Türkiye’de Batı Tiyatrosu

(1)

Türkiye’de Batı Tiyatrosu

(2)

Osmanlı İmparatorluğu Batı Tiyatrosu ile Nasıl Tanıştı?

Abdülmecit, ilk saray tiyatrosunun yapımını 1858’de başlattı;

ve bu tiyatro bir yıl sonra, 1859’da, ilk Türk tiyatro yapıtı sayılan İbrahim Şinasi’nin (1826-1871) Şair Evlenmesi’nin oynandığı yıldır.

(3)

• Geleneksel tiyatro yaşantısı, Tanzimat dönemine kadar varlığını sürdürmüştür. Bu dönem birden bire ortadan kalkmamıştır ama ülkenin gündemini batı tiyatrosunun belirlemeye başlaması, bu türlerin de giderek az oynanmasına yol açmıştır.

• Tanzimat, Türk siyasal tarihinin de bir dönüm noktasıdır.

Kaynak: Süreyya KARACABEY GELENEKSELDEN BATI'YA TÜRK TİYATROSU

(4)

Tanzimat Dönemini Hazırlayan Unsurlar

• Yenilikçi padişahlar,

• Yeni bir toplumsal düzen özlemi ve bunu dile getirmekte çekincesiz davranan aydınların, yüksek devlet görevlilerinin çabaları ve hepsinden önemlisi bir değişimi dayatan siyasal ve ekonomik koşulların toplamı sonucunda oluşmuştur.

(5)

• Geleneksel tiyatro ile en önemli farkı tiyatro binası ve yazılı metin oluşturur. Özel bir mekana ihtiyaç duymayan Geleneksel Tiyatronun yazılı bir metinden yola çıkmadığı da bilinmektedir.

• Batı tiyatrosuna geçişin ilk göstergesi, tiyatro binalarının yaptırılmasıdır. Sarayın desteği ile yaptırılan bu tiyatrolara oyun yazarlarının yetişmesi eşlik edecektir.

(6)

Sanat Kurulu

Dönemin yazarlarından oluşan bir sanat kurulu 1873 yılında İstanbul'da Namık Kemal, Ali Bey, Nuri Bey, Halet Bey gibi isimlerden kurulmuştur.

Oyun metinleri ve oyuncuların telaffuz problemleri üzerine çalışan bu kurulun bir benzerini de tiyatro tarihinde önemli bir isim olan Ahmet Vefik Paşa Bursa'da oluşturmuştur.

(7)

Bu dönemin en önemli tiyatro topluluklarına örnek olarak;

Osmanlı Tiyatrosu, Asya Kumpanyası,

Gedik Paşa Tiyatrosu ve Şark Tiyatrosu verilebilir.

Osmanlı Tiyatrosu Güllü Agop'un yönetimindedir ve l870'den başlayarak 10 yıl boyunca Türkçe komedya, dram, tragedya ve vodvil sahnelenmiştir.

(8)

Devletin Yönetim Sisteminde Reformlar

• 3. Selim (1761-1808)

• 2. Mahmut (1785-1839)

• Abdülmecid

gibi yenilikçi padişahların anlayışıyla Batı Tiyatrosu gelişti.

Kaynak: Metin And Kısa Türk Tiyatro Tarihi (2019). İstanbul: YKY

(9)

Sahnelenen Operalardan Bazıları

• 1850’de Giselda adlı opera Naum tiyatrosunda oynanmıştır,

• 1854’te Değirmencinin Kızı,

• 1855’te Vatan yahut Silistre,

(10)

• Edebî türlerin, özellikle tiyatronun, Avrupa halkları üzerindeki yönlendirici, düzenleyici, geliştirici etkisini bizzat yerinde gözlemleyen Osmanlı aydınları bunların kendi sahamızda yer edinebilmeleri için büyük çaba sarf ederler.

Kaynak: Armağan, B. (2017). Şairin ironik tasavvuru: Şair Evlenmesi. Curr Res Soc Sci, 3(3), 86-91.

(11)

İlk Türkçe Oyun: Şinasi Şair Evlenmesi

Şinasi, Tanzimat dönemi fikir önderlerindendir. Türk tiyatro tarihinde yazılı metne dayalı ilk eser olarak gösterilen Şair Evlenmesi sosyal aksaklıkları eleştirir.

Kaynak: Armağan, B. (2017). Şairin ironik tasavvuru: Şair Evlenmesi. Curr Res Soc Sci, 3(3), 86-91.

(12)

• Beraberinde, Ahmet Mithat, Şemsettin Sami, Recaizade Mahmut Ekrem, Ebuziya Tevfik, Muallim Naci

(13)

Çeviri ve uyarlamaların yoğun olarak yapıldığı bu dönemde komedyalar, manzum dramlar, romantik dramlar, melodramlar, müzikli oyunlar ayrıca bu dönemin özgün türü kabul edilen duygusal dramlar yazılmıştır.

Kaynak: Süreyya KARACABEY GELENEKSELDEN BATI'YA TÜRK TİYATROSU

(14)

Akımlar

Romantizm, Avrupa’da 100 yıl sürdü.

Türkiye’de Namık Kemal, Şinasi

İlk Manzum Tragedya Denemeleri

Ali Haydar Bey’in (1836-1914) üç bölümlük Sergüzeﬂ-i Perviz (1866) ve iki bölümlük İkinci Ersas (1866).

Mustafa Hilmi’nin Bahtiyar ya da Son Gürlüğü (1874)

Kaynak: T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 2455 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 1427

(15)

Akımlar-2

Romantik Tragedya

Abdülhak Hâmit

İlk tragedyası olan Nesteren (1877) Corneille’in Le Cid adl›

tragedyasına benziyordu.

