ESNAF SANATKÂRLAR VE İLGİLİ MESLEK KURULUŞLARI

(1)

1 Faaliyet 1.10 – Yönetici Eğitimi

ESNAF SANATKÂRLAR VE İLGİLİ MESLEK KURULUŞLARI

BİRLİKLER, FEDERASYONLAR VE ODALAR İÇİN HAZIRLANAN EĞİTİM EL KİTABI

ESNAF VE SANATKÂRLARIN UYUM YETENEĞİNİN ARTTIRILMASI OPERASYONU

NECLA HALİLOĞLU ANKARA EYLÜL 2016

ELİSABETH MUENCH’İN KATKILARIYLA

(2)

2

KISALTMALAR LİSTESİ

MK Meslek Kuruluşları (Odalar, Birlikler, Federasyonlar)

ES Esnaf & Sanatkârlar

AT Avrupa Topluluğu

AB Avrupa Birliği

ESGM Esnaf ve Sanatkârlar Genel Müdürlüğü BİT Bilgi ve İletişim Teknolojileri

IHK Industrie- und Handelskammer (Almanya Sanayi ve Ticaret Odaları Birliği)

FMH Fikri Mülkiyet Hakları

ISO Uluslararası Standartlaştırma Organizasyonu (Sınai Standartların Belirlenmesinden Sorumlu Organ)

BT Bilgi Teknolojisi

KOSGEB Türkiye Cumhuriyeti Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı

NACE Nomenclature générale des activités économiques dans les Communautés Européennes (Avrupa Topluluğunda Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıflaması)

KÖO Kamu – Özel Ortaklığı

KOBİ Küçük ve Orta Boyutlu İşletmeler

TESK Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu

TL Türk Lirası

TOBB Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği

UEAPME Avrupa Zanaatkârlar ve Küçük ve Orta Boyutlu İşletmeler Birliği

VET Mesleki Eğitim

ZDH Zentralverband des Deutschen Handwerks (Almanya Zanaatkârlar Konfederasyonu)

(3)

3

İÇİNDEKİLER

ESNAF-SANATKAR TANIMI ... 5

T

ÜRKİYE

’

DE

E

SNAF VE

S

ANATKÂR

(ES) T

ANIMI

... 5

E

SNAF VE

S

ANATKÂR

T

ANIMINA

İ

LİŞKİN

U

LUSLARARASI

Ö

RNEKLER

... 6

ESNAF SANATKAR ÖRGÜTLENME YAPISI ... 10

T

URKİYE

... 10

A

LMANYA

... 12

T

ÜRKİYE VE

A

LMANYA

’

DA

E

SNAF

-S

ANATKÂR

Ö

RGÜTLENMESİNİN

K

ARŞILAŞTIRILMASI

... 13

MESLEK KURULUŞLARININ FAALİYETLERİ ... 14

T

EMSİL

... 14

A

RABULUCULUK VE

H

AKEMLİK

16 H

ÜKÜMET

A

DINA

Y

ÜRÜTÜLEN

G

ÖREVLER

(D

EVREDİLEN

G

ÖREVLER

) 16 H

İZMETLER

... 17

B

İLGİLENDİRME VE

A

Ğ

O

LUŞTURMA

18 T

AVSİYE VE

D

ANIŞMANLIK

18 E

ĞITIM

19 T

İCARETİN VE

P

AZARIN

G

ELİŞTİRİLMESİ

19 O

FİS

İ

MKÂNLARI VE

A

LTYAPI

19 Ö

ZEL

(N

İTELİKLİ

) H

İZMETLER

20 H

İZMET

S

UNUMUNDA

K

RİTİK

B

AŞARI

F

AKTÖRLERİ

... 20

H

İZMET

S

UNUMUNDA

K

AMU

-Ö

ZEL

K

1: M

EVCUT DURUM

A

NALİZİ

B

ULGULARINA

I

LİŞKİN

Ç

ALIŞMA

G

RUBU

T

ARTIŞMALARI

... 27

EK 2: ES İ

STATİSTİKLERİ

... 32

(4)

4

ESLEK KURULUŞLARININ SAVUNUCULUK FAALİYETLERİ

15 Ş

EKİL

5: M

ESLEK KURULUŞLARI TARAFINDAN SUNULAN HİZMETLER

17 TABLO LİSTESİ

TÜRKİYE’DE ESNAF VE SANATKÂR (ES) TANIMI

Esnaf-Sanatkârlar, yaklaşık 1.500.000 kişilik bir grup olarak, Türkiye’deki KOBİ’lerin önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Esnaf-sanatkâr işletmelerindeki çalışan sayılarına ilişkin sağlıklı veriler bulunmamakla birlikte, bu işletmelerin KOBİ’lerin mikro işletme sınıfında yoğunlaştığı tahmin edilmektedir.

Türkiye’deki KOBİ tanımı aşağıdaki tabloda gösterilmektedir.

Tablo 1: Türkiye’de KOBİ tanımı

TÜRKİYE¹ KOBİ sınıfı Çalışan sayısı

VE

Yıllık Net Satış Hasılatı (TL)

VEYA

Yıllık Mali Bilanço Toplamı (TL)

Mikro < 10 ≤ 1 milyon ≤ 1 milyon

Küçük 10-49 ≤ 8 milyon ≤ 8 milyon

Orta 50-249 ≤ 40 milyon 40 ≤ milyon

Buna ek olarak Esnaf-Sanatkârı tanımlayan bir dizi başka yasal kriter de bulunmaktadır. Bu kriterler şunlardır:

 İlgili Kurul² tarafından tanımlanan meslek alanlarında (bağımsız tüccar olarak) iş yapıyor olmak,

 Kurul tarafından belirlenen üst limitin altında yıllık gelire sahip olmak,

 Basit usulde vergilendirilmek ve işletme hesabı esasına göre deftere tabi olmak veya vergiden muaf olmak

1 Resmi Gazete (4 Kasım 2012), No.28457.

2

(6)

6

ESNAF VE SANATKÂR TANIMINA İLİŞKİN ULUSLARARASI ÖRNEKLER

Diğer (Avrupalı) ülkelerde kullanılmakta olan Esnaf-Sanatkâr tanımına baktığımızda, “zanaat” sektörünün KOBİ’lerin önemli bir parçası olarak tanımlandığını görüyoruz. Avrupa Birliği düzeyinde, UEAPME’nin (Avrupa Zanaat, Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler Birliği) “2020 yılında Zanaatlar ve KOBİ’ler” başlığını taşıyan raporunda zanaatkârlar ve diğer KOBİ sektörleri, bu sektörler arasında herhangi bir ayrım yapılmaksızın ele alınmaktadır.

Almanya

Almanya’da yürürlükte olan yasalar, tüm işletmelerin “Sanayi ve Ticaret Odası”na veya “Zanaat Odası”na kayıt yaptırmasını zorunlu kılmaktadır. ZDH, Almanya Zanaat Konfederasyonu’dur. Almanya’da zanaat sektörü, aşağıdaki meslek dallarını da içeren 100’den fazla mesleği kapsamaktadır³:

 İnşaat ve bina içi işleri,

 Elektrik ve metal işleri,

 Ahşap ve plastik işleri,

 Giyim, tekstil ve deri ürünler,

 Gıda,

 Sağlık ve vücut bakımı ile kimyasal ve temizlik sektörü,

 Grafik tasarımı.

Birleşik Krallık

Birleşik Krallık’ta ulusal düzeyde çağdaş zanaat dallarının geliştirilmesinden sorumlu kurum olan Zanaat Konseyi, aşağıdaki sektörleri zanaat olarak tanımlamaktadır⁴ :

 Seramik,

 Cam,

 Grafik işleri,

 Geleneksel meslekler,

 Demir ve taş,

 Kuyumculuk ve gümüşçülük,

 Müzik aleti yapımı,

 Tahnitçilik (hayvan postu doldurma sanatı),

 Tekstil ve deri,

 Oyuncak ve otomatlar,

 Ahşap.

Bu örnekler, Avrupa’da farklı ülkelerin zanaat sektörüne ilişkin farklı tanımlarının bulunduğu ve bu tanımların;

 Belli bir meslekte faal olma,

 İlgili mesleki belgelere sahip olma gibi kriterler çerçevesinde yapıldığı görülmektedir.

