• Sonuç bulunamadı

Dördüncü yüzyıldan dokuzuncu yüzyılın başına kadar Libya'da ticari faaliyet (MS 10-15)

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Dördüncü yüzyıldan dokuzuncu yüzyılın başına kadar Libya'da ticari faaliyet (MS 10-15)"

Copied!
237
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

i ( ىرجهلا عساتلا نرقلا علطم ىتح عبارلا نرقلا ذنم ايبيل يف ىراجتلا طاشنلا 10 ـــ 15 ) م 2020 هاروتكد خيراــــــــــــــتلا مــــــــــــسق ةللاحوبا نيسح جرف ىفطصم راغآ دارم روتكدلا ذاتسلاا : فارشا

(2)

i نرقلا علطم ىتح عبارلا نرقلا ذنم ايبيل يف ىراجتلا طاشنلا ( ىرجهلا عساتلا 10 ـــ 15 ) م ةللاحوبا نيسح جرف ىفطصم ارشا راغآ دارم روتكدلا ذاتسلاا : ف كوبارك ةعماج ايلعلا تاساردلا جمارب دهعم خيراتلا مسق تدعأ ـك ةجرد هاروتكدلا كوبارك ناريزح 2020

(3)

5 تايوتحملا ةمئاق ةحفصلا تايوتحملا ةمئاق ... ... ... ... 5 ةقدلا نايب ... ... ... ... 6 ءادهلإا ... ... ... ... 7 ÖZ ... ... ... ... 8 صخلملا ... ... ... ... 10 ABSTRACT ... ... ... ... 10

ARŞİV KAYIT BİLGİLERİ ... ... ... 13 لا لجس فيشرأ تامولعم ... ... ... ... 14

ARCHIVE RECORD INFORMATION ... ... 15 ــقملا ةـــــــــــــــــــمد ... ... ... ... 15 ثحابلا تهجاو يتلا تابوعصلا ... ... ... 15 جهنم ةساردلا ... ... ... ... 16 ةساردلا رداصم مهلأ ةيليلحت ةسارد ... ... ... 17 تلاحرلا بتكو ةيفارغجلا رداصملا ... ... ... 17 ةيخيراتلا رداصملا ... ... ... ... 21 ةبسحلاو لزاونلا بتك ... ... ... ... 22 ةيمسرلا قئاثولاو لئاسرلا ... ... ... .... 23 نيزاوملاو ليياكملاو ةلمعلا بتك ... ... ... 24 لولأا لصفلا ... ... ... ... 26 ايبيل عقومل يخيراتلاو يفارغجلا فيرعتلا ... ... ... 26 1.1 . يفارغجلا عقوملا ... ... ... ... 27

(4)

6 1.1.1 ةيعيبطلا دودحلا . ... ... ... 27 2.1.1 سيراضتلا . ... ... ... ... 27 1.2.1.1 لا لوهسلا . ةيلحاس ... ... ... 28 2.2.1.1 . لابجلا ... ... ... ... 29 3.2.1.1 ةيلخادلا ةبضهلا . ... ... ... 30 3.1.1 . خانملا ... ... ... ... 30 2.1 . يخيراتلا فيرعتلا ... ... ... ... 32 1.2.1 ايبيل ةيمست . ... ... ... ... 32 2.2.1 ا . ةيخيراتلا هتللادو سلبارط مس ... ... ... 35 3.2.1 . ةيخيراتلا هتللادو ةقرب مسا ... ... ... 37 3.1 . ايبيل اهب ترم يتلا ةيفارغميدلاو ةيسايسلا عاضولأا ... ... 38 1.3.1 اهجئاتنو ةيمطافلا ةسايسلا . ... ... ... 38 2.3.1 . ايقيرفأ لامش ىلإ ميلس ينبو للاه ينب ةرجه ... ... 45 1.2.3.1 . ميلس ينبو للاه ينب ةرجه ليبق ايبيل ناكس ... ... 47 2.2.3.1 . ايبيل يف ميلس ينبو للاه ينبل يداصتقلاا رثلأا ... ... 53 3.2.3.1 . نيدحوملا ةلودل ةيقرشلا دودحلاو ةقرب ىلع شوقارق ةلمح ... .... 56 يناثلا لصفلا ... ... ... ... 62 بيل يف يراجتلا طاشنلا رداصم ا ... ... ... 62 1.2 . ةيلخادلا رداصملا ... ... ... ... 62 1.1.2 ةعارزلا . ... ... ... ... 63 2.1.2 . ةيناويحلا ةورثلا ... ... ... 72 1.2.2 . ةدفاولا علسلا ... ... ... ... 87 2.2.2 . بهذلا ةراجت ... ... ... . 89 ثلاثلا لصفلا ... ... ... ... 93 ايبيل يف يراجتلا لماعتلا ةعيبط ... ... ... 93 1.3 ايبيل يف يراجتلا عمتجملا . ... ... ... 93 1.1.3 . برعلا ... ... ... ... 93 2.1.3 . )ربربلا( غيزاملأا ... ... ... 95 3.1.3 أ . ةمذلا له ... ... ... ... 98 1.3.1.3 دوهيلا . ... ... ... .... 98 2.3.1.3 . )(ىراصنلا ... ... ... 100

(5)

7 4.1.3 . قراوطلاو وبتلا ... ... ... 101 5.1.3 . ةقرافلأا ... ... ... ... 102 6.1.3 قدانفلاو قاوسلأا . ... ... ... 103 1.6.1.3 قاوسلأا . ... ... ... 103 2.6.1.3 قدانفلا . ... ... ... . 107 2.3 . ايبيل يف يراجتلا لماعتلا ةيلآ ... ... ... 109 1.2.3 )(ةكسلا وأ ةلمعلا . ... ... ... 110 2.2.3 دوقنلاو رانيدلا . ... ... ... 112 3 . 2 . 3 ملا . نيزاوملاو ليياك ... ... ... 119 4.2.3 نازولاا . ... ... ... ... 122 5.2.3 ةضياقملا . ... ... ... ... 124 6.2.3 ةعيدولا . ... ... ... ... 126 7.2.3 * جتافسلاو كوكصلا . ... ... ... 127 8.2.3 جتافسلا . ... ... ... ... 128 9.2.3 عدولا . ... ... ... ... 129 10.2.3 شامقلا . ... ... ... ... 130 عبارلا لصفلا ... ... ... ... 131 ايبيل يف يراجتلا طاشنلا زكارمو كلاسم ... ... ... 131 1.4 . ةيراجتلا زكارملاو ايبيل نيب لاصتلاا معد لماوع ... ... 131 1.1.4 ءارحصلا . ... ... ... ... 131 2.1.4 ىعيبطلا لماعلا . ... ... ... 131 1.2.1.4 . ىرشبلا لماعلا ... ... ... 133 2.1.4 . راــــــــــــــــبلآا ... ... ... 135 3.1.4 . لقنلا لئاسو ... ... ... .. 136 4.1.4 . ةلفاـــــــــــــــــــقلا ... ... ... 138 5.1.4 . راجتلا ... ... ... ... 144 2.4 . ةيربلا لفاوقلا قرطو كلاسم ... ... ... 147 1.2.4 . ةيلخادلا ةيربلا كلاسملا ... ... ... 148 2.2.4 . ةيجراخلا ةيربلا كلاسملا ... ... ... 158 3.2.4 . نييملاسلإا برغملاو قرشملاب ايبيل تطبر يتلا لفاوقلا قرط ... ... 159 4.2.4 . ءارحصلا بونج دلاب عم لفاوقلا قرط ... ... . 162 5.2.4 . جحلا لفاوق قرط ... ... ... 163

