01.07.2020
Kadın
Güçlendirme
Programı Raporu
Ocak – Haziran 2020
1 Ocak – Haziran 2020 Tarihlerinde Kadın Güçlendirme Programı Çalışmaları
Ocak ayından beri Google Forms aracılığıyla sahadaki eğitimcilerimizin düzenledikleri eğitimler ve çalışmalara dair bilgileri düzenli olarak toparlanıp kayıt altına alınmaktadır. Bu raporda Kadın Güçlendirme Programı içerisinde yürütülen iki çeşit eğitim programı olan Kadın Sağlığı Eğitim Programı (KSEP) ve Kadın Sağlığı Seminerleri (KSS) altında Ocak – Haziran aylarında gerçekleştirilen eğitimlere dair bilgiler bulunmaktadır1.
Katılımcılar, Eğitimcilere ve Eğitimlere Dair Bilgiler
Türkiye’nin hemen hemen her ilinde KSEP ve/veya KSS programlarını yürüten 258 eğitimci bulunmaktadır. 2020 yılının ilk altı ayında 15 ilde 32 eğitimci 83 adet eğitim düzenlemiştir. Bu eğitimlere 1764 kişi katılım göstermiştir. Katılımcıların 645’i mültecidir.
Eğitimlerin 20 tanesi KSEP, 63 tanesi de KSS grubudur. COVİD-19 pandemisi sebebiyle özellikle KSEP gruplarının eğitimleri tamamlanamamıştır.
En çok İstanbul ilinde (16 grup) eğitim yapılmıştır. İkinci sırada ise Bursa (10 grup) gelmektedir.
1 16 Mart 2020 tarihi itibariyle Türkiye’de COVİD-19 Pandemisi kapsamında alınan önlemler sebebiyle çalışmaların birçoğu durdurulmuş, ertelenmiş ya da iptal edilmiştir. Bu nedenle ilk altı aylık süreçte tüm rakamlar Ocak ve Şubat ayında yoğunlaşmakta pandemi sürecinde uzaktan seminerler seyrek bir şekilde devam etmektedir.
2 KSEP’te2 sıralı bir haftalık program ve modüller bulunmaktayken KSS3 eğitimlerinde eğitimciler seçtikleri bir başlıkta eğitim verebilmektedir. Bu bağlamda, KSS eğitimlerinde en çok Bedenimizi Tanıyalım (21 kez) ve Güvenli Annelik (20) başlıkları işlenmiştir. Kadın Sağlığı Sorunları başlığı ise ikinci sırada gelmektedir.
Eğitimlere Katılanlarda Gözlemlenen Değişiklikler
Kadınları Güçlendirme programı kadın sağlığı, genel sağlık ve aile sağlığını koruyucu davranışlar kazandırmasının yanında kadınlara, toplumsal cinsiyet eşitliği farkındalığı etkili iletişim, cinsiyet temelli ayrımcılık ve şiddet, haklar gibi konularla kadını sosyal alanda da güçlendirmeyi amaçlayan bütünsel yaklaşımlı bir eğitim programıdır. Bu doğrultuda geleneksel davranışlar ve/veya doğru bir şekilde geliştirilmemiş davranışların yerine bilimsel ve doğru davranışları yerleştirmek eğitimlerin temel amacıdır. Ancak KSS eğitimleri kısa süreli karşılaşmalar ve etkinlikler olduğundan davranış değişikliklerini gözlemlemeyi zorlaştırmaktadır. Bu nedenle 59 KSS eğitiminin 20’sinde hiç gözlem yapılamamıştır. KSEP eğitimleri çok daha uzun süren eğitimler olduğundan grubu tanıyan eğitimcinin davranış değişikliklerine dair geri bildirimleri çok daha mümkündür.