Aşağıda yer alan Tablo ’da (Tablo 2), ES Tanımı ve ilgili kurumlarla ilgili olarak Türkiye ve Almanya’daki mevzuata dair bir karşılaştırma yer almaktadır:

3 Skilled Crafts Occupations, ZDH Web Page, http://www.zdh.de/en/occupations.html

4The Craft Blueprint (2009), Craft Council, UK

(7)

7 Tablo 2: Türkiye ve Almanya’da ES Örgütlenmesinin Karşılaştırılması

ALMANYA TÜRKİYE

Esnaf-Sanatkâr Tanımı Yasalara göre Esnaf-Sanatkâr Tanımı (Zanaatler Kanunu)

Zanaatler Kanunu çerçevesinde tanımlanmış sektörlerde aktif olma kriterine dayalıdır.

5362 sayılı yasa, Esnaf-Sanatkâr tanımını şu şekilde yapmaktadır:

- Esnaf ve Sanatkâr ile Tacir ve Sanayiciyi Belirleme Kurulu tarafından tanımlanmış meslek dallarında faal olan

- mesleklerini gezici veya sabit bir işyerinde icra eden,

- ekonomik faaliyetini sermayesi ile birlikte bedenî çalışmasına dayandıran, - kazancı tacir veya sanayici niteliğini kazandırmayacak miktarda olan,

- basit usulde vergilendirilenler ve işletme hesabı esasına göre deftere tabi olanlar ile vergiden muaf bulunan meslek ve sanat sahibi kimseler

Meslek tanımı yapan yasa ya da kurul

Yasa (Zanaatler Kanunu) Yasayla Oluşturulmuş Kurul Meslek sayısı Grup A: 41 meslek dalı (ustalık belgesi

alınması gereklidir)

Grup B1: 52 meslek dalı (ustalık belgesi alınmasına gerek yoktur)

Grup B2: 54 meslek dalı (ustalık belgesi alınmasına gerek yoktur)

491 (ustalık belgesi konusu bir sonraki bölümde ele alınmıştır)

Meslekler (tematik sınıflandırma)

İnşaat ve bina içi işleri, -Elektrik ve metal işleri, -Ahşap ve plastik işleri, -Giyim, tekstil ve deri ürünler,

-İmalat/onarım

-Madeni eşyalar / Makineler -Madeni olmayan mamul ürünler -İnşaat

(8)

8

-Gıda,

-Sağlık ve vücut bakımı ile kimyasal ve temizlik sektörü,

-Grafik tasarımı.

-Elektronik -Cam

-Ahşap Ürünler

-Dokumacılık / Giysi üretimi -Kauçuk / plastik,

-Kâğıt / Kırtasiye -Deri

-Gıda işleme -Spor malzemeleri

-Otomobil / Motorlu taşıtlar Hizmetler

-Giyim

-Yiyecek ve içecek -Telekomünikasyon -Baskıcılık

-Sağlık bakımı / güzellik -Ulaşım

Tanıma göre çalışan sayısı

Sınırlama yok Mikro işletme

Tanıma göre gelir düzeyi

Sınırlama yok Limit, Kurul tarafından belirlenmektedir

(9)

9

Hukuki statü Sınırlama yok Bağımsız tüccarlar (şahıs işletmesi)

İlgili vergi rejimi Basit usulde vergilendirme

İlgili defter tutma yöntemi

İşletme defteri Üye olunabilen kurumlar Odalar

Birlikler Dernekler

ZDH (şemsiye kuruluş)

Odalar Birlikler Federasyonlar TESK (şemsiye kuruluş) ZDH-TESK görevleri ZDH: Zanaat dallarının korunması ve bunlar

tarafından sunulan hizmetlerin kalitesinin denetlenmesi,

- devredilen görevler, - temsili görevler,

- üyelerin gelişimine dönük hizmetler, - mesleki eğitim ve belgelendirme

TESK: Zanaat dallarının korunması ve bunlar tarafından sunulan hizmetlerin kalitesinin denetlenmesi, - devredilen görevler,

- temsili görevler,

- üyelerin gelişimine dönük hizmetler, - mesleki eğitim ve belgelendirme

(10)

ESNAF SANATKAR ÖRGÜTLENME YAPISI

TURKİYE

Türkiye’de esnaf ve sanatkârlar esnaf/sanatkâr odalarına diğer işletmeler ise sanayi ve/veya ticaret odalarına üye olmak zorundadır. TESK (Türkiye Esnaf ve Sanatkârlar Konfederasyonu) esnaf/sanatkâr odalarının, TOBB ise diğer odaların şemsiye kuruluşudur. ES Odaları, il düzeyinde birlik, sektör düzeyinde ise federasyonlar altında örgütlenmiştir. Aşağıdaki şekilde (Şekil 1) Türkiye’deki ES örgütlenme yapısı özetlenmektedir.

Tablo 3: Türkiye’de meslek odaları örgütlenmesi

TÜRKİYE'DE MESLEK ODALARI ÖRGÜTLENMESİ

TESK 3063 oda

82 Birlik 13 Federasyon

TOBB 12 Sanayi Odası 60 Ticaret Odası 178 Sanayi ve Ticaret

Odası

766 Ziraat Odası diğer serbest meslek

odaları

(11)

Şekil 1: Türkiye’de ES örgütlenme Yapısına Genel Bakış

(12)

ALMANYA

Almanya’daki meslek kuruluşları genel itibariyle iki grup altında toplanmaktadır.

1. Odalar 2. Dernekler

Almanya’da bulunan 53 zanaat odası (HWK) yaklaşık 595.000 işletmeyi kapsamakta ve bu işletmelerde 4,8 milyon kişi istihdam edilmektedir. Bu odalar kanunla kurulmuş tüzel kişilikler olup mesleki eğitim, işletme tescili gibi görevleri hükümet adına yürütmektedir. Odalara üyelik zorunludur.

Odalara ilaveten, endüstri dernekleri olarak adlandırılan ve çeşitli zanaat alanlarını kapsayan 36 dernek bulunmaktadır. Bu derneklere üyelik zorunlu değildir. Dernekler üyelerine kuruluş sözleşmeleri çerçevesinde hizmetler sunmaktadır.

ZDH (Zentralverband des Deutschen Handwerks), hem odaların hem de derneklerin şemsiye kuruluşudur.

Zanaat işletmeleri dışındaki tüm işletmeler sanayi ve ticaret odaları altında örgütlenmektedir (IHK).

Tüm odalar bölgesel düzeyde teşkilatlanmıştır. Tablo 4’te Almanya’daki meslek odalarına ilişkin sayılar verilmektedir⁵.

Tablo 4: Almanya’da meslek odaları örgütlenmesi

5 ZDH, 2016

ALMANYA'DA MESLEK ODALARI ÖRGÜTLENMESİ

HWK 53 zanaat odası

IHK

79 sanayi ve ticaret odası

7 ziraat odası diğer s erbest

meslek odaları

(13)

TÜRKİYE VE ALMANYA’DA ESNAF-SANATKÂR ÖRGÜTLENMESİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

Tablo 5’te Türkiye ve Almanya’da esnaf-sanatkâr örgütlenmesine ilişkin bir karşılaştırma yapılmıştır.

Tabl0 5: Türkiye ve Almanya’da esnaf-sanatkâr örgütlenmesinin karşılaştırılması

Almanya Türkiye

ZDH

Özel hukuk kapsamında kurulmuştur (Tüm oda, konfederasyon ve diğer benzeri

kuruluşların şemsiye kuruluşudur)

TESK

Kamu hukuku kapsamında kurulmuştur (Tüm oda ve Federasyonların şemsiye

kuruluşudur)

Zanaat odaları

(il düzeyinde 53 adet)

Konfederasyonlar (Ulusal düzeyde 48 adet))

Esnaf ve sanatkâr odaları (meslekler bazında ve karma)

Federasyonlar (meslekler bazında)

Hukuki statü Kamu hukuku kapsamında kâr amacı gütmeyen kuruluş

Özel hukuk Kamu hukuku kapsamında kamu tüzel kişiliği

Kamu hukuku kapsamında kamu tüzel kişiliği

Üyeler Zanaat işletmeleri Eyalet/devlet düzeyinde örgütlenen zanaat konfederasyonları

Esnaf ve sanatkâr işletmeleri

İlgili esnaf-sanatkar odaları

Üyelik Zorunlu Gönüllü Zorunlu Zorunlu

Üyelik ücreti Genel Kurul tarafından belirlenmektedir Kanunla belirlenmektedir (asgari ücrete dayalı olarak)

3

(14)

MESLEK KURULUŞLARININ FAALİYETLERİ Odalar, esas itibariyle 2 tür faaliyet göstermektedir.

