KANITA DAYALI TIP KANITA DAYALI TIP
Kanıta Dayalı Tıp (KDT)
Kişinin bireysel klinik deneyimi ile sistemik taramalar sonucunda elde edilen en iyi bilimsel y ve klinik kanıtları birleştirerek kullanması
bir başka deyişle
Hastaların tanı ve tedavi sürecinde karar
verirken mevcut en iyi kanıtların, hekimin klinik verirken mevcut en iyi kanıtların, hekimin klinik deneyimi ve hastanın değerleri ile birlikte
dikkatli, özenli ve akıllıca kullanılması
Niçin KDT ?
yeni bilgilere gereksinim
geleneksel bilgi kaynaklarının yetersizliğig g y y ğ
tıp dergilerini okumak için zamanın kısıtlı olması gibi sorunlar
bilgiye ulaşma araç ve yöntemlerindeki gelişim t l ğl k l d ki f k d l ğ
toplumun sağlık alanındaki farkındalığının ve bilgiye ulaşımının artması
gibi gelişmeler KDT’ye ilgiyi artırmıştır.
KDT
Kanıta dayalı tıbbın üç öğesi:
En iyi kanıtlar
En iyi kanıtlar
Hekimin klinik deneyimi
Hastanın değerleri
Kanıt kendi başına karar vermez Kanıt kendi başına karar vermez ancak sürece katkıda bulunabilir.
Kanıta dayalı tıp sorun temelli bir Kanıta dayalı tıp, sorun temelli bir
yaşam boyu öğrenme sürecidir.
Tarihçe
Kanıta dayalı tıbbın temelini oluşturan çalışmalar Prof. Archibald Cochrane’ın 1972 ve Dr. Ian
Chalmers’ın 1989 yıllarındaki kitaplarında ortaya konmuştur.
Bu alandaki yöntemler Mc Master Üniversitesi’nden David Sackett ve Gordon Guyatt tarafından
geliştirilmiştir.
‘Kanıta dayalı tıp’ ifadesi ilk kez Guyatt’ın 1992 tarihli makalesinde yer almıştır.
KDT ‘de Beş Basamak Yaklaşımı
1. Gereksinim duyulan bilgiyi doğru, uygun ve cevaplanabilir bir soruya dönüştürmek
2. Soruyu yanıtlayabilecek en yararlı kanıtı araştırmak
3. Elde edilen kanıtın geçerliliğini (gerçeğe yakınlığını) ve uygulanabilirliğini eleştirel olarak değerlendirmek
4. Kanıta ilişkin değerlendirmeyi, deneyim ve hastaya özgü değerler çerçevesinde bütünleştirerek karara varmak
5. Süreci değerlendirmek
1. Soruyu oluşturmak
‘P’ Patient/Problem– Hasta/Sorun: Sizinkine benzer bir hasta grubunu nasıl tanımlarsınız?
‘I’ Intervention – Müdahale: Hangi inceleme, girişim ya da tedaviyi planlarsınız?
‘C’ Comparison – Karşılaştırma: Planladığınız müdahalenin en önemli alternatifi nedir?
‘O’ Outcome – Çıktı: Sonuçta neyi amaçlıyorsunuz?
Bu kriterleri göz önünde tutarak soruyu oluşturmak Bu kriterleri göz önünde tutarak soruyu oluşturmak
Soruyu oluştururken iki ek kriteri de düşünmek gerekir:
Soru türü: Etyoloji,tanı, tedavi, prognoz ya da korunmayla mı ilgili?
Çalışma türü: Soru türüne uygun çalışma türü nedir?
Etyoloji Kohort çalışmalar
Tanı Kontrollü çalışmalar
Tedavi Çift-kör randomize kontrollü çalışmalar
Prognoz Kohort çalışmalar Olgu kontrol olgu
Prognoz Kohort çalışmalar, Olgu kontrol, olgu serileri
Korunma Randomize kontrollü çalışmalar, kohort çalışmalar
2. Kanıtları aramak
Elektronik bilgi kaynakları:
PubMed: www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/g p
Cochrane Database: www.cochrane.org/
Uptodate: www.uptodate.com/home/index.html
Tam metin makalelere Tam metin makalelere
Hacettepe Üniversitesi Kütüphaneleri üzerinden proxy ayarı ile ulaşılabilir.
