Yüzme Egzersizine Katılan Kadınların Egzersiz Motivasyonlarının İncelenmesi

(1)

Yüzme Egzersizine Katılan Kadınların Egzersiz Motivasyonlarının İncelenmesi

Gizem KARAKAŞ, İpek EROĞLU KOLAYİŞ, Ersin ESKİLER Sakarya Üniversitesi,

Spor Bilimleri Fakültesi E-posta: gdogduay@sakarya.edu.tr

ÖZ

Çalışmanın amacı, serbest zamanlarında yüzme egzersizine katılan kadınların egzersiz motivasyonlarının farklı değişkenler açısından incelenmesidir. Bu doğrultuda Adapazarı Belediyesi tarafından düzenlenen “Çocuklar Okula Anneler Havuza” adlı sosyal sorumluluk projesi kapsamında yüzme egzersizine katılan ve tesadüfi örneklem yöntemiyle seçilen 120 anne gönüllü katılım sağlayarak çalışmanın örneklem grubunu oluşturmuştur.

Çalışmanın verilerinin toplanmasında Rogers ve Morris (2003) tarafından geliştirilen, Gürbüz vd. (2006) tarafından Türkçe geçerlilik ve güvenirliliği yapılan Rekreasyonel Egzersiz Motivasyon Anketi (REMM) kullanılmıştır. Anket beceri gelişimi, sağlık, vücut ve dış görünüm, rekabet, sosyal ve eğlence olmak üzere toplam beş alt boyuttan oluşmaktadır. Verilerin çözümlenmesinde betimsel istatistikler yapıldıktan sonra değişkenlere göre anketin alt boyutlarında anlamlı farklılık olup olmadığını belirlemek amacıyla tek yönlü varyans analizi kullanılarak anlamlılık düzeyi 0.05 olarak ele alınmıştır. Yapılan analizler sonucunda, yaş, gelir düzeyi, egzersize katılım süresi, katılım sıklığı ve egzersiz deneyimi değişkenlerine göre anketin alt boyutlarının birçoğunda anlamlı farklılıklar bulunmuş ve bu değişkenlerin katılımcıları egzersize güdülenmelerinde etkili olduğu görülmüştür.

Anahtar sözcükler: Rekreasyon, Egzersiz, Motivasyon, REMM.

GİRİŞ

Bir ülkede sağlıklı bir toplumun oluşmasında, sağlıklı nesillerin yetiştirilmesinde annenin ve kadının toplumdaki yeri ve rolü büyüktür (Kutlu, 2013). Ancak, kadınlar zamanlarının büyük çoğunluğunu ev ve iş yaşantısına ayırmakta, toplumun yüklediği rolleri yerine getirme konusunda baskılanmaktadırlar.

Ev ve iş yaşamından arta kalan serbest zamanlarda kimi kadınlar kendilerine vakit ayırmakta zorluk çekseler de yaşam kaliteleri çerçevesinde belli amaçlara yönelik hedefler doğrultusunda güdülenmeleri kaçınılmazdır. Bu amaçlar arasında fiziksel ve ruhsal sağlık için önem teşkil eden egzersiz, insanların farklı nedenlerden dolayı güdülendiği bir araçtır. İnsanlar herhangi bir sebeple egzersize yönelik motive olabilirler.

Bireylerin rekreatif spor etkinliklerine neden katıldığı uzun zamandır bilim adamlarının ilgisini çeken bir konudur (Ardahan, 2013b). Güngörmüş vd. (2014) farklı kültürlerde bireylerin fiziksel aktiviteye veya rekreasyonel amaçlı egzersize katılımlarında rol oynayan motivasyonel faktörlerin belirlenmesine yönelik çalışmaların önem kazandığını belirtmişlerdir. Bireyleri bu tür etkinliklere motive eden gerekçelerin bilinmesi ve tespit edilmesi için spor, egzersiz ve rekreasyon bilimlerinde birçok çalışma yapılmıştır. Bu çalışmalar daha çok bireylerin rekreatif spor etkinliklerine katılımlarının nedenlerini açıklamaya dönüktür (Ardahan, 2013b). İnsanların pasif yaşantıdan daha aktif yaşama geçebilmesi için gereken motivasyon sağlamanın başlıca yollarından biri, düzenli fiziksel aktiviteye yönelmektir (Çeker vd. 2013). Arslan ve Altay (2009) bireyi davranışa iten gücün ne olduğunu saptayan güdülerin belirlenmesi gerektiğini savunurken; Aaltonen vd. (2014) fiziksel uygunluk, ustalık, fiziksel aktivitenin sosyal yönü, psikolojik durumu, eğlence, gönüllülük, diğerlerinden daha iyi olma/görünme ile ilişkili motivasyon aktif insanlar için daha önemli olduğunu savunmaktadır.

