor: Herhangi bir konuyu, olayı veya durumu incelemekle görevlendirilen kişi ya da kişilerin, yaptıkları araştırmanın sonuçlarını ilgili yere bildirmek üzere yazdıkları inceleme ce/veya araştırma yazısıdır.



Farklı alanlarda yapılan incelemeler, farklı türlerdde rapor yazımını gerektirir.

RAMADAN EYYAM - EGIT 114

14

(15)

Araştırma Raporu

Durum Raporu: Bir kurumun insan gücü, fiziki alt yapı, cihaz ve donanım durumunu ortaya koyan raporlar.

Kaza Raporu: Birinin nasıl yaralandığını ya da bir leyin nasıl zarar gördüğünü anlatan raporlar.

SatıĢ Raporu: Ne kadar ürün ya da hizmet satıldığını ve

başlangıçta hedeflenen rakamlara göre farklılıklar olduysa bunların olası nedenlerini açıklayan raporlar.

Ġlerleme Raporu: Planlanan bir şeyin tamamlanmasına ne kadar yaklaşıldığını açıklayan raporlar.

ĠnĢaat Raporu: Bir yapının tamamlanmasına ne kadar kaldığını açıklayan veya bir binada meydana gelen hasarı açıklayan raporlar.

15

(16)

Araştırma Raporu

Aslında bu raporların sayısını arttırmak mümkündür. Ancak bu derste anlatılan bilimsel araştırma raporları, gerek yapısı gerekse bilimsel prensiplere ve etik ilkelere bağlı olması

nedeniyle diğer raporlardan ayrılmaktadır.

Bilimsel AraĢtırma Raporlarının Yapısı:

16

BaĢlık Özet GiriĢ Yöntem

Bulgular TartıĢma

Sonuç ve Öneriler Kaynakça

(17)

Araştırma Raporu

Bilimsel AraĢtırma Raporlarının Bölümleri:

17

• Kısa, spesifik, bilgilendirici BaĢlık

• AraĢtırmanın içeriği ile ilgili tek paragraflık kısa bilgi

Özet

• Ġncelenen konu ve önemi GiriĢ

• Bu konu nasıl incelendi?

Yöntem

• Ġnceleme sonucunda ne bulundu?

Bulgular

• Bulunanlar ne anlama geliyor?

TartıĢma, Sonuç ve Öneriler

• Metin içerisinde kullanılan kaynaklar

Kaynaklar

(18)

Araştırma Raporu



Araştırma raporlarını diğer raporlardan ayıran bir diğer önemli unsur ise araştırma raporlarının

hazırlanmasında bilimsel prensiplere uyulması gerekliliğidir.



Bilimsel prensiplerle kastedilen, yapılan araştırmanın bilimsel araştırma niteliği taşımasıdır.



Araştırma raporları hazırlanırken etik ilkelere bağlı kalınması gerekliliği unutulmamalıdır.

18

(19)

Bilimsel Araştırma Etiği



Etik: Çeşitli meslek kolları arasında tarafların uyması veya kaçınması gereken davranışların tümüdür.



Bilimsel AraĢtırma Etiği: Bilimsel araştırma yapılırken, araştırmacıların uyması gereken

kuralların bütünüdür.

19

(20)

Bilimsel Araştırma Etiği



Bilimsel araştırmalarda etik kurallar, temel 2 amaca ulaşmak için hazırlanmıştır:

1.

Bilimselliğin ve bilginin doğruluğunu garanti etmek,

2.

Mülkiyet haklarını gözetmektir.

20

(21)

Bilimsel Araştırma Etiği



Merak edilen bir konuda bilgi toplamak için bilimsel araştırma yapılırken, araştırmaya katılanların

korunması gereken hakları vardır.



Böylece araştırmacının yararı gözetilirken,

araştırmaya hizmet edenlerin de psikolojik veya fiziksel anlamda zarar görmesi engellenir.

21

(22)

Etik



Bilimsel bir yayının hazırlanmasından

yayınlanmasına kadar geçen süreçte bilim

insanlarının uyması gereken bazı kuralları, çeşitli yasal ve ahlaki ilkeler bulunmaktadır.

KAYNAK TARAMA VE RAPOR YAZMA KAYNAK TARAMA VE RAPOR YAZMA

22

(23)

Etik



Bilimsel araştırma yapan insanların sahip olması gereken özellikler:



En yüksek mesleki standartlara sahip olmak,



Özeleştiri, dürüstlük ve açıklığı elden bırakmamak.



