Karbondioksit ile Uyarılabilirliğinin Ölçülmesi
Faruk ÇİFTÇİ*, Ergun TOZKOPARAN**, Ömer DENİZ*, Erkan BOZKANAT*, Oğuzhan OKUTAN*, Ahmet İLVAN*
* Gülhane Askeri Tıp Akademisi Çamlıca Göğüs Hastalıkları Hastanesi, İSTANBUL
** Maraşal Çakmak Hastanesi, ERZURUM
ÖZET
Bu çalışma, hipotiroid hastalarda gözlenen hipoventilasyonun sıklığını ve tedaviyle geri dönüşümünü değerlendirmek amacıyla yapılmıştır. Yirmisekiz hipotiroid hastanın oluşturduğu çalışma grubunda ve yaş-cinsiyet olarak uyumlu 18 sağ- lıklı bireyin oluşturduğu kontrol grubunda; Read DJ yöntemi modifiye edilerek elde edilen yeni bir yöntemle, solunum merkezinin hiperkapniye cevabı belirlendi.
Hipotiroidik hastalardan 10 tanesinin hiperkapniye solunum merkezi cevabı (HSMC) değerleri, sağlıklı kontrol grubun en düşük değerinden daha düşük bulundu. Diğer yandan, hipotiroidik hastaların ortalama HSMC değeri, kontrol grubun or- talama HSMC değerinden anlamlı oranda düşüktü (1.01 ± 0.3 ve 1.26 ± 0.24 L/dak/mmHg, p< 0.05).
Oniki haftalık tiroid hormon replasman tedavisiyle hastalar ötiroid olduktan sonra, bu değerler önemli ölçüde arttı ve sağ- lıklı kontrol grubuyla aynı düzeye ulaştı (1.0 ± 10.3 ve 1.28 ± 0.22 L/dak/mmHg, p< 0.001). Hipotiroidik hastaların serum TSH düzeyleriyle HSMC arasında anlamlı negatif korelasyon vardı (r= -0.84, p< 0.05).
Hipotiroidik kadın hastaların HSMC değerleri düşük olmaya eğilimli olmalarına rağmen, farklılık istatistiksel olarak anlam- lı değildi. HSMC değerleri ile diğer parametreler arasında belirgin bir bağlantı yoktu.
Sonuç olarak, yüksek TSH düzeyi olan hipotiroidik hastalarda hiperkapniye solunum cevabının azalabileceği, bunun basit ve ucuz bir yöntemle belirlenip, tiroid hormon replasmanıyla solunum cevabındaki azalmanın geri dönebileceğini saptadık.
Anahtar Kelimeler: Solunum merkezi, hipotiroid, hiperkapni.
SUMMARY
Measurement of Ventilatory Responsiveness in Hypothyroidism
Hypothyroidism is known to be associated with abnormalities in both pulmonary function and ventilatory control. The aim of this study is to evaluate the frequency and reversal of hypoventilation seen in many of hypothyroid patients.
In our study group, we modified Read DJ method to evaluate the ventilatory response of respiratory center to hypercapnia in 28 patients with hypothyroidism and 18 healty control subjects with the same age and sex. The ventilatory response to hypercapnia in 10 of 28 patients with hypothyroidism were found lower than the least value of the healthy control group.
On the other hand, the mean value of ventilatory response to hypercapnia in patients withn hypothyroidism were signifi- cantly lower than that of control group (1.01 ± 0.3 and 1.26 ± 0.24 L/min/mmHg, p< 0.05).
Tiroid, akciğer fonksiyonları üzerinde etkisi olan endokrin organlar arasında bulunmaktadır. Hi- potiroidizmde izlenen en önemli solunum sistemi komplikasyonu, hipoventilasyondur. Hipoventi- lasyonun en önemli sebebi ise solunum merkezi depresyonudur (1).
Bu çalışmanın amacı; hipotiroidizmde karşılaşı- lan hipoventilasyonun sıklığını araştırmak, hipo- tiroidli hastalarda solunum merkezinin deprese olduğunu ve bunun tiroid replasmanı ile norma- le döndüğünü göstermektir.
Bu çalışmanın bir diğer amacı da, daha önce ay- nı konuda yapılan benzer çalışmalardaki mater- yal ve metod modifiye edilerek, daha doğru ve maliyeti düşük yöntemler saptamaktır. Bu ne- denle, bu çalışmanın konuyla ilgili ileride yapıla- cak çalışmalara yöntem olarak yardımcı olacağı düşüncesindeyiz.