Hausenblas vd. (2004) benlik sunumu ve egzersiz adlı çalışmasında, insanların sağlık, eğlenmek, başkalarıyla bir arada olmak, psikolojik nedenler, kilo kontrolü, kas gelişimi, fiziksel görünüş, fiziksel imaj gibi nedenlerle güdülendiklerini belirtmişlerdir. Yağmur (2006)’ a göre ise bireylerin rekreatif faaliyetlerini dürtüler belirler ve insanların seçtikleri faaliyetler motivasyonlarına ve motivasyon düzeylerine bağlıdır. Kadının fiziksel aktiviteye katılma nedenlerinin başında fiziksel ve psikolojik sağlık gelmektedir. İnsanlar, beden şeklini korumak ya da ideal beden ölçülerine sahip olmak için akupunktur, cerrahi operasyon, ilaç tedavisi, diyet, fiziksel aktivite ve egzersiz gibi metotları kullanmaktadırlar. Kadınların bedenlerine yönelik algılarının erkeklerden daha fazla olması, daha zayıf

(2)

görünme isteği ve sıkı bir beden yapısına sahip olma arzusu kadınların fiziksel aktiviteye katılımında önemli bir güdüleyici faktör olmaktadır. İdeal beden yapısı için başvurulan yollardan birisi olan fiziksel aktivite son zamanlarda pek çok insanın tercih ettiği bir yöntemdir. Fiziksel etkinlikler yolu ile bireyler yeni bir fiziki görünüme ulaşma şansı bulurken, bu yeni görünümle birlikte vücutlarının fiziksel zindelik özellikleri hakkında olumlu düşüncelere de sahip olurlar (Aşçı vd. 2008).

İnsan sağlığı için egzersizin vazgeçilmez önemi vardır. Düzenli aralıklarla (bir gün) haftada üç gün, düşük-orta şiddette, 30-60 dk yapılan egzersizler kadınların fizyolojik (kardiyovasküler sağlık) ve psikolojik sağlığına katkıda bulunur. Şişmanlığın zararlarını azaltır (Ağaoğlu, 2015). Egzersizin fizyolojik, psikolojik yararlarının kadınlar tarafından değerlendirilmesi ve farkına varılmasıyla birlikte egzersize yönelim artmaktadır. Egzersizden alınan haz kadınların egzersize daha çok yönelmesine sebep olmakta, moral ve motivasyon bozukluğu ile buna bağlı katılımın sonlandırılmasının önüne geçmektedir.

Mutlu (2008)’ a göre bireylerin rekreatif etkinliklere katılmalarında dışsal faktörlerden daha çok içsel faktörler ön plana çıkmaktadır ve içsel motivasyon düzeyi ise boş zamanı algılama, boş zaman aktivitelerine yönelik bireyin geliştirdiği tutum ve boş zaman aktivitelerine katılımın önündeki engellerin algılanması gibi faktörlerden etkilenir. Serbest zaman etkinliği kadınların, ev içi alandaki sorumluluklardan ve evin rutin pratiklerinden uzaklaşma olanağını sağlamaktadır. Ancak kadının serbest zaman kullanımını etkileyen önemli etkenler vardır. İçinde yaşadığı dönem, yaşam bileşimi ve çevre, para, tesisler, toplumsal sınıf, evlilik ve anne olma durumu, zaman yokluğu ve bakım etiği bu zorluklardan en önemlileridir. Bu zorluklar, kadınların serbest zaman olanaklarını değiştirebilmekte ya da engelleyebilmektedirler (Aşçı vd. 2008; Şalvarcı Türeli, 2013). Kadınların egzersiz yapmaktan vazgeçme nedenlerinden bazıları da vakit bulamama ve motivasyon kaybıdır (Ardahan, 2013a).

Kadınlar bu etkinliklere katılmakta çeşitli zorluklarla karşılaşsalar da etkinliklerin yaşamları için önemli olması onların zorluklara yönelik stratejiler geliştirmelerine yol açmaktadır ve etkinliklere katılmanın bir yolunu bulabileceklerine işarettir (Aşçı vd. 2008). Kazak da (2004), güdüsel yönelimleri belirlemek ve katılımı sürdürmek için kişinin egzersiz ortamında karşılaşmış olduğu durumların önemli olduğunu vurgulamaktadır.

Toplumsal rollerden dolayı kadınların egzersize katılmalarında yaşadıkları sıkıntılar onların motivasyonlarına bağlı olarak üstesinden gelinir bir hal alabiliyor ya da egzersizi bırakma noktasında sonlanabiliyor. Aşçı vd. (2008) yaptıkları çalışmasında kadınların “kendime ait bir alan yaratmak için, stres/yalnızlık/ev yaşamından kaçmak için, içinde bulundukları durum nedeniyle hiç bir işe yaramadıklarını düşündükleri ve fiziksel olarak sağlıklı bir yaşam için egzersize katıldıklarını belirtmişlerdir. Dolayısıyla egzersize katılım amaçları ve motivasyonu kişiden kişiye farklılık gösterebilir ve herkes aynı egzersizden aynı çıktıyı almayabilir. Kişilerin farklı motivasyonları doğrultusunda katıldıkları aynı yüzme egzersizlerinin de buna dahil olduğu düşünülmektedir. Bu düşünceye paralel olarak çalışmanın amacı yüzme egzersizine katılan kadınların egzersiz motivasyonlarının farklı değişkenler açısından incelenmesidir.

