İŞİTME KAYIPLI
ÇOCUKLARDA DİL
GELİŞİMİ
İŞİTME KAYIPLI ÇOCUKLARIN DİL ÖZELLİKLERİ
• Doğumdan sonraki ilk aylarında işitme kayıplı çocuklar da normal işiten akranlarına benzer bir gelişim göstermektedirler.
• Ancak yaş ilerledikçe dil alanındaki gelişmede sınırlılıklar gözlenir.
• Dil gelişimi, işitme kayıplı çocukların, en çok etkilendiği gelişim alanlarından birisidir.
• İşiten çocukta dil kazanımı, birbirine bağlı aşamalardan meydana gelir.
Aşamaların bir tanesinde veya bir kaçında meydana gelen sınırlılık
bütünsel bir dil gelişimini engeller.
• İşitme duyusu sayesinde;
• Seslerin kaynağını dinleyip ararlar
• Konuşmalara karşılık verirler
• Duyduğu sesleri taklit ederler
• Ritmik ve kontrollü sesler kullanmaya başlarlar
• Sözcük dağarcığı gelişme gösterir
• Yaptığı hataları dinleyerek düzeltebilir.
• İşitme engelli bireyler:
• Başlarda üretilen sesler zaman içinde azalma eğilimi gösterir
• Taklitler ortadan kalkabilir,
• Ses üretimleri hem niteliksel hem niceliksel olarak farklılaşır,
• Rastlantısal öğrenimleri gerçekleştiremezler ve dil gelişimleri etkilenir.
• Hafif ve orta derecede kaybı olanlar uygun işitme cihazıyla konuşma seslerini eksiksiz duyma ve takip etme becerisi kazanabilirler
• İleri ve çok ileri derecede işitme kaybı olan çocuklar işitme cihazı
kullansalar da bütün konuşma seslerini duyma imkanına sahip
değillerdir.
• Çok ileri derecede işitme kayıplı bebekler, görme alanları içindeki nesne ve olaylarla ilgilenirken işiten çocuklar;
• İşittikleri seslere tepki verir,
• Çıkardıkları sesleri duyarak seslerini kontrol edebilirler,
• İşitme kayıplı çocuklarda
• Aile sözel iletişimi kesebilir,
• Aileler kısa basit ve abartılı ifadeler kullanabilir,
• İlk dönemlerde gözlemlenen ses çıkarmalar yaklaşık 9 aydan sonra kaybolur,
• Taklitler ortadan kalkar,
• Sesin kaynağına yönelme davranışı görülmez.
• Ünlü ve ünsüzlerin üretiminde çarpıklıklar, seslerin birbirleri yerine kullanımı, hatalı kullanımı veya atılması, sesleri bir araya getirmede problemler yaşanmaktadır.
• Seslerin tizliğini ayarlayamama, tizliği gereksiz ve uygunsuz olarak değiştirdikleri ve süre-ritim ile ilgili problemler yaşadıkları
gözlenmektedir.
SESBILGISEL ÖZELLIKLER
• Normal işiten çocuklar 7-10 ay, işitme kaybı olanlar 1.5-2 yaşında babıldarlar.
• İşitme kayıplı çocuklar babıldama dönemine kadar normal gelişimle paralel bir gelişim gösterir. Neden?
• Çünkü bu döneme kadar olan seslendirme, refleksif bir seslendirmedir.
• Seslendirme, babıldama döneminden sonra daha dilbilgisel bir yapıya bürünmeye başlar.
• Sözcüklerle ve hecelerle oynama davranışı normal işitene göre 22 hafta gibi anlamlı bir gecikmeyle başladığı ortaya konulmuştur.
• Babıldamanın geç görülmesi ileri dönem alıcı ve ifade edici dil becerilerinide sınırlılıklara sebep olur.
• İşitsel girdi önemlidir. İşitme kayıplı çocuklar bundan yoksun kalırlar. Bu sebeple
sesin niteliğinde bozulma başlamakta ve sessiz olarak geçirilen dönemlerde artış
görülmektedir.
• Uygun konuşma terapisi ve ses yükseltici cihazlar sağlanarak dil ve konuşmada gerilemenin önüne geçilmek için müdahalede
bulunulmalıdır.
