HEMŞİRELİK- YÜKSEK LİSANS PROGRAMI OMÜ SAĞLIK BİLİMLERİ
ENSTİTÜSÜ
HEM 625 -BÜYÜME GELİŞME DERSİ
DR.ÖĞR.ÜYE. ESRA TURAL BÜYÜK
OKUL ÖNCESİ DÖNEMDE BÜYÜME GELİŞME(3-5 YAŞ)
Hafta-7
HEM 625 –BÜYÜME VE
GELİŞME DERSİ
İçerik Planı
• Fiziksel Büyüme ve Gelişme
• Sistemlerin Gelişimi
• Duyusal Gelişim
• Motor Gelişim
• Diş Gelişimi
• Dil Gelişimi
• Psikoseksüel Gelişim
• Psikososyal Gelişim
• Bilişsel Gelişim
• Ahlak Gelişimi
• Uyku
• Beslenme
• Diş Sağlığı
• Okula Hazırlık
• Görülen Kazalar
• Okul öncesi dönemde fizik, motor, mental gelişme artık belirginleşmiştir.
• Temel alışkanlıkların kazanmaya başladığı bir dönemdir.
Fiziksel Büyüme ve Gelişme
• Okul öncesi dönemde fiziksel büyüme hızı yavaşlar.
• Fiziksel büyüme ve gelişme daha çok kol ve bacaklardaki uzun kemiklerde gerçekleşir.
• Bu dönemde baş ve boyunun vücudun geri kalan kısmına oranını azalmaya devam eder.
Ağırlık ve Boy artışı
• Bu dönemdeki kilo ve boy artışı minimal düzeydedir.
• Vücut ağırlığı yılda ortalama 2,5 kilo artar. Boyu yılda yaklaşık 6-8 santim uzar.
• Bu dönemin sonunda çocuk 18.5 kilogram ağırlığına ve 109 santim boyuna ulaşır.
• Çocuğun bu dönemde yağ dokusu azalmaya gelecekteki vücut tipi belirginleşmeye başlar.
Sistemlerin Gelişimi
• 4 yaşında kalp büyüklüğü doğumdaki büyüklüğünün 4 katına ulaşır.
• Nabız hızı dakikada 80'e kadar uzanır, kan basıncı ortalama 105/60 mmHg’dır.
• Akciğerler büyüdüğü için vital kapasite artar ve solunum yavaşlar.
• Çocuğun solunumu dakikada 20-30'dur.
• Beyin gelişiminin %90 tamamlanır.
• Lenfatik dokularda özellikle tonsillerde büyüme olur, bu dönemde igG ve igA antikor düzeyleri artar.
• Bu değişiklikler enfeksiyonların daha çok üst solunum yollarında lokalize olmasını sağlar.
• İdrar atılımı günde 750-800ml kadardır.
• Çocuk günde yaklaşık 8-10kez idrarını yapar.
• Mesane ve bağırsak kontrolü bu gelişimsel dönem içerisinde başarılıdır.
• Dönemin başında çocukların çoğunda genu valgus görülebilir.
• Bu deformiteler dönemin sonunda iskelet sisteminin gelişmesi ile kendiliğinden kaybolur.
Duyusal Gelişim
• Çocuğun görme keskinliği gelişmeye devam eder.
Renkleri tam görür ve ayırt edebilir.
• Dönemin başlarında çocukta strabismus görülebilir.
• Bu sorunun erken dönemde tanımlanması ve görme sorunlarını gelişmeden önce tedavi edilmesi gerekir.
• Sistematik işitme testlerinde işbirliği yapar.
• Televizyonun sesini yükselterek dinlemesi verdiği tepkiler işitsel testler duyma ile ilgili ipuçları verir.
Motor Gelişim
Kaba Motor Gelişim
• 3yaşın sonunda çocuk tek ayağı üzerinde durabilir, koşabilir, üç tekerli bisiklet sürebilir.
• 4 yaşında tek ayak üzerinde zıplayabilir, ayak
değiştirerek merdivenlerden inip çıkabilir, düz bir çizgi üzerinde yürüyebilir.
• 5 yaşında ip atlayabilir, paten kayabilir, tek ayağı üzerinde 8-10 saniye durabilir.
İnce Motor Gelişim
• 3 yaşındaki bir çocuk 9-10 küpü üst üste koyarak kule yapabilir,
• Kağıt üzerine yatay dikey, çapraz çizgi ve daire çizebilir.
• Yardımsız ceketini giyebilir, dişlerini fırçalayabilir.
• 4 yaşında basit yüz figürleri ve bir kare çizebilir, verilen basit şekilleri makasla kesebilir.
• Kaşıkla çok az dökerek yemek yiyebilir, çatal kullanabilir, ellerini yıkayıp kurulayabilir.