YÖNTEM

Bu çalışmada Adapazarı Belediyesi tarafından 2014 yılı içerisinde düzenlenen “Çocuklar Okula Anneler Havuza” adlı sosyal sorumluluk projesi kapsamında kış döneminde iki buçuk ay süreyle yüzme egzersizine katılan 400 anne çalışmanın evrenini oluşturmaktadır. Çalışmanın örneklem grubunu ise tesadüfi örneklem yöntemiyle seçilen ve projeye sürekli katılım gösteren 120 anne oluşturmaktadır.

Çalışmada örneklem grubuna ait verilerin toplanması amacıyla Rogers ve Morris (2003) tarafından geliştirilen ve Gürbüz vd. (2006) tarafından Türkçe geçerlilik ve güvenirliliği yapılmış olan Rekreasyonel Egzersiz Motivasyon Anketi (REMM) kullanılmıştır. REMM’in alt boyutları bireylerin neden rekreatif egzersize motive olduğunu sorgulayan bir ölçektir (Ardahan, 2013b). Bireyleri egzersiz yapmaya yönlendiren güdüler “Kesinlikle Katılmıyorum (1) ” ve “Kesinlikle Katılıyorum” (5) şeklinde 5’li Likert tipi ölçek üzerinde değerlendirilmektedir (Gürbüz vd. 2006). Anket beceri gelişimi, sağlık, vücut ve dış görünüm, rekabet, sosyal ve eğlence olmak üzere beş alt boyuttan ve 66 sorudan

(3)

oluşmaktadır. Çalışmada ölçeğin alt boyutlarına göre Cronbach Alpha iç tutarlılık katsayıları 0.93 (beceri gelişimi), 0.91(rekabet), 0.84 (vücut ve dış görünüm), 0.85 (sosyal ve eğlence), 0.84 (beceri gelişimi) şeklinde bulunmuştur. Cronbach alfa değerleri orijinal çalışmaya (Gürbüz vd. 2006) yakın değerler içerdiğinden bu çalışma için kullanılmaya uygun bulunmuştur.

Katılımcıların demografik bilgilerine ait verilerin değerlendirilmesinde betimleyici istatistikler yapıldıktan sonra değişkenlere göre anketin alt boyutlarında anlamlı farklılık olup olmadığını belirlemek amacıyla tek yönlü varyans analizi one-way ANOVA testi kullanılmış ve farkın hangi gruplardan kaynaklandığının tespiti içinse post-hoc testlerden LSD çoklu karşılaştırma testi uygulanmıştır. Verilerin istatistiksel analizinde 0.05 anlamlılık düzeyi ele alınmıştır.

ANALİZ VE BULGULARIN YORUMLANMASI

Tablo 1. REMM Ölçeği Alt Boyutlarına İlişkin Dağılımlar

n Ort SS

Beceri Gelişimi 120 3.74 .72

Sağlık 120 3.99 .64

Rekabet 120 3.03 .91

Vücut ve Dış Görünüm 120 3.68 .69

Sosyal Eğlence 120 3.59 .73

Tablo 1 incelendiğinde, katılımcıları rekreasyonel egzersize güdüleyen birinci faktörün sağlık olduğu ve bunu sırasıyla beceri gelişimi, vücut ve dış görünüm, sosyal ve eğlence ve rekabet faktörünün izlediği tespit edilmiştir.

Tablo 2. Katılımcıların Demografik Özellikleri

Yaş n %

20 yaş ve altı 14 11.7

21-30 yaş arası 66 55

31-40 yaş arası 22 18.3

41yaş ve üzeri 18 15

Toplam 120 100

Gelir Düzeyi n %

1000TL ve altı 40 33.3

1001-2000TL arası 40 33.3

2001-3000TL arası 22 18.3

3001TL ve üzeri 18 15

Toplam 120 100

Eğitim Durumu n %

İlkokul-Ortaokul 14 11.7

Lise 38 31.7

Üniversite 68 56.7

Toplam 120 100

Araştırmaya dâhil olan katılımcılara ait demografik özellikler Tablo 2’de incelendiğinde, katılımcıların büyük bir çoğunluğunun (%55 oranla) 21-30 yaş aralığında olduğu ve bu yaş aralığını sırasıyla; 31-40 yaş (%18,3), 41 yaş ve üzeri (%15), 20 yaş ve altı (%11,7) yaş gruplarının takip ettiği gözlemlenmektedir.

Katılıcıların gelir düzeyleri açısından dağılımları incelendiğinde; 1000TL ve altı (%33,3) gelire sahip katılımcılar ile 1001-2000TL arası (%33,3) gelire sahip katılımcıların eşit şekilde dağıldığı ve diğer yandan 2001-3000TL arası (%18,3) ve 3001 TL ve üzeri (%15) gelire sahip katılımcıların oluşturduğu gruplar sıralanmaktadır. Katılımcıların, %56,7’sinin üniversite, %31,7’sinin lise ve %11,7’sinin ise ilkokul-ortaokul seviyesinde bir eğitime sahip oldukları görülmektedir.

