Prof. Dr. Kemal KAYIKÇI

Tam metin

(1)Prof. Dr. Kemal KAYIKÇI.

(2)  Her toplum kendi varlığını sürdürmek.kendini geliştirmek ve dünya toplumları içinde iyi yer. edinmek için sağlıklı bir toplumsal düzene ihtiyaç duyar.Çağdaş toplumlarda sosyal düzeni ise kurallarla sağlanır.Toplumsal bir örgüt olan devlet.toplumsal düzeni sağlamak için toplum adına yasa çıkarır ve bunu yaptırım gücüyle destekler..

(3) İnsan doğumundan itibaren ailede apartmanda,yakın çevrede,okulda,otobüste ve çeşitli kurumlarda başka insanlarla belli bir düzen içinde ilişkiler kurarak yaşamını toplum içerisinde sürdürür.Her toplum kendi düzenini sağlamak için değişik nitelikli sosyal kurumlar ve kurallar geliştirmiştir.Bu kuralların amacı kişilerin birbirlerine karşı olan tutumlarını düzenlemek; toplumun düzenini sağlamaktır..

(4) TOPLUMSAL DÜZEN KURALLARI  Toplum halinde yaşayanların yerine getirmek zorunda. oldukları ödevleri, kullanacakları yetkileri ve onların haklarını belirleyen kurallara sosyal düzen kuralları denir. Sosyal düzen kuralları dört bölümde incelenir  Din kuralları : iyi ahlâklı olma, haklara saygılı davranma, birbirleri hakkında sürekli olarak iyi ve hayırlı şeyler düşünme gibi yüksek ahlâk ilkelerine yönelik düzenlemeler içerir..

(5)  Hukuk kuralları : bir toplumda bireyleri ve kamu. kuruluşlarını bağlayan bu kurallara hukuk niteliği kazandıran güçtür.  Ahlak kuralları ve görgü kuralları : Temelde, iyi ile kötünün karşıtlığına dayanırlar. Görev, sorumluluk, pişmanlık, gibi duygular halinde içsel; kınama, ayıplama gibi toplumsal yaptırıma sahiptirler.Ahlak kuralları yazılı kurallar değillerdir.

(6)  Sosyal düzen kuralları : toplumu düzenleyen. kuralların en önemlisi ve etkilisi hukuk kurallarıdır. Din ,ahlak ve görgü kurallarının davranış düzenlemesinde toplum adına zorla yaptırım yoktur..

(7) HUKUK VE EĞİTİM İLİŞKİSİ  Toplumun gelişimi ve sürekliliği için nitelikli bireyler yetiştirmek. eğitimin toplumsal işlevidir. Bireylerin toplumsallaşmasında eğitim sistemi ve okullar rol oynar. Formal eğitim sisteminde okul ve diğer kurumlarda eğitim gören bireylerin toplumsallaştırılması bu kurumların formal amaçları arasındadır. Bu amaçların gerçekleştirilmesi ve eğitim hakkı yazılı hukuk kuralları yoluyla güvence altına alınmaya çalışılmıştır. Eğitim hizmetleri devlet denetimi ve gözetimi altındadır. . Eğitim alanı ile ilgili konuları içeren ve kamu gücü ile desteklenen hukuk kuralların tümüne eğitim hukuku denir. Eğitim hukuku, eğitimde yapılacak eylemlerin, işlevlerin genel çerçevesini verir. Eğitime ilişkin görevler bu çerçevede yapılır. .

(8) HUKUKUN KAYNAKLARI  1) DIŞ KAYNAKLAR  Uluslararası hukuk : yerküre üzerinde yaşayan bütün. uluslar,yaşam standartlarını daha iyi bir düzeye getirmek,dünyayı bekleyen ortak tehlikelere karşı onu korumakve daha yaşanılır hale getirebilmek için verdikleri çabadır..

(9)  2) İÇ KAYNAKLAR  Uluslar arası ilişkilerin sonucunda ortaya çıkmayan. hukuk kaynaklarıdır.  1) GELENEK HUKUKU: toplum içinde aynı durumlarda aynı davranış biçimlerinin tekrarlanması sonucu zamanla toplum vicdanında bu kurallara uyulması gerektiği gibi bir inanç belirtilir.

(10)  2)YAZILI HUKUK  Hukuk kurallarının şekli anlamda ikinci kaynağı. aanayasanın yetkili kıldığı otoriteler tarafından çıkardığı yazılı metinlerdir..

(11)  ANAYASA : anayasa,devletin hukuksal temel. düzenidir.siyasal birliğin oluşumu ve devlet görevlerini yerine getirmesi için ana ilkeleri belirler hukuksal düzenlerin temelini yaratır.  YASA: zanayasanın 88. ve 89. maddesine göre yasama organı tarafından ortaya konulan uygulaması zorunlu hukuk kurallarıdır..

(12)  Kanun hükmünde kararname: tbmm bakanlar. kuruluna kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi verebilir.  Tüzük: anayasamıza göre bakanlar kurulu kanunun uygulamasını göstermek veya kanunun emrettiği işleri belirtmek üzere tüzükler çıkarılabilir. Cumhurbaşkanınca imzalanır ve Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girer..

(13)  YÖNETMELİK: devlet örgütü içerisinde bulunan. çeşitli kurum ve kuruluşların daha çok kendi iç bünyelerini ilgilendiren çalışma usullerini düzenleyen kurallar bütünüdür. YÖNERGE VE GENELGE: yönetmeliklerde belirlenmiş konuların yönetimin genel eylem ve işlemlerine açıklık getirmesi için bakan tarafından birimin en yüksek yöneticisi tarafından hazırlanan metinlerdir..

