Abbasilerde Eğitim ve
Öğretim
Abbâsîler döneminde eğitim yapılan
yerleri şöyle sıralamak mümkündür. Bu dönemde okutulan ilimlerin çeşidi
çoğalmış ve camiler de bilimin yapıldığı önemli merkezler haline gelmişti. Mesela Basra camiinde, bir taraftan çeşitli teolojik konuları sesli bir şekilde münazara eden bir grup, diğer tarafta ise şiir ve edebîyat konularını tartışan bir diğer grup vardı. Bu tartışmalarda yer alan kişiler, çeşitli
mezhep ve etnik gruplara mensuptu.
Halifelerin ve devlet büyüklerinin saraylarında, çocuklarını
geleceğe hazırlamak için
müeddib denilen öğretmenler görev yapardı. Çoğu kez
müeddibe, velihatle daha sağlam
iletişim kurmasını sağlamak için
sarayda kalacağı bir yer ayrılırdı.
Diğer bir eğitim yeri de kitap satış evleriydi. Kitap satış evleri, Abbasî Devleti’nin kuruluş devresinde ortaya
çıkmıştır. Bu dükkânlar başlangıçta ticari amaçlar için açılmıştır. Fakat zamanla, kültürlü ve edebî zevki olan kimseler
onlara ilgi gösterince buralar kültür ve ilim alış verişi yapılan yerler haline geldi.
Zamanla her şehirde, hatta her mahallede bunlardan bol miktarda bulunur olmuştur.
Kitap satıcıları, sadece kâr gayesi güden kişiler değil, kültürlü ediplerdi.
Abbâsîler zamanında kitapçılık mesleği, ticari akitler ve kitap satışı çerçevesinde kalmamış, o devirde son derece önemli olan kültür alışverişine katkıda
bulunmuşlardır. Bu kitapçılar, büyük önemi olan kitapları çoğaltıp, meraklılarına arz ediyorlar ve karşılığında çok az para alıyorlardı.
Abbâsîler döneminde tercüme ve telif hareketinin gelişmesi, kâğıt sanayinin ilerlemesi, buna bağlı olarak kırtasiyecilerin çoğalması ve ilmî tartışmalar için bilgin ve edebiyatçıların toplanacağı geniş
yerlerin yapılması, dinî, ilmî ve edebî kitapları toplayan kütüphanelerin çoğalmasını sağladı.
Abbasiler döneminde en dikkat çeken bilimsel faaliyetlerden biri de düzenlenen bilim
meclisleridir. Bu bilim meclislerinin özelliği çeşitli düşünce akımlarına mensup bilim insanlarının bir araya gelerek halifenin huzurunda bilimsel
tartışmalar yapmaları idi.
Bu tür toplantılar kendisi de son derece kültürlü ve bilgili olan Hârûrürreşîd döneminden itibaren
gelişme göstermiştir. Aynı zamanda kendisi de bir tartışmacı olan vezir Yahya b. Halid, İslam
kelamcıları ve diğer mezhep ve fırka mensuplarını bir araya getiren toplantılar düzenlemiştir.