MATERYAL ve METOD Çalışma Popülasyonu
Mayıs 1998 ve Haziran 1999 ayları arasında Gülhane Askeri Tıp Akademisi (GATA) Haydar- paşa Eğitim Hastanesi Endokrinoloji Servisi’nde takip edilerek klinik ve laboratuvar verilerine gö- re etyolojisi gözönüne alınmaksızın primer hipo- tiroidizm tanısı almış 28 hasta çalışma kapsamı- na alındı. Bu hastalardan 12’sine daha önce hi- potiroidi tanısı konmuş olup, çeşitli nedenlerden dolayı tedavileri aksamış hastalardan oluşmak- taydı. Hastaların klinik ve laboratuvar bulguları hipotiroidi ile uyumluydu. Ayrıca yaş ve cinsiyet bakımından çalışma grubuyla uyumlu 18 kişilik kontrol grubu oluşturuldu.
Klinik değerlendirme, rutin laboratuvar incele- meler, PA akciğer grafisi, solunum fonksiyon testleri, elektrokardiyografi tüm hastalara uygu- landı. Primer pulmoner, nörolojik, kardiyak has- talıkları olanlar, trakeal deviasyon veya komp- resyona yol açan guatırlı hastalar çalışma dışı bırakıldı. Hastaların hiçbirinde egzersiz veya isti- rahat dispnesi yoktu. Ayrıca sigara içen hastalar çalışma kapsamı dışında bırakıldı. Tüm çalışma süresi boyunca her iki gruptaki bireylerde çalışı- lan test parametrelerinin sonuçlarını etkileyebi- lecek ilaç alımına izin verilmedi.
Çalışma Protokolü
Çalışma ve kontrol grubundaki tüm bireylere so- lunum fonksiyon testleri, arter kan gazları anali- zi; bazal ve %5’lik CO2inhalasyonu sonrasında, dakika ventilasyonu ölçümleri, GATA Çamlıca Göğüs Hastalıkları Hastanesi’nde yapıldı. Daha sonra hipotiroid hastalara, klinik olarak ötiroidiz- mi ve normal TSH düzeylerini sağlayacak doz- larda (100-200 µg/gün) oral olarak l-tiroksin ve- rildi. Hastalarda ötiroidizm sağlandıktan sonra (12. haftada) yukarıdaki testler tekrarlandı. Ça- lışma grubundaki 3 hastanın 12. haftadaki de- ğerlendirmesi, temas kurulamadığından yapıla- madı. Çalışma grubundaki diğer hipotiroid has- talar tarafından tiroid hormonu replasman teda- visi iyi tolere edildi. Tedavi komplikasyonu ne- deniyle, çalışma dışında bırakılan hasta olmadı.
Solunum Fonksiyon Testleri ve
Solunum Merkezi Cevabının Değerlendirilmesi Tüm olgulara başlangıçta spirometri cihazı (Mi- nato model AS-600) ile 1 saniyede zorlu ekspi- ratuvar hacim (ZEH1), zorlu vital kapasite (ZVK) When the patients got euthyroid, after 12 weeks of thyroid hormone replacement therapy, these values increased signifi- cantly and reached the level similar to the healthy control group (1.01 ± 0.3 and 1.28 ± 0.22 L/min/mmHg, p< 0.001). The- re was a significant negative correlation between serum TSH levels and ventilatory response to hypercapnia in hypothyro- id patients (r= -0.84, p< 0.05).
Although it was assessed that the ventilatory response to hypercapnia in female patients with hypothyroidism tend to be- come lower, this was not statistically significant, there was no significant relation between ventilatory response to hyper- capnia and the other parameters.
As a result, we conclude that, the ventilatory response to hypercapnia in hypothyroid patients with high levels of TSH might be blunted, this may be assessed with a practical and bettr cost effective method, and thyroid hormone replacement therapy can reverse the blunting of ventilatory responsiveness.
Key Words: Ventilatory responsiveness, hypothyroidism, hypercapnia.
ve ZEH1/ZVK ölçümleri yapıldı ve akım volüm eğrileri çıkarıldı. Tüm spirometrik ölçümler nor- mal popülasyonla uyumlu olarak beklenen de- ğerin (%80)’nin üzerindeydi.