(6)

8 6.2.4 . ةيرحبلا ةراجتلا طوطخ ... ... ... 165 سماخلا لصفلا ... ... ... ... 168 ةيبيللا ةيراجتلا تاطحملاو ذفانملا ... ... ... 168 1.5 ةيلخادلا ةيراجتلا تاطحملا . ... ... ... 168 1.1.5 سلبارط . ... ... ... ... 168 2.1.5 . نازف ... ... ... ... 171 3.1.5 . سمادغ ... ... ... ... 173 4.1.5 . ةليوز )( ... ... ... ... 175 5.1.5 . هلجوأ ... ... ... ... 176 6.1.5 . ةسوفن لبج ... ... ... ... 177 7.1.5 . ةــــــــــــــقرب ... ... ... 178 8.1.5 . قزرم ... ... ... ... 179 9.1.5 . تاغ )( ... ... ... ... 180 2.5 ةيجراخلا ةيراجتلا تاطحملا . ... ... ... 181 1.2.5 وتكبمت . ... ... ... ... 181 2.2.5 . ةساملجس ... ... ... ... 182 3.2.5 . بلاو مناكلا ونر ... ... ... 184 4.2.5 . تامغا ... ... ... ... 186 5.2.5 . سيداغا ... ... ... ... 187 6.2.5 . نلاجرو ... ... ... ... 188 7.2.5 . ناوريقلا ... ... ... ... 189 8.2.5 . تشغدوأ ... ... ... ... 190 9.2.5 . ةيردنكسلإا ... ... ... ... 192 ةــــــــــــــمتاـخلا ... ... ... ... 193 عجارملا ةمئاق ... ... ... ... 196 طئارخلا ةمئاق ... ... ... ... 221 روصلا ةمئاق ... ... ... ... 222 لوادجلا ةمئاق ... ... ... ... 223 ةيتاذلا ةريسلا ... ... ... ... 234

(7)

9

TEZ ONAY SAYFASI

Moustafa Faraj H. Abohlala tarafından hazırlanan “Libya’da Ticari Faaliyetler (10-15. Yüzyıllar Arası)” başlıklı bu tezin Doktora Tezi olarak uygun olduğunu onaylarım.

Prof. Dr. Murat AĞARI İmza

Tez Danışmanı, Tarih Anabilim Dalı

Bu çalışma, jürimiz tarafından Oy Birliğiile Tarih

AnabilimdalındaDoktora tezi olarak kabul edilmiştir. Savunma sınavı tarihi 22/06/2020

Ünvanı, Adı SOYADI (Kurumu) İmzası

Başkan : Prof. Dr. Murat AĞARI (KBÜ)

...

Üye : Prof. Dr. Seyfullah KARA (Bülent Ecevit Üniversitesi)

...

Üye

: Prof. Dr.Mustafa HİZMETLİ (Bartın Üniversitesi)

... Üye : Dr. Öğr. ÜyesiŞerife AĞARI (KBÜ) ... Üye : Dr. Öğr. ÜyesiTahir BİLİRLİ (KBÜ) ...

KBÜ Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Yönetim Kurulu, bu tez ile, Doktora Tezi derecesini onamıştır. Prof. Dr. Hasan SOLMAZ

...

(8)

6 ةقدلا نايب ةيقلاخلأا ديلاقتلاو ميقلا عم ضراعتت ةقيرط يأ مادختسا نود ، هاروتكد ةلاسرك اهتمدق يتلا ، ةساردلا هذه تبتك دقل نم عون يأ ملعأ انأو ، ةيملعلا ةباثمب هرابتعا نكمي مسق يأ مضأ لاو ، لاحتنلاا هنأ ىلع هباستحا متيس تاسابتقلاا لكشب هب داهشتسلاا مت هنأ نلعأ .عجارملا يف ةضورعملا لامعلأا نم ةفلؤم اهمدختسأ يتلا لامعلأاو ، ةيبدأ ةقرس حيحص . اذإ أشنتس يتلا ةينوناقلاو ةيقلاخلأا تاجاتنتسلاا عيمج لمحت ىلع قفاوأ نايبلا اذه عم ضراعتي فقوم ديدحت مت ةينمزلا ةلهملا نع رظنلا ضغب ، دهعملا لبق نم يتحورطأ لوح . بقللاو مسلاا : ةللاحوبا نيسح جرف ىفطصم عيقوتلا :

(9)

7 ءادهلإا ناور ةيلاغلا ىتنبإ حور ىلإ اهتانسح نازيم يف لمعلا اذه نوكي نأ الله وعدأ ىبرد ةقيفر ىلإ ةزيزعلا ىتجوز ىئانبأ ايندلا ةايحلا ةنيز ىلإ دمحم كلاملادبع كلملادبع لمعلا اذه باوثو ةرمث ىدهأ

(10)

8

ÖZ

Libya’nın coğrafi konumu ve ekonomik potansiyellerin varlığı, iç ve dış ticaret faaliyetlerinde büyük ve önemli rol oynamıştır. Beni Hilal ve Beni Salim kabilelerinin göçleri, iç güvenliği iki farklı şekilde etkilemiştir; bir yandan iktidar otoritesinin de yararlandığı siyasi istikrarı sağlarken, öte yandan yine iktidar otoritesinin kontrol edemediği kaos veya kargaşaya neden olmuştur. Tarım ve hayvansal üretimin doğal kaynakları ve sanayisi, ticari faaliyetlerin hareketine mümkün olduğunca ayak uydurmaya çalışılmıştır.