1. Temsil 2. Hizmetler

Şekil 2: Meslek Kuruluşlarının faaliyetleri

TEMSİL

Temsil fonksiyonu kapsamında:

 Üye haklarının savunulması/lobicilik

 Hakemlik/arabuluculuk

 Devredilmiş (hükümet adına yürütülen) görevler bulunmaktadır Şekil 3: Meslek Kuruluşlarının temsil fonksiyonları

Temsil

… hakların savunucusu olarak

Hizmetler

… hizmet sağlayıcı olarak

Temsil

Savunuculuk

Devredilmiş görevler Hakemlik/ara

buluculuk

(15)

Savunuculuk (Meslek/meslek mensupları adına lobi yapmak)

Savunuculuk fonksiyonu, savunulan grup adına herhangi bir şeyin yanında veya karşısında durmaktır.

Meslek kuruluşları iş hayatıyla ilgili yeni kanunlar çıkarılması, mevcut olanların değiştirtilmesi veya iptali gibi konularda savunuculuk üstlenebilir, işletmeler için elverişli bir ortamın oluşturulması yönünde lobi faaliyetleri yaparak üyelerinin vergi, krediye erişim, bürokrasi gibi konulardaki ihtiyaç ve sorunlarını gündeme getirebilir. Savunuculuk faaliyeti içinde aktif biçimde yer alarak politika yapıcılar ve iş dünyası nezdinde imajını yükseltebilir. Politika yapıcılar bu sayede politikalarıyla ilgili bilgilere birinci elden ulaşma imkânı bulur ve potansiyel oy kaynağı olan meslek kuruluşu üyeleri arasındaki itibarlarını artırabilirler. Bu nedenle, meslek kuruluşları karar verme sürecini demokratikleştiren araçlar olarak görülmelidir.

Şekil 4: Meslek Kuruluşlarının Savunuculuk Faaliyetleri

Meslek kuruluşları savunuculuk faaliyetlerini aşağıdaki yollarla gerçekleştirebilir:

Diyalog platformları: Bu platformlar kamu ve özel kesim temsilcilerinin istişarede bulunduğu platformlardır. Örnek olarak, ortak komiteler, tavsiye konseyleri, ilgililerin görüşlerine başvurma eylemleri sayılabilir. Bu tür platformlar, hükümet ve iş dünyası temsilcilerinin süreçlere resmi biçimde katılımını ve görüşlerini yapılandırılmış bir şekilde ortaya koymalarını sağlar.

Doğrudan savunuculuk faaliyetleri Doğrudan savunuculuk faaliyetleri gayri-resmi bir temsil şekli olup, mektup yazmak, telefon görüşmesi yapmak, ilgilileri ziyaret etmek gibi yöntemlerle uygulanabilir.

Üye tabanına yönelik kampanyalar Meslek kuruluşları üye tabanına yönelik kampanyalar çerçevesinde üyelerinin politikacılara e-posta, mektup, fax, telefon gibi yollarla ulaşarak çeşitli inisiyatifleri desteklemelerini, konferanslara aktif olarak katılmalarını veya gösteriler tertip etmelerini sağlayabilir.

Halkla ilişkiler: Halkla ilişkilerin amacı üyeleri en iyi şekilde bilgilendirmek ve kamu desteği almaktır.

Meslek kuruluşları mesajlarını iletmek veya yeni çıkarılan kanun ve tüzüklerin işletmeler, çalışanlar, yatırımcılar, tedarikçiler ve müşteriler üzerindeki etkilerini açıklayan faydalı ve kolay anlaşılabilir bilgi sağlamak amacıyla medyayı kullanabilirler.

Savunuculuk

•diyalog platformları

•doğrudan savunuculuk faaliyetleri

•üye tabanına yönelik kampanyalar

•halkla ilişkiler

(16)

ARABULUCULUK VE HAKEMLİK

Arabuluculuk, anlaşmazlıkların çözümünde kullanılan yargı dışı araçlardan biridir. Anlaşmazlığın tarafı olan kişiler ortak mutabakatla üçüncü bir kişiyi seçerler. Bu üçüncü şahıs, tarafların her birinden aldığı bilgiyi süzer ve anlaşma gerçekleşene kadar taraflar arasındaki pazarlığı sürdürür. Arabuluculuğun avantajları şunlardır:

 Basit bir işlemdir

 Mahkeme sürecine nazaran düşük maliyetlidir

 Hızlıdır

 Taraflar arabuluculuk sürecini sonuçtan memnun olarak tamamlarlar, çünkü arabulucu vasıtasıyla istenen sonuçlara ulaşmışlardır.

Hakemlik de yargı dışı bir anlaşmazlık çözüm yolu olup, anlaşmazlığın tarafı olan kişilerin ortak mutabakatı ile belirlenen hakem (ler) anlaşmazlıkla ilgili bir çözüm üretir(ler). Hakem kararı, mahkeme kararı gibi bağlayıcı nitelikte olup uyulması zorunludur. Mahkeme sürecine nazaran daha hızlı ve genellikle daha az maliyetlidir.

Taraflar, istedikleri çözüm yöntemini seçebilirler. Hem arabuluculuk hem de hakemlik ticari anlaşmazlıkların çözümü açısından mükemmel yöntemlerdir. Arabuluculuk sürecinde bir çözüm üretilemezse hakemliğe başvurulabilir.

HÜKÜMET ADINA YÜRÜTÜLEN GÖREVLER (DEVREDİLEN GÖREVLER)

Meslek kuruluşları aynı zamanda hükümet tarafından delege edile aşağıdaki görevleri yerine getirirler:

 İşletme tescili

 Menşei sertifikası verilmesi

 Numune kayıtları

 Mesleki eğitim düzenlenmesi

 Mesleki eğitimi tamamlayanların sertifikalandırılması

 Sınav yapma ve lisans verme

 Kota tahsisi

 Standartların geliştirilmesi ve denetlenmesi

(17)

HİZMETLER

Meslek kuruluşları aşağıda belirtilenlerle sınırlı olmayan, çok çeşitli hizmetler sunar:

 Bilgilendirme / ağ oluşturma

 Tavsiye ve danışmanlık

 Eğitim

 Ticaretin ve pazarın geliştirilmesi

 Ofis imkânları ve altyapısı

 Diğer hizmetler

Şekil 5: Meslek kuruluşları tarafından sunulan hizmetler

B2B: İki veya daha fazla işletme arasında gerçekleştirilen

(18)

BİLGİLENDİRME VE AĞ OLUŞTURMA

Bu hizmet, üyeleri ve diğer grupları ilgilendiren çeşitli haberlerin ve konuların yayılmasını sağlayacak araçlarla ilgilidir. Bültenler, üyelerin reklam da verebileceği, geleneksel ve kabul görmüş iletişim araçlarından biridir. Aşağıda, bilgilendirme ve ağ oluşturma hizmetlerine ilişkin örnekler verilmektedir.

 Düzenli iş toplantıları

 Komiteler

 Web sitesi ve internette iş görüşmeleri

 Bülten ve yayınlar

 Üye rehberleri ve veri tabanları

 Konferanslar ve üst düzey toplantılar

 Yıllık raporlar

TAVSİYE VE DANIŞMANLIK

Bu hizmetler bire-bir rehberlik ve profesyonel danışmanlığı kapsayabilir. Bireysel rehberliğin amacı, genellikle, üyelerin muhasebe, hukuk, finans, organizasyon vb. konularındaki gündelik problemlerine çözüm bulmaktır. Problem çözümünün profesyonel danışmanlık gerektirdiği durumlarda onaylı danışmanlara yönlendirme yapılabilir. Bir grup veya sektörün ortak problemlerine yönelik grup danışmanlığı vermek de mümkündür. Örneğin muhasebe işlemlerinde bir değişiklik olduysa, bilgi ve iletişim alanında bir yenilik varsa, çevre veya sağlıkla ilgili konularda grup danışmanlığı yöntemi kullanılabilir. Tavsiye ve danışmanlığa ilişkin örnekler aşağıda verilmektedir:

 Karşılıklı ziyaretler ve iş gezileri

 Üyeler arasında kıyaslama yapılması ve iyi uygulama örneklerinim oluşturulması

 Birebir koçluk

 Hukuk danışmanlığı

 Finans ve vergi danışmanlığı

 Defter tutma konusunda yardım

 Kalite standartları ve ISO 9000

 Yeni teknolojiler ve çevre konuları

(19)