Tablo 3. Katılımcıların Aktivitelere Katılım Durumları

Katılım Amacı n % Egzersiz Deneyimi n %

Form Koruma 42 35 6 ay ve daha az 29 24.2

Kilo Kontrolü 46 38.3 7-12ay 21 17.5

Rahatlama 43 35.8 1-2 yıl 18 15

Sağlık 63 52.5 3-4 yıl 24 20

Sosyalleşme 17 14.2 4yıldan fazla 26 21.7

Katılım Sıklığı n % Katılım Süresi n %

Haftada 1’den az 10 8.3 1 saatten az 29 24.2

Haftada 1-3kez 62 51.7 01:00-01:59 arası 65 54.2

Haftada 4-7kez 44 36.7 02:00-02:59 arası 26 21.7

(4)

Tablo 3’te katılımcıların aktivitelere katılma durumları incelendiğinde, %52,5’nin sağlık amacıyla,

%51,7’sinin haftada 1-3 kez, %54,2’sinin 01:00-01:59 saat aralıklarında ve %24.2’sinin de 6 ay ve daha az süreli egzersiz deneyimine sahip olarak katılımlarını gerçekleştirdikleri görülmektedir.

Tablo 4. Yaş Değişkenine Göre Katılımcıların Anketten Aldıkları Alt Boyut Puanlarına İlişkin ANOVA Tablosu

n Ort SS F p Anlamlı Fark

Beceri Gelişimi

20≤yaş 14 3.86 .95

4.593 .004* A-C

B-C

21-30yaş 66 3.91 .67

31-40yaş 22 3.31 .50

41≥yaş 18 3.56 .72

Toplam 120 3.74 .72

Sağlık

20≤yaş 14 3.95 .55

4.462 .005*

D-A D-B D-C

21-30yaş 66 3.98 .64

31-40yaş 22 3.71 .58

41≥yaş 18 4.41 .57

Toplam 120 3.99 .64

Rekabet

20≤yaş 14 3.57 .92

12.112 .000*

A-C B-C A-D B-D C-D

21-30yaş 66 3.26 .84

31-40yaş 22 2.71 .79

41≥yaş 18 2.15 .53

Toplam 120 3.03 .91

Vücut ve Dış Görünüm

20≤yaş 14 3.80 .68

2.746 .046* A-C

B-C

21-30yaş 66 3.78 .73

31-40yaş 22 3.32 .52

41≥yaş 18 3.66 .59

Toplam 120 3.68 .69

Sosyal ve Eğlence

20≤yaş 14 3.81 .69

2.313 .080 -

21-30yaş 66 3.60 .70

31-40yaş 22 3.26 .67

41≥yaş 18 3.77 .83

Toplam 120 3.59 .73

A=20≤yaş;B=21-30yaş;C=31-40yaş;D=41≥yaş;*p<0.05

Katılımcıların yaş değişkenine göre ANOVA sonuçlarının incelendiği tablo 4’te beceri gelişimi, rekabet ile vücut ve dış görünüm alt boyutlarında 31-40 yaşın 20 ≤ yaş ile 21-30 yaş arasında; yine rekabet ve sağlık alt boyutlarında ise 41 ≥ yaş ile diğer yaş grupları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunduğu görülürken (p<0,05); sosyal ve eğlence alt boyutunda yaş grupları arasında herhangi bir anlamlı istatistiksel farklılık bulunmamıştır (p>0,05).

Tablo 5. Gelir Değişkenine Göre Katılımcıların Anketten Aldıkları Alt Boyut Puanlarına İlişkin ANOVA Tablosu

Beceri Gelişimi

1000TL ≤ 40 3.90 .69

2.215 .090 -

1001-2000TL 40 3.81 .69

2001-3000TL 22 3.61 .77

3001TL ≥ 18 3.42 .72

Toplam 120 3.74 .72

Sağlık

1000TL ≤ 40 4.00 .69

.787 .504 -

1001-2000TL 40 3.95 .64

2001-3000TL 22 3.89 .59

3001TL ≥ 18 4.19 .56

Toplam 120 3.99 .64

Rekabet

1000TL ≤ 40 3.14 .81

7.567 .000*

A-D B-D C-D

1001-2000TL 40 3.34 .76

2001-3000TL 22 2.93 1.0

3001TL ≥ 18 2.22 .84

Toplam 120 3.03 .91

1000TL ≤ 40 3.77 .67

1.584 .197 -

1001-2000TL 40 3.77 .73

2001-3000TL 22 3.45 .72

3001TL ≥ 18 3.54 .52

Toplam 120 3.68 .69

Sosyal ve Eğlence

1000TL ≤ 40 3.61 .81

.644 .589 -

1001-2000TL 40 3.68 .68

2001-3000TL 22 3.51 .59

3001TL ≥ 18 3.42 .81

Toplam 120 3.59 .73

A=1000TL≤;B=1001-2000TL;C=2001-3000TL;D=3001TL ≥;*p<0.05

Tablo 5’te gelir değişkenine göre katılımcıların anketten aldıkları alt boyut puanlarına ilişkin ANOVA sonuçları incelendiğinde yalnızca rekabet alt boyutunda 3001≥TL ile diğer tüm gelir düzeyleri arasında istatistiksek olarak anlamlı farklılık bulunmuştur (p<0.05).