(14)  3)İÇTİHAT HUKUKU : mahkemelerin verdiği. kararlardan çıkarılan hukuka denir.  4)DOKTRİN : hukukla uğraşan kişilerin hukuki. sorular konusundaki görüş ve düşünceleri olup bunlara bilimsel içtihat da denir..

(15)

(16) Devletin anayasada belirtilen nitelikleri: Eğitim sisteminin sadece çerçevesini çizmekle kalmaz, aynı zamanda niteliklerini, yapı ve işleyişini de önemli ölçüde belirler..

(17) Anayasanın 2.maddesinde ‘Türkiye cumhuriyeti,toplumun huzuru, milli dayanışma ve adalet anlayışı içerisinde insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temeli ilkelere dayanan demokratik,laik ve sosyal bir hukuk devletidir.’ denilmektedir..

(18) Devletin anayasada geçen ve en önemli nitelikleri: ➢ Hukuk Devleti ➢ Laik Devlet Anlayışı ➢ Sosyal Devlet Anlayışı ➢ Demokratik Devlet Rejimi.

(19) 1)Hukuk Devleti: Hukuk Devleti, faaliyetlerinde hukuk kurallarına bağlı olan, yönetilenlere hukuki güvenceler sağlayan devlettir.Sadece yönetilenlerce uyulacak kurallar koyan devlet olmayıp aynı zamanda koyduğu hukuk kurallarına kendisini de bağlı gören devlettir..

(20) 2)Laik Devlet Anlayışı:Atatürk, laikliği de tıpkı Batı laikliği gibi, din ve mezhep ayrımı yapmayan, resmi bir dini bulunmayan, din kuralları ile yönetilmeyen bir devlet düzeni olarak öngörmüştür..

(21) Türkiye Cumhuriyeti devletinin niteliklerinden biri olarak laikliğin belli başlı öğeleri şunlardır: ➢Resmi bir devlet dininin olmaması. ➢Devlet yönetiminin ve toplumsal ilişkilerin din kurallarına tabii olmaması.

(22)

(23) 3) Sosyal Devlet Anlayışı: Hukuk devletinin amacı, bireylerin özgürlüğü olan bir devlet sistemini tanımlarken; sosyal devletin amacı, herkesin mutluluğu ve toplumun refahı olan bir devlet sistemini tanımlamaktadır. ▪ Sosyal Hukuk Devleti; İnsan hak ve hürriyetlerine saygı gösteren, ferdin huzur ve refahını gerçekleştiren ve teminat altına alan, kişiyle toplum arasında denge kuran emek ve sermaye ilişkilerini dengeli olarak düzenleyen özel teşebbüsün güvenlik ve kararlılık içinde çalışmasını sağlayan, çalışanların insanca yaşamasını ve çalışma hayatının kararlılık için gelişmesi için sosyal ,iktisadi, mali tedbirler alarak çalışanları koruyan, işsizliği önleyici ve milli gelirin adalete uygun bir biçimde dağıtılmasını sağlayıcı tedbirleri alan, adaletli bir hukuk düzeni kuran ve bunu devam ettirmeye kendini yükümlü sayan, hukuka bağlı kararlılık içinde ve gerçekçi bir özgürlük rejimini uygulayan bir devlettir..

(24)

(25) 4)Demokratik Devlet Anlayışı: Abraham Lincoln, demokrasiye “halkın, halk tarafından halk için yönetilmesi” şeklinde tanımlamıştır. Halkın halk tarafından yönetimi demek demokratik bir toplumu yurttaşların, demokrasinin yararlarıyla yüklerini paylaşmak demektir. Kendi kendine yönetilmeyi kabul etmekte olan bir kuşak, bireysel özgürlüğün insan haklarının ve hukukun üstünlüğünün zorluklarla kazanılmış mirasını gelecek kuşaklar için korumayı hedeflemektedir ..

(26)

(27)

(28) Bu bölümde Türkiye eğitim sistemine etki eden önemli uluslararası belgeler olarak İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, Birleşmiş Milletler Örgütü Çocuk Hakları Sözleşmesi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile üye olmaya çalıştığımız Avrupa Birliği’nin normları üzerinde duracağız..

(29) Bu bildirge,Birleşmiş Milletler Örgütü’ne üye devletlerce bütün insanlara tanınan temel hakları kapsar.10 Aralık 1948’de kabul edilen ve Türkiye’nin de altına imza koyduğu 30 maddelik bir beyannamedir. Bu beyannamenin 26.maddesi eğitim hakkının bir insan hakkı olduğunu vurgulayarak şunları belirtmektedir:.

(30) ❖ Eğitim parasızdır, hiç olmazsa ilk ve temel eğitim evresinde böyle olmalıdır. ❖ İlköğretim zorunludur. ❖ Teknik ve mesleki eğitimden herkes yararlanabilmelidir. ❖ Yüksek öğrenim herkese, yeteneklerinin ve başarılarının elverdiği ölçüde tam bir eşitlikle açık olmalıdır..

(31)

(32) ➢ Eğitim, insan şahsiyetinin tam gelişmesini ve insan hakları ile temel özgürlüklere saygının güçlenmesini amaçlamalıdır. ➢ Bütün uluslar ırk ve dinler arasında anlayış, hoşgörü ve dostluğu özendirmeli ve Birleşmiş Milletlerin barışı korunması yolundaki çalışmalarını geliştirmelidir. ➢ Anne ve babalar ,çocuklarına verilecek eğitimin türünü seçmek hakkına.