Ocak – Haziran 2020 tarihlerinde yapılan KSS eğitimlerine katılanlar en çok “kendi kendine meme muayenesi” yapmayı öğrenmiş ve uygulamaya başlamıştır (14 kez). İkinci sırada ise kalça çıkığını önlemek için bebeğini kundaklamanın yanlış bir davranış olduğunu öğrenmiş (11 kez) ve bebeği kundaklamaktan vazgeçme sayısı artmıştır. Kalça çıkığı ve kundaklamak
2Cinsel/Üreme Organları ve İşlevleri, Temizlik – Beslenme, Güvenli Annelik, Üreme Sağlığını Koruyucu Davranışlar, İletişim, Cinsellik I – II, Haklar, Çocuklar ve Ergenler, Genel Sağlığı Koruyucu Davranışlar
3Bedenimizi Tanıyalım, Güvenli Annelik, Gebeliği Önleyici Yöntemler, Temizlik ve Beslenme, Kadın Sağlığı Sorunları, Çocukluk v e Ergenlikte Cinsel Eğitim
3 Güvenli Annelik Modülü’nde dile getirilmektedir. Bu sebeple konuyla ilgili davranış değişikliğini gözlemlemek en çok işlenen seminer başlığı olmasıyla da ilintilidir.
KSEP’e katılan eğitimcilerin gözlemine en çok cinsel/üreme organlarına dair bilimsel adı daha çok kullanmaya dair değişimler de fark edilmiştir. Bunun sebeplerinden biri kadınların bedenlerini tanımaya başlaması, bilimsel adı kullanmanın “ayıp, günah” olmadığına dair farkındalıklarının gelişmesidir. KSEP’in ilk modülü Cinsel/Üreme Organları ve İşlevleridir.
Bu nedenle bu davranış değişikliğinin gözlemlenmesinin bir diğer sebebi de ilk modüllerden sonra COVİD-19 pandemisi sebebiyle çalışmaların yarım kalması ve diğer modüllerin sonunda gözlemlenen değişimler eklenememiştir.
Katılımcıların Sağlık Kuruluşlarına Yönlendirilmesi
Kadın Güçlenme Programı’nın hedeflerinden biri de katılımcıların cinsel sağlık ve üreme sağlığına ilişkin sağlık kuruluşlarından düzenli ve bilinçli olarak destek alma davranışının geliştirilmesidir. Bu kapsamda hem KSEP hem de KSS gruplarında eğitimciler katılımcılara kadın sağlığı sorunları bağlamında bulundukları il, ilçe ve/veya bölgedeki Kanser Erken Teşhis ve Tarama Merkezleri (KETEM), hastanelerin ilgili bölümleri, Aile Sağlığı Merkezleri (ASM), belediyelerin sağlık birimleri gibi ilgili kuruma yönlendirme yapmaktadır. Bu yönlendirmeler bazı durumlarda eğitimcinin kolaylaştırıcılığı yoluyla da yapılabilmektedir. Örneğin eğitimci eğitim sonunda taramaya katılmak isteyenlerle birlikte kuruma beraber gidebilmektedir. 2020 yılının ilk altı ayında eğitimciler yaptıkları çalışmalarda KETEM’lere yönlendirme yapmışlardır. Buna göre, gruplara katılan 930 katılımcıya KETEM’lere dair bilgiler verilmiş ve taramalara katılmaları yönünde yönlendirilmiştir. Bu katılımcıların 229 tanesi mültecidir.
Mülteciler bürokratik sebeplerden ötürü yaygın sağlık hizmetlerinden her an yararlanamayabilmektedirler. Bu sebeple, düzenli kontrol gerektiren durumlarda yönlenebilecekleri alternatif merkezlerin olması birçok mülteci kadın için önemli bir destek olmaktadır.
4 Bununla birlikte birçok eğitimci bulundukları il ve uyguladıkları başlıkların konusu itibariyle KETEM’e yönlendirme yapmadıklarını belirtmiştir. Sağlık Bakanlığı, bünyesinde bulunan 197 Kanser Tarama Erken Teşhis ve Eğitim Merkezi'ne (KETEM) mobil KETEM'leri de dâhil etti.
