• Sonuç bulunamadı

Üç Farkl Meslek Eleman n n Empatik Becerilerinin Karfl laflt r lmas

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Üç Farkl Meslek Eleman n n Empatik Becerilerinin Karfl laflt r lmas"

Copied!
8
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

________________________

(*) Bal›kesir Üniversitesi, Necatibey E¤itim Fakültesi, E¤itim Bilimleri Bölümü.

(**) Ankara Üniversitesi, E¤itim Bilimleri Fakültesi, E¤itim Bilimleri Bölümü.

Üç Farkl› Meslek Eleman›n›n Empatik Becerilerinin Karfl›laflt›r›lmas›

• Yrd. Doç. Dr. U¤ur GÜRGÂN*

• Arfl. Gör. Dr. R›za GÖKLER**

Özet

Meslekler, gerektirdikleri iletiflim beceri düzeyi aç›s›ndan farkl›laflmaktad›r. ‹nsan iliflkilerinin ön plana ç›kt›¤› ifllerde büyük önem tafl›yan iletiflim becerileri, insan iliflkilerine dayanmayan teknik içerikli ifllerde o derece önemli bulunmamaktad›r. Dolay›s›yla, farkl›

mesleki yönelimlerde bulunan kifliler aras›nda, iletiflim becerileri aç›s›ndan farkl›laflma olmas› do¤ald›r. Bu noktadan hareketle bu araflt›rmada farkl› meslekler aras›nda empati becerileri aç›s›ndan fark olup olmad›-

¤› sorusu ele al›nm›flt›r. Bu sorunun, empati becerile- riyle baz› de¤iflkenler aras›ndaki iliflkilerin ortaya kon- mas›, ve üç farkl› meslek elemanlar›n›n empatik bece- ri aç›s›ndan da karfl›laflt›r›lmas› aç›s›ndan cevaplan- mas› amaçlanm›flt›r. Veriler, “Bilgi formu” ve “Empati Beceri Ölçe¤i (EBÖ)-B Formu” kullan›larak elde edil- mifltir. Verilerin analizinde Tek Yönlü Varyans Analizi ve Tukey HSD testi uygulanm›flt›r. ‹statiksel analiz so- nucunda empatik beceriler aç›s›ndan psikolojik da- n›flmanlar›n ebelerden ve okulöncesi ö¤retmenlerin- den, k›zlar›n erkeklerden daha iyi olduklar› bulunmufl- tur. Meslek elemanlar›n›n empatik beceri puan ortala- malar› ebelerin; X=138.25, psikolojik dan›flmanlar›n;

X=187.64 ve okul öncesi ö¤retmenlerinin; X=168.64 olarak bulunmufltur. Bulgular ebelerin empatik bece- rilerinin gelifltirilmeye ihtiyac› oldu¤unu gösterdi. Per- sonel e¤itimi empatik becerilerini gelifltirmede yar- d›mc› olabilir.

Anahtar Kelimeler: Empatik beceri, okul öncesi ö¤retmen, ebe, psikolojik dan›flman.

Abstract

Comparison of Empathic Skills of Three Different Vocations

Professions differ in terms of the levels of communication skills they require. Although communication skills are of basic importance for professions based on human relations, they are not that important for professions based on technical content. Accordingly, it should be considered as normal the difference between people who have different tendencies of vocations in aspect of empathic skills. Thus, in this research it has been focused on the question of whether of empathic skills of three different vocations. It has been aimed to answer this question according to determine the relationships of three different vocations between empathic skills and some variables and to compare emphatic skills. Data were obtained using

“Information Form” and “Emphatic Skill Scale (ESS)- B Form”. One Way ANOVA and Tukey HSD test were used to analyze data. As a result of statistical analyses, it has been found that in empathic skills of psychological counselors have been better than nurses and preschool teacher, females have been better than males. Thus, in this research it has been focused on the question of whether who tend to different vocations differ in terms of their communication skills and has been decided that of law and engineering are to be analyzed. Empathic skills point averages of three different vocations were found at midwives X=138.25, psychological counselors X=187.64 and pre school teachers X=168.64. Results showed that the level of empathic skills of midwives need to be improved. Training the personal on empathic skills may be helpful.

Key Words: Emphatic skill, preschool teacher, midwives, counselor.

(2)

G‹R‹fi

Gerek terapötik iliflkide gerek genelde kiflilera- ras› iliflkilerde bulunmas› gereken temel koflullar

“empati”, “sayg›”, “saydaml›k” ve “somutluk” ola- rak belirlenmifltir (Y›ld›r›m, 1992). Rogers’a (1983) göre empati; bireyin kendisini karfl›s›ndaki insan›n yerine koyup, onun duygu, düflünce, alg› ve his- settiklerini do¤ru olarak anlamas› ve bu durumu ona iletmesi sürecidir. Rogers (1983) empatik be- cerinin deneyimle geliflti¤ini ve herhangi bir ö¤- renci (trainee) nin ö¤retici ya da dan›flmanlarla (süpervisors) biliflsel ya da yaflant›sal e¤itimle bu beceriyi ö¤renilebilece¤ini belirtmifltir (Barak, 1990). Empatinin varl›¤›n›n tutum ve davran›fllar üzerinde yararl›, yoklu¤unun ise olumsuz etkileri vard›r. Empatinin yard›m davran›fl›n› artt›rd›¤› da belirlenmifltir (Batson ve ark., 1997; Dökmen, 1994).