• Kendisi giyinebilir fakat düğme iliklemede yardıma ihtiyacı vardır.
• 4 yaşında basit yüz figürleri ve bir kare çizebilir, verilen basit şekilleri makasla kesebilir.
• Kaşıkla çok az dökerek yemek yiyebilir, çatal kullanabilir, ellerini yıkayıp
kurulayabilir.
• Kendisi giyinebilir fakat düğme iliklemede yardıma ihtiyacı vardır.
• 5-6 yaşlarında ev, ağaç ve hayvan resimleri çizebilir.
• Dönemin sonunda ayakkabılarını
bağlamayı ve düğmeyi iliklemeyi öğrenir.
Diş Gelişimi
• Diş gelişimi tamamlanan 20 geçici dişin bu dönemin sonuna doğru dökülmeye başlaması ile kalıcı dişler çıkmaya başlar.
Dil Gelişimi
• 2-5 yaş arası dil gelişimi çok hızlıdır.
• 5 yaşındaki çocuğun konuşması açık ve anlaşılırdır çocuğun sözcükte harcında 1500-200 sözcük vardır konuşmanın yaklaşık tamamı bilinçlidir.
PSİKOSEKSÜEL GELİŞİM
• Bu dönemdeki çocuk Freud’a göre cinsel kimliğin ve sağlıklı kişilik gelişiminin temellerinin atıldığı fallik dönemdedir.
• Dönemde oedipus ve elektra kompleksi yaşanır.
• Oedipus Kompleksi erkek çocuğun annesine karşı duyduğu güçlü duygusal bağı yansıtır.
• Erkek çocuk annesiyle beraber olma isteği duyar,
babaya karşı düşmanlık duyguları artar ve babasını rakip olarak görür.
• Elektra kompleksi ise kızların babalarına karşı duygusal bağını içerir.
• Kız çocuklarda babaları ile beraber olmak isterler ve anneye karşı düşmanlık duyarlar.
• Bu duygular genellikle gizlidir. bazen «senden nefret ediyorum, gitmeni istiyorum» şeklinde ifade edilebilir.
• Bu sözel saldırılara suçluluk ve utanma duyguları eşlik eder.
• Bu sorunların çözümünde ve çocuğun cinsel kimlik kazanmasında en önemli etken özdeşim kurmasıdır.
• Çocuk kendi cinsinden ebeveyni ile özdeşim kurar ve cinsiyetine ilişkin roller sergilemeye başlar.
PSİKOSOSYAL GELİŞİM
• Erikson'a göre okul öncesi dönemin temel gelişimsel görevi girişkenlik duygusunun kazanmasıdır.
• Bu dönemde çocuklar girişimci çabaları nedeniyle eleştirilir ya da cezalandırılırsa suçluluk duyabilirler.
• Okul öncesi dönemde suçluluk duyguları Gelirsem bir çocuk sonraki yaşamında her konuda karar vermede güçlük yaşayabilir.
• Çünkü karşılaştığı sorunları çözebilecek yeterlilikte olmadığını düşünür.
• Girişkenlik duygusunun gelişmesi için çocuğun yeni deneyimler yaşamaya, farklı oyun materyalleri ile oynamaya ve yeni şeyler öğrenmeye gereksinimi vardır.
• Yeni aktivitelere katılmaya ve yeni yerler görmeyi isteklidir.
• Bu deneyimler çocuğun bilişsel gelişimini de kelime bilgisinde artırır.
BİLİŞSEL GELİŞİM
• Okul öncesi çocuğu Piaget'in bilişsel gelişim kuramına göre işlem öncesi (2-7 yaş) dönemdedir.
• Çocuk çevresindeki kişi ve nesneleri temsil etmek için semboller kullanmaya başlar.
• 3 yaşındaki bir çocuk annesini sembolize etmek için oyuncak bebeğini kullanabilir.
• Çocuk olayların yada nesneleri sadece bir yönüne yoğun ulaşabilir.
• Bu nedenle nesneleri bir özelliğine göre sınıflandırılabilir(renk, sayı).
• Okul öncesi dönemde maddenin korunumu büyüklük ve ağırlık kavramlarını tam olarak gelişmemiştir, çocuk
büyük olan nesnelerin daha ağır olduğunu düşünür.
• Çocuk dönemi başladığında ben merkezli düşünür.
• Birden fazla çocuk bir arada oynadığında toplu halde konuşma görülür, çocuk karşısındakini dinlemez ancak onun kendisini dinlediğini düşünerek konuşur.
• 4 yaşından sonra benmerkezcilik azalmaya başlar.
• Bu dönemde çocuğun nedensel ilişkileri açıklama ve anlama yetenekleri sınırlıdır.
• Neden-sonuç ilişkisi kuramaz.
• Zaman kavramı tam gelişmemiştir.