3. Kanıtların değerlendirilmesi
Kanıtların geçerliği ve uygulanabilirliği:
Makalenin geçerliğini değerlendirmek için “araç ö t ” bölü ü b k l bili B bölü d ve yöntem” bölümüne bakılabilir. Bu bölümde araştırmacılar geçerlikle ilgili konuları doğrudan ya da dolaylı olarak belirterek çalışmanın
bilimsel ve nesnel değeri ile ilgili bilgiler verir.
Sonuçların kliniğe uygunluğu ve hastaya
Sonuçların kliniğe uygunluğu ve hastaya uygulanabilirliği (sonuç, yan etki, maliyet ve tedavi süreleri açısından) değerlendirilir.
Kanıt Düzeyleri
1a 1b 1c 1c 2a 2b 2c 3a 3b 3b 3c 4 5
Öneri Değerleri
A
tutarlı 1. düzey çalışmalarB
t t l 2 d 3 dü l l 1 düB
tutarlı 2 ya da 3. düzey çalışmalar veya 1. düzey çalışmalardan hesaplanarak elde edilen sonuçlarC
4. düzey çalışmalar veya 2 ya da 3.düzey çalışmalardan hesaplanarak elde edilen sonuçlarD
5.düzey çalışmalar veya herhangi bir düzeyde tutarlılığı, güvenirliği şüpheli çalışmalar4. Karara varmak
En iyi kanıtlara ulaşılmıştır.
Hekimin benzer olgularda farklı müdahalelerde Hekimin benzer olgularda farklı müdahalelerde deneyimi vardır.
Hastanın biyolojik, psikolojik ve sosyal koşulları bilinmektedir.
Üç bileşenin ortak değerlendirilmesi sonrasında uygun müdahaleye karar verilecektir.
5. Süreci değerlendirmek
Önceki dört basamakta uygun davranışı sergilemiş midir?
Müdahale istenilen sonucu vermiş midir?
Benzer olgular için bir yönetim planı oluşturabilmiş midir?ş ş
KDT uygulamalarının yararları
Hasta bakımında hataları en aza indirmek
Tedavi maliyetlerini azaltmak
Hasta bakım kalitesini en uygun hale getirmek
Hekime öz-yönelimli, yaşam boyu öğrenme becerilerini kazandırmak
KDT uygulamalarındaki sorunlar
Bilgi kaynaklarına ve bunlara ulaşacak teknolojiye sahip olmak
Bilgi kaynaklarına ulaşma ve onları eleştirel değerlendirebilme becerisine sahip olmak
KDT uygulamalarına yönelik beklenen tutumu yg y geliştirmiş olmak
Örnek Olgu
Ayşe Hanım, 66 yaşında, uzun yıllardır hipertansiyon tedavisi görmekte olan bir hastadır. Ailede inme öyküsü vardır.
hastadır. Ailede inme öyküsü vardır.
Ayşe Hanım yalnız yaşamakta, bir yardım
derneğinde aktif olarak çalışmakta ve haftada birkaç kez 3-4 kilometrelik yürüyüşler
yapmaktadır.
Ayşe Hanım tedavi olarak beta-bloker almaktadır ve tedaviden memnundur.
Ayşe Hanımı’ın oğlu yakın zamanda hipertansiyon tanısı almış ve ACE inhibitörü kullanmaya
başlamıştır.
Ayşe Hanım’ın oğlu uzun bir süredir annesine
uygulanan tedavinin hala uygun bir tedavi olduğu ile ilgili kaygılarını annesiyle paylaşmış, Ayşe Hanım da durumu görüşmek üzere hekime başvurmuştur.
Bu olgu ile ilgili uygun bir soru oluşturunuz.
Soru sormak
Yaşlı hastalarda kan basıncının kontrol edilmesinde ve yan etkilerin en aza indirilmesinde ACE
inhibitörleri beta-blokerlerden daha mı etkilidir?
Bu soru tedavi sorusu olduğu için en uygun kanıtlar bu iki ilacı karşılaştıran randomize kontrollü çalışmalardan elde edilecektir
çalışmalardan elde edilecektir.
ÖDEV ÖDEV
Grupta yer alan öğrenciler ikişerli olarak bu ödevi yapacaklardır.
Öncelikle istedikleri, tanıklık ettikleri, yaşadıkları bir hastalık sürecinden yola çıkarak bir olgu
hazırlayacaklardır.
Bu olguyla ilgili uygun soruyu, bu soruyu şekillendirirken geçirdikleri süreci, soru oluştururken kullanılan 4 kriteri ve soru türü ile çalışma türünü de belirterek rapor edeceklerdir.
teşekkürler.