Empati ayn› zamanda birbiriyle iliflkili iki temel yetene¤i de gerektirir. Bunlardan birincisi, duyar- l›l›k boyutu olup, söylenenlerdeki de¤er, inanç, tu- tum ve duygular›n ayr›m›n› belirleyebilme yetene-

¤idir; ikincisi ise, verilen mesaj›n anlafl›ld›¤›n› ile- tebilmedir (Akkoyun 1982). Böylece, empatik tu- tumda karfl›daki kiflinin duygular›n› do¤ru olarak anlamak ve duyguyu kendisininmifl gibi yaflaya- rak yans›tmak söz konusudur (Akkoyun 1987).

Empati, çocukluktan itibaren bafllayan geliflim sürecinde baflkas›n›n rolünü alabilme becerileriy- le geliflir. Yani empatik anlay›fl, baflkas›n›n rolünü alabilme becerisinin geliflimi ile do¤ru orant›l›d›r.

Bir baflkas›n›n rolüne girerek empati kuran kifli, yaflad›¤› bu deneyim sayesinde kendisini de tan›- m›fl ve fark›ndal›¤›n› art›rm›fl olmaktad›r. Kendisi- ni tan›yan ve fark›ndal›¤› artan birey, mevcut du- rumu sezgi yoluyla kolayca kavrayarak anlar ve uyum yapmas› kolaylafl›r (Özbek ve Leutz, 1987).

Empati ile bireyin öznel dünyas›ndaki yaflant›lar›- n›n baflka birisi taraf›ndan ifade edilmesi sonu- cunda, birey daha önce bilincinde olmayan içsel yaflant›lar›n› fark etmeye, sorunlar›n›n kayna¤›n›

ve çözüm yollar›n› görmeye bafllar. Etkili problem çözme becerilerini kazanan ve uygulayan bireyin benlik kavram› güçlenir. Benlik kavram› geliflerek güçlenen bireyin uyum yetene¤i artar. Bu durum bireyin yaflamda gerçeklefltirmek istedikleri do¤- rultusunda motivasyonunu art›r›r ve sonuçta bire- yi baflar›l› k›lar (Dökmen 1994).

Empati, kiflileraras› iliflkilerin gelifltirilmesinde en önemli unsurdur. Meslekler, gerektirdikleri ile- tiflim becerileri düzeyi aç›s›ndan farkl›laflmaktad›r.

‹nsan iliflkilerinin ön plana ç›kt›¤› ifllerde büyük önem tafl›yan iletiflim becerileri, insan iliflkilerine dayanmayan teknik içerikli ifllerde o derece önemli bulunmamaktad›r. Dolay›s›yla, farkl› mes- leki yönelimlerde bulunan kifliler aras›nda, iletiflim becerileri aç›s›ndan farkl›laflma olmas› do¤ald›r.

Yap›lan çal›flmalarda, insanla çal›flan meslek üyelerinin empati yeteneklerinin bireysel farkl›l›k- lar› anlamalar›na yard›mc› oldu¤u, biliflsel ve duy- gusal empati ile kiflilik özellikleri aras›nda iliflki ol- du¤u saptanm›flt›r (Berger 1984). Yap›lan bir ça- l›flmada, insanlarla do¤rudan iliflkileri olan ve mesleki e¤itimleri s›ras›nda karfl›s›ndaki kiflinin rolünü alabilmeyi baflarabilmifl profesyonellerin di¤erlerine oranla empatik becerileri daha yüksek bulunmufltur (Bayam ve ark. 1993).

Özellikle erken çocukluk dönemindeki çocuk- lar için modelden ö¤renme etkilidir. Empatik be- cerisi yüksek olan okul öncesi ö¤retmenlerin ço- cuklar taraf›ndan model al›nmas› ile çocuklar›n empatik becerilerinin geliflimi olumlu yönde etki- lenmektedir. Erken çocukluk döneminde çocukla- r›n anne-babalar› d›fl›nda yo¤un olarak beraber olduklar› yetiflkinler aras›nda ö¤retmenler önemli bir yer tutmaktad›r. Bu nedenle de okul öncesi ö¤retmenlerinin empatik beceri düzeylerinin yük- sek olmas› önemli görülmektedir (Akyol, Çiftçiba- fl›, 2005).