EĞITIM

Eğitim, üye işletmelerin sahip, yönetici ve çalışanlarının ihtiyaç duyduğu bilgileri kurslar, eğitim programları, atölye çalışmaları ve sunuşlar vb. vasıtasıyla aktarmaktır. Eğitim, meslek alanındaki değişim ve gelişmeleri yansıtacak şekilde seri bilgilendirme sağlayabilmelidir. Eğitim konuları aşağıda belirtilen (ve diğer) alanlardan seçilebilir:

 İşletme eğitimi

 Teknik/teknolojik konularda eğitim

 Mesleki eğitim

 Seminerler ve grup danışmanlığı

 Eğitim müfredatı, standartlar ve el kılavuzları geliştirme

TİCARETİN VE PAZARIN GELİŞTİRİLMESİ

Bu hizmetler genellikle alıcı ve satıcıların karşılaştırılmasına odaklanmaktadır. Meslek kuruluşlarının bu faaliyetleri gerçekleştirmek için kullanabilecekleri önemli avantajları vardır. Bu avantajlardan bir tanesi, ulusal ve uluslararası networklere sahip olmalarıdır. Örnek etkinlikler aşağıda sıralanmaktadır:

 Ürün sergileri ve fuarlar düzenlenmesi

 Muhtemel pazarlar (ihracat pazarları) hakkında bilgi temini

 Alıcı-satıcı ve tedarikçi toplantıları

 Ticari heyet toplantıları

 Pazar araştırma destekleri

 Sergi salonları

 Buluşturma hizmetleri

OFİS İMKÂNLARI VE ALTYAPI

Meslek kuruluşları tarafından sunulan ofis ve altyapı hizmetleri şu şekilde sıralanabilir:

 Sanayi siteleri kurmak ve işletmek

 Laboratuvar ve deney imkânları sunmak

 Ticaret merkezleri, pazarlama merkezleri, işletme kuluçkaları kurmak

(20)

ÖZEL (NİTELİKLİ) HİZMETLER

Yukarıda sayılan hizmetlere ilaveten meslek kuruluşları giderek daha yenilikçi alanlarda olmak üzere çok çeşitli hizmetler geliştirmekte ve sunmaktadır. Bunlar arasında sigorta hizmetleri, kredi kooperatifleri, toplu anlaşmalar, mahkemelerde üyeleri temsil ve araştırma faaliyetleri sayılabilir.

Aşağıda bu tür hizmetlere ilişkin örnekler verilmektedir:

 Tek adım danışmanlık hizmetleri

 Teknoloji geliştirme/teknoloji transferi

 İnsan kaynakları geliştirme programları

 Web tabanlı hizmetler

 Talebe dayalı eğitim hizmetleri

 Esnaf-Sanatkâr haftası etkinlikleri

 Altyapı geliştirme – ticaret ve pazarlama merkezleri, işletme kuluçkaları

HİZMET SUNUMUNDA KRİTİK BAŞARI FAKTÖRLERİ

Başarılı hizmetler sunabilmek için aşağıdaki faktörlerin göz önünde bulundurulması gerekir.⁶:

 Hizmetler ihtiyaç ve taleplere dayandırılmalıdır.

 Üyeler arasında farkındalık oluşturulmalıdır.

 Üye ilişkilerinin iyi yönetilmesi gerekir

 Hükümetin fon desteği

 Dış kaynak kullanımı (danışmanlarla işbirliği)

 Yönetim Kurulu, genel sekreter ve çalışanların adanmışlığı

Hizmetlerin başarılı bir şekilde sunulmasının önündeki engeller arasında, fonların yetersiz oluşu, gelirlerin az olması ve nitelikli danışman kişi/kurum eksikliği sayılabilir.

Hizmet sunumunu başlatmadan önce hizmet pazarı incelenmeli ve üyelerin ihtiyaçları belirlenmelidir.

İyi tasarlanmış bir strateji altında gerçekçi hedefler tanımlanmalıdır. Görevleri de içeren bir eylem planının hazırlanması önemlidir. Hükümet desteği sürecin önemli bir bileşenidir.

6Kaynak: ZDH-SCI Conference Notları, 2001 (International Conference On Innovative and Best Practices for Chambers and Industry Associations in the New Millennıum)

(21)

HİZMET SUNUMUNDA KAMU-ÖZEL KESİM İŞBİRLİĞİNİN ÖNEMİ

Hükümet-özel sektör etkileşiminde meslek kuruluşları tarafından üstlenilen rol, kamu-özel kesim işbirliği oluşumuna hız kazandırır⁷. Geleneksel yaklaşımda özel sektör politika önerilerinde bulunur, hükümetler ise politikaları belirler, hükümetler özel sektörü destekler, özel sektör ise hükümetin sözünü dinler. Kamu-özel kesim işbirliği yaklaşımının kapsamı ise şu şekildedir:

 Politika dokümanları üzerinde tartışma yapılması ve hükümetin planlama sürecine katılım

 Paylaşım-yetki devri-işbirliği

Paylaşım, yetki devri alanlarına ilişkin örnekler:

 Veri toplama ve muhafaza / bilgi yayımı

 Mesleki eğitim

 Fuar ve sergiler

 Mesleki sertifikalandırma

 ES’nin tanıtımı

 İşletme altyapı desteği

 İşletme tescili ve lisans verilmesi

 Hukuki çerçeve

 Sanayi sitesi kurma ve yönetme; altyapı geliştirme

 Ekonomi politikalarının planlanması

Kamu-özel kesim işbirliğinin önündeki muhtemel engeller:

 Hükümetlerin fonksiyonlarından vazgeçmek istememesi (yetki devretmek istememesi)

 İş dünyasının hükümete etki yapması tehlike doğurabilir

 Hükümet çalışanlarının harcama esnekliğinin ortadan kalkması

 Taraflar arasında yeterli güven olmaması

 Planlama ve vizyon eksikliği

 Oda/derneklerin yeterli imkânlarının olmaması

 Oda/dernek bağımsızlığının tehlikeye girmesi

 Oda/dernek kaynaklarının yetersizliği

Bu engeller, meclisi ikna ederek, güven oluşturarak, kamu-özel kesim işbirliğine yönelik bir plan oluşturarak, işbirliği ve yetki devri konularını netleştirerek ortadan kaldırılabilir. Yetki devri kanun ve tüzüklerle teminat altına alınır. Başarının temel faktörleri birlikte çalışma istekliliği, karşılıklı güven ve kazan-kazan yaklaşımıdır.

7Kaynak: ZDH-SCI Conference Notları, 2001 (International Conference On Innovative and Best Practices for

(22)

ALMANYA TÜRKİYE KARŞILAŞTIRMASI

Almanya’da zanaat meslek kuruluşlarının görevleri Zanaatlar Kanunu ile belirlenmiştir. Meslek kuruluşlarına verilen görevler esas itibariyle 4 sınıfta toplanabilir:

 Devredilen görevler (tescil, uzlaşma kurulları, denetim vs.)

 Temsil görevleri (üye çıkarlarının temsil edilmesi)

 Üyeleri geliştirmeye yönelik hizmetler ( eğitim ve tavsiye)

 Mesleki eğitim (çıraklık ve sürekli eğitim) ve sertifikalandırma.

Türkiye’de TESK ve teşkilatının görevleri 5362 sayılı kanunla düzenlenmiş olup, Almanya’daki görevler ile benzerlik göstermektedir. Almanya ve Türkiye arasındaki en temel farklar şunlardır:

 Esnaf ve sanatkâr tanımı, önceki bölümlerde açıklandığı üzere, farklı bir esasa dayandırılmıştır.

 Alman Kanununda zanaat meslekleri net olarak tanımlanmıştır (ustalık belgesi gerektiren ve gerektirmeyen zanaatlar). Türkiye’de ise Esnaf-Sanatkâr statüsünde sayılacak meslek kollarını belirleme yetkisi kanunla tanımlanan kurula bırakılmıştır.

Esnaf sanatkâra özgü bir tanım oluşturulmasının başlıca 2 avantajı mevcuttur:

(1) Esnaf-sanatkâr grubunun istatistiklerde ve politikalarda göz ardı edilmemesini sağlar (2) Sadece bu gruba yönelik politika ve desteklerin oluşturulması kolaylaşır.

Bu nedenlerden dolayı Türkiye’de;

 Esnaf-Sanatkâr tanımıyla ilgili karışıklık nedeniyle KOBİ ve Esnaf-Sanatkâr politikaları arasında net bir ayrım yapılamamaktadır

 Gelir düzeyi ve işletme türüyle sınırlanan ES tanımı, ES işletmelerinin büyümesinin önünde bir engel teşkil etmektedir.

