17. YÜZYILDAKİ SİYASİ GELİŞMELER
1. OSMANLI - İRAN İLİŞKİLERİ
1555 yılında imzalanan Amasya Antlaşması’nın bozulması üzerine Osmanlı-İran savaşları yeniden başladı.
a) 1579 - 1590 Savaşları: Bu savaşlar sonunda iki ülke arasında Ferhat Paşa (İstanbu l) Antla
şmas
ı(1590) imzalandı.
Bu antlaşmaya göre;
• Azerbaycan'ın bir bölümü ile Güney Kafkasya Osmanlı Devleti'ne kaldı.
NOT: Osmanlı Devleti bu antlaşma ile doğuda en geniş sınırlarına ulaşmıştır.
b) 1603-1611 Savaşları
İran, Ferhat Paşa Antlaşmasını bozarak Anadolu'ya girdi (1603). Diyarbakır'a kadar ilerledi.
• Yenilen İran’la Nasuh Paşa Antlaşması imzalandı (1611).
Bu antlaşmaya göre;
• Osmanlı Devleti, Ferhat Paşa Antlaşması ile aldığı yerleri geri verdi. Bunun karşılığında İran, Osmanlı Devleti'ne her yıl iki yüz deve yükü ipek vermeyi kabul etti.
c) 1617-1618 Savaşları
İran'ın her yıl göndermeyi vaat ettiği ipeği göndermemesi üzerine barış bozulmuş İran'a savaş açılmıştır. Sonuçta iki devlet arasında Serav Antlaşması imzalandı (1618).
Bu antlaşmaya göre;
• İran'ın Osmanlı Devleti'ne vermeyi taahhüt ettiği iki yüz deve ipek, yüz deveye indirildi.
• Sınırlar Nasuh Paşa Antlaşması'na göre belirlendi.
d) 1622-1639 Savaşları
• İran Bağdat'ı işgal edince IV. Murat Revan Seferi'ne çıktı. Revan'a kadar Doğu Anadolu toprakları geri alındı (1635).
• IV. Murat 1638'de Bağdat Seferine çıkarak Bağdat'ı aldı. Sonuçta iki devlet arasında Kasr-ı Ş irin Antla
şmas ı
antla şmaya g öre;
• Bağdat Osmanlı Devleti'ne katıldı.
• Revan ve Azerbaycan İran'a bırakıldı.
• Osmanlı - İran sınırı bugünkü şekliyle çizildi.
NOT: Kasr-ı Şirin Antlaşması ile bugünkü Türkiye-İran sınırı büyük ölçüde belirlendi.
II. OSMANLI - LEHİSTAN İLİŞKİLERİ
Lehistan'ın Osmanlı Devleti'ne bağlı Erdel ve Boğdan beyliklerinin içişlerine karışması sonucu Osmanlı - Lehistan ilişkileri bozuldu. II. Osman (Genç Osman) Lehistan (Hotin) Seferi'ne çık tı (1620). Hotin Kalesi alındı. Lehistan ile
Hotin Antla şmas
ıimzalandı (1621).
NOT :Bu sefer sırasında Yeniçeri Ocağının bozulduğunu gören II. Osman, bu zaferden sonra Yeniçeri Ocağını kaldırmayı düşünmüş ve bunun içinde "Hacca gidiyorum." bahanesi ile Doğu Anadolu'da bir ordu kurarak Yeniçeri Ocağını kaldırmayı planlamıştır. Ancak bunu haber alan Yeniçeriler II. Osman'ı öldürmüşlerdir. II. Osman'ın (Genç Osman) bu düşüncesi Osmanlı Devleti'nde ilk ıslahat teşebbüsüydü.
1672'de Lehistan'ın Ukrayna'yı işgal etmesi üzerine IV. Mehmet Lehistan Seferine çıktı.
Lehistan ordusu mağlup edildi. Lehistan kralının isteği üzerine Bucaş Antlaşması imzalandı (1672).
NOT:Bucaş Antlaşması Osmanlı Devleti'nin batıda toprak kazandığı son antlaşmadır.
Bu antla
şma ile Osmanl ıDevleti bat ıda en geni şs
ın ırlar ına ula şm ışt ır
.