DSÖ (WHO 1995) yay›nlar›na göre, günümüz- de ebelik e¤itiminde yap›lmas› istenen de¤ifliklik- ler içinde ö¤rencilerin iletiflim becerilerinin geliflti-

(3)

rilmesinin önemi giderek artmaktad›r. Etkili ileti- flim kurmak ise empatik iletiflim becerilerinin ge- lifltirilmesini gerektirir. Bu geliflmeyi etkileyen fak- törlerden biri, bireyin sahip oldu¤u empatik e¤ili- midir. Empatik e¤ilim ve beceri, bireyin akademik baflar›s›n›, dolay›s›yla uyumunu etkileyebilmekte- dir. Bu ba¤lamda, empatik e¤ilimin empatik be- ceriyi art›rd›¤›; alg›, dikkat, kavrama yetenekleri ve duyarl›l›¤›n geliflmesi sayesinde bireyin ö¤renme- sinin kolaylaflaca¤› ve akademik olarak da bafla- r›l› olaca¤› varsay›lmaktad›r. Literatürde empatik e¤ilimi yüksek olan kiflilerin Ebelik mesle¤ini seç- me e¤ilimlerinin daha fazla oldu¤u belirtilmektedir (Gormley 1996, Stuart 1987). Hasta memnuniye- tini belirleyen önemli faktörlerden biri, hasta ve yak›nlar› ile sa¤l›k personeli aras›nda bilgi ve ileti- flimin en iyi flekilde sa¤lanmas›d›r. Bir hastaya onun endiflelerinin anlafl›ld›¤›n›n ve onun beklen- tilerinin onayland›¤›n›n gösterilmesi bir baflka de- yiflle empati kurulmas›, hasta uyumunun ve mem- nuniyetinin yükselmesine yol açar (Akgöz, Kara- vufl, 2005). Ebelik uygulamalar›n›n kalitesinin yük- seltilmesi için öncelikle ebelerin etkili empatik ile- tiflim kurmas›n›n gereklili¤i aç›kça görülmektedir.

Ancak ülkemizde empatik anlay›fl›n günlük ya- flamdaki önemini vurgulayan s›n›rl› say›daki arafl- t›rman›n empatik becerileri gelifltirmeye yönelik çal›flmalar› yüreklendirmede yeterli etkiyi sa¤la- mad›¤› gözlenmektedir. Bu nedenle, bu araflt›r- mada ebe, psikolojik dan›flman (rehberlik uzman›) ve okul öncesi ö¤retmenlerin empatik beceri dü- zeylerini yafl cinsiyet medeni durum de¤iflkenleri ile saptama ve bu de¤iflkenler ile empatik beceri düzeyleri aras›ndaki iliflkiyi belirlemek amaçlan- m›flt›r.

YÖNTEM

Araflt›rman›n Modeli

Araflt›rma, verilerin analizi dikkate al›nd›¤›nda, betimsel tekniklerin yan› s›ra hem gruplararas›

karfl›laflt›rmalar› hem de korelasyonel analizleri gerektirmektedir. Bu nedenle araflt›rma, genel ta-

rama modellerinden iliflkisel tarama modeli özelli-

¤ine sahiptir.

Evren Örneklem

Ebe, psikolojik dan›flman ve mali maüflavirle- rin empatik beceri düzeylerini belirlemek amac›y- la yap›lan bu çal›flmada, 2007 y›l›nda Ankara ve Bal›kesir illeri merkez ilçelerinde görev yapan ebe, psikolojik dan›flman ve okul öncesi ö¤retmenler- den elde edilen bilgiler kullan›lm›flt›r. Araflt›rma grubu her meslek grubundan bafllang›çta seçkisiz olarak de¤iflik yafllardan seçilmeye çal›fl›lan 160 gönüllü kat›l›mc› olmak üzere 480 kifliden olufl- maktad›r. Ancak Empatik Beceri Ölçe¤ini uygun cevaplamayan kat›l›mc›lar›n formlar› geçersiz ka- bul edilerek, bu kat›l›mc›lar araflt›rma grubundan ç›kart›lm›flt›r. Sonuçta araflt›rman›n çal›flma gru- bunu 152 ebe, 150 psikolojik dan›flman ve 149 okul öncesi ö¤retmen olmak üzere toplam 451 ki- fli oluflturmaktad›r. Analiz 451 kat›l›mc›ya ait veri- ler üzerinde yap›lm›flt›r.

Veri Toplama Araçlar›

Araflt›rman›n verileri Dökmen taraf›ndan 1988 y›l›nda gelifltirilen Empatik Beceri Ölçe¤i-B Formu ve yafl, cinsiyet, e¤itim durumu, meslek, medeni durum, çocuk say›s›n› belirlemek amac›yla arafl- t›rmac›lar taraf›ndan haz›rlanan bilgi toplama for- mu ile toplanm›flt›r.