Kaynak: T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 2455 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 1427

(16)

Akımlar-3

Fantazi Oyunlar

Ahmet Necip’in (1833-1898) yazdığı İdbar ve İkbal (1874) Tarihsel Oyunlar

Namık Kemal’in (1840-1888) 1876’da yazdığı Celâleddin Harzemşah

Kaynak: T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 2455 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 1427

(17)

Akımlar-4

Hasan Bedredin (1851-1915) ile Şemsettin Sami (1850-1904) birlikte Ebulûlâ yahut Mürüvvet (1876) adını verdikleri, beş bölümlük bir tarihsel oyun yazdılar.

Bu oyunda Hamlet etkisi belirgindi. Şemsettin Sami, ayrıca Gâve (1877) ve Seydi Yahya (1878) adlı iki tarihsel oyun yazdı.

Kaynak: T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 2455 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 1427

(18)

Akımlar-4

Romantik Dramlar: Namık Kemal

Raz-ı Dil Gülnihal

Vatan yahut Silistre (1873).

(19)

Batı Tiyatrosunun Türkiye’de Gelişmesinde İtalyan, Fransız ve Ermenilerin Katkıları

• Tiyatro binaları yapıldı,

• Düzenli ve sürekli temsiller verildi,

• Sık gelen topluluklar, Avrupa’nın kalburüstü sanatçıları İzmir’de izleyicilerle buluştu

(20)

Batı Tiyatrosunun Türkiye’de Gelişmesinde Elçiliklerin Katkıları

Avrupa ülkelerini temsil eden elçilikler sık sık kendi ülkelerinden topluluklar getirtip bunlara temsiller vermişler ve bu temsillere Türk seyirciler de katılmışlardır. Özellikle, Fransız Elçiliği bu konuda çok yoğun çalışmıştır.

Kaynak: T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 2455 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 1427

(21)

Namık Kemal ve

Güllü Agop Tiyatro Topluluğu

Namık Kemal’in «Vatan Yahut Silistre» oyunu, Agop Vartovyan (Güllü Agop) tiyatro topluluğu tarafından 1873’te Gedikpaşa tiyatrosunda sahnelenir. Oyun izleyicilerde büyük bir heyecan yaratır.

Agop Vartovyan Osmanlı dönemi tiyatro oyuncusu ve yönetmeni ve Türkiye Tiyatrosu’nun kurucularındandır. Kurduğu ve yönettiği tiyatro toplulukları ile başarı kazanan bir sanatçıdır.

(22)

• Namık Kemal, Celalettin Harzemşah’ı ve Cezmi adlı romanı Midilli’de yazar.

• Cezmi, Sadrazam Sokullu döneminde geçtiği için, ilk tarihi roman olarak kabul edilir.

Kaynak: https://www.birgun.net/haber/edebiyat-i-evvel-14-midilli-surgunu-mu-valisi-mi-66890

(23)

İlk Türkçe Temsiller

• İlk düzenli Türkçe temsiller 1868’de Osmanlı Tiyatrosunda verilir.

• Refik Ahmet Sevengil

(24)

İstanbul, Pera

Pera, 19 yüzyılın ilk yıllarında Fransız Tiyatrosu ve Naum Tiyatrosu öne çıkmaktadır.

Osmanlı Tiyatrosu, Varyete Tiyatrosu, Odeon Tiyatrosu, Elhamra Tiyatrosu,

Tepebaşı Tiyatrosu ve bahçesi ile Concordia

gibi sahneler yer almıştır.

Kaynak: Evren Kutlay Baydar MÜZİKTE TEMSİL & MÜZİKSEL TEMSİL II

19. YÜZYIL OSMANLISINDA AVRUPAİ TARZDAKİ İCRA VE TEMSİL MEKÂNLARINA DAİR

(25)

Naum tiyatrosu

Beyoğlu’ndaki uzun bir dönem bölgenin kalbi olmuş, devrin sultanlarının da zaman zaman temsil izlemeye geldikleri önemli tiyatro binalarından biri Naum tiyatrosudur.

Kaynak: Evren Kutlay Baydar MÜZİKTE TEMSİL & MÜZİKSEL TEMSİL II

19. YÜZYIL OSMANLISINDA AVRUPAİ TARZDAKİ İCRA VE TEMSİL MEKÂNLARINA DAİR

(26)

Meşrutiyet Dönemi

• Dönemin önemli tiyatro adamlan Mınakyan, Ahmet Fehim, Binemeciyan, Muhsin Ertuğrul' dur.

• Cumhuriyet döneminde adları çok duyulacak oyuncu, yazar ve tiyatro adamının yetiştiği bir dönemdir.

• Günümüze kadar gelen bir kurum olan Darülbedayi bu dönemde 1914'te bir okul olarak kurulmuştur. Şehir Tiyatrolarının ilk biçimi olan Dürülbedayi tiyatro tarihinde önemli bir yere sahiptir.

Bu dönemde yazılıp oynanan türler, komedyalar, manzum oyunlar, tarihi dramlar, siyasal ve belgesel oyunlar, toplumsal dramlar, duygusal dramlar ve müzikli oyunlar yazılıp oynanmıştır

(27)

Meşrutiyet Dönemi-2

Meşrutiyet döneminde oyun yazarlığını başlı başına bir uğraş olarak benimseyen ve verimlilikleri Cumhuriyete kadar süren iki yazar, Ahmet Nuri Sekizinci ve Musahipzade Celal’dir.