(33)

(34) İkinci maddede ise: ‘Herkes, hiçbir yönden, özellikle ırk, renk, cins, dil, din, siyasi veya diğer herhangi bir inanç, milli veya toplumsal köken, servet veya herhangi diğer bir fark gözetmeksizin bu bildirgede ilan olunan bütün haklardan ve bütün hürriyetlerden yararlanma hakkına sahiptir.’.

(35) Bu sözleşmenin eğitimle ilgili hükümleri 28.maddede açıkça ortaya konmuştur. Bu hükümler şunlardır: Taraf Devletler, çocuğun eğitim hakkını kabul ederler ve bu hakkın fırsat eşitliği temeli üzerinde aşama aşama gerçekleştirilmesi görüşünden hareketle;.

(36) ❖İlköğretimi herkes için zorunlu ve parasız hale getirirler. ❖Ortaöğretim sistemlerinin genel olduğu kadar mesleki nitelikte de olmak üzere çeşitli biçimlerde örgütlenmesini teşvik ederler. Öğretimi parasız hale getirmek için uygun tedbirleri alırlar. ❖Uygun olan bütün araçları kullanarak yükseköğretimi yetenekleri doğrultusunda herkese açık hale getirirler. ❖Eğitim ve meslek seçimine ilişkin bilgi ve rehberliği bütün çocuklar için elde edilebilir hale getirirler. ❖Okullarda düzenli bir biçimde öğrenci devamının sağlanması ve okulu terk etme oranlarının düşürülmesi için gerekli tedbirleri alırlar.(madde 28).

(37) Ayrıca taraf olan ülkeler, çocuk eğitiminin bazı amaçlara yönelik olmasını kabul ederler. Bu amaçlar şunlardır: ➢ Çocuğun kişiliğinin, zihinsel ve bedensel yeteneklerinin olabildiğince geliştirilmesi, ➢ İnsan haklarına ve temel özgürlüklere, Birleşmiş Milletler Anlaşması’nda benimsenen ilkelere saygısının geliştirilmesi, ➢ Çocuğun ana-babasına, kültürel kimliğine, dil ve değerlerine, yaşadığı veya geldiği ülkenin ulusal değerlerine ve kendisinden farklı uygarlıklara saygısının geliştirilmesi, ➢ Çocuğun anlayış, barış, hoşgörü, cinsiyetler arası eşitlik, gerek etnik, ulusal, dini gruplar ve yerli halktan olsun; gerekse bütün insanlar arasında dostluk ruhuyla özgür bir toplumda yaşantıyı sorumlulukla üstlenecek şekilde hazırlanması;.

(38) Bu sözleşmenin giriş bölümünde üye devletler arasındaki sıkı işbirliğini kurma amacına ulaşma yollarından birinin insan haklarını ve temel özgürlüklerini korumak ve geliştirmek olduğu vurgulanmıştır..

(39) Avrupa Birliği’ne üyelik sürecinde ülkemizin eğitim sisteminde AB normlarına uyum sağlamak için geniş çapta bir yeniden yapılanma sürecine girilmiştir. Davranışçı eğitim anlayışına göre hazırlanmış 1968 programı değiştirilerek yerine yapılandırmacı anlayışla hazırlanan yeni program, ilköğretim okullarının birinci kademesinde uygulamaya konulmuştur..

(40) Eğitim sistemine yön veren yasal düzenlemeler, başta ülkemizin taraf olduğu uluslararası anlaşma ve belgelere uygun olmak üzere soldan sağa doğru hiyerarşik bir şekilde ; Anayasa yasa kanun hükmünde kararname tüzük yönetmelik yönerge genelge ile yapılır. Yasal düzenlemelerde etki gücü ve öncelik sağdan sola gidildikçe artar, ancak açıklayıcı hükümler azalır.Örneğin yasa yönetmelikten güçlü ancak yönetmelik yasadan daha.

(41) Anayasa, devletin kuruluşu ile vatandaşların temel hak ve özgürlüklerini düzenleyen temel yasadır. 1982 Anayasası’nda eğitimle ilgili hususlar genel olarak ‘Eğitim ve Öğrenim Hakkı ve Ödevi’ başlığı altında 42.maddede yer almakla birlikte, anayasanın diğer maddelerinde açıklanan ‘Din ve Ahlak Eğitimi’(madde 24), ‘Düşünce ve Kanaatleri Açıklama ve Yayma Hürriyeti’(madde 26), ‘Bilim ve Sanat Hürriyeti’(madde 27), ‘Annenin ve Çocuğun Korunması ve Aile Planlaması Öğretimi’(madde 41), ‘Gençliğin Korunması’(madde 58), ‘Yabancı Ülkelerde Çalışan Vatandaşların Çocuklarının Eğitimi’(madde 62) gibi konularda eğitim hakkıyla yakından ilgilidir..