 Pratikte Esnaf-Sanatkâr gelir düzeyini izlemek mümkün olmadığından işletmelerin Esnaf- Sanatkâr tanımı içindeki sınırlarda kalıp kalmadığını görmek mümkün olamamaktadır. Bu durum TESK veya TOBB üyesi olmak konusunda kargaşa yaratmaktadır.

 Esnaf-Sanatkâr tanımının uluslararası standartlara göre yeniden belirlenmesi ve söz konusu kargaşanın ortadan kaldırılması önemli bir konudur.

(23)

TÜRKİYE’DE ESNAF-SANATKARLARIN YAŞADIĞI SORUNLAR

GENEL SORUNLAR

AdapTESK Projesi kapsamında yapılan Mevcut Durum Analizi çalışmasında (Şubat 2016) ES’nin en önemli sorunları aşağıdaki şekilde belirlenmiştir.

 Esnaf-Sanatkâr işletmelerinin acil sorunu, eğitim eksikliği, teknolojik gelişmelere ayak uyduramamak ve rekabet gücünün zayıf olmasıdır. ES2nin yaşamını sürdürmesini zorlaştıran diğer sorunlar, vergiler, nitelikli eleman eksikliği ve bürokrasidir.

 Esnaf-Sanatkâr işletmelerinin orta-uzun vadeli stratejileri bulunmamaktadır. İş planları ve iş modelleri kısa vadelidir. Pazardaki eğilimleri, müşteri taleplerini ve yenilikleri takip edememektedirler. Bu konular için kaynak ayıramamaktadırlar. Sadece günlük konularla uğraşabilmektedirler.

 Esnaf-Sanatkâr işletmelerinde kalite belgelendirme kültürü zayıftır.

 Esnaf-Sanatkâr, ağır idari yüklerin giderilmesini ve idari süreçlerin basitleştirilmesini istemektedir. Esnaf-Sanatkâr, mecburi sertifikaların alınmasında zorlanmaktadır. ES, finansal yük getiren birçok yükümlülüğe tabidir. Bu yükümlülükler yerine getirilmediği takdirde ağır yaptırımlara maruz kalmaktadırlar.

 Esnaf-Sanatkâr işletmelerinin %85’i elverişsiz iş yerlerinde çalışmaktadır.

 Nitelikli eleman, çırak ve kalfa eksikliği en temel problemdir.

 NACE sınıflaması önemli bir sorundur. Bu sınıflama nedeniyle sektör sınırları bulanık durumdadır⁸.

 Tüzükler hazırlanırken odaların görüşü alınmamaktadır.

 Yeni yasal düzenlemeler yapılırken düzenleyici etki analizi yapılmamaktadır.

 Meslek okulları güncel teknoloji donanımına sahip değildir.

 Politika dokümanları mevcut sorunların ortaya koyulması açısından güçlüdür, ancak politikaların uygulanmasında zayıflık vardır ve uygulamalar etkin biçimde izlenmemektedir.

 Odalar ve Birlikler sınırlı insan kaynağına sahiptir. Bu nedenle üyelerine işletme geliştirme hizmetleri sunmaları zordur.

 Kaybolmaya yüz tutan sektörlere özel önem verilmesi gerekmektedir.

 Göçmenler, hem tehdit hem de fırsat unsuru oluşturmaktadır.

Mevcut Durum Analizi çalışmasında belirlenen sorunlarla ilgili olarak ES ve diğer proje paydaşlarıyla yapılan tartışmaların özeti ekte verilmektedir.

8NACE konusunda TESK tarafından yürütülen kapsamlı çalışmalar 2016 yılı Kasım ayı itibariyle tamamlanma

(24)

SPESİFİK SORUNLAR

Önemli sorunlardan bir tanesi, Ustalık Belgesi ile ilgilidir.

Geçerli mevzuata göre:

 3308 (4702 ile değişik) sayılı Mesleki Eğitim Kanunu’nun 30. Maddesine göre meslek odaları, 3308 sayılı kanun kapsamında bulunan mesleklerde açılan işyerlerinin oda kaydı için ustalık belgesi aramak zorundadır. Belediyeler ise ES veya yanında çalışan birinin ustalık belgesine sahip olması durumunda işyeri ruhsatı vermektedir.

 5362 5362 sayılı kanunun 68. Maddesine göre (6585 madde 20 ile değiştirilen) ES Siciline kaydolmak ve ilgili odaya üye olmak için 3308 sayılı kanunun 30. Maddesinde tanımlanan ustalık belgesi aranmayacaktır.

 5174 sayılı TOBB Kanununun 102. Maddesine göre (6585 Madde 21 ile değiştirilen) 3308 sayılı kanunun 30. Maddesinde belirtilen ustalık belgesi Ticaret Siciline kayıt için aranmaz.

 Belediye ruhsat yönetmeliğine göre (2005) Ticaret Siciline kaydolanlar dışındaki işletmelerde ustalık belgesi aranır.

Yukarıda görüldüğü üzere birbiriyle çelişen mevzuatın uyumlaştırılmasına ihtiyaç vardır. Almanya’daki uygulamaya bakıldığında Alman Zanaatlar Kanununda bir değişiklik yapılarak 94 meslekten 53ünde ustalık belgesi zorunluluğunun kaldırıldığı, ancak odaların mesleğin korunması yönündeki tüm tedbirleri aldığı görülmektedir. Türkiye’de de ustalık belgesi konusuna daha geniş bir perspektiften bakmak, ustalık belgesini sadece sicil ve üyelik kaydı penceresinden değil, ekonomik etki (yeni işlerin kurulması) ve tehlike boyutu (tüketicinin korunması) açısından değerlendirmek gerekir. Mesleklerin heterojen yapısı göz önüne alındığında, her meslek için ayrı bir değerlendirme yapma ihtiyacı ortaya çıkmaktadır.

(25)

ES ve ilgili meslek kuruluşlarının diğer önemli problemleri küreselleşmenin etkileriyle ilgilidir.⁹

Küreselleşme, tüketici taleplerini, iş modellerini ve işletmelerin müşterileriyle olan ilişkilerini derinden etkilemiştir. Bilgiye dayalı yeni ekonomide teknolojik gelişmeler çok hızlı olmakta, sınırlar ortadan kalkmaktadır. Bu gelişmeler ulusal politikaları etkilemiş ve etkin, ulus üstü yapıların varlığını gerekli kılmıştır. Bu demektir ki, odalar, birlikler ve dernekler bu değişimleri takip etmek ve çalışmalarını güncellemek zorundadır.

Küreselleşmenin işletmeler üzerindeki etkileri aşağıdaki şekilde özetlenebilir.

 Rekabet küresel nitelik kazanmıştır.

 Bilgi, mukayeseli üstünlükte kilit unsur haline gelmiştir.

 Çevre ve sosyal konularla ilgili kaygılar önem kazanmıştır.

Bu nedenlerle yeni işletme kültürü aşağıdaki konulara odaklanmaktadır:

 İnovasyon (ürün ve hizmetlerde yenilik)

 Yaratıcılık ve bireyselleştirme

 İyi uygulama örneklerine göre metodolojilerin güncellenmesi

 Kıyaslama (kalite ve performans göstergelerinin geliştirilmesi)

 Çevrim içi uygulamalar (networkler ve e-ticaret)

 Kümelenme ve ağ oluşturma (stratejik ittifaklar)

 Yeşil ekonomi (biyo-çözünürlük, geri dönüşüm)

 İş etiği (insan hakları, çocuk işçiliği, kötü çalışma koşulları vs.) Bu gelişmeler meslek kuruluşları için şu anlama gelmektedir:

 Yeni ve kaliteli hizmetlere yönelik talep artmıştır.