Böylelikle hastalarda solunum mekaniğini etki- leyebilecek obstrüktif veya restriktif bozukluklar ekarte edilmiş oldu. Solunum merkezinin hiper- kapniye cevabı, Read DJ tarafından tanımlanan yöntem modifiye edilerek yapıldı. Öncelikle ol- guların radiyel arterine bir kanül konuldu. Bura- dan alınan kan örneğinde, “Stat Profile 9 Re- agant Pacl (Nova Biomedical)” cihazıyla parsi- yel arteryel CO2basıncı (PaCO2) ölçüldü. Daha sonra hastalardan rahat oturur pozisyonda, gaz girişi %95 O2-%5 CO2içeren bir tüpe bağlı olan, spontan moda alınmış, inspire edilen O2fraksi- yonu (FiO2) %21’e (oda havasına) ayarlanmış, Star 1500 marka mekanik ventilatörden, istira- hat solunumu yapmaları istendi. Olgular 3-5 da- kika oda havası soluyarak sisteme oryante ol- duktan sonra; mekanik ventilatörün FiO2’si
%100’e ayarlanarak, solunan tüm havanın için- de %5 CO2 ve %95 O2 karışımı bulunan tüpten almaları sağlandı. Bu arada mekanik ventilatö- rün monitöründen hastanın son 3 solunumunda- ki dakika ventilasyonu (DV) değeri ölçülerek or- talaması alındı. Hastalar 3 dakika %5 CO2-%95 O2 soluduktan sonra, arteryel kanülden tekrar kan örneği alınarak PaCO2 ölçüldü ve 3 dakika sonundaki son 3 solunumdaki DV ortalaması kaydedilerek ortalaması alındı. Hiperkapniye solunum merkezi cevabı (HSMC), PaCO2’deki birim değişiklik başına DV’deki artış olarak ifade edildi. HSMC= ∆DV/∆PaCO2 (L/dak/mmHg).
Kontrol grubundaki en düşük değer çalışma gru- bu için “cut-off” değeri olarak alındı.
Yirmisekiz hipotiroid hastanın 25’inde, 12 hafta- lık tiroid replasman tedavisinin sonunda klinik
ve laboratuvar olarak ötiroidizm sağlandıktan sonra, spirometrik ölçümler ve HSMC ölçümü aynı şekilde yapıldı. Hipotiroid hastaların 3’ü te- mas sağlanamadığından 12. haftadaki değerlen- dirmeye alınamadı.
Tiroid Fonksiyon Testleri
Serum total T3, T4 ve TSH ölçümleri, kontrol grubuyla hipotiroid hastalarda tedavi öncesinde ve sonrasında spesifik “radioimmunoassay” kit- leriyle GATA Haydarpaşa Eğitim Hastanesi Nük- leer Tıp Servisi RİA Laboratuvarı’nda yapıldı.
İstatistiksel Analiz
Tedavi öncesi ve tedavi sonrasında hipotiroid hastalarda ortalama HSMC değerlerinin karşılaş- tırılması Wilxocon Signed Rank testiyle; hipoti- roid hastalarda tedavi öncesi ve kontrol grubun- daki, ortalama HSMC karşılaştırılması, hipotiro- id hastalarda tedavi öncesinde normalin (kontrol grubundaki en düşük değer) altında ve üstünde HSMC saptanan olguların ortalama TSH değer- lerinin karşılaştırılması, Mann-Withney-U testiyle yapıldı. Kadın ve erkek hastalar arasındaki orta- lama HSMC değerlerinin karşılaştırılması da yine Mann-Whitney-U testiyle yapıldı. HSMC değeri düşük ve normal olan gruplardaki kadın erkek yüzdelerinin anlamlılığı, Square testiyle araştırıl- dı. Hipotiroid hasta grubunda tedavi öncesi HSMC ile serum TSH düzeyleri arasındaki ilişki regresyon analiziyle incelendi.
BULGULAR Tiroid Fonksiyon Testleri
Hipotiroid hastaların tedavi öncesi ve tedavi son- rası ile kontrol grubunun, serum total T3, T4 ve TSH ölçümleri Tablo 1’de gösterilmiştir. Hipoti- roid hastalarda tedavinin 12. haftasında normal sınırlarda tiroid fonksiyonları sağlanmıştır.
Tablo 1. Kontrol ve çalışma gruplarının tiroid fonksiyon testleri.
