ELEKTRONİK SANAYİ
Hazırlayan Tolga TAYLAN
2006
T.C.
Başbakanlık
Dış Ticaret Müsteşarlığı
İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi
ELEKTRONİK SANAYİ
(SITC No: 751; 752; 759; 761; 762; 763; 764; 771; 772; 773; 774; 776.)
Elektronik sanayi, 20. yüzyılın ikinci yarısını hızlı bir gelişmeyle tamamlayarak bütün sanayi dalları için vazgeçilmez bir etkinliğe erişmiş bulunmaktadır. Elektronik sanayi sektörü dünya genelinde ulaştığı bir trilyon dolarlık pazar hacmiyle 21. Yüzyılın en fazla iş gücü barındıran sektörü olarak büyük bir gelecek vaadetmektedir. Artık elektronik tek başına bir sanayi dalı olmaktan çıkmış ve diğer tüm sektörleri geliştiren temel ve doğurgan bir sanayiye dönüşmüştür.
Yaklaşık 4045 yıl önce montaj sanayi olarak başlamış olan Türkiye Elektronik sanayi bugün çeşitli bakımlardan olgunlaşmış ve belirli birikimleri olan bir sanayi kolu durumuna gelmiş bulunmaktadır.
Türk Elektronik Sanayiine dünya ölçeklerinde ve Türkiye ekonomisindeki payı açısından bakıldığında her ne kadar istenilen boyutlarda olmadığı görülmekte ise de, ülkemiz de elektronik sanayinin gelişmesi ancak 1980’ li yıllardan sonra hız kazanmıştır. PTT yatırımlarının hız kazanması, renkli TV yayınına geçilmesi ve son yıllarda iletişim sektöründe kaydedilen gelişmeler ile bu sektörün gelişimi ivme kazanmıştır.
Ülkemizde elektronik sanayi sektörü teknik ve yapısal olarak aşağıda belirtilen alt sektör başlıkları altında incelenmektedir:
Telekomünikasyon Alt Sektörü Tüketici Elektroniği Alt Sektörü Bilgisayar Cihazları Alt Sektörü Askeri Elektronik Alt Sektörü
Profesyonel ve Endüstriyel Cihazlar Alt Sektörü Bileşenler Alt Sektörü
Telekomünikasyon Alt Sektörü, telekomünikasyon kabloları, transmisyon cihazları, telefon santralları, telsiz telefon/telsiz telgraf alıcı/verici cihazları, alıcı/verici uydu antenleri ve uç cihazlardan (telefon, telefaks vb.) oluşmaktadır.
Tüketici elektroniği alt sektörünün içine renkli televizyon, siyah/beyaz televizyon, audio cihazlar, video player, yazar kasa, elektronik hesap makinaları, audio video kasetler, radyo ve TV alıcıları için anten ve anten santralları, elektronik tartı ve cihazlar ile aksam ve parçalar girmektedir.
Bilgisayar Cihazları Alt Sektörü, donanım, yazılım, hizmet ve tüketim malzemelerinden meydana gelmektedir.
Profesyonel ve Endüstriyel Cihazlar Alt Sektörünü oluşturan ürünler ise, ses ve görüntü sistemleri, endüstriyel elektronik cihazlar, tıbbi elektronik, test ve ölçü aletleri ile otomotiv elektroniği ürünleridir.
Bileşenler Alt Sektörünün içine; devre elemanları, resim tüpleri, bobin ve transformatörler, akustik elemanlar, bağlantı elemanları, elektronik röleler ve baskılı devreler girmektedir.