 Üye profili değişmektedir (küresel üyeler üyelik hak ve görevlerine yenilik getirmektedir)

 Diğer hizmet sağlayıcılarının rekabeti artmaktadır

 Hükümetler daha proaktif politikalar yapmaktadır

Bu çerçevede daha keskin inisiyatiflere olan ihtiyaçlar artmaktadır. Örneğin;

 İyi yönetişim (yönetim ve finans konularında)

 Üye ilişkileri yönetimi

 Bireyselleştirilmiş, etkin çevrim içi hizmet

 Profesyonel yaklaşım (maksimum sonuç elde etmeye yönelik dış kaynak kullanımı)

 Yaratıcı inisiyatifler (örneğin KOBİ’ler için ilk adım merkezleri)

 Ağ oluşturma ve stratejik işbirlikleri (diğer odalar, dernekler, üniversiteler, ticari hizmet sağlayıcılarla)

9Kaynak: ZDH-SCI Conference Notları, 2001 (International Conference On Innovative and Best Practices for

(26)

KAYNAKÇA

- Compendium of MSME Support Schemes, GTZ, FISME, SIDBI, India, 2010

- Guiding Business Membership Organizations: A Manual for Presidents and Directors of Business Membership Organizations Interested in Strengthening Their Associations, SEQUA GmbH, Germany, 2006

- SME Promotion and Development in Germany: Self-Help Manual for Business Membership Organizations (membership management) SEQUA GmbH, Germany, 2014

- The Craft Blueprint, Crafts Council, UK, 2009

- Trainer Manual: Managing Business Membership Organizations GIZ, SIDBI, India, 2013 - ZDH Webpage, http://www.zdh.de/en/occupations.html

- ZDH-SCI Conference Proceedings (International Conference on Innovative and Best Practices for Chambers and Industry Associations in the New Millennıum), Singapore, 2001

(27)

EKLER

EK 1: MEVCUT DURUM ANALİZİ BULGULARINA ILİŞKİN ÇALIŞMA GRUBU TARTIŞMALARI

GRUP No Tartışma sonuçları ES için Farkındalık

oluşturma / bilgilendirme ihtiyacı

ES için Eğitim ihtiyacı

GRUP 1:

ES tanımı

 ES tanımı revize edilmelidir.

 Tanımın dezavantajları: üyelik, destekler ve istatistiklerle ilgili

 Tanımın avantajları: kolay iş kurma, ESKK kredilerine kolay erişim

 ES tanımı, işletmelerin büyümesine engel teşkil etmemelidir.

 Es alt grupları tanımlanmalıdır.

 Esnaf ve sanatkâr için ayrı tanım yapılmalıdır.

 ES tanımı KOBİ tanımı içinde yer almalıdır.

 Kapasite, gelir, çalışan sayısı ve üretim miktarı tanım kriteri olabilir.

 TESK ES tanımının yenilenmesinde aktif rol almalıdır.

KOBİ tanımı, ES tanımının KOBİ tanımı ile

bağlantısı

GRUP 2:

NACE

sınıflandırması/

Ustalık Belgesi

 NACE sınıflandırması acilen çözülmesi gereken bir sorundur.

 Vergi Dairesi ve TESK’in NACE kodları örtüşmemektedir.



Mevcut NACE sistemi, Sürmekte olan güncelleme

(28)

kayıt yaptırabilmelidir.

 Karma oda konusu sorun yaratmaktadır.

 NACE güncellemelerinde oda ve birliklerin görüşü alınmamaktadır.

 Tek bir NACE koduyla birden fazla odaya üye olabilmek mümkündür.

 KOSGEB desteklerinin kullanımında sorun yaşanmaktadır.

 Muhasebecilerin NACE kodları hakkında bilgilendirilmesi gerekir.

 TESK, NACE kodu ile ilgili problemleri tartışmak üzere odak gruplar oluşturmalı ve konuyu Bakanlık düzeyine

taşımalıdır

 Ustalık belgesi almak için gerekli eğitimlerin süresi çok uzundur.

 Ustalık eğitimi konusunda odalarla işbirliği yapılması önemlidir.

 Odalar, ustalık belgesi verme konusunda yetkilendirilmelidir.

 MYK belgeleri, ustalık belgesi yerine geçmelidir.

 TOBB üyelik için ustalık belgesi istemelidir.

 , Ustalık belgesi ile ilgili sistem katı bir biçimde

uygulanmalıdır. Ustalık belgesi bundan sonra üyelik için gerekli olmayacaksa belediyeler bilgilendirilmelidir.

 Belediyelerin ruhsat verme kuralları değiştirilmelidir..

 Mesleki eğitim merkezleri geliştirilmeli, sertifikaları ustalık belgesine eşdeğer kabul edilmelidir.

 Pratikte işlemeyen kalfalık belgesi kaldırılmalıdır

çalışmaları

(29)

 Daha önce kazanılan bilgi ve becerilerin belgelenmesi önemlidir.

 ES haritaları ve meslek envanterleri hazırlanmalıdır GRUP 3:

Düşük faizli krediler, KOSGEB destekleri

 Düşük faizli krediler genellikle borçları kapatmak amacıyla kullanılmaktadır. İşletmeyi geliştirmek, makine veya teknoloji satın almak için daha az sıklıkla kullanılmaktadır.

 Bu krediler etkin kullanılmamaktadır.

 ES, ucuz olmayan, fakat gerçekçi iş planları sunulduğunda kolay erişilebilen krediler olmasını tercih eder.

 ES, yeni kredilere erişebilmek için sicil affı istemektedir.

 ES KOSGEB destekleri hakkında bilgi sahibidir/değildir.

 KOSGEB destekleri ES için uygundur/uygun değildir.

 KOSGEB destek sistemi çok bürokratiktir.

 En çok talep edilen KOSGEB desteği: Kredi faiz desteği

 TESK, ES’nin ucuz kredilere erişimini desteklemelidir.

KOSGEB destekleri Finans ve diğer destek kaynakları

- Marka oluşturma, kalite, pazarlama - Yeni ve dijital teknolojiler

- Mobil pazarlama - E-ticaret

GRUP 4:

Küresel değişimler, Yeni ve dijital teknolojiler

 ES, BRIC ülkeleriyle rekabet edememektedir (bu ülkelerden ucuz, düşük kaliteli mallar ithal edilmektedir.

 İthal ürünler için kurallar/standartlar uygulanmalıdır

 Küresel düzeyde rekabet edebilmek için ES’nin nitelikli eleman ve teknolojiye ihtiyacı vardır.

 Yeni ve dijital teknolojiler ES için önemlidir (şimdi ve gelecekte), fakat ES bu teknolojileri eleman, ekipman ve finansman eksikliği nedeniyle kullanamamaktadır.

(30)

GRUP 5:

İnovasyon

 ES inovasyon yapmamaktadır

 Yenilikçi fikirlerin kaynağı genellikle işletme sahibidir. Diğer kaynaklar: müşteri talepleri, teknoloji, küreselleşme, Pazar payını kaybetme korkusu, satış ve üretim elemanı.

 İnovasyonun önündeki en önemli engeller: finans eksikliği, ekipman eksikliği, nitelikli eleman eksikliği, bürokrasi, teknoloji, pazarlama problemleri, değişikliklere uyum gösterememe.

 Es fikri haklar konusunda bilgi sahibi değildir.

 ES açık inovasyon konusunda bilgi sahibi değildir.

- (Fikri mülkiyet hakları: Patent, marka vs.) - -açık inovasyon

- -teknoloji ve inovasyon koçluğu

GRUP 6:

Stratejik planlama, sürdürülebilirlik

 ES stratejik plan/stratejik Pazar planı hazırlamamaktadır.

 Bireyselleştirme çok önemlidir, fakat ES dijital teknolojileri bireyselleştirme amacıyla kullanamamaktadır.

 ES, pazarlama amaçlı dijital medya kullanmamaktadır

 ES ile ilgili sürdürülebilirlik konuları: ulaşım masraflarını azaltmak amacıyla yerel kuruluşlardan tedarik yapılması, çevreye duyarlı tedarikçilerden alım yapılması, dürüst ticaret, geri dönüşüm.

Çevre konularında duyarlılık

- Stratejik planlama, stratejik pazarlama, modern işletme yönetimi, yeni iş modelleri

- Bireyselleştirmenin ve bireyselleştirmede dijital teknolojilerin önemi

- Pazarlamada dijital medya kullanımı (sosyal medya, web iletişimi, mobil pazarlama)

- Sürdürülebilirlik ve çevreye duyarlılık GROUP 7:

Gelecek

becerileri/İşbirliği

 Teknoloji, dijital evrim ve yeni iş modelleri ile ilgili beceriler (inovasyon yönetimi, dijital yetkinlik, uluslararası

çalışabilme, yabancı dil, inisiyatif alma, girişimcilik) ES’nin geleceği açısından çok önemlidir.

 Beceri eksiklikleri konusunda yetkili kurumları bilgilendiriyoruz fakat bir geri dönüş olmuyor.

 Çırak ve kalfalara kariyer rehberliği yapıyoruz.

 Çırak ve kalfa konusunda ciddi bir eksiklik var.

Yeni işbirliği türleri

(31)

 Birlik ve odalar gelecekteki beceri ihtiyaçlarıyla ilgili olarak ortak bir strateji geliştirmelidir.