Kontrol grubu Çalışma grubu (tedavi öncesi) Çalışma grubu (tedavi sonrası)
TT3 (ng/dL) 124.8 ± 22.9 64.8 ± 13.7 132.9 ± 16.8
TT4 (µg/dL) 7.6 ± 1.9 2.1 ± 0.8 7.7 ± 2.4
TSH (uiu/mL) 2.7 ± 1.1 81.1 ± 32.6 2.5 ± 0.9
Solunum Merkezi Cevabı
Kontrol grubunun, hipotiroid hastaların tedavi öncesi ve tedavi sonrası %5’lik CO2inhalasyonu sonrası ortalama solunum merkezi cevabı öl- çümleri Tablo 2’de gösterilmiştir.
Hipotiroidik hastalarda tedavi öncesi 1.01 ± 0.30 ve tedavi sonrası 1.28 ± 0.22 HSMC değerleri ara- sında, istatistiksel olarak anlamlı bir fark vardı (p< 0.001). Çalışma grubunun tedavi öncesinde- ki ortalama değerleri (1.01 ± 0.3 L/dak/mmHg) ile kontrol grubunun ortalama değerleri arasında da (1.26 ± 0.27 L/dak/mmHg), istatistiksel ola- rak anlamlı bir fark vardı (p< 0.05).
Kontrol grubundaki en düşük HSMC ölçümü (0.79 L/dak/mmHg), “cut-off” değeri olarak alın- dığında; 28 hipotiroid hastanın 10 (%35.7)’unda hiperkapnik stimülasyonda solunum merkezinin baskılandığından sözedilebilir. Bu hastaların ta- mamında tedavi sonunda normal HSMC değer- leri elde edildi. Ayrıca hipotiroid hastaların teda- vi sonundaki HSMC değerleri (1.28 ± 0.22 L/dak/mmHg), tedavi öncesine (1.01 ± 0.3 L/dak/mmHg) göre anlamlı düzeyde artış gös- termişti (p< 0.001). Hipotiroid hasta grubundaki HSMC değeri TSH düzeyiyle negatif korelasyon gösteriyordu (r= -0.84; p< 0.05).
Normal ve anormal HSMC gösteren hipotiroid hastalar incelendiğinde (Tablo 3);
HSMC değerleri düşük olan grupta ortalama se- rum TSH düzeyi (125.4 ± 33.2 uiu/mL), normal olan gruba göre (56.61 ± 18.1 uiu/mL) anlamlı olarak yüksekti (p< 0.001).
Ayrıca tüm hipotiroidik hastalarda kadın hasta oranı %67.8 (19/28) iken, HSMC cevabı düşük olan 10 hastanın 8 (%80)’i kadındı. Bu sonuç, kadın hipotiroid hastalarda HSMC’nin baskılan-
ma eğiliminin daha fazla olduğunu göstermekle beraber, kadın (0.93 ± 0.17 L/dak/mmHg) ve erkek (1.08 ± 0.22 L/dak/mmHg) hastaların or- talama HSMC değerleri arasında istatistiksel ola- rak anlamlı bir fark saptanmadı (p> 0.05). Diğer özellikler arasında hipotiroidizm süresi, yaş, se- rum total T3ve T4düzeyleri arasında anlamlı bir fark yoktu.
TARTIŞMA
Bu çalışmanın sonuçları bazı hipotiroidik hasta- larda solunum merkezinin hiperkapnik stimülas- yona cevabının baskılanmış olduğunu, bu baskı- lanmanın yüksek TSH değerleri olan hastalarda daha yüksek oranda görüldüğünü ve tiroid rep- lasman tedavisiyle normale döndüğünü göster- miştir.
Yapılan çalışmalarda nadir de olsa hipotiroidik hastalarda solunum sistemi anormalliklerinin or- taya çıkabileceği ve bunların önemli klinik prob- lem oluşturabileceği bilinmektedir (1,2). Hipoti- roidik hastalarda egzersiz dispnesi, uykuda solu- num problemleri, hiperkapnide bozulmuş solu- num merkezi cevabı, inspiratuvar kas gücünde azalma ve diyafragmatik kas disfonksiyonu bil- dirilmiştir (3-5). Tiroid hormonlarının akciğer gelişimi ve sürfaktan yapımını etkilediği bilin- mektedir. Akciğerlerdeki beta reseptörlerin geli- şimi içinde tiroid hormonlarına gerek duyulmak- tadır (6).