Empatik Beceri Ölçe¤i (EBÖ-B)

Empatik Beceri Ölçe¤i, Dökmen (1988) taraf›n- dan bireyin empati kurma becerisini ölçmek ama- c›yla gelifltirilmifltir. EBÖ-B’de 6 durum ve her du- rumla ilgili 12 tepki cümlesi olmak üzere toplam 72 cümle verilmektedir.Her durumla ilgili cümle- lerden bir tanesi o durumla ilgisiz olup deneklerin ölçegi dikkatle doldurmalar›n› kontrol etmek ama- c›yla konulmufltur. 6 ilgisiz cümleden 2 tanesini iflaretleyen dene¤in ölçe¤i geçersiz kabul edil- mektedir. EBÖ’den al›nan maksimum puan 219, minimum puan 62’dir. EBÖ-B Formundan al›nan puanlar›n yüksek olmas› empatik becerinin yük-

(4)

sek oldu¤unu, düflük olmas› empatik becerinin düflük oldu¤unu göstermektedir. EBÖ’nin geçer- lik ve güvenirlik çal›flmas› Dökmen (1988) taraf›n- dan yap›lm›flt›r. Ölçek 80 kiflilik bir gruba üç hafta arayla iki defa uygulanm›fl, 64 dene¤in puanlar›

üzerinde yap›lan ölçe¤in tekrar› güvenirli¤i .91 olarak bulunmufltur. Ayr›ca ölçek, klinik psikoloji ve psikolojik dan›flmada en az yüksek lisans de- recesi alm›fl 14 kiflilik bir gruba ve psikoloji e¤iti- mi almam›fl yüksek ö¤renim görmüfl 14 kiflilik bir baflka gruba uygulanm›flt›r. ‹ki grubun empatik beceri puanlar› ortalamas› aras›nda .001 düzeyin- de anlaml› bir fark bulunmufltur. Z›t gruplar ara- s›ndaki bu sonuç geçerlik kan›t› olarak kabul edil- mifltir.

Verilerin Analizi

Araflt›rmadan elde edilen verilerin analizinde, incelenen meslek gruplar› ikiden fazla oldu¤u için Varyans Analizi yöntemi ve gruplar aras›ndaki far- k›n önemli ç›kt›¤› durumda bu farkl›l›¤›n hangi gruplar aras›nda oldu¤unu belirlemek için Tukey Testi yap›lm›flt›r (Büyüköztürk, 2002).

BULGULAR

Bu bölümde araflt›rman›n çal›flma grubuna al›- nan ebe, psikolojik dan›flman, ve okul öncesi ö¤- retmenlerin bilgi toplama formunda toplanan baz›

özelliklerine iliflkin istatistiksel bilgilere ve EBÖ-B formundan ald›klar› puan ortalamalar› ve varyans analizi sonuçlar›na ait bulgulara yer verilmifltir.

Araflt›rman›n çal›flma grubunun %78’i kad›n,

%22’si erkek kat›l›mc›lardan oluflmaktad›r. Erkek- lerin empatik beceri puan ortalamas› 150.76 iken kad›nlar›n empatik beceri puan ortalamas› 160.79 olarak belirlenmifltir. Kad›n ve erkek kat›l›mc›lar›n empatik beceri puanlar› aras›ndaki iliflki istatistik- sel olarak anlams›z bulunmufltur (p>.05). Empatik beceri ölçe¤inden al›nabilecek minimum puan 66 iken maksimum puan 219’dur. Kat›l›mc› grubun empatik beceri puan ortalamalar› 164.84 olarak bulunmufltur.

Araflt›rma kapsam›na al›nan kat›l›mc›lar›n yafl ortalamas› 21 ile 53 aras›ndad›r. Ebelerden olu- flan birinci grubun yafl ortalamas› 30.4, psikolojik dan›flmanlardan oluflan ikinci grubun yafl ortala- mas› 34.5, okul öncesi ö¤retmenlerden oluflan üçüncü grubun yafl ortalamas› ise 36.8’dir. Grup- lar aras›nda yafl aç›s›ndan istatistiksel olarak an- laml› bir fark bulunmamaktad›r (p>.05). Ancak 30 yafl alt›ndaki kat›l›mc›lar›n empatik beceri düzey- lerinin 30 yafl üstündekilere göre daha yüksek ol- du¤u bulunmufltur.

Çal›flma grubuna al›nan kat›l›mc›lar›n 104’ü (%23) bekar, 334’ü (%74) evli, 13’ü (%3) boflan- m›flt›r. Bekarlar›n empatik beceri puan ortalamas›

150.68, evli olanlar›n 166.56, boflanm›fllar›n ise 143.32 olarak belirlenmifltir. Medeni duruma göre empatik beceri puanlar› aras›nda anlaml› bir iliflki bulunmam›flt›r. Çocu¤u olan 230 kiflinin (%51) empatik beceri puan ortalamas› 154.22 iken, ço- cu¤u olmayan 221 kiflinin (%49) empatik beceri puan ortalamas› 149.58 olarak bulunmufltur. Ço- cuk sahibi olanlar ile olmayanlar›n empatik bece- ri puanlar› aras›nda anlaml› bir iliflki bulunama- m›flt›r.