 ES için önemli işbirliği türleri: imalatçı-tasarımcı, sanatkâr- tasarımcı, sanatçı-sanat fakültesi arasında yapılabilecek işbirlikleri

GROUP 8:

Acil problemler, sektörlere ve illere özel problemler

 Acil problemler: nitelikli eleman ve finansman eksikliği, mevzuat, vergi, sosyal güvenlik, enerji, hijyen ve gıda güvenliği.

 Göçmenler haksız rekabet ve diğer problemlere neden olmaktadır.

 ES, zincir mağazalarla rekabet edememektedir.

 TESK, ES problemlerini bakanlıklara taşımalıdır.

 Sektör problemleri: Turizm (iletişim), elektronik (teknoloji), İnşaat (mevsim kısalığı), otomobil (nitelikli eleman), mobilya (fuarlar), besicilik (yüksek maliyetler)

- Hijyen ve gıda güvenliği - Sektörlere özel eğitimler

Diğer problemler / ihtiyaçlar

 Coğrafi sınırlama sisteminin olmayışı, eğitim merkezlerinin akreditasyonu, sicil affı

(32)

EK 2: ES İSTATİSTİKLERİ

(33)

T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı

Esnaf ve Sanatkârlar Genel Müdürlüğü

2014 Yılı

Esnaf ve Sanatkâr İstatistikleri Bülteni

Aralık 2014

(34)

T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Esnaf ve Sanatkârlar Genel Müdürlüğü

2 İçindekiler

1. Esnaf ve Sanatkâr Sayıları ... 3

Türkiye Geneli Esnaf ve Sanatkârların Yaş Ortalamaları ... 3

Türkiye Geneli Esnaf ve Sanatkârın Cinsiyetlere Göre Dağılımı ... 4

kadın Esnaf ve Sanatkârların En Çok Yer Aldığı Meslekler ... 4

erkek Esnaf ve Sanatkârların En Çok Yer Aldığı Meslekler ... 4

2. Esnaf ve Sanatkâr İşletmeleri Tescil-Terkin Sayıları ... 5

3. Mesleklerin Sayısal Değişimi ... 6

En Fazla Artış Gösteren 10 Meslek ... 6

En Hızlı Azalan 10 Meslek ... 8

4. 2014 Yılı İllere Göre Gazete İşlem Sayıları ... 9

5. İllere Göre Esnaf ve İşyeri Sayıları ... 11

6. Mesleklere Göre Esnaf ve Sanatkâr İşyeri Sayıları ... 14

(35)

T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Esnaf ve Sanatkârlar Genel Müdürlüğü

3 1. Esnaf ve Sanatkâr Sayıları

Esnaf ve Sanatkâr Sayısı 1.572.473

Esnaf ve Sanatkâr İşyeri Sayısı 1.693.934

Oda Sayısı 3063

Birlik Sayısı 82

Federasyon Sayısı 13

Konfederasyon Sayısı 1

Türkiye genelinde toplam 1.572.473 esnaf ve sanatkâr bulunmaktadır. Bu esnaf ve sanatkârların işletmekte olduğu toplam işyeri sayısı 1.693.934’dür.

Türkiye Geneli Esnaf ve Sanatkârların Yaş Ortalamaları

Türkiye geneli esnaf ve sanatkârlarımızın yaş ortalaması 44,2’dir. Kadın esnaf ve sanatkârlarımızın yaş ortalaması 43,2; erkek esnaf ve sanatkârlarımızın yaş ortalaması ise 44,3’dur.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Aralık 2013 verilerine göre Türkiye’nin yaş ortalaması 30,4 olup, kadınların yaş ortalaması 31, erkeklerin yaş ortalaması ise 29,8’dir.

43,20

44,30

44,20

42,60 42,80 43,00 43,20 43,40 43,60 43,80 44,00 44,20 44,40

YAŞ ORTALAMASI

Yaş Ortalamaları

Kadın Erkek Genel

(36)

T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Esnaf ve Sanatkârlar Genel Müdürlüğü

4 Türkiye Geneli Esnaf ve Sanatkârın Cinsiyetlere Göre Dağılımı

Esnaf ve sanatkârlarımızın %13,6’lık kısmını kadınlar, %86,4’lük kısmını ise erkekler oluşturmaktadır. Ülke genelinde 214.086 kadın; 1.358.387 erkek esnaf ve sanatkâr bulunmaktadır.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre 2013 yılı Türkiye nüfusunun %50,1’ini erkekler,

%49,9’unu de kadınlar oluşturmaktadır. Türkiye nüfusunun dağılımı dikkate alındığında kadınların esnaf ve sanatkâr girişimine katılım oranı düşüktür.

Kadın Esnaf ve Sanatkârların En Çok Yer Aldığı Meslekler

Meslek Kadın Sayısı

Bakkallık, Bayilik, Büfecilik 31.087

Kadın ve Erkek Kuaförlüğü 19.879

Lokantacılık 7.602

Taksicilik 7.497

Pazarcılık 7.073

Tuhafiyecilik 7.003

Minibüsçülük 6.200

Servis Aracı İşletmeciliği 6.072

Kahvecilik, Kıraathanecilik ve İnternet Kafe İşletmeciliği 5.427

Terzilik 5.330

Erkek Esnaf ve Sanatkârların En Çok Yer Aldığı Meslekler

Meslek Erkek Sayısı

Bakkallık, Bayilik, Büfecilik 135.079

Minibüsçülük 104.994

Nakliyecilik ve Nakliyat Komisyonculuğu 77.887

Kahvecilik, Kıraathanecilik ve İnternet Kafe İşletmeciliği 70.651

Taksicilik 68.227

Kadın ve Erkek Kuaförlüğü 63.507

Kamyonculuk, Kamyonetçilik 52.157

Pazarcılık 50.752

Servis Aracı İşletmeciliği 46.401

Lokantacılık 33.699

Erkek; 86,4%

Kadın;

13,6%

Erkek Kadın

(37)

T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Esnaf ve Sanatkârlar Genel Müdürlüğü

5 2. Esnaf ve Sanatkâr İşletmeleri Tescil-Terkin Sayıları

2014 Aralık ayında Türkiye genelinde toplam 200.393 esnaf ve sanatkâr işletmesi kurulmuş, 113.843 esnaf ve sanatkâr işletmesi ise kapanmıştır.

2014 yılındaki tescil ve terkin durumlarına baktığımızda 2013’e göre daha fazla tescil ve daha fazla terkin yapıldığı görülmektedir. Diğer bir deyişle, 2014 yılında bir önceki yılın aynı

dönemine göre daha fazla esnaf işletmesi açılmış, daha fazla esnaf işletmesi kapanmıştır.

200.393

113.843

- 50.000 100.000 150.000 200.000 250.000

İŞLEM SAYILARI

2014 Yılı Tescil-Terkin Sayıları

Tescil Terkin

193.870 200.393

105.507 113.843

- 50.000 100.000 150.000 200.000 250.000

2013 2014

2013 - 2014 Yılları Tescil-Terkin Sayıları Kıyaslaması

Tescil Terkin

(38)

T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Esnaf ve Sanatkârlar Genel Müdürlüğü

6 3. Mesleklerin Sayısal Değişimi

En Fazla Artış Gösteren 10 Meslek

2014 yılı boyunca;

- Servis Aracı İşletmecilerinin sayısı 6.766, - Kadın ve Erkek Kuaförlerinin sayısı 4.231, - Lokantacıların sayısı 3.374,

- Aperatif Yiyecek Maddeleri İmal ve Satıcılarının sayısı 2.562, - Bakkallık, Bayilik, Büfecilerin sayısı 2.548,

- Pazarcıların sayısı 2.357,

- Konfeksiyon İmal ve Satıcılarının sayısı 2.239, - Taksicilerin sayısı 2.178,

- Emlak Komisyoncusu ve Danışmanlarının sayısı 2048,

- Kafe, Kafeterya, Kahvaltı Salonu işletmecilerinin sayısı ise 2.046 artmıştır.

Sayısal değişimleri 2013 yılı ile paralellik gösteren bu meslekler, girişimciler tarafından rağbet gören popüler mesleklerdir.

2014 yılındaki en popüler 10 mesleğin, 2013 yılı ile kıyaslaması aşağıdaki tablo ve grafikte verilmiştir.