Bu konuda şu ana kadar yapılan çalışmaların çoğunda, 1967 yılında Read DJ tarafından ta- nımlanan yöntemde bazı modifikasyonlar yapı- larak solunum merkezi cevabı değerlendirilmiş- tir (7,8). Bu çalışmada kullandığımız metod da başlangıçta Read DJ tarafından tanımlanan, da- ha sonra Ladenson ve Roberto tarafından modi- fiye edilerek kullanılan yöntemle temelde ben-
Tablo 2. Kontrol ve çalışma gruplarının hiperkapnik solunum merkezi cevabı değerleri.
HSMC (L/dak/mmHg)
Hipotiroidi (tedavi öncesi) 1.01 ± 0.30 (0.53-1.51)*#
Hipotiroidi (tedavi sonrası) 1.28 ± 0.22 (1.00-1.83)*
Kontrol 1.26 ± 0.27 (0.79-1.92)#
* p< 0.001
# p< 0.05
zerlik göstermektedir (8,9). Ladenson ve Rober- to %5 CO2-%95 O2 bulunan 6 litrelik kapalı bir torbadan solutma yöntemini kullanmışlardır.
Hastalar sürekli olarak aynı torba içine soluk alıp vermişlerdir. Bu arada, pnömotograf cihazıyla dakika ventilasyonu, tidal volüm, inspirasyon süresi gibi solunum parametreleri ve gaz anali- zötörüyle ekspire edilen havada parsiyel CO2 basıncı (PEHCO2) ölçülmüştür. Solunum merke- zi cevabı değeri de PEHCO2’deki birim artış başı- na dakika volüm (DV)’ündeki artış olarak ifade edilmiştir (∆DV/PEHCO2).
Bu çalışmada kullandığımız yöntem, temelde bu yönteme benzemekle beraber iki noktada farklı- lık göstermektedir. Birincisi; solunum kapalı sis- tem yerine spontan moda getirilerek solunum iş yükü ve mekaniği tamamen hastanın bireysel eforuna bırakılmış bir mekanik ventilatör aracılı- ğıyla yaptırılmıştır. Bunun kapalı sistemden so- lutma işlemine göre daha uygun bir yöntem ol- duğu kanaatindeyiz. Bu çalışmada, mekanik ventilatörün tercih edilmesinin ana nedeni, pnö- motograf cihazıyla çalışma maliyetini yükselt- memek, bununla beraber, mekanik ventilatörle hastanın soluduğu havadaki CO2 oranının sü- rekli sabit tutulmasıdır.
İkinci farklılık; ekspirasyon havası yerine arter kanında parsiyel CO2 basıncının ölçülmesidir.
Bunun nedeni de çalışma maliyetini düşük tut- ma gayretimizdir. Arter kanında PaCO2’yi ölç- mek için hastaların radiyel arterine kanül uygu- landı. Her ne kadar ekspirasyon havasındaki parsiyel CO2basıncının arter kanındaki CO2ba- sıncıyla korelasyon gösterdiği ileri sürülüyorsa da, solunum merkezinin direkt uyaranı, arter ka-
nındaki CO2 düzeyidir. Hiperkapniye solunum merkezi cevabı (HSMC), PaCO2’deki birim artış başına DV’deki artış olarak tanımlanmıştır (∆DV/∆PaCO2). Bu nedenle ekspirasyon hava- sındaki CO2basıncı (PEHCO2) ölçümü, solunum merkezinin uyarılmasının ancak indirekt bir gös- tergesi olabilir. Arter kanında parsiyel CO2 ba- sıncının ölçülmesinin, bu tip çalışmalarda daha doğru olacağı düşüncesindeyiz.
Bu yöntemle elde ettiğimiz sonuçlara göre çalış- ma öncesi ve sonrası HSMC değerleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark vardı (p<
0.001). Eşik değer olarak kontrol grubunun en alt değeri alındığında (0.79 L/dak/mmHg) 28 hi- potiroid hastanın 10’unda HSMC değeri norma- lin altında bulunmuştur (%35.7). Bu 10 hastanın tamamında tiroid replasman tedavisi sonrasın- da, HSMC ölçümleri kontrol grubundaki normal sınırlara yükselmiştir. HSMC ile serum TSH dü- zeyleri arasında anlamlı ve negatif bir korelas- yon bulunmuştur (p< 0.05). Hipotiroidik hasta- larda HSMC düzeyi kontrol grubuna göre anlam- lı düzeyde düşüktü (p< 0.05). Bu düşük değerler tiroid replasman tedavisi sonrasında yine istatis- tiksel olarak anlamlı bir artış göstererek kontrol grubuyla aynı düzeye geldi.