İç ve dış deniz ve kara yolları ağları, ticari hareket veya faaliyetlerinin temel taşlarını oluşturdu. Çünkü üretim bölgeleri ile iç ve dış piyasalar arasındaki ticari iletişimi sağlamıştır. Tüm çeşitli piyasalar ekonomik ve sosyal misyonu gerçekleştirmiştir. Çünkü bir yandan alım satım merkezi olup ticari harekete katkı sağlarken, diğer yandan da kültürel ve sosyal buluşmalar veya yakınsamalara uygun bir zemin haline gelmiştir. Araştırma; ülkenin nakit sisteminin içeride ve dışarıda belirli ve nitelikli bir para birimine sahip olduğunu vurgulamıştır. Dış piyasalardaki Altın Dinarın seviyesi düşmedi ve yerini korumuş oldu. Libya limanlarının görmüş olduğu ticari hareket; Avrupa rekabeti, yerel yönetimle olan ticari ilişkileri, yapıları ve ticari kurumların desteklenmesine katkı sağlamıştır ve bu nedenle otel inşaat sayısı artmıştır. Bu da tüccarlar için ikamet yerleri, mal depoları ve alım satım faaliyetleri için ticari bir pazar görev gibi çeşitli görevleri yerine getirmiştir. Deniz ticaret ulaşım araçları (gemi ve tekneler) veya kara ticaret ulaşım araçları (Kafileler), tüccarların ticari gezilerinin güvenliğini sağlamak için takip etmesi gereken yöntem, teknik ve sistemlere sahipti.

Son olarak, Libya'daki ticari faaliyet, sadece şehirleri, köyleri ve arazileri düzeyinde değil, aynı zamanda tarım ve hayvansal ürünleri, el sanatları ve çeşitli sanayilerinin geniş yelpazesi sayesinde Afrika, Asya ve Avrupa'daki Arap ve uluslararası ticaret hareketi için hayati bir alan oluşturmuştur. Daha da önemlisi, kafileler ticareti alanında çöl ve kumlara meydan okuyarak geniş üne sahip dinamik bir hareket modeli ortaya koymuştur ve bu şekilde ticareti ile Afrika’nın orta ve

(11)

9

batısına ulaşmıştır. Böylece de Afrika ürünlerinin Libya'ya, Akdeniz ve Avrupa'nın ötesine, doğudan batıya ve tersi yönde taşınmasına katkıda bulunmuştur.

(12)

10 صخلملا ةيلمع طاشن يف اريبكو امهم ارود ةيداصتقلإا تاناكملإا رفوت بناج ىلإ ايبيلل ىفارغجلا عقوملا بعل . ىجراخلاو ىلخادلا نيديعصلا ىلع ىراجتلا لدابتلا بناجلا ىلع ميلس ىنبو للاه ىنب لئابق ةرجه ترثا دقل لكشب ىلخادلا ىنملأا ةمكاحلا ةطلسلا تنسحأام اذإ ىسايسلا رارقتسلال ردصم لكشت ةيحان نم تناكف ، جودزم . اهحامج حبك ىلع ةرداق ريغ ةطلسلا تناك اذإ ىضوفلل اردصم ىرخأ ةيحان نمو ، اهللاغتسإ دراوملا نإ ةيعيبطلا سملا ردق ىراجتلا طاشنلا ةكرح بكاوت نأ تلواح ىعانصو ، ىناويح جاتنإو ةعارز نم . عاطت ةكبش تنوك دقل نيب لاصتلاا تنمض اهنلأ ةيراجتلا ةكرحلل ةيساسلأا ةينبلا ةيربلاو اهنم ةيرحبلا ةيجراخلاو ةيلخادلا قرطلا . ةيجراخلاو ةيلخادلا قاوسلأاو جاتنلاا نطاوم او عيبلل ناكم تناك اهنأ ىلع ةولاعف ، ةيعامتجإو ةيداصتقإ ةمهم اهعاونأ عيمجب قاوسلأا تدأ دقل ءارشل ىفاقثلا ىقلاتلل امئلام املاع اضيأ تناك ىراجتلا جاورلا ةكرح يف مهاس امم ىعامتجلأاو . نأ ةساردلا تدكأ يف ىبهذلا رانيدلا طحني ملف جراخلاو لخادلاب ةطوبضم تافصاومو صئاصخ تاذ ةلمع هماوق ناك ىدقنلا ماظنلا سلأا هتناكم ىلع ظفاحو ، ةيجراخلا قاو . ةكرحلا طاشن مهاس يبيللا ىناؤملا هتدهش ىذلا ةيراجتلا ة سفانتلا بلج يف ، قدانفلا سيسأت دادزإ كلذل ، ةيلحملا ةطلسلاب ةيراجتلا مهتاسسؤمو مهلكايهو ةيراجتلا مهتاقلاع ميعدتو ىبرولأا ءارشلاو عيبلل ةيراجت قوسو ، علسلل نزاخمو ، راجتلل ىوأم نم ةعونتم ماهم تدأ ىتلاو اهريغو . ئاسول ناك ل اهعابتإ راجتلا ىلع بجو مظنو تاينقتو بيلاسأ ) لفاوقلا( ىربلا وأ ، ) بكارملاو نفسلا ( ىرحبلا ىراجتلا لقنلا ةيراجتلا مهتلاحر ةملاسل . ىوتسم ىلع سيل ةيراجت ةكرحل ايويح لااجم لكش ايبيل يف ىراجتلا طاشنلا نإ اريخأو فص بسكيل هادعت لب ، بسحف اهسيراضتو اهارقو اهندم ةثلاثلا تاراقلا ربع ةيملاعلاو ةيبرعلا ةراجتلا ةقطنم ة اهنأ كلذ نم مهلأاو ، ةفلتخملا اهتاعانصو اهفرحو ، ةيناويحلاو ةيعارزلا اهتاجتنم ةرهشل ابروأو ، ايسآو ، ايقيرفأ تل ةفحازلا لامرلاو ءارحصلا تدحت ىتلا ةيربلا لفاوقلا ةراجت لاجم يف ةعساو ةرهشو ةيويح ةكرح تغاص لص ضيبلأا رحبلا ءاروام ىلإو ، ايبيل ىلإ ايقيرفأ تاجتنم لقن يف مهاست ىلاتلابو ، اهبرغو ايقيرفأ طسو ىلإ اهتراجتب . سكعلاو برغلا ىلإ قرشلا نم لاحلا اذكو ، ابروأو طسوتملا :ةيحاتفملا تاملكلا ىراجتلا طاشنلا ,ايبيل يملاسلاا رصعلا ,ةراجتلا , . .