Kat›l›mc›lar›n 126’si (%28) lise ve dengi okul mezunu, 325’i (%72) üniversite mezunudur. Lise ve dengi okul mezunu kat›l›mc›lar›n empatik be- ceri puanlar› ortalamas› 149.56 iken, üniversite mezunu olanlar›n empatik beceri puanlar› ortala- mas› 162.34’dür. Mezuniyete göre empatik bece- ri puanlar›n›n ortalamalar› aras›nda anlaml› bir ilifl- ki bulunmam›flt›r.

Meslek gruplar›na göre empatik beceri puan ortalamalar› incelendi¤inde birinci grupta yer alan ebelerin empatik beceri puanlar› ortala- malar› 141.25, ikinci grupta yer alan psikolojik da- n›flmanlar›n empatik beceri puan ortalamalar›

187.64, üçüncü grupta yer alan okul öncesi ö¤- retmenlerinin empatik beceri puan ortalamalar›

ise 168.64 olarak bulunmufltur (Çizelge 1). Genel olarak çal›flma grubunun empatik beceri puanla- r›n›n ortalamas› 164.84’tür.

(5)

Çizelge 2’de çal›flma grubuna al›nan kat›l›mc›- lar›n mesleklerine göre EBÖ-B Formu’ndan ald›k- lar› puan ortalamalar›na ait Varyans Analizi ve Tu- key Testi sonuçlar› verilmifltir. Yap›lan Varyans Analizi sonucunda gruplar aras›ndaki fark›n ista-

TARTIfiMA

Bu araflt›rma Bal›kesir ve ‹zmir illerinde ebe, psikolojik dan›flman ve okul öncesi ö¤retmeni olarak görev yapmakta olan kiflilerin empatik be- ceri düzeylerini belirlemek ve belirli özellikler aç›- s›ndan farkl›l›k gösterip göstermedi¤ini belirlemek ve bu üç meslekteki kiflilerin empatik becerilerini karfl›laflt›rmak amac›yla yap›lm›flt›r.

Çal›flman›n cinsiyet aç›s›ndan sonuçlar›na ba- k›ld›¤›nda bayanlarda empatik beceri puan› orta- lamas› erkeklere oranla daha yüksek olmas›na ra¤men (erkek 150.76, kad›n 160.79) istatistiksel olarak anlaml› de¤ildir. Dökmen (1994) taraf›ndan bildirilen Y›ld›r›m (1991), Mc. Clelland 1951’de ya-

tistiksel aç›dan önemli oldu¤u belirlenmifltir (p<.01). Bu farkl›l›¤›n ebeler ile psikolojik dan›fl- manlar ve okul öncesi ö¤retmenler ile psikolojik dan›flmanlar aras›nda oldu¤u yap›lan Tukey Testi sonucunda saptanm›flt›r.

p›lan çal›flmalarda empati kurma becerileri ile cin- siyet aras›nda iliflki bulunmad›¤›n› bildirirken, k›z- lar›n erkeklerden daha yüksek empati becerisine sahip olduklar›n› aç›klam›fllard›r. Bu çal›flmalar›n bulgular› ile bu araflt›rmada da benzer sonuçlara ulafl›ld›¤› söylenebilir.

Bu çal›flmada yap›lan analizler sonucunda yafl ve empati becerisi aras›nda anlaml› bir iliflki bu- lunmam›flt›r (p>.05). Öz’ün (1998) yapt›¤› çal›flma- da da yafl ve empati becerisi aras›nda anlaml› bir iliflki bulunmam›flt›r. Ancak 30 yafl alt›ndaki kat›- l›mc›lar›n empatik beceri düzeylerinin 30 yafl üs- tündekilere göre daha yüksek oldu¤u bulunmufl- tur. 1991 y›l›nda Y›ld›r›m taraf›ndan yap›lan arafl-

Varyans›n Kayna¤› Kareler Sd Kareler F p Anlaml›

Toplam› Ortalamas› Fark

Gruplar Aras› 60288.452 2 30144.226 35.424 .001 1-3, 2-3

Gruplar ‹çi 91733.301 149 615.659

Toplam 152021.753 151

Çizelge 2. Araflt›rma Grubunun Yapt›¤› Görevlere Göre EBÖ-B Formundan Ald›klar› Puan Ortalamalar›na Ait Varyans Analizi ve Tukey Testi Sonuçlar›

Görev N X S

Ebe 152 138.25 14.82

Psikolojik dan›flman 150 187.64 10.34

Okul öncesi ö¤retmen 149 168.64 19.63

Toplam 451 164.84 23.21

Çizelge 1. Araflt›rma Grubunun EBÖ-B Formundan Ald›klar› Puan Ortalamalar› ve Standart Sapmalar›