TÜRKİYE’DE ÜRETİM
Elektronik Sanayi Üretiminin Alt Sektörlere Göre Dağılımı (Bin $)
Sektör 2002 2003 2004 2005
Bileşenler 105.000 125.000 225.000 300.000
Tüketim Cihazları 1.921.500 2.211.500 4.293.500 4.725.000
Telekom. Cihazları 952.210 412.000 975.000 1.250.000
Diğer Profesyonel ve Endüstriyel Cihazlar
350.000 280.500 650.000 965.000
Askeri Elektronik Cihazları
240.000 278.950 433.400 450.000
Bilgisayar Cihazları 215.000 236.280 427.740 460.000
TOPLAM 3.783.710 3.544.230 7.004.640 8.150.000
Kaynak : Türk Elektronik Sanayicileri Derneği (TESİD) Verileri
Türk Elektronik Sanayicileri Derneği’nin (TESİD) verilerine göre; 2005 yılında Türkiye’nin elektronik sanayi toplam üretimi 8.1 milyar dolar olarak gerçekleşmiş olup, tüketici elektroniği alt sektörü üretimde en yüksek paya sahiptir. Tüketim cihazları, telekomünikasyon cihazları, diğer profesyonel ve endüstriyel cihazları, bilgisayar cihazları, askeri elektronik cihazlar ve bileşenler alt sektörlerinin aynı yıl üretim değerleri sırasıyla; 4.7 milyar dolar, 1.2 milyar dolar, 965 milyon dolar, 460 milyon dolar, 450 milyon dolar ve 300 milyon dolar olmuştur. Elektronik sektörü düşük yerli hammadde oranına sahip olduğu için, bileşenler alt sektörünün üretimdeki payı son derece düşüktür. Sektöre hammadde temin eden bileşenler ithalatı yüksek orana sahip alt sektörlerdendir.
Türkiye elektronik sanayi özellikle iki alt sektörde gelişimini sürdürmüş olup, bunlar tüketici elektroniği ve telekomünikasyon ekipmanı alt sektörleridir. Tüketici elektroniği alt sektöründe en önemli ürün grubu renkli televizyonlardır. Renkli televizyon üretimi geçen yıla göre 4.3% azalış göstererek, 2005 yılında 19.5 milyon adede ulaşmıştır. Türk firmalarının stratejisi kalite, yenilik ve çabuk teslimata dayalı olmaktadır. Renkli TV sektörü, sürekli yeni teknolojilere yatırım yapmakta, kapasitesini artırmakta ve üretim esnekliğini genişletmektedir. Fiyat ve kalite açısından Türk yapımı renkli televizyonlar Avrupalı alıcılar arasında büyük bir üne sahiptir. Televizyonradyo alıcıları ve audiovisual ekipmanı sektöründe 326 firma faaliyet göstermekte olup, 9264 kişi istihdam edilmektedir. Başlıca fabrikalar İstanbul ve Manisa’da bulunmaktadır.
Elektronik sanayiinin diğer önemli alt sektörü ise telekomünikasyon ekipmanı alt sektörüdür. Bu alt sektörde Türkiye’nin başlıca hedefi zengin bir iletişim altyapısı kurmak olup, bunun için önemli ölçüde bilgi ve deneyim kazanılmıştır. Bunun yanısıra, telekomünikasyon alt sektörünün başarıya ulaşmasında arge çalışmaları önemli rol oynamıştır. Türk telekomünikasyon sanayiinde 143’den fazla büyük ve orta ölçekli firma faaliyet göstermekte olup, yaklaşık 1537 kişi istihdam edilmektedir.
Telekomünikasyon kabloları, telekomünikasyon ekipmanı alt sektörü üretiminde en yüksek paya sahiptir. Telekomünikasyon kabloları üretimi 2004 yılında 741 milyon dolar değerine ulaşmıştır. Bakır ve enerji iletkenli telekomünikasyon kablolarının üretim kapasitesi 2002 yılında yaklaşık 100.000 ton olmuştur. Kablo sektöründe her çeşit elektrik ve telekomünikasyon kablosu üretilmektedir. Çokuluslu kablo firmaları da dahil 374’den fazla
sektöründe istihdam edilenlerin sayısı yaklaşık 7796’dır. Büyük telekomünikasyon kabloları imalatçılarının çoğu İstanbul ve Kayseri’de bulunmaktadır. Bunun yanısıra, fiber optik kabloların üretimi de giderek artan şekilde önemli olmaktadır.
