Ö
nemli sektörlerinin yanı sıra Orta Avrupa’da en açık ekonomiye sahip olan Macaristan, serbest pi- yasa ekonomisine geçişmesiyle birlikte uygulanan liberal politikaların ülkenin ekonomik gelişiminde etkili olduğunu gözlemleniyor. Başka bir ifadeyle, serbest pi- yasa ekonomisi ve demokrasiye geçilmesi bağlamında büyük bir ilerleme sağlamış olan Macaristan’da, özellikle ülkede eği- tim, sağlık, ulaşım, belediye hizmetleri gibi alanlara önemli miktarda devlet kaynağının aktarılması ve bu kaynakların et-kinlikten uzak kullanımı, ortaya yüksek bütçe açığı çıkarıyor.
Bunun sonucunda Macaristan ekonomisi yavaşlama eğilimi gösterirken, büyüme hızı düşüyor ve ülkenin ekonomik büyü- mesi de yavaşlıyor. Ayrıca Macaristan, dış ticaretinin büyük kısmını ülkede üretim yapan uluslararası şirketler tarafından gerçekleştirilmesi, ülkenin dış ticaret hacminin, uluslararası piyasalarda yaşanan değişikliklerden daha çabuk etkilenme- sine yol açıyor. Dünya Bankası İş Yapma Kolaylığı Sıralama- sı’nda 54’üncü ülke olan Macaristan’da GSMH’nin sektörel
ÜLKE
MACARİSTAN MACARİSTAN
AVRUPA’NIN ORTASINDA GELİŞEN EKONOMİSİYLE
Macaristan iç pazarı küçük olmasına rağmen ekonomik büyüklük bakımından bölge ülkeleri arasında Polonya ve Çek Cumhuriyeti’nden
sonra üçüncü sırada yer alıyor. Doğrudan uluslararası sermaye yatırımları ülkenin üretiminin modernleşmesinde ve ihracatının
doğudan batıya kaymasında önemli rol oynuyor.
Gülder DEMİR | Editör gulder.demir@dunya.com
Ô
ekonomide 2010 ve 2011 yılları arasında
%1’in üzerinde büyüme gerçekleştirdiği, 2012 yılında %1 civarında küçülme yaşan- dığı ve henüz beklenen canlanmanın he- nüz sağlanamadığı gözlemleniyor.
Macaristan ekonomisinde görülen da- ralma, küresel krizle doğrudan ilintili ol- duğu kadar, 2006 yılı son çeyreğinden bu dağılımı, sanayi %31,3 tarım %3,7 ve hizmetler %65 olarak
sıralanıyor. Macaristan ekonomisinin nasıl bir seyir izleyeceği, büyük ölçüde bağımlı olduğu AB ekonomilerinin göstereceği performans ve iç talepteki artışın büyüklüğüyle yakından ilgili olduğu gibi, ihracata yönelik üretim yapan imalat sektörünün göstereceği performansın da bu hususta belirleyici olacağı tahmin ediliyor.
GENEL EKONOMIK YAPI
Macaristan, ekonomik büyüklük bakımından bölge ülke- leri arasında Polonya ve Çek Cumhuriyeti’nden sonra üçüncü sırada yer alıyor. Doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının ül- kenin üretiminin modernleşmesinde önemli rol oynadığı Ma- caristan’da iletişim, bankacılık, altyapı, imalat sektörlerinin büyük bölümü uluslararası yatırımcıların mülkiyetinde bulu- nuyor. Özel sektörün GSYİH içindeki payı bölge ülkeleri içinde de en yüksek oranlardan biri olan %80 düzeyinde. Son yıllarda özelleştirme kadar önemli olan bir diğer gelişmenin de kırsal bölgelerde küçük üretim tesislerinden büyük fabrikalara kadar yapılan çeşitli yabancı yatırımlar olduğu görülüyor.