(6)

t›rmada da benzer sonuçlar al›nm›flt›r. Çal›flma- m›z Ünal taraf›ndan 1972’de, Akçal› taraf›ndan 1991 y›l›nda yap›lan çal›flmalarda “yafl›n artmas›, empati becerisinin de artmas›na neden olmakta- d›r” sonucu ile uyum göstermektedir. Buna para- lel sonuçlar al›nan çal›flmalara bak›ld›¤›nda Öz’ün (1998) hemflirelerin empatik becerilerinde e¤iti- min etkinli¤ini ölçmek amac›yla yapt›¤› deneysel bir araflt›rmada yafl, medeni durum, çal›flma y›l›

ile ilgili fark›n istatistiksel olarak önemli olmad›¤›

saptanm›flt›r. Ek olarak Ay’›n (1999) çal›flmas›nda ise hemflirelerin yafllar› ile empatik becerileri ara- s›nda istatistiksel olarak anlaml› bir iliflkinin olma- d›¤› gözlendi. Ancak literatürde hemflireler ile ya- p›lan benzer çal›flmalar, bu bulgu ile uyumlu ol- mayan sonuçlar bildirmektedir. Akgöz ve Kara- vufl’un (2005) yafl ile empatik beceri puanlar› ara- s›nda çok zay›f, negatif, fakat istatistiksel olarak anlaml› bir korelasyon bulunmufltur. Bu sonuç yafl ilerledikçe empatik iletiflim becerisinin azald›-

¤›na iflaret ediyordu. Nitekim Akgöz ve Kara- vufl’un (2005) çal›flmas›nda empatik beceri puan›

ortalamas› 30 yafl alt›ndaki ebelerde daha yüksek bulunmufltu.

Medeni duruma göre empatik beceri puanlar›

aras›nda anlaml› bir iliflki bulunmam›flt›r. Bu bul- gular Bayam ve arkadafllar› (1995) taraf›ndan ti- yatro sanatç›lar›, psikiyatri d›fl› hekimler ve mü- hendislerle yap›lan karfl›laflt›rmal› çal›flma bulgu- lar›yla örtüflmektedir. Çocuk sahibi olanlar ile ol- mayanlar›n empatik beceri puanlar› aras›nda an- laml› bir iliflki bulunmam›flt›r. Çocuk sahibi olanlar ile olmayanlar›n empatik beceri puanlar› aras›nda anlaml› bir iliflki bulunamam›flt›r. Bu bulgu yine Bayam ve arkadafllar›n›n (1995) bulgusu ve Ay’›n (1999) çal›flmas›nda hemflirelerin medeni durum- lar› ile empatik becerileri aras›nda istatistiksel ola- rak anlaml› bir iliflkinin olmad›¤› bulgusu ile örtüfl- mektedir.

Lise ve dengi okul mezunu kat›l›mc›lar›n em- patik beceri puanlar› ortalamas› 149.56 iken, üni- versite mezunu olanlar›n empatik beceri puanlar›

ortalamas› 162.34’dür. Empatik beceri puan orta- lamalar› üniversite mezunlar› lehine bulunmufltur.

Ancak mezuniyet ile empatik beceri puanlar›n›n ortalamalar› aras›nda anlaml› bir iliflki bulunma- m›flt›r.

Meslek gruplar›na göre empatik beceri puan ortalamalar› incelendi¤inde birinci grupta yer alan ebelerin empatik beceri puan ortalamalar› 141.25, ikinci grupta yer alan psikolojik dan›flmanlar›n empatik beceri puan ortalamalar› 187.64, üçüncü grupta yer alan okul öncesi ö¤retmenlerinin em- patik beceri puan ortalamalar› ise 168.64 olarak bulunmufltur (Çizelge 1). Meslek gruplar›na bak›l- d›¤›nda psikolojik dan›flmanlar›n ve okulöncesi ö¤retmenlerinin ebelere oranla daha yüksek em- pati kurma becerisi göstermeleri, psikolojik dan›fl- manlar›n ve okulöncesi ö¤retmenlerinin hem e¤i- timleri, hem de meslek yaflamlar› s›ras›nda insan iliflkilerinin daha yo¤un oldu¤u meslek gruplar› ol- malar› ile yak›ndan iliflkili olmas› kaç›n›lmazd›r.

Bunun yan› s›ra psikolojik dan›flmanlar›n yapt›kla- r› psikolojik dan›flmalar s›ras›nda sistemli olarak kendilerini baflkalar›n›n yerine koyma, karfl›s›nda- ki kiflilerin neler hissetti¤ini, neler düflündü¤ünü anlama ve ifade etme e¤itimi almalar› ile aç›klana- bilir.

SONUÇ ve ÖNER‹LER

Afla¤›da bu araflt›rmadan elde edilen sonuç- lar do¤rultusundaki önerilere yer verilmifltir.