(13)

10

ABSTRACT

Libya's geographical location, along with the availability of economic potentials, played an important and significant role in the activity of the trade exchange process, both internally and externally. The migration of the Banu Hilal and Banu Salim tribes has affected the internal security aspect in a dual way, on the one hand it is a source of political stability if the ruling authority is well exploited, and on the other hand is a source of chaos if the authority is unable to restrain it. The natural resources of agriculture and animal production, and industrial attempted to keep pace with the movement of commercial activity as possible. The internal and external marine and road roads network has formed the infrastructure for the commercial movement because it has ensured the communication between the production areas and the internal and external markets.

The markets of all kinds performed an economic and social mission, in addition to being a place of sale and purchase, which contributed to the movement of commercial booms. It was also a suitable world for cultural and social convergence. The study confirmed that the monetary system consisted of a currency with adjusted characteristics and characteristics inside and outside, so the golden dinar did not decline in foreign markets, and it maintained its position. The activity of the commercial movement witnessed by the Libyan ports contributed to bringing European competition and strengthening their commercial relations and their structures and commercial institutions with the local authority. Therefore, the establishment of hotels increased, which performed various tasks such as a shelter for merchants, commodity stores, and a market for sale and purchase, among others. Maritime commercial means of transportation (ships and boats), or land (caravans) had methods, techniques, and systems that traders had to follow in order to ensure the safety of their commercial trips. Finally, the commercial activity in Libya constituted a vital field for a commercial movement not only at the level of its cities, villages and terrain, but also exceeded it to gain the status of the Arab and

(14)

12

international trade area across the three continents Africa, Asia, and Europe to the popularity of its agricultural and animal products, its crafts and various industries, and most importantly, it formulated a movement Vitality and wide popularity in the field of trade in wild caravans that defied the desert and creeping sands to reach its trade to central and western Africa, and thus contribute to transporting African products to Libya, and beyond the Mediterranean and Europe, as well as from east to west and vice versa.

(15)

13

ARŞİV KAYIT BİLGİLERİ

Tezin Adı Dördüncü yüzyıldan dokuzuncu yüzyılın başına kadar

Libya'da ticari faaliyet (MS 10-15)

Tezin Yazarı Moustafa ABOHALALA

Tezin Danışmanı Prof. Dr. Murat AGARI

Tezin Derecesi Doktora

Tezin Tarihi 22/06/2020

Tezin Alanı Tarih

Tezin Yeri KBÜ/LEE

Sayfa sayısı

218

Anahtar Kelimele

(16)

14 تامولعملا لجس فيشرأ ةحورطلأا ناونع لا طاشن لا يراجت يف ايبيل نم نرقلا عبارلا ىتح ةيادب نرقلا عساتلا يرجهلا ( 10 -15 م ) ةحورطلأا فلؤم ةللاحوبا نيسح جرف ىفطصم ةحورطلأا فرشم / روتكدلا ذاتسلأا راغآ دارم ةشقانملا خيرات 22 / 06 / 2020 م ةحورطلأا لقح خيراتلا ةشقانملا ناكم كوباراك تاحفصلا ددع يلامجإ 218 ةيحاتفملا تاملكلا ىراجتلا طاشنلا ,ايبيل رصعلا ,ةراجتلا , يملاسلاا

(17)

15

ARCHIVE RECORD INFORMATION

Title of the Thesis Commercial activity in Libya from the fourth century

to the beginning of the ninth century (10-15 AD)

Author of the Thesis Moustafa ABOHALALA

Supervisor of the Thesis Prof. Dr. Murat AGARI

Status of the Thesis Ph.D.

Date of the Thesis 22/06/2020

Field of the Thesis Tarih

Place of the Thesis KBÜ/LEE

Total Page Number 218

Keywords Libya, commercial activity, commerce, Islamic

(18)