(5)

Tablo 6. Eğitim Değişkenine Göre Katılımcıların Anketten Aldıkları Alt Boyut Puanlarına İlişkin ANOVA Tablosu

Beceri Gelişimi

İlkokul-Ortaokul 14 3.45 .76

4.224 .017* C-A

C-B

Lise 38 3.56 .69

Üniversite 68 3.90 .69

Toplam 120 3.74 .72

Sağlık

.461 .632 -

Lise 38 3.91 .54

Toplam 120 3.99 .64

Rekabet

3.699 .028* C-A

Lise 38 2.89 .93

Toplam 120 3.03 .91

1.954 .146 -

Lise 38 3.56 .50

Toplam 120 3.68 .69

Sosyal ve Eğlence

.250 .779 -

Lise 38 3.52 .67

Toplam 120 3.59 .73

A=İlkokul-Ortaokul;B=Lise;C=Üniversite;*p<0.05

Tablo 6 incelendiğinde, eğitim değişkeninde beceri gelişimi (üniversite ile ilkokul-ortaokul ve lise arasında) ve rekabet alt boyutlarında (ilkokul-ortaokul ile üniversite) istatistiksel olarak anlamlı farklılık bulunmuştur (p<0.05). Diğer alt boyutlarda herhangi bir farklılığa rastlanılmamıştır (p>0.05).

Tablo 7. Süre Değişkenine Göre Katılımcıların Anketten Aldıkları Alt Boyut Puanlarına İlişkin ANOVA Tablosu

Beceri Gelişimi

1≤saat 29 3.51 .76

3.029 .052* C-A

01:00-01:59 65 3.75 .73

02:00-02:59 26 3.99 .59

Toplam 120 3.74 .72

Sağlık

1≤saat 29 3.73 .67

3.463 .035* B-A

C-A

01:00-01:59 65 4.06 .59

02:00-02:59 26 4.11 .64

Toplam 120 3.99 .64

Rekabet

1≤saat 29 3.07 .88

1.431 .243 -

01:00-01:59 65 2.92 .98

02:00-02:59 26 3.27 .75

Toplam 120 3.03 .91

1≤saat 29 3.45 .73

2.267 .108 -

01:00-01:59 65 3.73 .68

02:00-02:59 26 3.80 .62

Toplam 120 3.68 .69

Sosyal ve Eğlence

1≤saat 29 3.28 .76

3.968 .022* B-A

C-A

01:00-01:59 65 3.64 .71

02:00-02:59 26 3.80 .66

Toplam 120 3.59 .73

A=1≤saat;B=01:00-01:59;C= 02:00-02:59;*p<0.05

Süre değişkenine göre katılımcıların anketten aldıkları alt boyut puanlarına ilişkin ANOVA bulgularının yer aldığı tablo 7’de görüldüğü üzere 02:00-02:59 arası aktiviteye katılanlar ile 1 saatten az aktiviteye katılanlar arasında beceri gelişimi, sağlık ile sosyal ve eğlence alt boyutlarında; 01:00-01:59 arası aktiviteye katılanlar ile1 saatten az aktiviteye katılanlar arasında ise sağlık ve sosyal ve eğlence alt boyutlarında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık elde edilmiştir (p<0.05). Rekabet ile sosyal ve eğlence alt boyutlarında ise herhangi bir farklılığa rastlanılmamıştır (p>0.05).

Tablo 8. Sıklık Değişkenine Göre Katılımcıların Anketten Aldıkları Alt Boyut Puanlarına İlişkin ANOVA Tablosu

Beceri Gelişimi

Haftada 1’den az 10 3.00 .58

7.107 .001* A-B

A-C

Haftada 1-3 kez 62 3.79 .65

Haftada 4-7 kez 44 3.89 .73

Toplam 116 3.76 .72

Sağlık

7.231 .001* A-B

A-C

Haftada 1-3 kez 62 4.07 .50

Haftada 4-7 kez 44 4.09 .66

Toplam 116 4.01 .62

(6)

Rekabet

1.261 .287 -

Haftada 1-3 kez 62 2.91 1.04

Haftada 4-7 kez 44 3.20 .80

Toplam 116 3.03 .92

2.622 .077 -

Haftada 1-3 kez 62 3.66 .68

Haftada 4-7 kez 44 3.82 .70

Toplam 116 3.69 .70

Sosyal ve Eğlence

1.328 .269 -

Haftada 1-3 kez 62 3.64 .75

Haftada 4-7 kez 44 3.60 .71

Toplam 116 3.59 .74

A=Haftada 1’den az;B=Haftada 1-3 kez;C=Haftada 4-7 kez;*p<0.05

Tablo 8’de gösterilen sıklık değişkinine göre katılımcıların anketten aldıkları alt boyut puanlarına ilişkin ANOVA analizlerinde beceri gelişimi ve sağlık alt boyutlarında haftada 1’den az sıklıkla aktiviteye katılanlar ile haftada 1-3 kez ve haftada 4-7 kez aktiviteye katılanlar arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık görülmüştür (p<0.05). Diğer alt boyutlarda herhangi bir farklılığa rastlanılmamıştır (p>0.05).