(42) Anayasanın 42. maddesi, eğitim ve öğretim hakkını şu şekilde düzenlemektedir; ‘Kimse eğitim ve öğrenim hakkından yoksun bırakılamaz. Öğrenim hakkının kapsamı kanunla tespit edilir ve düzenlenir. Eğitim ve öğrenim Atatürk ilkeleri ve inkılapları doğrultusunda çağdaş bilim ve esaslarına göre ,devletin gözetim ve denetimi altında yapılır. Bu esaslara aykırı eğitim ve öğretim yerleri açılamaz.’ ‘Türkçeden başka hiçbir dil, eğitim ve öğretim kurumlarında Türk vatandaşlarına ana dilleri olarak okutulamaz ve öğretilemez. Eğitim ve öğretim kurumlarında okutulacak yabancı diller ile yabancı dille eğitim ve öğretim yapan okulların tabi olacağı esaslar kanunla düzenlenir. Milletler arası anlaşma hükümleri saklıdır.’.

(43) Anayasanın 130. ve 131. maddeleri de yükseköğretim kurumlarına ilişkin hükümleri kapsamaktadır. Bunlardan birincisinde üniversiteler, ikincisinde de yüksek öğretim üst kuruluşu olarak Yüksek Öğretim Kurulu ile ilgili düzenlemeler yer almaktadır. Bu bölümde Türkiye eğitim sistemine yön veren hukuksal belgeler olarak kabul edilen Tevhid-i Tedrisat kanunu, Milli Eğitim Temel Kanunu, İlköğretim ve Eğitim Kanunu, Milli Eğitim Başkanının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ,Özel Eğitim Kurumları Kanunu, Yüksek Öğretim Kanunu, Devlet Memurları Kanunu hakkında bilgiler verilmektedir..

(44) Türkiye milli eğitim sistemine temel oluşturan yasal dayanaklardan biri,Tevhid-i Tedrisat Kanunu’dur. Kanun 6 maddeden oluşmaktadır. Bu kanunla 1924’e kadar bir taraftan Maarif Vekaleti’ne,diğer taraftan da Şer’iyye ve Evkaf Vekaleti’ne ya da özel vakıflara bağlı olarak faaliyet gösteren eğitimöğretim kurumlarının tamamı,devletin gözetim ve denetimi altına alınarak Maarif Vekaleti’ne bağlanmıştır. Ayrıca bu kanunla din uzmanları yetiştirmek üzere Darülfünun’da bir ilahiyat fakültesi kurulması,imamlık-hatiplik gibi dini hizmetlerin yerine getirilmesinde görevlendirilmek üzere de memur yetiştirilmesi için ayrı okulların (imam-hatip)açılacağı hükme bağlanmıştır..

(45) Bu kanun 1973’te hazırlanmış olup mevcut Türkiye milli eğitim sisteminin düzenlenmesinde esas olan amaçlar, ilkeler, eğitim sisteminin genel yapısı, öğretmenlik mesleği, okul bina ve tesisleri, eğitim araç ve gereçleri, Devletin eğitim ve öğretim alanındaki görev ve sorumluluğu ile ilgili temel hükümleri bir sistem bütünlüğü içinde kapsamaktadır. Anayasada ilköğretime ilişkin yer alan hükümleri açıklayan temel yasadır..

(46) Bu yasanın amacı,Anayasa da bulunan 430 sayılı Tevhid-i Tedrisat Kanunu ,1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu ile kalkınma planı ve programları doğrultusunda milli eğitim hizmetlerini yürütmek üzere Milli Eğitim Bakanlığının kurulmasına, teşkilat ve görevlerine ilişkin esasları düzenlemektir.(madde1). Bu kurumlar ,Milli Eğitim Bakanlığının denetimi ve gözetimi altındadır. Bu kurumlar faaliyetlerini kazanç sağlamak için düzenleyemezler. Ancak Türk Milli Eğitimin amaçları doğrultusunda eğitimin kalitesini yükseltmek, gelişmelerine fırsat ve imkan verecek yatırımlar ve hizmetler yapmak üzere gelir.

(47) Bu kanunun amacı ,yükseköğretimle ilgili amaç ve ilkeleri belirlemek, bütün yüksek öğretim kurumlarının ve üst kuruluşlarının örgütlenme, işleyiş, görev, yetki ve sorumlulukları ile eğitim, öğretim, araştırma , öğretim elemanı, öğrenci ve diğer personel ile ilgili esasları bütünlük içinde düzenlemektir.(madde 1) Resmi okul ve eğitim kurumlarında kadrolu olarak çalışan bütün eğitim çalışanları birer devlet memurudur. Bu eğitim çalışanlarının gerek birbirleri ve gerek devletle olan resmi ilişkilerinin düzenlenmesinde önce kendi özel yasaları dikkate alınır. Özel yasalarında düzenleyici hükümler yok ise eğitim çalışanları ile ilgili düzenlemeler Devlet Memurları Kanuna göre yapılır. Memurluğa.

(48) Milli eğitim şuralarının temel amacı: Eğitim sisteminde yenileşme gereğinin de bir sonucu olarak ülkenin içinde bulunduğu önemli eğitim sorunlarının çözümüne yönelik örgütsel siyasa ve uygulamaların belirlenmesine yardımcı olmaktadır..

(49)

(50) Hukuk ve Eğitim Çalışanları  Bu konuyu temel olarak 3 ana başlıkta inceleyebiliriz. 1) Memur Hizmet Sınıfları İçinde Eğitim Çalışanlarının Yeri 2) Devlet Memurlarının Genel Hak ve Ödevleri 3) Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri ve Etik Sözleşmesi.