15 ا ةـــــــــــــــــــمدــقمل اـــيبيل تـــفرع اـــهعقوم ةـــيمهلأ ارـــظن ، اـــماه ايداـــصتقا اطاـــشن طيـــسولا اـــهخيرات ةرـــتف للاـــخ لداــبتلاو ناــسنلاا دــي اــهمهأ ةطيــشنو ةعيرــس ةــيراجت ةــكرح زورــب ىــف مهاــس ىذــلا زاــتمملا ىــفارغجلا كــلذ دــسجتو ، ىرــخلاا لودــلاو اــيبيل نيــب ةــقطنملاب ةــيراجتلا ةــكرحلا لــيعفت ىــف رــثأ اــهل ناــك ىــتلا ىراــجتلا للاــخ نــم ثــلاثلا نرــقلا نــم ءادــتبا كــلذو ، ىرــخلاا زــكارملاو ةــيبيللا زــكارملا نيــب ىراــجتلا لــماعتلا ةكبــش تزرــب ثــيح ، ةــقحلالا نورــقلا ســمخلا ىــف تارــيغتو تاروــطت نــم امهبحاــصامو ةرــجهلل عــبارلاو و ،دــيدج رــخلآاو ميدــق اــهنم ضعبــلا قرــطلاو بوردــلاو كلاــسملا نــم يــتلا ةــيمهلأا هذــه نــم مغرــلا ىــلع زــيمت تاــساردلا يــف ةــناكم نــم هــب قــيلي اــمب ظــحي مــل اــهخيرات نيــف يملاــسلإا ملاــعلا ةــطيرخ يــف اــيبيل اــهب ت اــهنأ ظــحلي تاــساردلا هذــه أرقتــسي يذــلا نأ لاإ ،اــيبيل خيراــتب تاــساردلا هذــه ضــعب ماــمتها عــمو ، ةــثيدحلا لا ةيراــضحلا هعاــضولأ يــصصختلا عباــطلا ذــخأت لا ،ةــماع ةــجلاعم دــلبلا خيراــت تــجلاع ةــصاخو ،ةــفلتخم وأ رــصم وأ اــيبيلل ماــعلا خيراــتلا اــيانث يــف ةيــضرع ةروــصب تءاــج ثــيح ،ةــيعامتجلااو اــهنم ةيداــصتقلاا ةــيلاتتم ةــينمز تارــتف تلغــش ةدرــفنم تاــسارد رــبع يلوــط لكــشب وأ ،كاــمومع يملاــسلإا يــبرعلا برــغملا يــف رــملأا ناــك كاــيأو ،ةــثيدحلا روــصعلا يــف يــهتنتو يملاــسلإا حتفلاــب أدــبت اوــمتها تاــساردلا هذــه باحــصأ ن ةــــيفاقثلاو ةيداـــصتقلاا بـــناوجلا ىـــلإ وـــتفتلي مـــلو ،اــــيبيل اهتدهـــش يـــتلا هـــثادحأو يـــسايسلا بـــناجلاب عوــضوم لــعجام اذــهو ، بــناوجلا هذــهب ةــقلعتملا ةــيخيراتلا ةداــملا ةــلق ةــجحب كــلذ نيــللعم ،ةــيعامتجلااو ــسارد ىــلإ رــقتفي ةــساردلا نــمز اــيبيل يــف ىراــجتلا طاــشنلا راــيتخا ءاــج اذــه نــم كاــقلاطناو ،ةــقيقدو ةــلماكتم ة يراـــجتلا خيراـــتلا نـــع فـــشكلا يـــف نيرـــخلآا نيثحاـــبلا عـــم ةكراـــشملا عدـــهب ةـــساردلا هذـــهل ثـــحابلا ،يخيراـــتلاو يـــفارغجلا نيروـــظنملا نـــع ةـــيلك ةروـــص ءاـــطعإ للاـــخ نـــم كـــلذو ،اـــيبيلل يراـــضحلاو لدابتلاو طاشنلا ةكرح يف مهرودو ،ناكسلا رصانعو يراجتلا يجراخلاو يلخادلا نيديعصلا ىلع ثحابلا تهجاو يتلا تابوعصلا تـــهجاو هذـــه اـــهنم ةدـــع تابوعـــص ةـــساردلا يـــتلا ةـــيخيراتلاو ةـــيفارغجلا رداـــصملام ةردـــن ، ىــتحو .ديدــش راــصتخاب نوــفلؤملا اــهلوانت دــقف .مةرــتفلا هذــه للاــخ ةــيبيللا ءارحــصلا تــلوانت مهيدــل درو اــم ةــلاحرلا ضــعب هــبتك اــم ةــصاخ ،ةيعوــضوملا ناــيحلأا ضــعب يــفو ،ةــقدلا هزوــعت هــتلق ىــلع اــيبيل نــع نورــخآ بــتكو ،يــقرعلا وأ يبهذــملا هبــصعتل وأ ةيــسايسلا هــلويمو هــئاوهلأ عــضخ مهــضعبف .نييفارــغجلاو كلم يناثلا رجور ءاضرإ همه ناك يذلا يسيردلإا لثم ةنيعم ضارغأ ةمدخل

(19)

16 ةيلقــص ذاــشلاو بــيرغلا هــميمعتب اــهنمو مهنــم لاــن لاإ دلاــب وأ ماوقأــب رــم اــم يذــلا يردــبعلا لــثم نورــخآو ، .حدقلاو مذلا مهل لاكو ،مهدنع ةرقتسملا ةدعاقلاو بلاغلا كولسلا هلعجو مهيف نجهتسملا ةــقطنم صــخي اــميف اميــسلا ةــماع ةــيلودلا ةراــجتلا طاــمنأ بــيكرتو ةــسارد ةداــعإ ةبوعــص كلذــك برــغملا ،مــطحملا جاــجزلا نــم حوــل ىــلع ةموــسرم ةــطيرخ عــمج لواــحي صخــش هبــشي اذــهو ،ىــندلأا ةهباــشم طاــمنأ نــم ةراعتــسم ىرــخلأا يــه ةرــسيتملا عــطقلا ضــعب نأ اــمك ،عــطقلا نــم كارــيثك دــقف ثــيح .ودبي ام ىلع عوــضوملل يــفارغجلا زــيحلا دادــتما كاــضيأ ةــساردلا هذــه دادــعإ تــهجاو يــتلا تابوعــصلا نــمو ، ثــحبلا عوــضوم ةــعيبط نأ لاإ ،ةــيبيللا قطاــنملا يــف رــصحني ثــحبلل يــفارغجلا زــيحلا نأ نــم مغرلاــبف ةــجيتن ىرــخأ قطاــنم ىــلع ءوــضلا يــقلنل كادــيعب لــحرن انــسفنأ دــجنل زــيحلا كــلذ نــع داــعتبلااب اــنمغرأ دــح دــنع فــقت لا يــتلا راــجتلا حلاــصم ةــعيبطو نيــعم زــيحب طبترــت لا يــتلا ةــيربلا ةراــجتلا ةــعيبط دو ةــنيعم هــب نولماــعلا ناــطوأو تايــسنج عوــنتو هــعونتو يرــبلا يراــجتلا طاــشنلا تلاماــعم ةــعيبط نأ اــمك ، ضماــغلا ريــسفت يــف قاــفتا هبــش اــهيلع ةيردــصم ةــمولعم ىــلع لوــصحلا ةبوعــص نــم داز ،راــجتلا ةــصاخ رداــصملا نــم ةــيعون عــم لــماعتن اــنلعج عــضولا اذــه نأ اميــسلا ،لاــجملا اذــه يــف لوــهجملا فــشك وأ عيـــضاوملا قايـــس يـــف ىـــتحو بولـــسلأاو ةـــغللا ثـــيح نـــم ءاوـــس ءيـــش لـــك يـــف ةـــفلتخم عـــجارملاو اـــهيف ةـــحورطملا رـــيغ اهتـــسارد ودـــبتو ،ةكـــسامتم ةدـــحو لـــثمت لا اهـــسفن ةـــيبيللا ءارحـــصلا نأم اـــمك . تلا ببسب ةمظتنم ماهتعيبط هتضرف يذلا يئزجلا لوان ةساردلا جهنم نــم للاــخ نــم ةــساردلا هذــه ثــحابلا حرــط جهنــملا اذــه تاودأ مدختــساو ،يخيراــتلا ثــحبلا جه داــهتجلااو ااــيقلاو طابنتــسلااو لــيلحتلا لــثم اهــضعب ةــفلتخملا عــجارملاو رداــصملا ةــلباقم ىــلع كلاماــع ، اــهيف قوــثولا نــكمي ةــلدأ ىــلع كاداــمتعا ،ةحــضاو ةــيخيرات ةــمولعم ىــلإ لوــصولل ،ضعبــلا ميــسقت مــت دــقو . ةفاضلإاب لوصف ةسمخ يلإ ةساردلا :ةمتاخ ىلإ نمـــضت ثـــيح ،ماـــيبيل عـــقومل يخيراـــتلاو يـــفارغجلا فـــيرعتلام ثـــحابلا هـــيف لواـــنت لولأا لـــصفلا ةبــضهلاو لاــبجلاو ةيلحاــسلا لوهــسلاك سيراــضتلا و ةــيعيبطلا دودــحلا لــثم ،يــفارغجلا عــقوملل اــضرع ـــنملل يخيراـــتلا فـــيرعتلا ىـــف ثـــحبلا مـــت اـــمك ةـــيراجتلا ةـــكرحلا ىـــلع هرـــثاو ، خاـــنملاو ةـــيلخادلا قطا بــناج ىــلإ ، ةــيخيراتلا هــتللادو ةــقرب مــساو ةــيخيراتلا هــتللادو سلبارــط مــساو ،اــيبيل ةيمــست لــثم ،ةــيبيللا يــنب ةرــجهو ،اــهجئاتنو ةــيمطافلا ةــسايسلا لــثم ،اــيبيل اــهب ترــم يــتلا ةــيفارغميدلاو ةيــسايسلا عاــضولأا لاــه يــنب ةرــجه لــيبق اــيبيل ناكــس كلذــكو ،اــيقيرفأ لامــش ىــلإ ميلــس يــنبو للاــه رــثلأاو ،ميلــس يــنبو ل ةـــلودل ةيقرـــشلا دودـــحلاو ةـــقرب ىـــلع شوـــقارق ةـــلمح ،اـــيبيل يـــف ميلـــس يـــنبو للاـــه يـــنبل يداـــصتقلاا نيدحوملا ةعارزلا ىف ةلثمتم ،ةيلخادلا رداصملا اهنم ،مايبيل يف يراجتلا طاشنلا رداصمم يناثلا لصفلا جلاعو مانغلأاك ،ةيناويحلا ةورثلاو و راقبلأاو زعاملاو و لويخلا رداصملاو ، ىرخلاا عرحلاو ةعانصلا كلذكو ، لبلإا و ةدفاولا عئاضبلاو علسلا تلمش ىتلا ، ةيجراخلا و بهذلا قيقرلا