Tablo 9. Deneyim Değişkenine Göre Katılımcıların Anketten Aldıkları Alt Boyut Puanlarına İlişkin ANOVA Tablosu

Beceri Gelişimi

6ay ≤ 29 3.37 .79

3.991 .005 A-D

A-E

7-12ay 21 3.75 .72

1-2yıl 18 3.75 .48

3-4yıl 24 3.91 .55

4 yıl≥ 26 4.06 .71

Toplam 118 3.76 .71

Sağlık

6ay ≤ 29 3.87 .83

3.277 .014

A-E B-E C-E D-E

7-12ay 21 3.99 .53

1-2yıl 18 3.84 .52

3-4yıl 24 3.86 .52

4 yıl≥ 26 4.37 .52

Toplam 118 4.00 .63

Rekabet

6ay ≤ 29 2.72 .91

2.054 .092 -

7-12ay 21 3.40 .92

1-2yıl 18 2.91 .63

3-4yıl 24 3.19 .69

4 yıl≥ 26 3.08 1.14

Toplam 118 3.05 .91

6ay ≤ 29 3.43 .73

3.399 .012

A-B A-E B-C C-E

7-12ay 21 3.91 .63

1-2yıl 18 3.49 .60

3-4yıl 24 3.70 .53

4 yıl≥ 26 3.97 .68

Toplam 118 3.70 .67

Sosyal ve Eğlence

6ay ≤ 29 3.33 .82

1.708 .153 -

7-12ay 21 3.67 .71

1-2yıl 18 3.54 .64

3-4yıl 24 3.71 .62

4 yıl≥ 26 3.79 .73

Toplam 118 3.60 .73

A=6ay≤;B=7-12ay;C=1-2yıl;D=3-4yıl;E=4 yıl≥;*p<0.05

Tablo 9’da gösterilen deneyim değişkenine göre katılımcıların anketten aldıkları alt boyut puanlarına ilişkin ANOVA analizlerinde sağlık alt boyutunda 4 yıldan fazla deneyimi olanlar ile diğer tüm katılımcılar arasında; beceri gelişimi alt boyutunda 6 ay ve daha az deneyime sahip olanlar ile 3-4 yıl ve 4 yıldan fazla deneyime sahip olanlar arasında; vücut ve dış görünüm alt boyutunda ise 6 ay ve daha az ile 7-12 ay ve 4 yıldan fazla arasında, 3-4 yıl ile 7-12 ay ve 4 yıldan fazla deneyime sahip olan katılımcılar arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık tespit edilmiştir (p<0.05). Diğer alt boyutlarda herhangi bir farklılığa rastlanılmamıştır (p>0.05).

SONUÇ

Yüzme egzersizine katılan kadınların egzersiz motivasyonlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi amacıyla yapılan çalışmada, katılımcıların aktivitelere katılma durumları incelendiğinde, katılımcıların verdiği cevaplara oranla, çoğunluğunun, sağlık amacıyla (%52,5), haftada 1-3 kez (%51,7), 01:00-01:59 saat aralıklarında (%54,2) ve 6 ay ve daha az süreli egzersiz deneyimine (%24.2) sahip olarak katılımlarını gerçekleştirdikleri görülmektedir. Katılımcıların yaş değişkeninde “sosyal ve eğlence” alt boyutu dışında tüm alt boyutlarda; gelir (rekabet), eğitim (beceri gelişimi ve rekabet); süre (beceri gelişimi, sağlık, sosyal ve eğlence) sıklık (beceri gelişimi ve sağlık) ve egzersiz deneyimi değişkenlerinde

(7)

(beceri gelişimi, sağlık ve vücut ve dış görünüm) istatistiksel olarak anlamlı farklılık bulunmuştur (p<0.05).

Hausenblas vd. (2004)’ye göre insanlar fiziksel aktivitelere katılırken birçok nedene bağlı kalabilirler.

Genellikle göz önünde bulundurulan nedenler sağlık, eğlence, başkalarıyla birlikte olmak ve psikolojik faydalar elde etmektir. Serbest zamanlarında egzersiz yapan kişilerin fiziksel aktiflik, zihinsel sağlık, canlılık ve sosyal hareketlilik değerlerinin yükseldiğini belirtmektedirler (Tessier vd. 2007). Bireyleri rekreasyonel egzersize güdüleyen faktörlerin belirlenmesi amacıyla yapılan çalışmada, katılımcıları rekreasyonel egzersize güdüleyen faktörler bakımından sıralama yapıldığında sağlık, beceri gelişimi, vücut ve dış görünümü sırlamada ilk üç faktörü oluştururken sosyal ve eğlence ile rekabet faktörü ise sıralamanın sonunda yer almıştır (Güngörmüş vd. 2014). Sonuçlar çalışmamızla birebir paralellik göstermektedir (Tablo1). Rekreatif sporların neredeyse hepsinde sağlık amaçlı spor yapma birinci öncelik düzeyindedir. Dolayısıyla bireylerin rekreatif spora katılımdaki amaçları daha fazla sağlıktır (Ardahan, 2013b).

