GİYSİ TARİHİ
1910’lu yıllar
Öğr. Gör. Sinem KIRDEMİR 5. HAFTA
Paris bu dönemde modanın merkezi idi. 31 Mart 1814 de
Birleşik Kıtalar Paris’e girdi. Napolyon bu kenti savunamadı ve
Elbe adasına sürüldü. Genel karmaşa içerisinde hükümdarlıklar
ve saltanatlar ortadan kalktı. Napolyon imajı yok oldu.
Tüm Avrupa , inkılaptan yana yeni bir görüntü içerisindeydi.
Fransız inkılabı diğer ülkeleri de büyük oranda etkiledi.
Bu dönemin giyimi, bugün bile kullanılan belirgin çizgiler
yaratmıştır. Yıllarca, imparatorluk çizgisi, yüksek bel çizgisi ve
tümüyle beyaz giysiler moda olmuştur.
1920’lerde A formunda açılan evaze etekler ortaya çıkar,
etek uçları bilekler görünecek şekilde bileklerin hemen üstünde
biter.
1. Dünya Savaşı, moda sanayisini etkilemiş, kumaş yokluğu nedeni
ile etek boyları kısalmıştır. Pek çok yazar, ressam ve moda
tasarımcısı askere çağrılmış, geride kalanlar ise kıtlık ve savaş
ortamında sanatlarını sürdürmeye çalışmışlardır.
Haute couture de ise değişen koşullar fazla dikkate alınmamıştır.
Tasarımcılar modayı yaratırken siyasetten ve ekonomik
değişimlerden bağımsız kalmaya çalışmışlardır.
1910lara gelindiğinde kadınlar ilk kez pantolon giymeye
Araba yarışlarına katılan bir kadın resmi
1911 yılında dönemin ünlü modacılarından Paul Poiret dar eteği keşfetti. Kadını büyük kumaş katlarından kurtaran Poiret moda dünyasını dar etek kavramıyla tanıştırdı.
❖
1913: birçok Avrupa başkenti tango ile tanıştı. Jean Paquin,
tasarladığı tango kıyafetlerini Londra’daki bir defilede
tanıttı.
❖
1913: Coco Chanel, Fransız
sahil kasabası Deauville’de
bir butik açtı
❖ 1914: 1. Dünya Savaşı başladı.
Moda bir süre sekteye uğradı. Kadınlar savaşın etkisi ile daha erkeksi bir stile kavuştu. Bu dönem koyu renklerin ve sade kesimlerin dönemi oldu. Bu dönemde geniş kenarlı büyük şapkalar yaygınlaştı.
Savaş Dönemi Kadınları (1914-1918)
Kadınlar daha maskülen erkeksi bir görünümüne kavuştular.
Çoğu erkek üniforma
giydiğinden erkek modası
değişmemiştir. Kadın modası
ise kısa dönemde çok fazla
fonksiyonelleşmiş ve
ciddileşmiştir. İnce silüetler ve
savaşın etkisinde kalan kadın
ceket, manto tasarımları moda
tarihinde yerini almıştır.
❖
1914: Burberry,
askerlerin paltolarını
siperlere giymeye
uygun hale getirdi.
Bunun sonucunda
trençkotlar ortaya
❖
1915: Moda
dergisi La
Gazette du
Bon Ton, etek
boyu ayak
bileğinin
üstüne gelen
‘savaş eteği’ ni
tanıttı.
❖
1917: Giden Sundback, 1913 yılında icat ettiği fermuarın patentini
1910’larda Erkek pantolonlarının bacağı 60 santimetreye
kadar genişledi ve ortaya çıkan görüntü şık, bir baston ile
tamamlanan, sert yakalı, papyonlu ve melon ya da hasır
şapkalı bir erkek imajı oldu. 19132den sonra paça genişliği
daralmaya başladı.
Kadın mayoları çok muhafazakar olup orta uyluğa kadar uzanıyordu. Bazen daha muhafazakar kadınlar bu mütevazı mayolarla beraber tozlukta giyerlerdi.
1910 Siluet
Paul Poiret kadınları S formu veren
korselerden
kurtarmıştır. Kadınlar feminen, ağır başlı ve geçmiş
dönemlere nazaran daha genç
görünüm
Tutucu kurallar yıkılırken rahat ve sade imajla özgürleşen moda kavramı ortaya çıkmıştır. 3 Ağustos 1914 te başlayan savaşla yaşanan ekonomik ve politik kriz nedeniyle savaş silueti moda tarihine damgasını vurmuştur.
Kadın Kıyafeti:
1910’lu yıllarda savaş dönemine kadar etekler ayak bileği hizasında kalmıştır.
Siyah eteklerin üzerine giyilen dantel yaka ve kravatlı gömlekler iş hayatında kadınların tercihi olmuştur.
Doğunun da etkisiyle Japonizm akımı, Kimonos dilim paltolar ceketler, harem pantalonlar ve türban başlıklar bu döneme damgasını vurmuştur.
Uçak ve zeplinler gösterilerini izlerken güçlü hava akımından
dolayı eteklerin kontrol altına alınması için Paul Poiret tasarlanan hobble etek jet sosyetede
moda oldu.
Ancak kullanım kolaylığı olmayan bu etek eklenen yırtmaç ve panellere rağmen orta sınıf tarafından kabul görmedi.
19. yüzyılın ilk yarısına en büyük keşiflerinden bir tanesi uçak ve zeplin gösterilerini izlerken üçlü hava akımından dolayı uçuşan eteklerin kontrol altına alınması için Paul Poiret tarafından
tasarlanan hobble etek Jet sosyetede moda oldu.