Hipotiroidizmde oluşan hipoventilasyonu ilk ola- rak Wilson ve Bedell göstermişlerdir (2). Rober- to ve arkadaşları da, benzer şekilde ağır hipotiro- idizmde %46 oranında solunum merkezinin bas- kılandığını bildirmişlerdir (9). Bunların aksine Gorini ve arkadaşları ise, kısa süreli primer hipo- tiroidizmde, solunum merkezinin baskılanmadı- ğını bildirmişlerdir (10). Ancak kendilerinin de belirttiği gibi hem seçtikleri olguların kısa süreli Tablo 3. HSMC normal ve düşük olan hastaların özellikleri.
Parametre HSMC normal (n=18) HSMC düşük (n= 10)
Cinsiyet (K/E) 11/7 8/2
Yaş 47.5 ± 9.8 49.7 ± 8.4
Hipotiroidizm süresi (ay) 25.8 ± 8.9 21.6 ± 7.8
Serum TT3 (ng/dL) 59.7 ± 12.7 47.8 ± 14.0
SerumTT4 (µg/dL) 2.1 ± 0.9 2.2 ± 0.07
Serum TSH (uiu/mL) 56.61 ± 18.1* 125.4 ± 33.2
* p< 0.001
(15-30 gün) hipotiroidik hastalar olması, hem de olgu sayılarının az olması (8 hasta) nedeniyle;
Gorini ve arkadaşlarının bulgularının, bizim ve yukarıda bahsedilen çalışmaların bulgularıyla uyuştuğunu söylemek olanaklı değildir. Ayrıca Ambrosino ve arkadaşları ise, kısa süreli hipoti- roidizmde solunum merkezinin baskılandığını ile- ri sürmüşlerdir (7). Klinik ve komplikasyonların oluşması için zaman faktörünün önemi doğaldır.
Ladenson ve arkadaşları, hipotiroidik kadın has- talar arasında solunum merkezi baskılanmasının daha fazla oranda ortaya çıkabileceğini ileri sür- müşlerdir (8). Nitekim bu araştırıcılar, toplam 38 hipotiroidik hastanın 15’inde solunum merkezi- nin baskılandığını ve bunların tamamının kadın olduğunu saptamışlardır. Bu sonuçlar, bizim bul- gularımızla uyumlu değildir. Biz, 19 kadın, 9 er- kek hasta ile çalıştık. Aradaki farklılık, sözkonu- su olan çalışmada 38 hastanın sadece 6’sının er- kek olmasına bağlanabilir.
Hipotiroidik hastalarda HSMC’nin azalması iki te- mel fizyopatolojik mekanizmaya dayandırılmak- tadır. Birincisi, santral ve/veya periferik sinir sis- temi disfonksiyonudur. Santral bozuklukta, beyin sapındaki solunum merkezinden uyarı gönderil- mesinde sorun vardır. Periferik düzeyde sinir dis- fonksiyonunda ise, diyafragma ve diğer solunum kaslarının motor nöropatisi sözkonusudur. İkinci mekanizma ise; hipotiroid miyopati nedeniyle oluşan solunum kas zayıflığıdır (11). Roberto ve arkadaşları, yaptıkları çalışmada CO2inhalasyo- nu sırasında diyafragma ve interkostal kaslarda EMG cevabında azalma saptamışlar ve bunu so- lunum merkezinden uyarı gönderilmesindeki bir bozukluğun göstergesi olabileceği yönünde yo- rumlamışlardır (9). Ayrıca Ladenson ve arkadaş- ları bizim çalışmamızda olduğu gibi yüksek se- rum TSH düzeyi olan hastalarda, daha yüksek oranda HSMC’nin normalin altına inmesini, beyin sapı düzeyinde bir disfonksiyonun belirtisi olabi- leceğini ileri sürmüşlerdir (8).