'Bugün Gel' yazılı pembe renkli kanser tarama tırları, kadınlar için gideceği 10 şehirde meme, rahim ağzı ve bağırsak kanserleri için tarama yapılmaktadır. Arama oranlarının etkin düzeylere ulaşmasını ve halkın katılımını arttırmak amacıyla KETEM’ler ile birlikte kanser taramalarına 8 ilde (İstanbul, Trabzon, Uşak, Konya, Adana, Malatya, Sivas, Bursa) çalışacak olan 10 adet yeni mobil mamografi cihazı hizmete sunulmaktadır.
KETEM’lerin her kent için önemli merkezler olduğunu hatırlatmak ve KETEM’lerin işlevlerine dair eğitimcilere güncel bilgiler verebilmek amacıyla, 03.03.2019 tarihinde Vakfımız tarafından Sağlık Bakanlığı’na yapılan bilgi edinme başvurusu ile 2019 yılı itibariyle Türkiye genelinde bulunan KETEM’lere yapılan başvuruların sayıları ve nitelikleri sorulmuştur. Gelen yanıta göre, 2019 yılında, 1 milyon 523 bin 590 kişi KETEM’lerden hizmet almıştır. KETEM’lere en çok kadınlar başvurmuştur (1.360.471 kadın). Nüfusa oranla en çok Ankara ve Bursa illerinde başvurular olmuştur4.
İLLER
KADIN TARAMA SAYISI
ERKEK TARAMA SAYISI
ANKARA 100.476 3.445
BURSA 94.867 4.420 MERSİN 86.855 29.485 İZMİR 86.490 8.142 KONYA 87.357 5.370
Eğitimlerde Katılımcılardan Gelen Sorulara Dair Örnekler
Eğitimlerde, katılımcılar meraklarını gidermek ve öğrendiklerini pekiştirmek amacıyla eğitimcilere sorular sormaktadırlar. Eğitimci bildiği soruları yanıtlarken bilmediği konularda sorular geldiğinde Vakfımızdaki üreme sağlığı uzmanımıza danışarak doğru cevabı gruba iletmektedir.
Kadın Sağlığı Seminerleri’nde karşılaşılan sorular:
Kendi Kendine Meme Muayenesi ilk ke duyduğum bir şey, bu kadar etkili mi?
Emzirme ile iki yıl korunabilir miyiz?
Geri çekme yoluyla korunabilir miyiz?
Doğum kontrol hapları kilo aldırır mı?
Eşlerimize nasıl kondom kullandırtabiliriz?
Doğum sonrası lohusalık dönemi 40 gün ve gebelik dönemi 40 hafta olur, neden?
Adet dönemindeyken hamile kalınabilir mi?
Hamilelik sürecinin ilk 5 ayında adet gibi kanama olur mu?
4 Tüm listeye ulaşmak için Ekler kısmına bakınız.
5
Yazdan yaptığımız konserve ürünler dolapta kaldıkça vitaminini azaltmaz mı?
45 yaşın da menopoz normal midir?
Doğumu kolaylaştırmak için neler yapılabilir?
Kadın Sağlığı Eğitim Programı’nda Karşılaşılan Sorular:
Doğal temizlik ürünlerini kullanıyoruz ama kimyasallar gibi etki yaratmıyor; ne yapabiliriz?
X ve Y kromozomlarından Y kromozomu daha çok sıcak ortamı sevdiğinden daha zor tutunuyormuş, tüp bebek tedavisi gören bir arkadaşıma bant vermişlerdi yapıştırıyordu.
böyle bir şey var mı? Buna göre erkek bebek dünyaya getirmek daha mı zor?
Sizce en iyi gebeliği önleyici yöntem hangisidir?
Doğum kontrol iğnelerini sağlık ocağı ücretsiz veriyor mu?
Kadın kondomu kullanılırken kaymaz mı?
Cinsel ilişkiden sonra vajen içini yıkamak neden zararlı?
Gonore körlüğe nasıl sebep oluyor?
Meme ucunun ikili olması durumu sakıncalı mıdır?
İkili meme ucu olan ve ikisinden de süt gelen arkadaşım var ameliyat olması gerekir mi?