Cinsiyete göre kadınların daha çok sağlık için rekreasyon katılımlarını gerçekleştirdiği belirtilirken, bir başka çalışmada katılıma en çok güdüleyen faktörün beceri gelişimi olduğu belirtilmiştir (Ardahan, 2013a; Emir vd. 2014). Bayanların fiziksel aktivitelere katılma sebeplerinin en başında fiziksel görünümlerinden duydukları rahatsızlık ve öncelikle buna sebep olan aşırı yağ dokusundan kurtulmak gelmektedir (Cicioğlu vd. 2005). Kilo verdirmese dahi kadınların egzersiz yaptıkları zaman kendilerini daha iyi hissettiği tespit edilmiştir. Spora başlayan kadınların hareketsiz hayatlarına oranla daha enerjik ve ruhsal olarak daha iyi oldukları ve kadınların egzersiz deneyimlerinde temel psikolojik ihtiyaçlarının karşılanmasının etkili olduğu saptanmıştır (Hellmich, 2009; Öztürk ve Koca, 2012).

Yapılan analiz sonucunda çeşitli yaş grupları arasında farklılıklar tespit edilmekle birlikte, yaş arttıkça beceri gelişimi, rekabet, vücut ve dış görünüm faktörlerinin azaldığı; sağlık için katılım faktörünün ise arttığı görülmüştür (p<0.05). Sosyal ve eğlence faktörüyle ilgili yaş değişkeninde anlamlı bir sonuca varılamamıştır (p>0.05). Ardahan da (2013a) benzer şekilde 54 ve altı yaş grubunda sağlık ön planda iken, diğer alt boyutlar ile yaş arasında ters yönlü doğrusal bir ilişki olduğunu belirtmiştir. Güngörmüş vd. (2014) çalışmamızla paralel bir sonucuna vararak rekabet, vücut ve dış görünüm ve beceri gelişiminin yaşın azalmasıyla arttığını belirtirken sosyal ve eğlence alt boyutu ile sağlık alt boyutunda yaş açısından bir farklılık tespit edememişlerdir. Fiziksel aktiviteye katılım artan yaş ile azalmakta ve genç kuşaklar egzersize daha çok katılmaktadırlar (Çeker vd. 2013; Barışsever, 2014).

Gelir değişkenin de yalnızca rekabet alt boyutunda farklılık bulunurken gelirin azaldıkça rekabetin arttığı görülmüştür (p<0.05). Çalışmada diğer faktörler arasında anlamlı farklılık bulunamayışının nedeni katılımcıların gelir değişkenini rekabet faktörü dışında motivasyonel bir unsur olarak görmediklerini ortaya koymaktadır. Müderrisoğlu ve Uzun (2004) gelirin rekreasyonel tercihlerde en etkili faktörlerden biri olduğunu, rekreasyon etkinliklerine katılım ile gelir arasında bir ilişkinin olduğunu ifade etmişlerdir.

Eğitim düzeyi değişkeni ele alındığında, üniversite mezunu katılımcıların rekabet ve beceri gelişimi motivasyonlu katılımlarının daha az olduğu görülmüştür (p<0.05). Diğer alt boyutlarda eğitim ile ilişkili herhangi bir farklılık bulunamamıştır (p>0.05). Gelir ve eğitim düzeyi arttıkça bireylerin sağlık beklentisiyle veya gerekçesiyle rekreatif spora katılması artmaktadır ve diğer alt boyutlarda ise ters yönlü doğrusal bir ilişki vardır (Ardahan, 2013a). Güngörmüş vd. (2014) çalışmalarında katılımcıların yalnızca sağlık alt boyutuna ilişkin puanlarının eğitim durumu değişkenine göre anlamlı bir farklılık gösterdiğini belirtmiştir.

Yapılan diğer analiz sonuçlarına göre süre, sıklık ve egzersiz deneyimi değişkenlerinde gruplar arası farklılık gözlemlense de, katılım süresi, sıklığı ve egzersiz arttıkça beceri gelişimi ve sağlık alt boyutlarında da artış bulunmaktadır (p<0.05). Ayrıca katılım süresi arttıkça sosyal ve eğlence alt boyutlarında; egzersiz deneyimi arttıkça da vücut ve dış görünüm alt boyutlarında artış tespit edilmiştir (p<0.05).

(8)

Sonuç olarak, yüzme egzersizine katılan kadınların yaş, gelir, eğitim, egzersize katılım süresi, katılım sıklığı ve egzersiz deneyimlerinin kadınların egzersize güdülenmelerinde etkili olduğu görülmüştür.

KAYNAKÇA

Aaltonen, S., Rottensteiner, M., Kaprio, J., & Kujala, U.M. (2014). Motives For Physical Activity Among Active And İnactive Persons İn Their Mid‐30s.Scandinavian Journal Of Medicine & Science in Sports, 24(4), 727-735.

Ağaoğlu, S.A. (2015). Kadın Sağlığı ve Egzersiz. Journal of Sports and Performance Researches.6(2) 67-72.