Diğer önemli alt sektör olan profesyonel ve endüstriyel cihazlar alt sektörü (kesintisiz güç kaynakları, invertörler, redresörler, otomasyon sistemleri, sinyalizasyon ve alarm sistemleri, endüksiyon ocakları, test, kontrol ve ölçü cihazları, tıbbi elektronik cihazlar, güvenlik sistemleri) üretimi küçük ve orta ölçekli firmalar tarafından etkin bir şekilde yapılmaktadır.
Elektronik sektöründe yaklaşık 2033 imalatçı firma mevcuttur. İstihdam edilen kişi sayısı ise yaklaşık 30806’dır. Halen 90 ayrı sanayi kuruluşuna mensup 158 üyesi bulunan TESİD’e (Türk Elektronik Sanayicileri Derneği) Türkiye’de elektronik sanayi, bilgi teknolojileri ve bunlarla ilgili hizmet sektöründe ARGE ve/veya üretim yapan tüm kuruluşlar üye olabilmektedir.
Yeni dünya koşullarında, yurtiçinde ve dünya pazarlarında, tüm ülkelerin elektronik sanayileri ile yarışmak durumunda olan Türk elektronik sanayinin ARGE alanına gerekli önemi vermesi; elindeki nitelikli insan gücünün özgün ürünler üretmesi için gerekli ortamın, alt yapının ve kaynağın bilinçli bir özveri ile sağlanması, yeni üretim teknolojilerinin, yeni malzemeler ve yeni üretim planlama tekniklerinin de ürüne yönelik ARGE etkinlikleri kapsamında ele alınması gerekmektedir. Sektörde 2004 yılında Arge harcamaları 133 milyon dolar olup, toplam ciroya göre oranı %1.11’dir. Türkiye genelinde bu oran %0.6’dır.
CE işareti, Avrupa Birliği’nin, teknik mevzuat uyumu çerçevesinde hazırlanan Yeni Yaklaşım Direktifleri kapsamına giren ürünlerin bu direktiflere uygun olduğunu ve gerekli bütün uygunluk değerlendirme faaliyetlerinden geçtiğini gösteren bir Birlik işaretidir. CE işareti, ürünlerin amacına uygun kullanılması halinde insan can ve mal güvenliği, bitki ve hayvan varlığı ile çevreye zarar vermeyeceğini, diğer bir ifadeyle ürünün güvenli bir ürün olduğunu gösteren bir işarettir. CE işareti, Avrupa Birliği’nin uyulması mecburi olan mevzuatı kapsamında yer alan bir işaret olduğu için AB üyesi ülkelerde ve Türkiye’de piyasaya arz edilecek olan ürünlerin bu işareti taşıması zorunludur ( CE İşareti ile ilgili detaylı bilgi için bakınız, www.igeme.gov.tr , Mevzuat ve Prosedürler,İhracatta pratik Bilgiler CE Uygunluk İşareti ve www.dtm.gov.tr, AB Teknik Mevzuatı ve CE İşareti )
TÜRKİYE’NİN DIŞ TİCARETİ
İhracat
En son teknolojik ürünlerin Avrupa ile aynı zamanda piyasaya sunulduğu Türkiye’de elektronik sanayi 2005 yılı ihracatı 4.4 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Elektronik sektör ihracatında en büyük pay tüketim cihazları alt sektörüne aittir. Genellikle Avrupa Birliği (AB) ülkelerine yapılan tüketim cihazları alt sektörü ihracatı 2005 yılında 3 milyar dolar değer seviyesindedir. En önemli ihraç kalemi renkli televizyondur. Türkiye, 2005 yılında 2.7 milyar $ tutarında ve 16.4 milyon adet renkli TV ihracatı gerçekleştirmiştir. Hemen hemen tüm renkli tv ihracatı Avrupa Birliği ülkelerine yapılmıştır. Türk televizyonları Avrupa pazarında %45 pazar payına sahiptir. Türk yapımı renkli televizyonlar 2005 yılında 98 ülkeye ihraç edilmiştir. Almanya, İngiltere, Hollanda, İtalya, İspanya, Fransa, İsveç, Romanya, Yunanistan ve Macaristan en önemli ihraç pazarlarıdır. Dünya ticareti
istatistiklerine bakıldığında renkli televizyonlar açısından Türkiye, 2004 yılında 120 ihracatçı ülke arasında %7 pazar payıyla 4. büyük ihracatçı olarak gözükmektedir.