(51) 1) Memur Hizmet Sınıfları İçinde Eğitim Çalışanlarının Yeri Eğitimi sisteminin çeşitli tür ve kademelerinde görev alan eğitim çalışanlarının çeşitli özlük hakları, görevlerinin önem, sorumluluk ve niteliği bağlı oldukları hizmet sınıfına göre belirlenir. Örneğin özel hizmet tazminatının hangi memur ve etiğim çalışanlarına ne şekilde verileceği hizmet sınıflarına, kadro derecelerine göre belirlenir. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 36. maddesine göre ülkemizdeki memurlar, yaptıkları görevlerin niteliğine göre on ayrı hizmet sınıfına göre dağılmıştır. Bu kanunun kapsamına dahil kurumlarda yönetim, icra, büro ve benzeri hizmetleri gören ve bu Kanunla tespit edilen diğer sınıflara girmeyen memurlar Genel İdari Hizmetleri sınıfını teşkil eder.

(52) Milli eğitim bakanlığı merkez örgütünde yer alan müsteşar, bakanlık teftiş kurumu başkanı ve yardımcıları ile bakanlık müfettişleri, müsteşar yardımcısı, genel müdür, genel müdür yardımcısı,daire başkanı, şube müdürü ile Taşra örgütünde yer alan milli eğitim müdürü, müdür yardımcıları Genel İdari Hizmetleri sınıfında yer alır. Bu kanun kapsamına giren kurumlarda eğitim ve öğretim göreviyle görevlendirilen okul müdürleri, öğretmenler ,ilköğretim müfettişleri ve yardımcıları Eğitim ve öğretim hizmetleri sınıfına, okul ve kurum hizmetleri ise yardımcı hizmetler sınıfına girer..

(53) 2) Devlet Memurlarının Genel Hak veEğitim Ödevleri kurumlarında çalışan öğretmen ve yöneticilerin memur olmaktan dolayı sahip oldukları bazı hakları ve yapmakla yükümlü oldukları bazı ödevleri vardır. -Devlet Memurlarının Genel Hakları: ▪ Uygulamayı İsteme Hakkı: Devlet memurları, bu kanun ve bu kanuna dayanılarak yayınlanan tüzük ve yönetmeliklere göre tayin ve tespit olunup yürürlükte bulunan hükümlerin kendileri hakkında aynen uygulanmasını istemek hakkına sahiptirler. ▪ Güvenlik Hakkı: Kanunlarda yazılı haller dışında Devlet memurunun memurluğuna son verilmez, aylık veya başka hakları elinden alınamaz.

(54) ▪ Emeklilik Hakkı: Devlet memurlarının, özel. kanunda yazılı belirli şartlar içinde emeklilik hakları vardır. ▪ Çekilme Hakkı: Devlet memurları bu kanunda belirtilen esaslara göre memurluktan çekilebilirler. ▪ Müracaat Şikayet ve Dava Açma Hakkı: Devlet memurları kurumları ile ilgili resmi ve şahsi işlerinden dolayı müracaat; amirleri veya kurumları tarafından kendilerine uygulanan idari eylem ve işlemlerden dolayı şikayet ve dava açma hakkına sahiptirler..

(55) ▪ Sendika Kurma Hakkı: Devlet memurları. anayasa ve özel kanununda belirtilen hükümler uyarınca sendikalar ve üst kuruluşlar kurabilir ve bunlara üye olabilir. ▪ Kovuşturma ve Yargılama Hakkı: Devlet memurlarının görevleri ile ilgili veya görevleri sırasında işledikleri suçlardan dolayı soruşturma ve kovuşturma yapılması ve haklarında dava açılması özel hükümlere tabidir..

(56) ▪ İsnat ve İftiralara Karşı Koruma Hakkı: Devlet memurları. hakkındaki ihbar ve şikayetler, garaz veya mücerret hakaret için uydurma bir suç isnadı suretiyle yapıldığı ve soruşturmaya veya yargılamanın tabi olduğu kanuni işlem sonucunda bu isnat sabit olmadığı takdirde, merkezde bu memurun en büyük amiri, illerde valiler isnatta bulunanlar hakkında kamu davası açılmasını Cumhuriyet Savcılığından isterler. ▪ İzin Hakkı: Devlet memurları bu kanunda gösterilen süre ve şartlarda izin hakkına sahiptirler. -Yıllık İzin, mazeret izni, hastalık izni, aylıksız izin. ➢ Öğretmenlerin yıllık izinleri diğer meslek gruplarından biraz daha farklıdır. ➢ Yaz tatilleri 2 ay kadar sürer lakin bu süreçte meslekle ilgili çalışmalara katılmakla yükümlüdürler..

(57) -Devlet Memuralarının Genel Ödevleri:  Sadakat: Devlet memurları, Türkiye Cumhuriyetinin. anayasasına ve kanunlarına sadakatle bağlı kalmak ve milletin hizmetinde TC kanunlarını sadakatle uygulama zorundadırlar.  Tarafsızlık ve Devlete Bağlılık: Devlet memurları siyasi partiye üye olamazlar, herhangi bir siyasi parti, kişi veya zümrenin yararını veya zararını hedef tutan bir davranışta bulunamazlar; görevlerini yerine getirirlerken hiçbir ayrım gözetemezler;siyasi ve ideolojik eylemlere katılamazlar..

(58)  Davranış ve İşbirliği: Devlet memurları resmi. sıfatlarının gerektirdiği itibar ve güvene layık olduklarını hizmet içindeki ve dışındaki davranışlarıyla göstermek zorundadır  Yurtdışında Davranış: Devlet memurlarından sürekli veya geçici görevle veya yetişme, inceleme ve araştırma için yabancı memleketlerde bulunanlar Devlet itibarını veya görev hassasiyetini zedeliyici fiil ve davranışlarda bulunamazlar.