Ardahan, F. (2013a). Bireyleri Rekreatif Spor Etkinliklerine Motive Eden Faktörlerin REMM Ölçeğini Kullanarak Çeşitli Demografik Değişkenlere Göre İncelenmesi: Antalya Örneği. Pamukkale Journal Of Sport Sciences, Vol.4, No.2, Pg:1-15.

Ardahan, F. (2013b). Rekreasyonel Egzersiz Güdüleme Ölçeğinin Rekreatif Spor Türüne Göre İncelenmesi: Antalya Örneği. Igdir University Journal Of Social Sciences, (4) 95-108.

Arslan, Y. ve Altay, F. (2009). İlköğretim Okul Takımlarındaki Erkek Öğrencilerin Spora Katılım Motivasyonlarının İncelenmesi. CBÜ BESBD, 4 (2). 59-66.

Aşçı, F.H., Koca, C., Bulgu, N. (2008). Türkiye’de Kadınların Fiziksel Aktiviteye Katılımlarının Toplumsal Sınıf ve Toplumsal Cinsiyet Ekseninde Analizi: Fiziksel Aktiviteye Katılım Kadının Toplumsal Konumunu Güçlendirici Bir Etkiye Sahip Olabilir Mi? TÜBİTAK, Araştırma Projesi, No:L16K345.

Barışsever, O. (2014). 18-70 Yaş Kadın ve Erkeklerde Egzersiz Faaliyetlerine İlişkin Katılım Motivasyonları (Lefkoşa Örneği). BasılamamışYüksek Lisans Tezi. Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Lefkoşa.

Cicioğlu, İ., Sökmen, T. ve Onay, M. (2005). Aerobik Dansın Orta Yaş Bayanlarda Bazı Fiziksel-Fizyolojik Parametreler Ve Kroner Kalp Hastalığı Risk Faktörleri Üzerine Etkileri. Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 1, 65–72.

Çeker, A., Çekin, R. ve Ziyagil, M.A. (2013). Farklı Yaş Gruplarındaki Kadın ve Erkeklerin Düzenli Fiziksel Aktiviteye Katılım Davranışının Değişim Basamakları. CBÜ Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 8(1).

Emir, E., Gürbüz, B. ve Öncü, E. (2014). Rekreasyonel Egzersize Katılımı Engelleyen ve Güdüleyen Faktörlerin Algılanmasındaki Farklılıklar. 13. International Sport Sciences Congress. Konya.

Güngörmüş, H.A., Yenel, F. Ve Gürbüz, B. (2014). Bireyleri Rekreasyonel Egzersize Güdüleyen Faktörlerin Belirlenmesi: Demografik Farklılıklar. International Journal Of Human Sciences, 11(1), 373-386.

Gürbüz, B., Aşçı, F. H. ve Çelebi, M. (2006). The Reliability And Validity Of The Turkish Version Of The

"Recreational Exercise Motivation Measure, 9th International Sport Sciences Congress, 1044, 3-5 November, Muğla, Turkey.

Hausenblas, H.A., Brewer, B.W. & Raalte, J. (2004) Self-Presentation And Exercise. Journal Of Applied Sport Psychology, 16:1, 3-18.

Hellmich, N. (2009). Quality Of Life İmproves With Exercise; Study Finds Women Feel Better Even İf They Do Not Lose Weight. USA TODAY.

Kazak, Z. (2004). Sporda Güdülenme Ölçeğinin Türk Sporcuları İçin Güvenilirlik ve Geçerlilik Çalışması. Hacettepe Journal Of Sport Sciences, 15(4), 191-196.

Kutlu, M. Y. (2013). Kadın Sağlığı Hastalıkları ve Bakımı. Palme Yayıncılık, Yenilenmiş 2.Baskı, Ankara.

Mutlu, İ. (2008). Egzersiz Yapan Kişilerin Boş Zamanlarına Yönelik Tutumları Üzerine Bir Araştırma (Kayseri İli Örneği). BasılamamışYüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde.

(9)

Öztürk, P. ve Koca, C. (2012). Egzersize Katılan Kadınların Motivasyonlarının Kendini Belirleme Kuramı ve Feminist Kültürel Çalışmalar Çerçevesinde İncelenmesi. 12. International Sport Sciences Congress. Denizli.

Rogers, H. & Morris, T. (2003). An Overview Of The Development And Validation Of The Recreational Exercise Motivation Measure (REMM), XIth European Congress Of Sport Psychology. Congress Proceedings Book, Copenhagen, Denmark.

Şalvarcı Türeli, N. (2013). Kadınların Serbest Zaman Etkinliklerine İlişkin Değerlendirme. II. Rekreasyon Araştırma Kongresi. Kuşadası, Aydın.

Tessier, S., Vuillemin, A., Bertrais, S., Boini, S., Le Bihan, E., Oppert, J. M.,... & Briançon, S. (2007).

Association Between Leisure-Time Physical Activity And Health-Related Quality Of Life Changes Over Time.Preventive Medicine,44(3), 202-208.

Yağmur, R. (2006). Afyon Kocatepe Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu Öğrencileri İle Farklı Bölümlerdeki Öğrencilerin Serbest Zaman Aktivitelerinin Karşılaştırılması. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Beden Eğitimi ve Spor Ana Bilim Dalı, Afyon.