Küresel krizden en fazla etkilenen ülkelerden biri olan Ma- caristan ekonomisi, 2009 yılında %6,8 oranında küçülürken,
Ekonomik Göstergeler
(2013)GSYİH (Nominal Milyar $) 122,4
GSYİH BÜYÜME (Reel %) -0,4
Kişi Başına GSYİH ($) 20.105
İhracat (Milyar $) 90,2
İthalat (Milyar $) 87,4
Enflasyon Oranı (%) 2,2
Toplam İş Gücü (Milyon) 3.85
İşsizlik Oranı (%) 11,5
Kaynak: Economist Intelligence Unit&Budapeşte Ticaret Müşavirliği
yana ülkede uygulanmakta olan, sıkı para ve maliye politikaları öngören ekonomik istikrar paketleriyle de ilişkilendiriliyor.
Ülkede son yıllarda uygulanan mali programlar sayesinde, finansal sürdürü- lebilirlik ve ekonomik istikrarın temini yönünde önemli gelişmeler yaşanıyor. Bu kapsamda, bir taraftan, kamu harcama- ları azaltılarak şeffaf bir hale getirilirken bir taraftan da finansal sektörde, banka- cılık faaliyetleri takibe alınarak, piyasaları güçlendirmeye yönelik bankacılık düzen- lemelerinin çerçevesi oluşturuluyor. Eko- nominin harcamalar tarafında, ekonomik performansı büyük ölçüde iç talep etkiliyor.
2013 yılında kaydedilen temel makro- ekonomik verilere bakıldığında; gayrisafi yurt içi hasıla (GSYİH) 122 milyar dolar, enflasyon oranı da %2,2, işsizlik oranı ise
%11,5 olurken, 15-64 yaş arası iş gücüne katılım oranı ise %55,4 olarak gerçekleş- ti. 2012 yılında ihracatı 98,8 milyar dolar olan Macaristan’ın 2013 yılındaki ihracat rakamının 90,2 milyar dolar olduğu, itha- latının 2012 yılında 95,2 milyar dolardan 2013 yılında 87,4 milyar dolara düştüğü görülüyor.
Macaristan’ın ihracat ve ithalatında
%25’lik payla Almanya ilk sırada yer alır- ken, bu ülkeyi Romanya, Avusturya, Slo-
vakya, İtalya, Fransa İngiltere, Polonya, Çek Cumhuriyeti ve Rusya Federasyonu izliyor. Rusya, Macaristan’ın ithalatında petrol ve gaz gibi enerji ürünleriyle önemli bir yer tutuyor.
Macaristan’ın önemli ticari ortaklarından biri haline gelen Çin, AB pazarına girebilmek için üretim tesislerini Macaris- tan’da açıyor.
SEKTÖRLERİN DAĞILIMI
Macaristan’ın imalat sektörü büyük değişikliğe uğradı.
Bunun temel sebebi de telekomünikasyon ve diğer ileri tek- noloji ekipmanı gibi yeni alanlarda yatırım yapan uluslararası yatırımcıların ülkeyi belirli sektörler için bir merkez haline getirmesi olarak değerlendiriliyor. Uluslararası sermaye giri- şine bağlı olarak etkin ve modern bir yapıya kavuşan Macaris- tan’da, elektrikli ve optik cihazlar üretimi %30’luk payla ima- ÜLKE
Macaristan Dış Ticaret Göstergeleri
(Milyar $)Yıl GSYİH
GSYİH Büyüme
(Reel)
Kişi Başına
Gelir İhracat İthalat Hacim Denge
2006 112.8 3.3 18,120 73.5 76 149.5 -2.5
2007 136.1 0.1 18,798 93.1 94 187.1 -0.9
2008 154.2 0.9 19,416 106.3 108 214.3 -1.8
2009 126.6 -6.8 18,286 80.1 76.8 156.9 3.3
2010 128 1.3 18,806 91.4 87.2 178.6 4.3
2011 138.7 1.6 19,578 98.8 95.2 194 3.6
2012 125.6 -1.7 19,639 90.2 87.4 177.6 2.9
2013* 122.4 -0.4 20,105 95.7 91.9 187.6 3.9
Kaynak: Economist Intelligence Unit (*) EIU öngörülerine dayanmaktadır.
mısır, arpa, ayçiçeği tohumu, şeker panca- rı, patates, çeşitli meyve ve sebzeler başi çekiyor. Macaristan’da tarımsal ürünler kadar hayvancılık ve süt mamulleri üre- timi de ekonomide belirli bir yer tutuyor.