1. III. OSMANLI - VENEDİK İLİŞKİLERİ
. 17. yüzyılda Akdeniz'deki Girit meselesi yüzünden Osmanlı - Venedik ilişkileri bozuldu.
Girit'te bulunan korsanlar Osmanlı ticaret ve hac gemilerine saldırıyorlardı. Coğrafi konumu
zamanında Girit 1669 yılında fethedildi.
UYARI: Girit’in fethi ile; Doğu Akdeniz'deki Osmanlı güvenliği sağlandı. Girit’in alınması Osmanlı Devleti’nin denizlerdeki son başarısıdır.
IV. OSMANLI - AVUSTURYA İLİŞKİLERİ
Kanuni döneminde Zigetvar seferi sonrasında imzalanan antlaşma 16. Yüzyılın sonlarına doğru bozuldu. Osmanlı - Avusturya savaşları 17. yüzyılın sonuna kadar aralıklarla devam etti.
a) 1593 - 1606 Haçova Savaşı
• Avusturya ile Osmanlı arasında sınır savaşlarının başlaması, Avusturya’nın vergisini vermemesi
• Osmanlılar’ın Eğri, Kanije ve Estergon kalelerini ele geçirmesi üzerine çıkan Haçova Meydan Sava
şı'nda
Avusturya yenildi. İki devlet arasında Zitvatoruk Antla
şmas
ıyapıldı (1606).
Avusturya kralı protokol gereği Osmanlı padişahına denk sayıldı.
UYARI: Böylece Osmanlı Devleti'nin Avusturya karşısında 1533 İstanbul Antlaşması ile kazand
ığısiyasi üst ünl
ük bu antla
şma ile kaybedildi
b) 1662-1664 Savaşları
Avusturya'nın Erdel Beyliği'nin iç işlerine karışması üzerine Köprülü Mehmet Paşa ve Köprülü Fazıl Ahmet Paşa tarafından Avusturya'ya iki sefer düzenlendi (1662 - 1664). Avusturya ordusu mağlup edildi. Uyvar ve Zerınvar kaleleri alındı. Avusturya'nın isteği ile Vasvar Antlaşması im zalandı (1664).
c) 1683 - 1699 Savaşları ve II. Viyana Kuşatması
• Avusturya'nın yönetimlerindeki Macarlara baskı yapması üzerine Macarlar, Osmanlı Devleti'nden yardım istediler. Bunun üzerine Merzifonlu Kara Mustafa Paşa sefere çıkarak Avusturya'nın başkenti Viyana'yı kuşattı (1683).
• Yapılan bütün hücumlara rağmen kalenin kuşatması uzadı. Orduda yiyecek ve cephane sıkıntısı baş gösterdi.
• Lehistan ordusu Avusturya’nın yardımına geldi. İki ateş arasında kalan Osmanlı ordusu
- Osmanlı Devleti'nin Viyana yenilgisi bir dönüm noktası oldu. Avrupa devletleri Papanın çağrısı üzerine Osmanlı Devleti'ne karşı Kutsal İttifak oluşturdular. Bu ittifaka Avusturya , Lehistan, Venedik, Rusya
ve Malta
katıldı ve Osmanlı Devleti'ne savaş açtılar.
- Lehistan ve Rusya kuzeyden, Avusturya batıdan, Venedik ve Malta denizden Osmanlı topraklarına saldırdılar. Osmanlı Devleti 16 yıl süren bu savaşta başarılı olamadı.
- Osmanlı Devleti barış istemek zorunda kaldı. Osmanlı Devleti ile Lehistan, Avusturya ve Venedik arasında Karlofça Antlaşması (1699) imzalandı.
UYARI: Karlofça Antlaşması ile Osmanlı Devleti'nin Orta Avrupa'daki egemenliği sona erdi.
Osmanlı Devleti Avrupa'dan geri çekilmeye başladı. Bu çekilme Sakarya Zaferi (1921)'ne kadar devam etti.
Karlofça'da Rusya ile Osmanlı Devleti arasında ateşkes antlaşması imzalandı. Barış antlaşması ise İstanbul'da yapıldı.
NOT: 1700 tarihli İstanbul Antlaşması ile Rusya, Azak Kalesini Karadeniz'e ilk adımını atmıştır.