(20)

17 برــع نــم ناكــسلا رــصانع لاواــنتم ، اــيبيل ىــف ىراــجتلا لــماعتلا ةــعيبطل ثــلاثلا لــصفلا صــصخو زارـــبإ ىـــلإ ةفاـــضإ ، ةـــقرافلااو قراوـــطلاو ، وـــبتلاو ، )ىراـــصنلاو دوـــهيلا( ةـــمذلا لـــهأو ،رـــبربو ، هتدهــش ىذــلا ىراــجتلا كارــحلا ىــف مهتكراــشم ىدــم ثــحابلا نيــبو ، ةاــيحلا ىحاــنم ىتــش ىــف مــهرود دلابــلا مظنــلاو ، ةــضياقمو دوــقنو ةــلمع نــم ناكــسلا اــهب لــماعتي ناــك ىــتلا ةــيللآا حاــضيإ ىــلع فــكع مــث ، . نيزاوملاو ليياكملا طبضل ةعبتملا ةيراجتلا ىــف لاثــمتم ، اــيبيل ىــف ىراــجتلا طاــشنلا زــكارمو كلاــسم نــع ثيدــحلل عــبارلا لــصفلا درــفأو لــقنلا لئاــسوو ، هاــيملاو ، ءارحــصلاك لاــصتلاا مــعد لــماوع قرــطتلا مــت اــضيا ، راــجتلاو ، ةــلفاقلاو ، ةــيراجتلا زــكارملاو ندــملا تــطبر ىــتلا ةــيرحبلا طوــطخلاو ، جــحلاو ةــيربلا لــفاوقلا قرــطو كلاــسم ىــلإ نادوـــسلا كـــلاممو لودو ، نييملاـــسلاا برـــغملاو قرـــشملا دلاـــب نيـــبو اـــهنيبو ، ضعبـــب اهـــضعب ةـــيبيللا طسوتملا ضيبلاا رحبلا ضوحو ، طسولااو ىبرغلا . تاـــطحملاو ذـــفانملا مـــهأ لواـــنت دـــقف ، ةـــيراجتلا تاـــطحملا رـــيخلأاو سماـــخلا لـــصفلا اـــمأ وـــمنلاو ءاـــخرلا ىـــف اهتمهاـــسم ىدـــمو ، اـــهيلإ تراـــص ىـــتلا ةـــيمهلااو ، اـــهعقاومو ةـــيبيللا ةـــيراجتلا ةـــيراجتلا تاـــطحملا ةـــسارد لـــصفلا اذـــه ىـــف مـــت اـــضيأ ، ةرـــتفلا كـــلت اـــيبيل هتدهـــش ىذـــلا ىداـــصتقلاا ةيجراخلا . ةيبيللا تاطحملاو زكارملا عم ةزيمتم ةيراجت تاقلاعب تطبترا ىتلا مــث ، اــيبيل ىــف ىراــجتلا طاــشنلا ةــيمهأو دوــجو نــع جئاــتنلا مــهلأ ةــساردلا تلــصو ةــمتاخلا يــفو .اهيلع دامتعلاا مت يتلا قحلاملا ضعبب ثحبلا ليذ د ةساردلا رداصم مهلأ ةيليلحت ةسار ملا اذــه ةــسارد يــف ثــحابلا دــمتعا رداــصملا نــم هــيلع لوــصحلا نــكمأ اــم لــك ىــلع عوــضو تاــفلؤمو لزاوــنو ، تلاــحرو ةــيفارغج رداــصم نــم ، اــهعاونأ ةــفاكب قئاــثو تــناك ءاوــس ، ةيلــصلأا ةــفورعملا ةــيخيراتلا رداــصملاو ، تافنــصملا ىــلإ ةفاــضلإاب ، تاــقبطلاو مجارــتلاو مظنــلا بــتكو ، ةــيهقف دـــح ل كارـــصاعم اهـــضعب ناـــك رداـــصملا كـــلتو ، ةـــيخيراتلا ةرـــتفلا نـــع مدـــقتم رـــخلآا ضعبـــلاو ثا ةــيفلخ اــنتطعأ لاــح ةــيأ ىــلع اــهنكلو ، )يرــجهلا عــساتلا نرــقلا ىــلإ اداــسلا نرــقلا طــساوأ نم(ةــسوردملا نــم اذــه ةــيراجتلا كلاــسملاو قرطلاــب قــلعتي اــميف ةــصاخو .ةــقطنملل ةــيفارغجلا ةــعيبطلا نــع اــهب اأــب لا ةــباثمب تــناك ىرــخأ ةــيحان نــمو ،ةــيحان ثــحبلا ةرــتفل ةرــصاعملا رداــصملا هــنم تقتــسا يذــلا ردــصملا .ةلاسرلا يف اهتيمهأ ودبت انه نمو ،ةيفارغجلاو ةيخيراتلا تامولعملا تلاحرلا بتكو ةيفارغجلا رداصملا ، ةــساردلا دادــعإ يــف اــهب دتنعتــسا يــتلا ةيردــصملا تاــعومجملا مــهأ نــم ةــعومجملا هذــه دــعت ا ةــلاحرلاو نييفارــغجلا مدــق دــقف يــف تــلخد ملاــعلا نــم ىرــخأ قطاــنمو ةــيبيللا قطاــنملل كافاــصوأ نيملــسمل هذــه ةــيمهأ مهبــتك تــتبثأ دــقو .جاــتنلإا قطاــنمو ةراــجتلا قرــط فــصت ريراــقت كــلذ يــف اــمب ، اــنثحب قاــطن