Aynı konuda araştırma yapmış ve yapmakta olan diğer araştırmacılara karşı, onların

katkılarını içtenlikle ve açıkça teslim edici bir tavır içinde olmak

23

(24)

Bilimsel Araştırma Etik Kuralları

1.

Gönüllü Katılım (araştırmacı, kendisine yardım etmesini istediği insanları zorlamamalıdır).

1.

Bilgilendirme (Araştırmaya katılacak kişiler,

araştırma öncesinde, araştırmanın basamakları ve kendilerinden istenenler ile olası riskler hakkında bilgilendirilmelidirler).

3.

Zarar Riski (katılımcıları zarar riski durumuna sokmamak gerekir).

24

(25)

Bilimsel Araştırma Etik Kuralları

4. Gizlilik ve Emniyet (Araştırmaya katılan kişiler, kendilerine özel olan bilgileri araştırmacı ile

paylaşarak, bunları saklama sorumluluğunu da yüklerler).

5. Katılımcı Yararı (Topluma ya da kurumlara yarar sağlayacağı düşünülen yeni uygulamaların sınandığı araştırmalarda, eski uygulamanın yapıldığı kontrol

grubuna da yeni uygulama yapılmalıdır ki katılımcılar, kendilerine haksızlık yapıldığını düşünmesinler).

6. Etik Kurul (İyi tasarlanmış bir araştırma,

araştırmacının bağlı olduğu kurumda bir kurul tarafından kontrol edilmelidir).

25

(26)

Bilimsel Araştırma Etik Kuralları



Ayrıca, bilim etiği kapsamında gösterilmesi gereken bazı davranışlar bulunmaktadır:

1.

Kanıtların dikkatli bir şekilde toplanması ve kullanılması

2.

Fikirlerin ve başkalarının eserlerinin dikkatli kullanılması

3.

Tamamen kanıtlanmamış bilgi üzerinde şüpheci olunması

4.

Alternatif açıklamalara açık olma

26

(27)

Bilimsel Araştırma Etik Kuralları

5.

Söylemde nezaket ve ikna yolunu tercih etme

6.

Üniversite bünyesinde yürütülen araştırmaların sonucuna erişim açıklığı

7.

Diğer bireylerin akademik performansını

değerlendirmede sadece akademik değerlere dayanma

8.

Bilgi edinme sürecinde katılımcılara özen gösterme ve zarar vermeme

27

(28)

Bilimsel Araştırma Etik Kuralları

9.

Politika yapımına yönelik bir araştırma

olmadıkça politik uygulamalardan kaçınma

10.

Kişisel değerlendirme ile bulgu ve analiz sunumunu birbirinden ayırma ve kişisel değerlendirmeleri açık halde verme

11.

Akademik nedenlerle meslektaşlarına yardım etme konusunda yükümlü olmayı kabul etme

12.

Akademik etiği, yalnızca bilimsel araştırmalara değil, akademik yaşamın her faaliyetine yansıtma

28

(29)

Araştırma Raporu



Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu

(TÜBİTAK) tarafından yayınlanan Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu Çalışma Esasları’nın 8. maddesinde bir araştırma projesinin hazırlanma, önerilme,

yürütülme, sonuçlandırılma ve sonuçlarının yayımlanması aşamasında görülen ve Kurul

tarafından etiğe aykırı kabul edilecek davranışlar tanımlanmıştır.

29

(30)

Bilimsel Çalışmalarda Karşılaşılan Etik Sorunlar

Disiplinsiz AraĢtırma: Disiplinsiz, dikkatsiz, aceleci ve özensiz bir şekilde hazırlanan çalışmalarda, kasıtlı olmayan bazı hataların ortaya çıkmasıdır.

Yinelenen Yayın (Dublication): Aynı bilimsel araştırmanın birden çok dergiye göndermek veya yayımlamaktır.

Çarpıtma (Sahtecilik / Saptırma / Aldatmaca) (Falsification): Bilimsel verilerin istemli bir şekilde değiştirilmesidir. Bir başka deyişle, değişik sonuç

verebilecek şekilde araştırma materyalleri, cihazlar,

işlemler ve araştırma kayıtlarında değişiklik yapmak veya sonuçları değiştirmektir.