• Konuşmanın üretilmesinde sesbilgisel birimlerin üretilmesi gerekir.
Üretmek için de duymak gerekir.
• Araştırmalar, işitme engelli bireylerin ilk hece üretimlerinin son hece
üretimine oranla daha iyi olduğu bilgisini sunmaktadır.
• 0-4 yaş arasındaki işitme kayıplı çocuklar hem ünlüleri hem ünsüzleri kavramada zorluk yaşarlar.
• Ünlü-ünsüz şeklindeki hece yapıları 20. aya kadar üretemedikleri
24.’aydan sonra da seslerin çift dudaksıl (m, p, b) ve dişyuvasal (n, t, d)
sesler olduğu görülmektedir.
SÖZCÜKSEL VE DILBILGISEL ÖZELLIKLER
• İlk sözcükler daha geç üretilmektedir. (11-16 ay ya da 23 ay)
• İlk sözcük üretimi önemlidir. İlk sözcüğün üretilmesinden sonra 4-5 ayda 200 sözcük öğrenilebildiğine ilişkin çalışmalar bulunmaktadır.
• Öğrenilen sözcüklerin nitelği ve anlamı önemlidir.
• Cümle kurmaya uygun sözcük türleriv e yapılarının öğrenilmesi hem daha kolay hem de daha işlevseldir.
• Biçimbirim hataları çok sık olarak görülür.
• Adıl ve belirteç kullanım oranı çok düşüktür.
DIL BECERILERINE ILIŞKIN GENEL OLARAK;
• Kelime hazineleri normal işitenlere göre daha yavaş gelişir.
• Somut anlamlı kelimeleri soyut anlamlı kelimelere göre daha kolay öğrenirler.
• Kelimelerdeki ekleri atma davranışları çok sıktır.
• Sözcük dağarcıkları bakımından normal işitenlerler yaş ilerledikçe aradaki fark da artar.
• Sözcüklere ilişkin birden fazla anlamı yorumlamakta güçlük çekerler.
• Kısa ve basit cümleleri daha kolay anlarlar ve ifade edici dil becerileri de bu yönde sınırlıdır.
• Hem yazılı hem de sözel olarak sunulan karmaşık cümleleri anlamakta güçlük çekerler.
• Ekleri duymada yaşadıkları güçlükler anlamada ve kendilerini ifade etmede sınırlılıklara
neden olur.
DIL GELIŞIMINDE IŞITME CIHAZLARININ ETKISI
• Erken tanı ve erken cihazlandırma dilin birçok bileşeninde olumlu etkiye sahiptir.
• Hafif-orta işitme kaybında, daha uzun süre işitme cihazı kullanan
çocukların eklemleme hatalarının daha az sergilendiği görülmektedir.
• Dilin taklit yoluyla öğrenilmesi boyutunda önemli katkılar sunar.
Kendisine sunulan sözel uyaranlardan daha fazla kazanç sağlar. Tepki verdikçe aile de daha motive şekilde dışarıdan uyaranı artırabilir.
• Daha erken tanı alarak erken cihazlandırılan işitme engelli bireylerin
sözcük öğrenme hızlarının daha iyi olduğu belirtilmektedir.
KOKLEAR IMPLANT KULLANAN ÇCUKLARIN DIL GELIŞIMI
•
Çift taraflı ileri ya da çok ileri derecede sensöri-nöral işitme kaybı düzeyinde kullanımı tercih edilir.
•
Anne-baba dil girdisinin verilmesinde çok önemli bir role sahiptir.
•
Etkili sonuçlar almak için implant yaşı önemlidir. En geç 4 yaşına kadar implantlandırma yapılmalıdır.
• 2 yaş kritik
• 6 yaşında yapılan implantla sözel iletişim yolunun benimsenmesi etkililiği artırır
•
İşitme duyusu sonradan kaybedenlerde konuşmayı algılama becerisinin yeniden kazandırılmasında etkili
•
Doğuştan işitme engeli olanlarda anlama ve konuşma yetisinin kazandırılmasında daha yoğun bir eğitim gereklidir.
•