Mastürbasyon yapmak körlük yapıyormuş, doğru mu?
Kundak yapmayınca çocuğun bacakları eğri olmaz mı?
Kürtaj yaptırmak kısırlığa sebep olmaz mı?
Sonuç
Ocak – Haziran 2020 tarihleri arasında Kadın Güçlendirme Programı çerçevesinde yapılan çalışmalar Mart ayından itibaren COVİD-19 pandemisi sebebiyle büyük oranda sekteye uğrasa da Ocak – Şubat aylarında yürütülen gruplar ve uzaktan çalışmalar ile 1764 katılımcıya ulaşılmıştır. Bu çalışmalarda en çok Bedenimizi Tanıyalım ve Güvenli Annelik başlıkları çalışılmış ve doğru davranışların öğrenildiğine ilişkin izlenimler elde edilmiştir.
6 Ekler
2019 Yılı İtibariyle KETEM’lere Yapılan Başvurular
İLLER
KADIN TARAMA SAYISI
ERKEK TARAMA SAYISI
ADANA 44.029 134
ADIYAMAN 22.094 954
AFYONKARAHİSAR 24.393 1.278
AĞRI 2.402 384
AMASYA 12.625 1.049
ANKARA 100.476 3.445
ANTALYA 50.052 2.149
ARTVİN 1.444 119
AYDIN 46.062 4.451
BALIKESİR 57.674 9.382 BİLECİK 5.535 414 BİNGÖL 4.490 164 BİTLİS 4.419 355
BOLU 5.984 590
BURDUR 5.536 100 BURSA 94.867 4.420 ÇANAKKALE 23.288 4.443 ÇANKIRI 5.837 1.356 ÇORUM 12.564 2.350 DENİZLİ 41.162 2.534 DİYARBAKIR 19.231 58 EDİRNE 6.261 328 ELAZIĞ 28.886 629 ERZİNCAN 4.543 134 ERZURUM 12.837 2.338 ESKİŞEHİR 25.967 3.327 GAZİANTEP 32.666 395 GİRESUN 14.812 2.942 GÜMÜŞHANE 2.601 467 HAKKARİ 1.914 94 HATAY 17.608 213 ISPARTA 7.015 1.563 MERSİN 86.855 29.485 İSTANBUL 52.890 1.232 İZMİR 86.490 8.142
KARS 1.883 10
KASTAMONU 9.761 972 KAYSERİ 36.880 5.462 KIRKLARELİ 8.251 303 KIRŞEHİR 6.672 1.011 KOCAELİ 65.743 11.193 KONYA 87.357 5.370 KÜTAHYA 19.759 2.424
7 MALATYA 14.244 956
MANİSA 33.171 2 KAHRAMANMARAŞ 34.119 2.363 MARDİN 11.500 1.132 MUĞLA 27.176 1.103
MUŞ 2.703 0
NEVŞEHİR 12.433 2.867 NİĞDE 8.209 650 ORDU 30.266 5.222 RİZE 17.497 3.900 SAKARYA 29.514 3.822 SAMSUN 41.439 2.623 SİİRT 4.381 221 SİNOP 7.573 1.333 SİVAS 9.706 1.131 TEKİRDAĞ 17.078 1.552 TOKAT 7.838 529 TRABZON 9.759 1.447 TUNCELİ 4.949 32 ŞANLIURFA 6.168 282 UŞAK 11.214 56
VAN 13.076 431
YOZGAT 4.409 359 ZONGULDAK 16.674 2.586
AKSARAY 7.071 472
BAYBURT 1.555 180 KARAMAN 4.620 491 KIRIKKALE 8.130 380 BATMAN 10.321 965 ŞIRNAK 5.894 93
BARTIN 12.873 4.316
ARDAHAN 3.555 825
IĞDIR 2.690 42 YALOVA 5.852 502 KARABÜK 2.188 60 KİLİS 3.403 623 OSMANİYE 10.414 144 DÜZCE 5.411 1.264 GENEL TOPLAM 1.360.471 163.119