(21)

18 رــيبج نــباو لــقوح نــبا مهيــف اــمب باــتكلا ضــعب ناــكو ،ك ةلاــصأو كةــقد اــهعونت مــغر ،اــهتميقو ةــساردلا ق ىلدوتلا نيماينبو .مهلامعأ يف اهوفصو يتلا نكاملأا يف عقاولا يف اوشاع د نولجـــسي وأ ةـــقيتعلا بـــتكلا نـــم نوـــسبتقي مهبتاـــكم فـــلخ نيفلؤـــملا نـــم رـــيثك يـــقب لـــباقملاب مهئارـــظن نـــم ةـــقد لـــقأ ةرورـــضلاب اوـــسيل نييفارـــغجلا ءلاؤـــه نأ لاإ .نيرـــصاعملا ةـــلاحرلا تاـــيركذ ييفارــغجلا ءلاؤــه دــحأ جــمد مــغرو .ةــيويح رــثكلأا ةــفلتخم دوــهع نــم ةاقتــسملا تاــمولعملا ن – وــه اــمك يدلايــملا رــشع يداــحلا نرــقلا طــسو يــف بــتك يذــلا يــسيردلإا لاــح – ،هــلمع يــف مدــقلأا داوــملا لــخدأ ذإ .ةباتكلا نمز يف خرؤت تامولعملا هذه نم ديدعلا نأ لاإ ارغجلا ةــعيبطلا ةــسارد يــف ةرــيبك ةدــئافب تلاحرــلاو اــيفارغجلا بــتك انتدــمأ دــقو ةــقطنملل ةــيف .ةيعانـــصلاو ةـــيعارزلا تاـــجتنملا ىـــلإ ةفاـــضلإاب ،كلاـــسملاو قرـــطلا رـــكذو طناوـــملاو ندـــملا فـــصوو ةزراــبلا ةــيفارغجلا فيلأــتلا نمــضو – ةــساردلاب ةــينعملا ةــيخيراتلا ةرــتفلا صــخت يــتلا – ةرهاــه دــجن ــف قبــسلا بيــصن اــهل ناــك يــتلا ملأا رداــصملا ىــلإ اــنعجر كلذــلو ،نيقباــسلا نــع لــقنلا كــلت نــع ثيدــحلا ي ت( يبيــصنلا لــقوح نــبا اــنل مدــقف .ةرهاــظلا 367 /ــ ـه 977 قرــطلل كافــصو ضرلأا ةروــص هــباتك يــف )م هـــلاوجت ءاـــنثأ هـــتدام عـــمج دـــق هـــنوك يـــف باـــتكلا ةـــيمهأ نـــمكتو ةءارحـــصلاو برـــغملا يـــف اهكلاـــسمو ىـــتح ءارحـــصلا لـــخدو هـــعرد ىـــتح برـــغملا دلاـــب يـــف لـــقوح نـــبا عاـــط دـــقف ،ةراـــجتلاب هلاغتـــشاو ةــيراجتلا تلاماــعملا ىــلع فــقوو ،نادوــسلا دلاــب ىــلإ لــصي يــبرع يــفارغج لوأ كلذــب ناــكف .تــسغدوأ يــفارغجلا ردــصملا اذــه ينداــفأ دــقو .ةراــجتلا نــع ةــقيقد عــضاوملا نــم رــيثك يــف هــتامولعم تءاــجف هــسفنب ا دلاــبو ةــيبيللا دلابــلا نيــب تــطبر يــتلا كــلت ةــصاخ ،ةــيجراخلا ةراــجتلا قرــط نــع ثيدــحلا ءاــنثأ ، نادوــسل . ةرواجملا دلابلاو ةيبيللا زكارملا نيب ةلدابتملا علسلاو تاجتنملل هقرطت ىلإ ةفاضلااب ت( يرـــكبلا الله دـــيبع وـــبأ دروأو 487 /ـــ ـه 1094 تاـــمولعم )كـــلامملاو كلاـــسملا( هـــباتك يـــف )م فــصتيو ،اــهنيب تافاــسملاو اهكلاــسمو اــهعقاوم رــكذو اــهب فــيرعتلاو اــيبيل ندــم نــع ةــمهم ردــصملا يــفارغجلا باــتكلا اذــه نــم دتدــفأ دــقو ،ةــمهم ةيداــصتقا تاــمولعم ىــلع لوــصحلا حيــتي يذــلا فــصولاب علــسلا مــهأ ىــلإ ةفاــضلإاب ،يلودــلاو يــميلقلإا اــهطيحمو اــيبيل يــف ةــيراجتلا زــكارملا مــهأ نــع ثيدــحلا ءاــنثأ .ةرواجملا دلابلاو ةقطنملا راجت نيب ةلدابتملا ت(يـــسيردلإا دـــعي اـــمك 560 /ـــ ـه 1164 رـــبتعيو ،ةـــيفارغجلا مـــلع يـــف نيـــصصختملا لوأ )م برــغملا خيراــتب قــلعتي اــميف ةــمهملا ةــيفارغجلا رداــصملا نــم )قاــفلآا قارــتخا يــف قاتــشملا ةــهزن( هــباتك نيــب تافاــسملا ريدــقت ىــلإ ةفاــضلإاب .اــهراز يــتلا نادــلبللو ندــملل هفــصو يــف ةــقدلاب مــستا دــقو .سلدــنلأاو ىـــلوأ دـــقو .ميلاـــقلأاو ندـــملا ةاـــيحلاو ةـــيراجتلاو ةيجيتارتـــسلإا كلاـــسملا ىـــلإ ةـــصاخ ةـــيمهأ يـــسيردلإا ةرـــتفل كارـــصاعم هـــنوك هـــباتك ةـــيمهأ نـــمكتو .لحاوـــسلا سيراـــضتو ةـــيرحبلا طناوـــملاو ةيداـــصتقلاا يــتلا ،ةــيلخادلاو ةــيجراخلا كلاــسملاو قرــطلا مــهأ نــع ةــباتكلا ءاــنثأ ردــصملا اذــه نــم دتدــفأ دــقو .ةــساردلا يللا قطاــنملا تــطبر يــسيردلإا اهردــقف ،ةــيلخادلا ندــملا نيــب ةــطبارلا كــلت وأ ،ةرواــجملا ميلاــقلأاب ةــيب رــملأا ،اهفانــصأو اــهقرطو رجاــتملاو قاوــس ل هرــكذ ىــلإ ةفاــضلإاب .لاــيملأاو لــحارملاب كاــقيقد كاريدــقت .اهيف تلاماعملا قرطو ةيبيللا قطانملا يف قاوسلأا نع ثيدحلا دنع كاضيأ يندافأ يذلا