Macaristan turizm alanındaki gelir- lerini artırmak için, Batı Avrupa’ya göre daha ucuz alternatif olma imajını değiş- tirmeye çalışıyor. Macaristan’ın turizm gelirlerinin GSYİH’ye oranı %2,7 olurken, ev veya oda kiralama şeklindeki faaliyet- lerle bu rakam %9-10’a kadar yükseliyor.
Başkent Budapeşte, modern otelleri, ge- lişmiş konferans salonlarıyla uluslararası bir konferans merkezi olarak değerlen- lat sanayinin temelini oluşturuyor. Ulaşım ekipmanı üretimi,
otomotiv endüstrisi öncülüğünde %15’lik bir pay ile ikinci önemli sektör konumunda. Diğer önemli sektörler ise yüksek ihracat düzeyleri ve ülke ekonomisindeki uzun geçmişleriyle önem kazanan ve yeniden yapılanmayla modernizasyon süre- cinde olan kimyasallar ve gıda ürünleri.
İnşaat sektörünün Macaristan’ın GSYİH’sı içindeki payı çoğunluğu yol yapım projeleri olmak üzere büyük çaplı kamu ihalelerinin sayısına göre dalgalanma göstermekle beraber ge- nellikle %5 civarında seyrediyor.
Tarım ve bağcılık, uygun iklim ve bereketli topraklara sahip Macaristan’ın ekonomisinde geleneksel olarak önemli bir yer tutuyor. Tarımsal üretimde kendi kendine yeten bir ülke olan Macaristan, tarım ürünleri ihracatında da düzenli ve sağlam bir artış gösteriyor. Temel tarımsal ürünleri arasında buğday,
ÜLKE
diriliyor. Turizm tesislerini geliştirmek, SPA turizmi gibi alternatif alanlara yönel- mek hükümetin temel politikaları arasın- da yer alıyor.
YABANCI YATIRIMLAR AÇISINDAN MACARİSTAN
Yabancı yatırım odaklı büyüme poli- tikasını benimsemiş olan Macaristan için ülkeye doğrudan yabancı sermaye çekil- mesi büyük önem taşıyor. Macaristan AB üyesi olduktan sonra, yatırım teşviklerini AB normlarına uygun hale getirerek, bu kapsamda birçok doğrudan destek, vergi ve off-shore desteğini yürürlükten kaldır- dı. Macaristan AB müktesebatına uygun yeni teşvik yöntemlerini uygulamaya so- karak ülkeye sermaye akışını devam ettir- meye çalışıyor.
Macaristan’a doğrudan giriş yapan uluslararası sermayenin dağılımına ba- kıldığında %79’luk kısmın AB kaynaklı olduğu görülüyor. Macaristan’da doğru- dan uluslararası sermayeli yatırımların en yoğun olduğu sektörlerin başında imalat sanayi geliyor. Bu kapsamda dünyadaki en büyük 15 otomotiv üreticisi, üretimlerini
Macaristan’da gerçekleştiriyor. Bu alanda faaliyet gösteren uluslararası sermayeli firma sayısı 121. Ayrıca elektronik ve optik donanımla ilgili toplam 470 uluslararası firma faaliyet gösteriyor.