AHLAK GELİŞİMİ
• Kohlberg okul öncesi çocuğun ahlak gelişimini kendi kültürüne uygun olarak «doğru yanlış ayrımı yapabilme aşaması» olarak tanımlamıştır.
• Bu dönemde çocuk ahlak yargılarını genişletir.
• Davranışın getirdiği ödül veya cezaya göre davranışı iyi ve kötü olarak ayırt edebilir.
• Ebeveynin beğenmemesi ne cezalandırması neden olacağı için aynı davranışı tekrar yapmamayı öğrenir.
• Yeni bir durumla karşılaştığında ebeveynlerinin kendisi için koyduğu kurallara bağlı kalır.
• Okul öncesi çocuğuna din konusunda eğitim verilirse basit bir düzeyde Tanrı kavramı gelişebilir.
• Çocuğun dini inancı ve bilgisi uygulamaları ve beğenilen ve yaşamdaki diğer yetişkinlerden öğrenir ve şekillenir.
• Ayrıca çocuk bu yaşta dini bayramları ve törelere öğrenir.
OYUN
• Büyük ölçüde kaba motor oyunlardan hoşlanırlar.
Tırmanma, koşma, zıplama gibi aktiviteler kasların gelişmesine yardım eder.
• Ayrıca taklide dayalı dramatik oyunlardan hoşlanırlar, dramatik oyunlarında anne-baba ve öğretmen gibi yetişkinlerin rollerini taklit eder
• Taklit çocuk için eğlenceli ve öğreticidir.
• Bu dönemde çocuğun hayal dünyası çok geniş olduğu için fazla oyuncağı gereksinim yoktur.
• Ebeveyn çocuğa yaratıcılığını geliştirecek basit
materyaller makas, oyun hamuru, kil vermeleri önerilir
• Ebeveynlerin çocukla birlikte oynadıkları ile oyunlar onların ilişkilerini güçlendirir ve çocuğun dil yeteneğini geliştirir.
• Okul öncesi çocuğun aktif hayal gücü bir parçası olarak hayali oyun arkadaşı vardır.
• Özellikle kendini yalnız hisseden çocuklarda hayali arkadaşlar daha çok görülür.
• Hayali arkadaşın varlığı çocuk okula başlayıncaya kadar devam edebilir.
• Okul öncesi çocuğun aktif hayal gücü bir parçası olarak hayali oyun arkadaşı vardır.
• Özellikle kendini yalnız hisseden çocuklarda hayali arkadaşlar daha çok görülür.
• Hayali arkadaşın varlığı çocuk okula başlayıncaya kadar devam edebilir.
UYKU
• Okul öncesi dönemde çocuklar günde yaklaşık 11-12 saat uyurlar .
• Bazı çocuklarda uykuya dalma güçlüğü ve kabus görme gibi uyku sorunları görülür.
• Bu dönemde görülen uyku sorunları genellikle kendiliğinden düzelir ve tedavi gerektirmez.
• Bu sorunlar çok sık tekrarlar ve uzun süre devam ederse tıbbi yardım alınması gerekir.
BESLENME
• Bu dönemde enerji gereksinimi karşılamak için çocuğun günde 5-6 öğün beslenmesi gerekir.
• Çocuk tüm besin gruplarından dengeli beslendiği sürece ek vitamin desteğine gerek yoktur.
DİŞ SAĞLIĞI
• Geçici dişlerin sağlıklı şekilde bakılması kalıcı dişlerin sağlıklı gelişmesini sağlayacağı için diş fırçalama
işleminin öğretilmesi önemlidir.
• Bu dönemde çocuklar dişlerini fırçalamaya isteklidirler.
Bu nedenle diş fırçalama alışkanlığını kolaylıkla kazanabilirler.
OKULA HAZIRLIK
• Bu dönem çocuğun okula hazırlanması açısından önem taşır.
• Okula başlamadan önce okulun hoş bir yer olduğunun anlatılması, çocuğun okulu tanımasına ve bilgilenmesini sağlar.
• Çocukların okul öncesi programlara katılmasında en uygun yaş 3.5-4 yaştır.
GÖRÜLEN KAZALAR
• Bisiklet kazaları
• Düşmeler
• Zehirlenmeler
• Yanıklar
• Boğulmalar
KAYNAKLAR
• Conk Z, Başbakkal Z, Bal Yılmaz H, Bolışık B, Pediatri Hemşireliği, Akademisyen Kitabevi, Ankara, 2013, s.80- 83.
• Çavuşoğlu H, Çocuk Sağlığı Hemşireliği, Ofset Yayıncılık, Ankara, 2015, s.95-101.
• Turan F, Yükselen A, Okul Öncesi Döneminde Gelişim, Hedef CS Yayıncılık, Ankara, 2015.