Baz› mesleklerdeki bireylerin, kiflilere yard›mc›

olabilmeleri, empati becerilerinin istenilen düzey- de gelifltirilmifl olmas›n› gerektirir (Öz 1997). Bu nedenle, her ne kadar bir kiflilik özelli¤i olarak ta- n›mlayanlar bulunsa da empatik beceri, mesleki e¤itim s›ras›nda kazand›r›lmal› ve mesleki uygula- malarla da gelifltirilmelidir. Bu konuda yap›lan ça- l›flmalar, empatik e¤itimle empatik iletiflim beceri- lerinin gelifltirildi¤ini göstermektedir (Gladstein 1987, Greenberg ve Goldman 1983, Dökmen 1989, Öz 1992). Empatik becerileri düflük olan gruplarda personel e¤itimi empatik iletiflim bece-

(7)

rilerini gelifltirmede yard›mc› olabilir. Bu e¤itimler hem önlisans ve lisans seviyelerinde hem de hiz- met içi e¤itim fleklinde sunulabilir.

Bu araflt›rman›n daha genifl bir örneklem üze- rinde yap›lmas› daha güvenilir sonuçlar verebilir.

Araflt›rma sonuçlar›n›n güvenilir olarak genellene- bilmesi için bir izleme araflt›rmas› yap›lmas›n›n yararl› olaca¤› düflünülmektedir. ‹nsanlarla sürek- li etkileflim halinde bulunman›n gerekli oldu¤u meslek elemanlar›n›n yetiflti¤i okullar›n program- lar›na “‹nsan ‹liflkileri ve Empati E¤itimi”, “‹letiflim Becerilerini Gelifltirme”, “Bireyi Tan›ma Teknikle- ri” gibi derslerin konulmas› ö¤rencilerin iletiflim becerilerinin gelifltirilmesinde yararl› olabilir. Bu nedenle varolan e¤itim programlar› tekrar göz- den geçirilmeli ve ö¤rencilerin sosyal becerilerini gelifltirici faaliyetlere yer verilmelidir.

KAYNAKÇA

Akcal›, Ö. (1991). Kayg› seviyesinin empatik beceri üzerindeki etkisi. Yay›mlanmam›fl yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi, ‹stanbul

Akgöz, S., Karavufl, M. (2005). Çanakkale ili sa¤l›k ocaklar› ve sa¤l›k evlerinde çal›flan ebelerin empa- tik iletiflim becerilerinin de¤erlendirilmesi. Türkiye Klinikleri J Med Ethics. 13:14-19.

Akkoyun, F. (1982) Empatik anlay›fl üzerine, Ankara Üniversitesi E¤itim Bilimleri Fakültesi Dergisi.15 (1):63-69

Akkoyun, F. (1987) Empatik e¤ilim ve ahlaki yarg›.Psi- koloji Dergisi. 6 (21):91-92.

Akyol, A.K., Çiftçibafl›, H.K. (2005). Okul öncesi ö¤ret- men adaylar›n›n empatik beceri düzeylerinin belir- lenmesi. E¤itim Araflt›rmalar› 5,21, 13-23 Ankara.

Dökmen’in Empatik Beceri Ölçe¤i-B Formu kullan›larak yap›lan çeflitli çal›flmalarda saptanan hemflirelik ö¤rencileri ve hemflirelerin empatik be- ceri ortalamalar› flöyle bulunmufltur: Akdeniz Üni- versitesinde hemflirelik bölümü I. ve IV. S›n›f ö¤- rencilerinin 162.7; ‹stanbul Üniversitesi ‹stanbul ve Cerrahpafla T›p Fakültesi Araflt›rma ve Uygula- ma Hastanelerinde çal›flan hemflirelerin 124.2

Hemflirelerle ilgili yap›lan çal›flmalarda hemfli- relik okullar›ndaki ö¤rencilerin ald›klar› empatik beceri puanlar› yüksek ç›karken (Öz 1998; Mete ve Gerçek, 2005; Karakaya, 2001) çal›flma yafla- m›nda düflük ç›kmas› (Ay, 1999; Ç›tak, 1998) il- ginçtir. Bu konunun nedenlerini araflt›racak yeni çal›flmalar›n yap›lmas› ayd›nlat›c› olabilir.

Ay, F. (1999). Hemflirelik yüksekokulu ö¤retim ele- manlar›n›n empatik beceri ve tükenmifllik dü- zeylerinin belirlenmesi. Yay›mlanmam›fl yüksek lisans tezi, Ankara: Hacattepe Üniversitesi.

Barak, A. (1990) “Counselor training in empathy by a game procedure”. Counselor Education and Su- pervision, 29, 170-178.

Batson, C.D., Sager, K,, Garst, E., Kang, M., Rubc- hinsky, K. and Dawson, K.(1997). Is empathy-in- duced helping due to self other merging? Journal of Personality and Social Psychology, 73, 495- 509.

Bayam, G, fiimflek EU ve Dilbaz N (1995) Üç farkl› mes- lek grubunda empatik beceri düzeylerinin karfl›lafl- t›r›lmas›, Kriz Dergisi. 3 (1-2):182-184

Berger, D. (1984) On the way to empathic Understan- ding. American Journal of Psychotherapy. 28 (1):111-119

(8)

Büyüköztürk, fi. (2002). Sosyal bilimler için veri ana- lizi el kitab›. ‹statistik, araflt›rma deseni SPSS uygulamalar› ve yorum. Ankara: Pegem A Yay›n- c›l›k.