(59)  Amir Durumda Olan Devlet Memurlarının Görev ve. Sorumlulukları: Devlet memurları amiri oldukları kuruluş ve hizmet birimlerinde kanun, tüzük ve yönetmeliklerle belirlenen görevleri zamanında ve eksiksiz olarak yapmaktan ve yaptırmaktan, maliyetindeki memurlarını yetiştirmekten, hal ve hareketlerini takip ve kontrol etmekten sorumludurlar. Amir eşit davranır, amir yetkisini kanun ve tüzüklerde belirtilen esaslar içinde kullanır. Amir emirlerini kanuna uygun şekilde verir..

(60)  Devlet Memurlarının Görev ve Sorumlulukları: Devlet. memurları kanun, tüzük ve yönetmeliklerde belirtilen esaslara uymak ve amirler tarafından verilen görevleri yerine getirmekle yükümlü ve görevlerinin iyi ve doğru yürütülmesinden amirlere karşı sorumludur. Devlet memurları, aldıkları emri kanun, tüzük ve yönetmelik emrine aykırı görürse bu emri yerine getirmez ve bu aykırlığı emri verene bildirir..

(61) Ancak Amir emrinde ısrarcı olursa ve bunu yazı ile belirtirse, memur bu görevi yapmak zorundadır. Ama emrin sonucunda doğacak sorumluluk emri veren kişiye aittir. Konusu suç teşkil eden emir hiçbir şekilde yerine getirilmez, yerine getiren kişi sorumluluktan kurtulamaz.  Kişisel Sorumluluk ve Zarar: Devlet memurları, görevlerini dikkat ve itina ile yerine getirmek ve kendilerine teslim edilen Devlet malını korumak ve her an hizmete hazır halde bulundurmak için gerekli tedbirleri almak zorundadır. Devlet memurunun herhangi bir kusuru nedeni ile idare zarara uğramışsa bunun maddi temini memura aittir.  Kişilerin Uğradıkları Zararlar: Kişiler, kamu hukukuna tabi görevlerle ilgili olarak uğradıkları zararlardan dolayı bu görevleri yerine getiren personel aleyhine değil, ilgili kurum aleyhine dava açar..

(62)  Mal bildirimi: Devlet memurları, kendileri ile eşlerine. velayetleri altındaki çocuklarına ait taşınır ve taşınmaz malları, alacak ve borçları hakkında, özel kanunda yazılı hükümler uyarınca, mal bildirimi verirler.  Basına Bilgi veya Demeç Verme: Devlet Memurları,kamu görevleri hakkında basına, haber ajanlarına veya radyo ve televizyon kurumlarına bilgi veya demeç veremezler. Bu konuda gerekli bilgi ancak bakanın yetkili kılacağı görevli ile ilerde vali veya yetkili kılacağı görevli tarafından verilebilir..

(63)  Resmi Belge, Araç ve Gereçlerin Yetki Veren Mahaller. Dışına Çıkarılmaması ve İdaresi: Devlet memurları ve görevleri ile ilgili resmi belge araç ve gereçleri, yetkili verilen mahaller dışına çıkaramazlar, hususi işlerinde kullanamazlar.  Kıyafet Mecburiyeti: Devlet memurları; kanun, tüzük ve yönetmeliklerin öngördüğü kılık ve kıyafet kurallarına uymak mecburiyetindedirler..

(64)  İkamet Mecburiyeti: Devlet memurlarının görev yaptıkları kurum. ve hizmet birimlerinin bulunduğu yerleşme merkezlerinde ikamet etmeleri esastır.. 3) Kamu Görevleri Etik Davranış İlkeleri ve Etik Sözleşmesi Kamu görevleri Etik Kurulu Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 3. ve 7. maddelerine dayanılarak hazırlanan bu yönetmeliğin amacı; kamuda etik kültürünü yerleştirmek, kamu görevlilerinin görevlerini yürütürken uymaları gereken etik davranış ilkelerini belirlemek, bu ilkelere uygun davranış göstermeleri açısından onlara yardımcı olmak ve görevlerin yerine getirilmesinde adalet, dürüstlük, saydamlık ve tarafsızlık ilkelerine zarar veren ve toplumda güvensizlik yaratan durumlar ortadan kaldırmak suretiyle kamu yönetimine halkın güvenini arttırmak, toplumu kamu görevlilerinden beklemeye hakkı olduğu davranışlar konusunda bilgilendirmek ve Kurula başvuru usul ve esaslarını düzenlemektir..

(65) Bu yönetmeliğe göre belirtilen etik davranış ilkeleri şunlardır.  Görevin yerine getirilmesinde kamu hizmeti bilinci.  Halka hizmet bilinci  Hizmet standartlarına uyma  Amaç ve misyona bağlılık  Dürüstlük ve tarafsızlık  Saygınlık ve güven  Nezaket ve saygı  Yetkili makamlara bildirim  Çıkar çatışmasından kaçınma  Görev ve yetkilerin menfaat sağlamak için kullanılması  Hediye alma ve menfaat sağlama yasağı  Kamu malları ve kaynakların kullanımı.