İkinci önemli alt sektör telekomünikasyon cihazları alt sektörüdür. Türk Telekom’un yurtiçi ve yurtdışında yaptığı yoğun altyapı yatırımları sonucunda sektörün 2005 yılı ihracatı 765.8 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Telekomünikasyon alt sektörü ihracatının en büyük kalemini oluşturan telekomünikasyon kabloları geçen yıla göre %28 artış göstererek 2005 yılında 712.9 milyon dolara ulaşmıştır. Telekomünikasyon kabloları ağırlıklı olarak İngiltere, Irak, Almanya, İsrail, Bulgaristan, İtalya ve Etyopya’ya ihraç edilmektedir. 2004 yılında, kablo sektörü gözönüne alındığında 161 ihracatçı ülke arasında Türkiye 25. büyük ihracatçı olarak gözükmektedir. Türkiye’nin dünya ihracatındaki payı yaklaşık %1’dir.
Yüksek teknolojiyle üretilen fiber optik kabloların çoğu da ihraç edilmektedir. Cezayir, Romanya, Kazakistan, Bulgaristan, İran, Irak, Suriye ve Özbekistan fiber optik kablo ihracatının yapıldığı önemli ülkelerdir.
Elektronik sektörü ihracatının ağırlıklı olarak gerçekleştiği ülkeler; Almanya, İngiltere, İtalya, Hollanda, Fransa, İspanya, Irak, Rusya, Romanya, İsveç, Bulgaristan, Yunanistan olarak sıralanmaktadır.
Genç ve dinamik Türk elektronik sanayiinin ihracat performansı özellikle son birkaç yılda dünyaya sunulan kaliteli ürünlerle beraber sürekli artış göstermektedir. Sektörün ihracat değeri küresel ölçekte yüksek olmamasına rağmen, Türk elektronik sanayiinin vasıflı işçilik, yüksek mühendislik kalitesi ve sağlanan ürün çeşitliliği doğrultusunda dış pazarlarda önemli pazar paylarına ulaşacağı düşünülmektedir.
Elektronik Sanayi Sektör İhracatı (Milyon $)
2001 2002 2003 2004 2005
1 696 2 411 2 833 4 029 4 445
Kaynak : Dış Ticaret Müsteşarlığı (DTM) ve TESİD Verileri
Elektronik Sanayi İhracatının Alt Sektörlere Göre Dağılımı (Bin $)
Sektör 2001 2002 2003 2004 2005
Bileşenler 50 039 60 922 72 252 103 509 131 322
Tüketim Cihazları 904 307 1 570 902 1 937 886 2 913 488
3 083 900 Telekomünikasyon
Cihazları
534 825 547 906 537 407 603 437 765 871 Diğer Profesyonel
ve
Endüstriyel Cihazlar
147 624 176 509 203 161 310 864 351 609
Askeri Elektronik Cihazları
19 400 22 405 50 521 55 880 55 500
Bilgisayar Cihazları 40 484 32 884 31 852 42 221 57 287
TOPLAM 1 696 752 2 411 528 2 833 079 4 029
329
4 445 489
Kaynak : DTM ve TESİD Verileri
İthalat
Elektronik sanayi sektör ithalatı 2003 yılında 6 milyar dolar değerindeyken 2005 yılında 10.8 milyar dolara yükselmiştir.
Türk Elektronik sanayi bileşenler alt sektörünün gerçek önemi elektronik sanayi içinde stratejik konumundan kaynaklanmaktadır. Sektörün ürettiği mamuller, diğer alt sektörlerin girdisidir. Elektronik Sanayi toplam üretimi içinde en düşük paya sahip olan bileşenler alt sektörü, ithalatta büyük paya sahiptir. Bu ithalatın en önemli kalemleri TV tüpleri, devre elemanları, bobin ve transformatörler, akustik elemanlar, bağlantı elemanları, elektronik röleler, baskılı devreler ve aksam parçalarıdır. TV tüpleri ithalatının yapıldığı başlıca ülkeler Polonya, Çek Cumhuriyeti, Litvanya, Almanya ve Macaristan olarak sıralanmaktadır.