Ç›tak, G.(1998). Hemflirelik yüksekokulu ö¤retim elemanlar›n›n empatik beceri ve tükenmifllik düzeylerinin belirlenmesi. Yay›mlanmam›fl yük- sek lisans tezi, Ankara, Hacettepe Üniversitesi.

Dökmen, Ü. (1994) ‹letiflim çat›flmalar› ve empati ‹st:

Sistem Yay›nc›l›k.

Dökmen, Ü. (1988) Empatinin yeni bir modele dayan›- larak ölçülmesi ve psikodrama ile ölçülmesi, A.Ü.E¤itim Bilimleri Fakültesi Dergisi; 21 (1- 2):155-190

Gormley, K.J. (1996) Altruism:A framework for caring and providing care, Int.J. Nurs. Stud.33 (6):581- 588

Karakaya, D. (2001). Akdeniz üniversitesi’ndeki hem- flirelik ö¤rencilerinin empati becerileri. Yay›m- lanmam›fl Yüksek Lisans Tezi, ‹stanbul, ‹stanbul Üniversitesi.

Mete, S., Gerçek, E.(2005). PDÖ yöntemiyle e¤itim gö- ren hemflirelik ö¤rencilerinin empatik e¤ilim ve be- cerilerinin incelenmesi. C.Ü. Hemflirelik Yükseko- kulu Dergisi 9(2)11-17.

Öz, F. (1998.) Son s›n›f hemflirelik ö¤rencilerinin empa- tik e¤ilimleri, empatik becerileri ile akademik bafla- r›lar› aras›ndaki iliflki C. Ü. Hemflirelik Yüksekoku- lu Dergisi, 2(2) 32-38.

Özbek, A. ve Leutz, G. (1987) Psikodrama: Grup psi- koterapisinde sahnesel etkileflim. Grup Psikote- rapileri Derne¤i, Has-soy Matbaas›, Ankara Rogers, C. (1983) Empatik olmak, de¤eri anlafl›lmam›fl

bir varolufl fleklidir. (Çev: F.Akkoyun) A.Ü. E¤itim Bilimleri Fakültesi Dergisi, (16) 1:103-124

Stuart, G.W. (1987) Principles and practice of psychiatric nursing. St. Louis: The C.V. Mosby Company

Truax, C. B; ve K.M. M›tchell. (1971) Research on certain therapist interpersonal skills in relation to process and outcome. Bergin, A, E; ve Garfi- eld, S.L; (ed). (Handbook of Psychotrherapy and Behavior Change, kitab›nda). John Wiley and Sons Inc. New York.

Ünal, C. (1972) ‹nsanlar› anlama kabiliyeti Ankara Üni- versitesi E¤itim Bilimleri Fakültesi Dergisi, (5), 71-93.

WHO Regional Office for Europe. LEMON Learning Materials on Nursing. Copenhagen: WHO,1995.

Y›ld›r›m, ‹. (1991) Rehber ö¤retmenlerin empatik e¤ilim ve empatik beceri düzeylerinin baz› de¤ifliklikler aç›s›ndan incelenmesi I Ulusal Psikolojik Dan›fl- ma ve Rehberlik Kongresinde Bildiri.

Y›ld›r›m, ‹. (1992). Evli bireylerin uyum düzeylerini et- kileyen baz› etmenler. Yay›mlanmam›fl Doktora Tezi Ankara: Hacettepe Üniversitesi.

Referanslar

Benzer Belgeler

“Eğitim ile Empatik Beceri ve Empatik Eğilim Geliştirilebir mi?: Bir Sağlık Yüksekokulu Örneği” başlıklı araştırma makalesinin anahtar sözcükleri hatalı dizilmiş

Çalışma, hemşirelik birinci sınıf öğrenci- lerine verilen empatik beceri eğitim programının öğrenci- lerin empatik eğilim ve empatik becerilerinin gelişmesine

In this study, it was determined that exogenous bovine amnion fluid was effective on corneal alkali burns; the MDA levels decreased; and the GSH levels and GSH-Px

In vitro antioxidant activities (DPPH and ABTS radical scavenging activity (%)) of ethanol extracts of resin from Cilician Fir..

Sosyo-ekonomik duruma göre; ekonomik durumu iyi olan grupta %14.3, yetersiz olan grupta %17.3, içme suyu kayna¤›na göre; içme suyu olarak haz›r su kullanan- larda %12.3, kaynak

Bilişsel fenomene göre empati kuran kişi diğer kişinin deneyimlerini anlayarak, bakış açısını

Bilişsel fenomene göre empati kuran kişi diğer kişinin deneyimlerini anlayarak, bakış açısını

Etkili empatik iletişim için, empati kuran kişinin, öncelikle yetişkin benlik durumu içerisinde karşısındaki kişinin bilişsel. rolünü alması, ardından çocuk