(66)      . Savurganlıktan kaçınma Bağlayıcı açıklamalar ve gerçek dışı beyan Bilgi verme, saydamcılık ve katılımcılık Yöneticilerin hesap verme sorumluluğu Eski kamu görevlileri ile ilişkiler Mal bildiriminde bulunmak Kamu görevlileri görevlerini yerine getirirken bu kurallara uymak zorundadırlar.Bu ilkeler kamu görevlilerinin istihdamını düzenleyen mevzuat hükümlerinin bir parçasını oluşturur. Bu kanun kapsamındaki kamu görevlileri, bir ay içinde “Etik Sözleşmesi” belgesini imzalamakla yükümlüdürler. Bu belge personelin özlük dosyasına yerleştirilir. Kurum ve kuruluşların yetkili sicil amirleri, personelin sicil ve performansını, bu yönetmelikte düzenlenen etik davranış ilkelerine uygunluk açısından da değerlendirir..

(67)

(68)

(69) 1) Eğitim Çalışanlarının Disiplin Hukuku  Eğitim ve öğretim hizmetleri sınıfında bulunan okul. müdürü ve öğretmenler, devlet memuru olmakla birlikte aynı zamanda tabi oldukları özel yasalar bulunmaktadır. Bu durumda okul müdürü ve öğretmenler, disiplin suçuna konu olan eylemleri nedeniyle önce kendi özel kanunlarına (4357 ve 1702 sayılı kanunlar) göre yargılanırlar. Ancak özel kanunlarda eylemlerine uyan ceza bulunmuyorsa bu durumda 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu hükümlerine göre yargılanırlar..

(70) 1. 1) Genel Nitelikli Disiplin Hukuku  657 sayılı kanuna göre; kamu hizmetlerinin gereği gibi. yürütülmesini sağlamak amacı ile kanunların, tüzüklerin ve yönetmeliklerin devlet memuru olarak emrettiği ödevleri yurt içinde veya dışında yerine getirmeyenlere, uyulmasını zorunlu kıldığı hususları yapmayanlara, yasakladığı işleri yapanlara durumun niteliğine ve ağırlık derecesine göre 125. maddede sıralanan disiplin cezalarından birisi verilir. Bu kanunun 125. maddesine göre devlet memurlarına işledikleri suçun ağırlığına göre eylemlerine uyan uyarma, kınama, aylıktan kesme, kademe ilerlemesinin durdurulması ve devlet memurluğundan çıkarma cezalarından biri verilir..

(71) 1. 2) Özel Nitelikli Disiplin Hukuku  İlköğretim okullarındaki yöneticilerle branş. öğretmenlerinin ceza gerektiren davranışları önce özel kanunları olan 1702 sayılı kanuna, sınıf öğretmenlerinin davranışları ise 4357 sayılı kanuna göre değerlendirilir. Bu kanunlarda öğretmen ve yöneticilerin davranışlarının karşılıkları bulunmuyor ise, davranışlarına uyan 657 sayılı kanunun 125. maddesine göre cezalandırılırlar..

(72) 1702 Sayılı İlk ve Orta Tedrisat Muallimlerinin Terfi ve Tecziyeleri Hakkında Kanun  Ortaöğretim kurumları öğretmenleri, okul müdürleri,. müdür yardımcıları, ilköğretim müfettiş yardımcıları ile ilköğretim müfettişlerine işledikleri suçların mahiyeti ve derecesine göre:.

(73) 1) İhtar 2) Tevbih 3) Ders Ücretlerinin Kesilmesi 4) Maaş Kesilmesi 5) Kıdem İndirilmesi 6) Derece İndirilmesi 7) İstifa Etmiş Sayılmak 8) Bakanlık Emrine Alınmak 9) Meslekten Çıkarılmak 10) Devlet Memurluğundan Çıkarılmak cezalarından biri ile cezalandırılır..

(74) Bu yasaya göre: 1) Yeni tayin edildiği göreve, özürsüz olarak on beş gün içinde başlamayan, 2) Ders yılı başında görevine özrü olmadan zamanında gelmeyen, 3) Ders yılı içinde özrü olmadan bir hafta kesintisiz olarak okula gelmeyen, 4) Bir yıl içinde dört defa ders ücreti kesilme cezasına uğrayan, müdür, başöğretmen ve öğretmen veya ilköğretim müfettişi istifa etmiş sayılır. (madde 26).

(75) 1) Gerek öğrenciye karşı ve gerek dışarıda öğretmenlik sıfatıyla bağdaşmayan iffetsizliği sabit olan, 2) Öğrenciyi bakanlığın ve okulun amirleri ve öğretmen ve memurları aleyhine itaatsizliğe teşvik eden, 3) Müdür, başöğretmen ve öğretmenlerle ilköğretim müfettişlerinden öğrencisine kopya verenler, meslekten çıkarılma cezası ile cezalandırılırlar. (madde 27).

(76) 4357 Sayılı Kanun 4357 sayılı kanuna göre: İlkokul öğretmenleri işledikleri disiplin suçlarının mahiyetine ve derecesine göre 1702 sayılı kanunun 36. 40. 41. ve 43. ; 1880 sayılı kanunun 8. ve 9. maddelerinde yazılı esaslar altında: İşlerinde kusurlu sayılma, ücret veya maaş kesilmesi, kıdem indirilmek, göreve son verme, meslekten çıkarılma cezalarına çarptırılırlar..

(77) 1. 3) Disiplin Cezaları ve Sicile İlişkin Genel Hükümler  Savunma Hakkı: Devlet memurunun savunması. alınmadan disiplin cezası verilemez. Soruşturmayı yapanın veya yetkili disiplin kurulunun 7 günden az olmamak üzere verdiği süre içinde veya belirtilen bir tarihte savunmasını yapmayan memur, savunma hakkından vazgeçmiş sayılır. (madde 130).