Hipotiroidizmde izlenen miyopati, bizim ve diğer araştırıcıların çalışmalarında gözlenen azalmış HSMC’den sorumlu ikinci önemli fizyopatolojik etkendir. Bazı çalışmalarda, özellikle başta diyaf- ragma olmak üzere solunum kaslarının disfonk-
siyonlarının, hipotiroid hastalarda gözlenen solu- num sistemi problemlerinden sorumlu olduğu ileri sürülmüştür (4). Bu hipotez doğru gibi gö- rünse de, bazı çalışmalarda tiroid replasman te- davisiyle hipotiroid hastalarda HSMC’nin solu- num kas disfonksiyonuna göre daha erken geri- ye dönmesi, bu mekanizmanın öneminin daha az olduğu düşüncesini ortaya atmıştır (9). Yaygın olan görüşe göre; hipotiroidik hastalarda başta diyafragma olmak üzere solunum kaslarındaki miyopatiye bağlı gelişen kas disfonksiyonu sıkça görülmektedir. Ancak bu kas disfonksiyonunun HSMC’de azalmaya yol açabilmesi için, oldukça ileri düzeyde olması gerekir (9).
Sonuç olarak, bu çalışmada bazı hipotiroidik hastalarda solunum merkezinin hiperkapnik uyarıya düşük oranda cevap verdiği saptanmış- tır. HSMC’deki bu azalma, yüksek TSH düzeyi olan hastalarda daha sık ve daha belirgin olarak gözlenmiştir.
Tiroid replasman tedavisiyle azalan HSMC nor- male dönmektedir. Hipotiroidizme, KOAH gibi alveoler hipoventilasyona yol açan akciğer has- talıklarının da eşlik ettiği durumlarda, solunum merkezinin baskılanmış olabileceği ve bunun ti- roid hormon replasmanıyla normale dönebilece- ği hatırda tutulmalıdır.
Çalışmamızın, otonom nöropati gelişen diabetes mellitus, KOAH gibi solunum merkezi cevabı öl- çümü araştırmasının yapılabileceği birçok çalış- maya metodoloji açısından ışık tutabileceğini düşünüyor ve bu alanda araştırmalar yapılması- nın gerekliliğine inanıyoruz.
KAYNAKLAR
1. Massumi RA, Winnacker JL. Severe depression of the respiratory center in myxedema. Am J Med 1964; 36:
876-2.
2. Whitsett J, Darovec-Beckerman C, Manton M. Thyroid dependent maturation of adregeneric receptors in the rat lung. Biochem Biophys. Res Com 1990; 97: 906-13.
3. Freedman S. Lung volumes and distensibility, maximum respiratory pressures in thyroid disease before and after treatment. Thorax 1978; 33: 785-90.
4. Laroche CL, Cairns T, Moxham J, Green M. Hypothyro- idism presenting respiratory muscle weakness. Am Rev Respir Dis 1988; 138: 472-4.
5. Martinez FJ, Bermudez-Gomez M, Celli BR. Hypothyro- idism. A reversible cause of diaphragmatic disfunction.
Chest 1989; 96: 1059-63.
6. Haksever N, Gözaydın M, Kartaloğlu Z ve ark. Tiroid has- talıklarında solunum fonksiyon testleri. Endokrin Yöne- lişler 1996; 7: 5-8.
7. Ambrossino N, Pacin F, Paggiaro PL, et al. Impaired ven- tilatory drine in short-term primary hypothyroidism and Its reversal by triiodothyronine. J End Invest 1985; 8:
533-6.
8. Ladenson PW, Goldenheim PD, Ridgway EC. Prediction and reversal of blunted ventilatory responsiveness in pa- tients with hypothyroidism. Am J Med 1988; 84: 877-83.
9. Roberto D, Riccardo GG, Massimo G. Control breathing in patients with severe hypothyroidism. Am J Med 1993;
95: 29-37.
10. Gorini M, Spinelli A, Cangioli C, et al. Control breathing in patients with short-term primary hypothyroidism.
Lung 1989; 167: 43-52.
11. Ingbar DH. The Respiratory system. In: Igbar SH, Braver- man LE (eds). The Thyroid. Philedelphia: JB Lippincott 1986: 1130-9.
Yazışma Adresi:
Dr. Faruk ÇİFTÇİ
Gülhane Askeri Tıp Akademisi Çamlıca Göğüs Hastalıkları Hastanesi 81020, Acıbadem, İSTANBUL e-mail: farukciftci@hotmail.com