Sıralama Meslek

2014 Yılı

Artış Sayısı

2013 Yılı Artış Sayısı

1 Servis Aracı İşletmeciliği 6.766 7.031

2 Kadın ve Erkek Kuaförlüğü 4.231 4.911

3 Lokantacılık 3.374 3.698

4 Aperatif Yiyecek Maddeleri İmal ve Satıcılığı 2.562 2.299

5 Bakkallık, Bayilik, Büfecilik 2.548 3.409

6 Pazarcılık 2.357 4.911

7 Konfeksiyon İmal ve Satıcılığı 2.239 2.139

8 Taksicilik 2.178 2.170

9 Emlak Komisyonculuğu ve Danışmanlığı 2.048 1.890

10 Kafe, Kafeterya, Kahvaltı Salonu İşletmeciliği 2.046 1.722

(39)

T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Esnaf ve Sanatkârlar Genel Müdürlüğü

7

6.766 4.231 3.374 2.562 2.548 2.357 2.239 2.178 2.048 2.046

7.031 4.911 3.698 2.299 3.409 4.911 2.139 2.170 1.890 1.722

0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000

Servis Aracı İşletmeciliği Kadın ve Erkek Kuaförlüğü Lokantacılık Aperatif Yiyecek Maddeleri İmal ve Satıcılığı Bakkallık, Bayilik, Büfecilik Pazarcılık Konfeksiyon İmal ve Satıcılığı

Taksicilik Emlak Komisyonculuğu ve Danışmanlığı Kafe, Kafeterya, Kahvaltı Salonu İşletmeciliği

2013 - 2014 Yılları Değişim Miktarlarının Kıyaslanması

2013 Artış 2014 Artış

(40)

T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Esnaf ve Sanatkârlar Genel Müdürlüğü

8 En Hızlı Azalan 10 Meslek

2014 yılı boyunca;

- Şoförlerin sayısı 1.411,

- Kamyon-Kamyonetçilerin sayısı 335, - Marangoz ve Dülgerlerin sayısı 156,

- Plak, Bant, Video, VCD, DVD Kayıt, Kiralama ve Satıcılarının sayısı 151, - Her Türlü Seyyar Satıcıların sayısı 119,

- Kuruyemiş ve Kurukahve Satıcılarının 107, - Hızarcı ve Bıçkıcıların sayısı 75,

- Motorsuz Taşıt Aracı Nakliyecilerinin sayısı 67, - Motorlu Araçlarla Karayolu Taşımacılarının sayısı 63, - Kavafların sayısı ise 58 azalmıştır.

Şoförlük ve Her Türlü Seyyar Satıcılık mesleği ile ilgili azalmalar, mevzuat gereği bu meslek erbabının esnaf ve sanatkâr sayılmayıp, çalışan olarak kabul edilmesinden kaynaklanmaktadır.

Sayısal değişimleri 2013 yılı ile paralellik gösteren diğer mesleklerin ise, girişimciler tarafından rağbet görmeyen ve popülerliğini yitiren meslekler olduğu söylenebilir.

2014 yılındaki sayısı en hızlı düşen 10 mesleğin, 2013 yılı ile kıyaslaması aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

Sıralama Meslek

2014 Yılı

Azalış Sayısı

2013 Yılı Azalış Sayısı

1 Şoförlük 1.411 1.575

2 Kamyonculuk, Kamyonetçilik 335 420

3 Marangozluk ve Dülgerlik 156 268

4 Plak, Bant, Video, VCD, DVD Kayıt, Kiralama ve Satıcılığı 151 107

5 Her Türlü Seyyar Satıcılık 119 157

6 Kuruyemiş ve Kurukahve Satıcılığı 107 111

7 Hızarcılık ve Bıçkıcılık 75 43

8 Motorsuz Taşıt Aracı Nakliyeciliği 67 34

9 Motorlu Araçlarla Karayolu Taşımacılığı 63 129

10 Kavaflık 58 88

(41)

T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Esnaf ve Sanatkârlar Genel Müdürlüğü

9 4. 2014 Yılı İllere Göre Gazete İşlem Sayıları

İl

^Tescil ^Tadil Sicil Terkin Meslek Terkin Tescil-Terkin Farkı*

ADANA 5.760 686 2.298 272 3.190

ADIYAMAN 1.501 190 738 97 666

AFYON 1.930 128 1.792 109 29

AĞRI 682 122 486 77 119

AKSARAY 1.041 33 577 107 357

AMASYA 1.157 87 430 46 681

ANKARA 12.718 1.292 4.515 1.043 7.160

ANTALYA 9.187 3.260 4.127 1.439 3.621

ARDAHAN 243 15 170 24 49

ARTVİN 660 19 321 41 298

AYDIN 3.908 1.669 2.198 684 1.026

BALIKESİR 4.747 345 2.559 255 1.933

BARTIN 570 51 244 54 272

BATMAN 750 61 607 106 37

BAYBURT 183 6 113 9 61

BİLECİK 608 70 367 70 171

BİNGÖL 466 13 223 39 204

BİTLİS 608 29 256 60 292

BOLU 887 279 424 55 408

BURDUR 959 131 668 139 152

BURSA 7.961 1.252 4.313 603 3.045

ÇANAKKALE 2.242 210 1.165 167 910

ÇANKIRI 483 52 210 17 256

ÇORUM 1.368 274 355 29 984

DENİZLİ 3.115 1.049 1.223 491 1.401

DİYARBAKIR 1.664 357 742 145 777

DÜZCE 1.372 182 639 198 535

EDİRNE 1.605 109 851 137 617

ELAZIĞ 2.033 312 935 126 972

ERZİNCAN 627 70 317 60 250

ERZURUM 1.646 147 961 166 519

ESKİŞEHİR 1.417 409 946 106 365

GAZİANTEP 3.875 843 1.153 302 2.420

GİRESUN 1.353 166 687 43 623

GÜMÜŞHANE 390 34 229 27 134

HAKKARİ 615 11 55 3 557

HATAY 4.316 921 1.225 240 2.851

IĞDIR 316 15 261 14 41

ISPARTA 1.350 285 696 156 498

İSTANBUL 21.934 4.306 8.515 1.222 12.197

İZMİR 12.858 3.762 6.371 1.378 5.109

(42)

T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Esnaf ve Sanatkârlar Genel Müdürlüğü

10 İl

Tescil Tadil Sicil Terkin Meslek Terkin Tescil-Terkin Farkı*

K.MARAŞ 2.204 150 1.104 120 980

KARABÜK 772 238 400 107 265

KARAMAN 761 49 368 28 365

KARS 595 11 406 28 161

KASTAMONU 1.109 202 643 155 311

KAYSERİ 2.925 320 1.432 239 1.254

KIRIKKALE 708 62 328 43 337

KIRKLARELİ 1.299 85 790 114 395

KIRŞEHİR 813 40 432 77 304

KİLİS 442 27 109 20 313

KOCAELİ 4.748 619 1.369 322 3.057

KONYA 5.939 773 2.916 353 2.670

KÜTAHYA 1.700 482 942 223 535

MALATYA 2.027 996 1.210 149 668

MANİSA 4.955 643 3.327 610 1.018

MARDİN 1.579 153 678 114 787

MERSİN 5.700 709 3.219 424 2.057

MUĞLA 4.550 4.125 1.953 991 1.606

MUŞ 708 21 104 6 598

NEVŞEHİR 997 111 494 110 393

NİĞDE 1.002 37 650 46 306

ORDU 2.158 303 1.246 256 656

OSMANİYE 1.470 64 610 46 814

RİZE 1.113 75 717 86 310

SAKARYA 3.177 551 1.582 116 1.479

SAMSUN 4.455 755 2.701 211 1.543

SİİRT 496 12 282 23 191

SİNOP 703 45 429 114 160

SİVAS 1.482 219 787 66 629

ŞANLIURFA 4.031 449 283 397 3.351

ŞIRNAK 534 54 91 21 422

TEKİRDAĞ 3.183 263 1.293 263 1.627

TOKAT 1.637 87 952 137 548

TRABZON 2.745 316 4.253 405 -1.913

TUNCELİ 315 39 203 12 100

UŞAK 1.460 455 815 229 416

VAN 1.418 188 563 74 781

YALOVA 752 163 283 77 392

YOZGAT 1.086 124 526 57 503

ZONGULDAK 1.540 230 1.021 145 374

TOPLAM 200.393 37.497 96.473 17.370 86.550

*

Bu kolon esnaf ve sanatkar sayısındaki değişim miktarını göstermektedir

.

(43)

T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Esnaf ve Sanatkârlar Genel Müdürlüğü

11 5. İllere Göre Esnaf ve İşyeri Sayıları

İl Esnaf Sayısı İşyeri Sayısı İlin Nüfusu* İşyeri/Nüfus Oda Sayısı Esnaf/Oda