Elektronik Sanayi Sektör İthalatı (Milyon $)
2003 2004 2005
6 045 8 940 10 835
Kaynak : DTM ve TESİD Verileri
Elektronik Sanayi İthalatının Alt Sektörlere Göre Dağılımı (Bin $ . )
Sektör 2003 2004 2005
Bileşenler 1 735 048 2 309 962 1 990 464
Tüketim Cihazları 617 070 991 736 1 056 873
Telekomünikasyon Cihazları
1 096 849 1 911 027 2 330 160 Diğer Profesyonel
ve
Endüstriyel Cihazlar
1 260 567 2 182 932 3 172 027
Bilgisayar Cihazları 1 335 569 1 544 482 2 285 744
TOPLAM 6 045 103 8 940 139 10 835 268
Kaynak : DTM ve TESİD Verileri
DÜNYA TİCARETİ
21.yüzyıla girerken dünyada elektronik sanayinin tartışılmaz önderliğini görmekteyiz.
Elektronik sanayine öncelik veren bir politika izleyen ülkelerin, kısa sürede gelişmişlik düzeyinde büyük aşama kaydettiğine ilişkin pek çok örnek gösterilebilir. Son yıllarda hızla kalkınan Uzak Doğuda Kore, Tayvan ve Singapur, Avrupa’da ise Finlandiya ve İspanya’nın böyle bir politika izlediği görülmektedir. Bu durum elektronik sanayini özendirme ve yatırımlar ile sağlanmıştır. Bu politikaların temelini ARGE’ye verilen önem ve destek oluşturmaktadır.
Dünyanın girmekte olduğu bilgi teknolojileri çağının alt yapısını tümüyle elektronik sanayi ürünleri oluşturacaktır. Pazarı çok dinamik bir biçimde büyüyen bu alandaki gelişmeler olağanüstü hızlı, rekabet ise çok acımasız olacaktır.
2004 yılında elektronik sanayi toplam dünya ihracatı 1.1 trilyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Çin, Japonya, ABD, Almanya ve Meksika önemli elektronik ihracatçısı
ülkelerdir. Türkiye’nin dünya elektronik sanayi ihracatı içindeki payı yaklaşık %0.3’dür.
Elektronik sanayi dünya ithalatının değeri ise 2003 yılında 1.4 trilyon dolar değerindedir.
Dünya ithalatında önemli ülkeler arasında ABD, Çin, Almanya ve Hong Kong yer almaktadır.
Dünya İhracatında Önde Gelen Ülkeler ve İhracat Değerleri (Değer: Bin $, SITC No: 751, 752, 759, 761, 762, 763, 764, 771, 772, 773, 774, 776)
Ülke Adı 2003 2004
Çin 131 983 349 191 327 774 Japonya 107 706 249 124 533 199
ABD 103 918 231 107 714109
Almanya 80 070 756 102 871 542 Singapur 73 850 204 91 423 894
Kore 67 501 348 87 397 843
Meksika 44 869 677 100 177 538 İngiltere 43 044 208 43 582 272 Türkiye 2 881 903 4 098 672
Kaynak: http://www.intracen.org
Dünya İthalatında Önde Gelen Ülkeler ve İthalat Değerleri
(Değer : Bin $, SITC No: 751, 752, 759, 761, 762, 763, 764, 771, 772, 773, 774, 776)
Ülke Adı 2003 2004
ABD 213 824 085 236 326 186 Çin 114 154 910 152 277 335 Hong Kong 88 060 524 76 235 043 Almanya 81 421 265 98 076 880 Japonya 64 112 434 75 557 237 İngiltere 55 455 977 68 479 814 Meksika 40 052 802 48 084 214 Kore 36 899 928 41 542 100 Türkiye 5 360 013 7 850 034
Kaynak: http://www.intracen.org