30

(31)

Bilimsel Çalışmalarda Karşılaşılan Etik Sorunlar

 Uydurmacılık (Fabrication): Hiçbir şekilde araştırma

yapılmadığı veya yarım-yamalak veriler toplanarak çok uygun yöntemler kullanılmış ve çok uyumlu veriler elde edilmiş gibi davranılmasıdır. Bir başka deyişle, araştırmada bulunmayan verileri üretmek, bunları rapor etmek ve yayımlamaktır.

 AĢırmacılık (Plagiarism): Haksız kullanma, kendi adına geçirme, intihal ve korsanlık da denmektedir. Başkalarına ait olan araştırma verilerinin, olduğu gibi, kaynak bildirilmeden ve kendi araştırma verileriymiş gibi yayımlanmasıdır. Bir

başka deyişle, başkalarının fikirlerini, metodlarını, verilerini, yazılarını ve şekillerini sahiplerine atıf yapmadan

kullanmaktır.

31

(32)

Bilimsel Çalışmalarda Karşılaşılan Etik Sorunlar



Dilimleme (Least Publishable Units): Bir araştırmanın sonuçlarını, araştırmanın

bütünlüğünü bozacak şekilde ve uygun olmayan biçimde parçalara ayırarak çok sayıda yayın

yapmaktır.



Desteklenerek yürütülen araştırmaların

sonuçlarını içeren sunum ve yayınlarda destek veren kurum veya kuruluşun desteğini

belirtmemek.

32

(33)

Bilimsel Çalışmalarda Karşılaşılan Etik Sorunlar



Araştırma ve makalede ortak araştırıcı ve

yazarların yazılı görüş birliği olmadan, araştırmada ve makalede aktif katkısı bulunanların isimlerini çıkarmak veya yazarlıkla bağdaşmayacak katkı nedeniyle yeni yazar(lar) eklemek veya yazar

sıralamasını gerekçesiz veya uygun olmayan bir biçimde değiştirmek



Araştırma ve yayın etiği ilkeleri ile bağdaşmayan diğer davranışlarda bulunmak.

33

(34)

Bilimsel Çalışmalarda Karşılaşılan Etik Sorunlar

 Bu davranışların etiğe aykırı davranış

sayılması için bilinçli olarak veya ağır ihlal sonucu gerçekleşmesi ve bu durumun iddia, inandırıcı ve yeterli delille kanıtlanmış

olması gerekmektedir (TÜBİTAK, 2003).

34

(35)

Araştırma Sürecinin Aşamaları

 Bilimsel araştırma, bilgi birikimine sahip bir

araştırmacının, bir dizi çalışma sürecinde ulaşabileceği bir sonuçtur.

 Her aşamasının, iyi düşünülüp planlanması gerekir.

 Planlama sadece konu belirleme tayini değil, taslak olarak tüm araştırma sürecini içerir.

35

(36)

Araştırma Sürecinin Aşamaları

 Araştırmalar, yapılış amacı (kuramsal, uygulamalı, betimsel, analitik), araştırmanın yapıldığı yer (saha

araştırması, laboratuar araştırması) ve kapsadığı zamana (kesitsel, ileriye dönük, geriye dönük, izleme) göre

farklılıklar gösterebilir.

 Ancak, bir araştırmanın amacı ne olursa olsun araştırma sürecinde sistematik yaklaşımın izlenmesi bu

araştırmanın başarıyla tamamlanmasında önemli bir rol oynamaktadır.

 Araştırmalarda sistematik yaklaşıma dayalı olarak geliştirilen pek çok model tanımlanmıştır.

36

(37)

Araştırma Sürecinin Aşamaları

 Karasar’a (2009) göre bilimsel yöntem altı basamaktan oluşmaktadır:

37

Güçlülüğün sezilmesi

Problemin tanımlanması

Problemin çözümüne yönelik hipotezlerin (denencelerin) önerilmesi

Hipotezlerin, gözlenebilir doğrulayıcıların belirlenmesi

Hipotezlerin sınanması RaporlaĢtırma

(38)

Araştırma Sürecinin Aşamaları

1. Güçlülüğün sezilmesi (bireye rahatsızlık veren ve ne olduğunu bilmediği bir güçlük durumunun olması)

2. Problemin tanımlanması (güçlüğün araştırılacak bir probleme dönüştürülmesi)

3. Problemin çözümüne yönelik hipotezlerin

(denencelerin) önerilmesi (araştırmaya başlamadan önce ön gözlemlerden, olayların irdelenmesinden yola çıkarak yürütülen tahminler)