Ancak kullanım kolaylığı olmayan eteğe eklenen yırtmaç ve panellere rağmen orta sınıf
❖
1914: New York sosyetesinden Mary Phelps Jacob ilk
modern sütyenin patentini aldı.
Korseden çok farklı olduğu için eleştirilse de birçok kişi bu yeni iç çamaşırına hayran kaldı.
Mary o zamanlar korsenin saltanatının yavaş yavaş yıkıldığını görebiliyordu
Önceden de göğüsleri
destekleyen birçok iç çamaşırı yapılmıştı ama Mary, 5
Ağustos 1914’de 19
yaşındayken üst kol bölgesi için üretilen “Brassiere” adını verdiği iç çamaşırının patentini alan ilk kişi oldu.
Golf, okçuluk, tenis, buz pateni gibi spor dalları kadınlar tarafından da yapılmaya başlanmıştır. Spor kıyafetlerin tasarımı moda
1910-1914 yıllarında bel çizgisi göğüs altına kadar çekilmiş ve yüksek bel modası çıkmıştır. 1915-1919 Savaş yılları arasında bel çizgisi tekrar gerçek yerine dönmüştür. Spor dikişli kup, kemerle de bel yeri vurgulanmıştır.
1910 yıllarında etek boyu ayak bileklerine kadar inmiştir. 1916 ‘da 1. dünya savaşı etkisi ile yaşanan kumaş yokluğu nedeniyle 6-7 cm daha kısalmıştır.
Eldivenler nakışlı yelpazeler, opera ve gösterilere gidilirken kullandıkları dürbünler dönemin vazgeçilmesi olmuştur.
Erkeklerde ise kahve, yeşil, mor yün çoraplar kullanılmıştır. 19910-1914 yılları arasında başın üstünde bombeli geniş toplanan saçlar moda olurken savaş döneminde bu saçlar sıkıca toplanmıştır. 1. dünya savaşı bitiminde İspanyol gribi kadınların saç dökülmesine neden olmuş ve saçlar kulak memesi hizasında kesilmiş tir.
Erkek Kostümü:
1910’lu yıllarda erkek modasına giren özel dikim gömlekler olmuştur. Bu gömleklerin özellikleri beden kısmı dururken yaka ve manşetlerin
değişebiliyor olmasıdır.
1. Dünya Savaşı Dönemi 1914-1918
1.Dünya Savası’nın 3 Ağustos 1914 tarihinde başlamasıyla Güzel Çağ Dönemi sona ermiştir. Politik ve ekonomik çalkantılar moda dünyasını da derinden etkilemiştir. Dönemin genç moda tasarımcısı Coco
Chanel zengin gönüllüler ve kızıl haç için hemşire kıyafetleri
tasarlarken diğer moda evleri ise zor şartlar da çalışmalarına devam etmişlerdir. Kültür ve eğlence durma noktasına gelmiştir. Savaş
bitimine kadar Paris’te gece kıyafeti tuvalet aksesuar ve mücevher takmak yasaklanmıştır.
Erkeklerin savaşta olması nedeni ile kadınlar otobüs ve tranvay sürücüsü postacı asansörcü hatta demirci gibi ağır sanayide görev almışlardır. Koyu renkli gösterişsiz üniforma pantolonlar ve tulumlar üretirdi. Bu da moda da yeni bir akımın doğmasına (post war) sebep olmuştur.
Amerikalı bir şirketin üniformalar için düğme makinası
tasarlaması ve düğmeleri süsleme aracı olarak değil amacına uygun olarak kullanılması bu döneme
rastlamaktadır. Kadınlar siyah uzun etek beyaz gömlek ve kravat kullanmışlardır.
Dönemin ağır etkisini yumuşamak adına inci kolye takmak, nakışlı eşarplar kullanılabilirdi. 1915 yılına kadar etek boyunun bileği
aşmaması ekonomik nedenler sonucu kısalmaya başlamış ve
modada devrim olarak nitelendirilmiştir. Dar bedenli ceketler yerini geniş bedenli ceketlere bırakmıştır.
Savaş bitimine kadar yeni moda merkezi olarak kabul edilen
Chanel, Poire gibi ünlü modacıların açtığı atölye ve butikler yeni stillerin doğmasına neden olmuştur.
Uzun emekler sonucu hazırlanan coutre kıyafetler kopyaları hızla yayılmıştır. ABD’den gelen alıcıların kostümlerden birer tane alıp
kopyalarını hazırlayarak daha ucuza sunuyorlardı. Tasarımcılar buna engel olmak için yaka etiketi takmışlardır. Böylece etiket kavramı gerçek anlamıyla doğmuştur.
Dünya Savaşı esnasında yaşanan ekonomik sıkıntılar materyal ve kumaş kıtlığına sebep olmuştur. Bu da dokuma ve boyama
Avrupa da yaşanan İspanyol gribi sebebi ile yirmi milyon insanın
ölmesi ve saç
dökülmesine sebep olan bu gribin kadınları iddialı saç kesimine yöneltmiştir. Kulak hizasından
kestirilen kâküllü saçlar moda dünyasında
büyük bir yenilik olarak kabul edilmiştir.
Yaşanan bu dramatik sonuçlar genç
jenerasyonu yeni bir moda arayışına
yöneltmiştir. Taş
plaklardan yükselen müzik moda olan
Arjantin, Tango ve dans kursları insanlara moral niteliği taşımıştır.
Görsel ve Yazılı Kaynaklar
https://listelist.com/mary-phelps-jacob-caresse-crosby/
https://www.behance.net/gallery/68038555/1910s-of-Fashion