Bazı uzmanlar, ülkedeki pazar ekonomisinin önümüzde- ki 10 yıl içinde daha belirgin bir hale gelmesi ve başta sağlık sektörü olmak üzere yapılacak kamu reformlarıyla çok uluslu şirketlerin yeniden belirlenmesinin, ülke ekonomisini olumlu ÜLKE
teşvik yatırımının gerçekleştirildiği yıl başlayarak, dokuz yıl devam ediyor. Teş- viklere uygulanan oranlar bölgelere göre değişiklik gösteriyor. Bölgelere göre uygu- lanan maksimum muafiyet oranları şöyle:
Budapeşte %25, Pest Bölgesi %30, Batı Trans Tuna %50, diğer bölgeler %50. Bu oranlara orta büyüklükteki firmalar için
%10, küçük firmalar için %25 ilave yapıla- biliyor.
TÜRKİYE-MACARİSTAN ARASINDAKİ TİCARİ İLİŞKİLER
Macaristan’ın 1 Mayıs 2004’te AB üye- liğine girmesiyle birlikte Türkiye-Macaris- tan dış ticaretinde tamamıyla AB-Türkiye Gümrük Birliği mevzuatı uygulanıyor.
Türkiye’nin Macaristan’a 2013 yılı ihraca- tı 653 milyon dolar, ithalatı ise 1,2 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti. Bu rakamla- rın iki ülke arasındaki ticaretin mevcut potansiyelini yansıtmadığı belirtiliyor.
Türkiye’nin Macaristan’a ihracatında başlıca kalemleri otomotiv ve yan sanayi, elektrikli makineler, hava taşıtları, ka- zanlar, makineler, demir-çelik eşya, plas- tikler, örme giyim eşyası ve pamuk oluş- turuyor. Türkiye’nin ithal ettiği başlıca ürünler arasında ise elektrikli makineler, organik ve inorganik kimyasallar ve plas- tikler yer alıyor.
AB üyeliğiyle birlikte Macaristan’daki ticari mevzuat, AB mevzuatına uyumlaş- tırıldığından dolayı ticari, ekonomik ve mali alanlardaki mevzuatın karmaşıklığı Türk yatırımcılar için dezavantaj oluştu- rabilir. Macar tüketicilerinin kaliteli ve ucuz ürünleri tercih etmeleri nedeniyle, pazarda kalıcı olmak isteyen Türk firma- larına uzun vadeli bir pazar stratejisi izle- meleri tavsiye ediliyor.
yönde etkileyeceğini öngörüyor. Ayrıca Macaristan’da göre- li olarak ucuz olduğu belirtilen nitelikli iş gücünün, yabancı firmaların telekomünikasyon merkezleri, teknoloji merkezleri ve Ar-Ge alanlarında ülkeye yatırım yapma kararı almalarında önemli bir itici güç olmaya devam edeceği tahmin ediliyor.
Macaristan’a yatırım yapılması durumunda ödenecek verginin maksimum %80’i vergiden düşülüyor. Vergi teşvik- lerinin uygulanmasında maksimum süre 10 yıl olup, bu süre
ÜLKE
Türkiye-Macaristan Arasındaki Ticari Veriler
(Bin $)Yıllar İhracat Değişim (%) İthalat Değişim (%) Hacim Denge
2001 170,230 54.8 186,673 -13.7 356,903 -16,444
2002 200,934 18 325,902 74.6 526,836 -124,967
2003 284,647 41.7 416,863 27.9 701,509 -132,216
2004 349,938 22.9 705,407 69.2 1,055,345 -355,469
2005 379,092 8.3 946,238 34.1 1,325,330 -567,146
2006 486,440 28.3 1,286,433 36 1,772,872 -799,993
2007 775,656 59.5 1,423,629 10.7 2,199,286 -647,973
2008 684,088 -11.8 1,286,114 -9.7 1,970,202 -602,027
2009 445,727 -34.8 987,290 -23.2 1,433,017 -541,563
2010 440,766 -1.1 1,382,213 40 1,822,979 -941,447
2011 508,648 15.4 1,494,488 8.1 2,003,135 -985,840
2012 517,922 1.8 1,184,452 -20.7 1,702,374 -666,530
Kaynak: T.C. Ekonomi Bakanlığı