(78)  Disiplin Cezalarına İtiraz: Disiplin amirleri tarafından. verilen uyarma ve kınama cezalarına karşı itiraz, varsa bir üst disiplin amirine yoksa disiplin kurullarına yapılabilir. Disiplin amirleri ve disiplin kurulları tarafından verilen disiplin cezalarına karşı yapılacak itirazlarda süre, kararın ilgiliye tebliği tarihinden itibaren 7 gündür. Bu süre içinde itiraz edilmeyen disiplin cezaları kesinleşir. İtiraz halinde, itiraz mercileri kararı gözden geçirerek verilen cezayı aynen kabul edebilecekleri gibi cezayı hafifletebilir veya tamamen kaldırabilirler..

(79)  Disiplin Cezalarının Sicilden Silinmesi: Disiplin cezaları. memurun siciline işlenir. Devlet memurluğundan çıkarma cezasından başka bir disiplin cezasına çarptırılmış olan memur uyarma ve kınama cezalarının uygulanmasından 5 sene, diğer cezaların uygulanmasından 10 sene sonra atamaya yetkili amire başvurarak, verilmiş olan cezaların sicil dosyasından silinmesini isteyebilir. Memurun, yukarıda yazılan süreler içerisindeki davranışları, bu isteğini haklı kılacak nitelikte görülürse, isteğinin yerine getirilmesine karar verilerek bu karar sicil dosyasına işlenir. Kademe ilerlemesinin durdurulması cezasının sicilden silinmesinde disiplin kurulunun mütalaası alındıktan sonra yukarıdaki fıkra hükmü uygulanır. (madde 133).

(80) 2) Eğitim Çalışanlarına İlişkin Adli Hukuk  Anayasa’nın 129. maddesinde, memur ve diğer kamu. görevlilerinin Anayasa ve kanunlara sadık kalarak faaliyette bulunmaları gerektiği, disiplin kararlarının yargı denetimi dışında kalamayacağını, memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında işledikleri iddia edilen suçlardan ötürü ceza kovuşturması açılması, kanunla belirtilen istisnalar dışında kanunun gösterdiği idari merciin iznine bağlı olduğu hükme bağlanmıştır..

(81)  657 sayılı DMK’nın 24. maddesinde ise “Devlet. memurlarının görevleriyle ilgili veya görevleri sırasında işledikleri suçlardan dolayı soruşturma ve kovuşturma yapılması ve haklarında dava açılması özel hükümlere tabidir” denilmektedir. Anayasa ve Devlet Memurları Kanununa uygun olarak memur ve diğer kamu görevlilerinin yargılanmasına ilişkin hükümleri içeren 4483 sayılı kanun 4 Aralık 1999 tarih ve 23896 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir..

(82) 4483 Sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun  Bu kanunun amacı memurlar ve diğer kamu. görevlilerinin görevleri sebebiyle işledikleri suçlardan dolayı yargılanabilmeleri için izin vermeye yetkili mercileri belirtmek ve izlenecek usulü düzenlemektir (madde 1). Bu kanun, devletin ve diğer kamu tüzel kişiliklerinin genel idare esaslarına göre yürüttüğü kamu hizmetlerinin gerektirdiği asli ve sürekli görevleri ifa eden memurlar ve diğer kamu görevlilerinin görevleri sebebiyle işledikleri suçlar hakkında uygulanır..

(83)  Ağır cezayı gerektiren suçüstü hali genel hükümlere. tabidir. Disiplin hükümleri saklıdır (madde 2). Memurların görevleri sebebiyle işlemedikleri suçlar genel hükümlere tabidir. İlçede görevli memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında kaymakam, İl ve merkez ilçede görevli memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında vali, adli soruşturma izni vermeye yetkili mercilerdir..

(84) 4483 Sayılı Kanun Kapsamı Dışında Kalan Diğer Suçlar  Soruşturma usulü Memurların Yargılanması. Hakkındaki Kanuna tabi olan memurların görevleriyle ilgili olarak işledikleri bazı suçlar, özel hükümler nedeniyle ayrı bir kovuşturma usulüne tabidir. Bu suçlar ve bunlara ilişkin özel hükümler:.

(85)  3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve. Yolsuzlukla Mücadele Kanunu’nda bulunan suçlar şunlardır : Basit ve Nitelikli Zimmet (Türk Ceza Kanunu –TCK- m. 202), Devlet Alım Satımında Menfaat sağlamak (TCK m. 205), İrtikap: (TCK m. 209), Rüşvet: (TCK m. 211), Devlet Sırlarının Açıklanması ve Açıklanmasına Sebebiyet Vermek (TCK m. 132), Mal Bildiriminde Bulunulması, Gerçeğe Aykırı Açıklama, Gerçeğe Aykırı Bildirimde Bulunma, Haksız Mal Edinme, Mal Kaçırma, Mal Gizleme (3628 Sayılı Kanun m. 10-13, 20)..

(86) Kaynakça  Eğitbilimine Giriş Kitabı  Kamu görevlileri etik davranış ilkeleri ile başvuru usul. ve esasları hakkında yönetmelik, Resmi Gazete 25785 13.04.2006  Etik sözleşmesi örneği: http://cerkezkoymuftulugu.gov.tr.

(87)