38

(39)

Araştırma Sürecinin Aşamaları

4. Hipotezlerin, gözlenebilir doğrulayıcıların belirlenmesi (hipotezlerin olası sonuçlarının

kestirilmeye ya da saptanmaya çalışıldığı aşama)

5. Hipotezlerin sınanması (hipotezlerin doğruluğunun test edilmesi)

6. Raporlaştırma (yapılan araştırmanın yazılması)

39

(40)

Araştırma Sürecinin Aşamaları

 Sharp, Peters ve Howard (2002) ise yedi basamaklı bir modelden bahsetmektedir:

40

• 1. GeniĢ bir çalıĢma alanı tanımlanması

• 2. AraĢtırmanın konusunun seçilmesi

• 3. YaklaĢıma karar verilmesi

• 4. Planın formüle edilmesi

PLANLAMA AġAMASI

• 5. Veri ya da bilgi toplanması

• 6. Analiz ve verilerin yorumlanması

• 7. Bulguların sunulması

EYLEM

AġAMASI

(41)

Araştırma Sürecinin Aşamaları



Bu tanımlanan araştırma süreçlerinin

tamamlanabilmesi için araştırmacıların sahip

olması gereken bilgi ve beceriler bulunmaktadır.



Bilgi ve beceriler:

1.

Literatür tarama ve değerlendirme

2.

AraĢtırma deseni

3.

Yazma ve sunma

41

(42)

Araştırmacının Sahip Olması Beklenen Bilgi ve Beceriler

Literatür Tarama ve Değerlendirme

Kütüphane taraması Veri Tabanı

inceleme

Elektronik ortamda tarama

Kayıt tutma Makale inceleme

E-posta

Araştırma Deseni

Araştırma sorusu oluşturma Uygun araştırma

deseni belirleme Zamanı organize

edebilme Veri toplama ve

düzenleme Etik kuralları

dikkate alma

Yazma ve Sunma

Yazmayı planlama Yayın

hazırlayabilme Kaynakça kullanımı Etkili ve basit bir yazım dili kullanma

Sonuç ve önerileri yazabilme

42

(43)

Araştırma Sürecinde Zaman Kullanımı



Aslında hiçbir araştırma için zaman yeterli değildir.



Araştırma sürecinin, sitematik bir yaklaşıma dayalı olarak yürütülmesi çalışmanın zamanında

tamamlanabilirliği açısından oldukça önemlidir.



Ancak araştırma sürecinde yer alan her bir aşamaya ne kadar zaman ayrılması gerektiğini belirlemek

araştırma raporunu zamanında teslim edememe ya da eksik teslim etme gibi sorunlardan kurtulmayı sağlar.

43

(44)

Araştırma Sürecinde Zaman Kullanımı

 Haftalık planlama yapılarak ve bu planlamada hangi gün kütüphaneye gidileceği, hangi gün danışman öğretim

üyesiyle görüşüleceği, hangi gün yazıların okunup gözden geçirileceği şeklinde yapılabilir.

 Zaman planlamasında dikkat edilmesi gereken bir diğer nokta da araştırmacının araştırma sürecinde bazı

engellerle (bilgisayarın bozulması, bilgisayara virüs bulaşması, vb.) karşılaşabileceğidir.

 Bu nedenle zaman planlaması yapılırken çalışma ucu ucuna yetişecek şekilde değil, esnek bir şekilde

yapılmalıdır.

44

(45)

Sonuç



İnsanların farklı alanlarda yaşadıkları

problemlere psikolojik yardım hizmeti sunan

psikolojik danışmanlar için alanlarındaki güncel bilgilere sahip olmaları ve kendi sundukları

hizmetlerin etkililiğini değerlendirmede bilimsel araştırmalara ihtiyaç duyulmaktadır.



Psikolojik danışmanların alanda yapılan araştırmalara ulaşabilmeleri için yapılan

araştırmaların raporlaştırılması gerekmektedir.

45

(46)

Sonuç



Bilimsel araştırma raporunun hazırlanmasında bilimsel prensiplere ve etik ilkelere bağlı kalmak gerekmektedir.



Bir araştırmacının araştırma sürecini aşamalar halinde gerçekleştirmesi, bunu yaparken de

zamanı etkin bir şekilde kullanması oldukça önemlidir.

46