(22)

19 ــــتك يوــــتحيو ماــــع ىــــلا عــــجري لوــــهجم فــــلؤمل )راــــصملأا بــــئاجع يــــف راــــصبتسلاا( با ( 587 /ــ ـه 1191 دلابــل هفــصو نمــض اــهدروأ اــيبيل ندــم فــصو يــف ةرــيفو ليــصافتو تاــمولعم ىــلع )م .ةماع ةفصب برغملا نــم ،ةراــجتلا صــخي اــميف ةــصاخو ،ةــقطنملا يــف ةيداــصتقلاا لاوــحلأا ناــيب يــف هــنم دتدــفأ دــقو او قرـــطلا نـــع هـــثيدح للاـــخ قاوـــس ل هرـــكذ ىـــلإ ةفاـــضلإاب ،ةـــيجراخلا وأ ةـــيلخادلا ءاوـــس كلاـــسمل .اهيف لماعتلا قرطو ندملا لخاد قدانفلاو هــباتك يــف يــسيردلإا هدروأ اــمب ةهيبــش نوــكت نأ باــتكلا اذــه يــف ةدراوــلا تاــمولعملا داــكتو كلايــصفت رــثكأ اــهنأ فــصوت نأ نــكمي يــتلا تافاــضلإا ضــعب توــتحا اــهنأ لاإ مقاتــشملا ةــهزنم ضــعب يــف .نايحلأا ت( يوـــمحلا توقاـــيل )نادـــلبلا مـــجعم( باـــتك رـــبتعيو 626 /ـــ ـه 1229 مجاـــعملا مـــهأ نـــم )م ةـــيخيراتلا ةداـــملا نيـــب عـــمجيو اـــهترازغو هـــتدام عاـــستاب زاـــتمي ،يملاـــسلإا ملاـــعلا دلابـــل ةـــيفارغجلا افـــسأو هـــتراجت للاـــخ نـــم يملاـــسلإا ملاـــعلل ةعـــساولا هـــفلؤم ةـــفرعم هـــيف رـــهظتو ،ةـــيفارغجلاو يـــف هر ةفاــضلإاب ،رــهنلا ءارو اــم دلاــبو ،برــغملا دلاــبو ،اراــفو ،قارــعلاو ،ماــشلاو ،رــصم راز دــقف ،هــئاحنأ ةــيفارغج ةداــم يــف هــلقني اــم لــك كادنــسم ةــمات ةــنامأب ةــيفارغجلاو خيراــتلا بــتك نــم لــقنلا ىــلع هداــمتعا ىــلإ .ةيلصلأا اهرداصم ىلإ اــجهلا عورــح ىــلع هــبيترتب نادــلبلا مــجعم زاــتمي اــمك عاــفتنلاا ةلوهــس ىــلع دعاــسي اــمم ،ء دــقو ،ةــيبدلأاو ةــيخيراتلاو ةــيفارغجلا ةداــملا نيــب عمجلاــبو اــهترازغو هــتدام عاــستاب كاــضيأ زاــتميو ،هــتدامب تاــجتنملا ثــيح نــم ،ةيداــصتقلاا اــهتيمهأ ناــيبو ةــيبيللا قطاــنملا ندــم فــصو يــف ردــصملا اذــه نــم دتدــفأ .يراجتلا اهطاشنو ةيعانصلاو ةيعارزلا ت( )رـــيبج نـــبا ةـــلحر( باـــتك نـــم دتدـــفأ دـــقو 614 /ـــ ـه 1217 ةركذـــت( مـــساب ةـــفورعملا )م ثــيح ،ةيلقــص يــف ناــمرونلا كــلمو نيدــحوملا نيــب تاــقلاعلا صــخي اــميف )رافــسلأا تاــقافتا نــع راــبخلأاب اذإ ةــصاخ ،يناــمرونلا مــكحلا ءاــنثأ يــف ةرــيزجلا هذــهب نيملــسملا لاــح فــصوو ةيلقــص رــيبج نــبا راز دــملا نأ اــنملع ناــمرونلا عاــمطأ مــكحب تاــقلاعلا كــلت هــيجوت يــف كاــمهم كارود تدأ دــق ةيلامــشلا ةــيبيللا ن طـــسوتملا رـــحبلا يـــف تلاحرـــلل ةمدختـــسملا نفـــسلل هفـــصو ىـــلإ ةفاـــضلإاب .ةـــقطنملا يـــف ةيداـــصتقلاا .تلاحرلا كلت راطخأو ت( ةـــطوطب نـــبا رـــبتعيو 770 /ـــ ـه 1368 قاـــفآ عاوـــط يـــف ريهاـــشملا برـــعلا ةـــلاحرلا نـــم )م لأا ــ ـب عورــعملا )رافــسلأا بــئاجعو راــصملأا بــئارغ يــف راــظنلا ةــفحت( هــباتك يــف زــيمت دــقو ،ضر ةــصاخلا هــتاظحلام ليجــست ةاــعارمو اــهب ماــق يــتلا هتادهاــشم تلايــصفت درــسب )ةــطوطب نــبا ةــلحر( .اهراز يتلا دلابلل ةيعامتجلااو ةيداصتقلاا لاوحلأاب هجملا قاــفلآا باــج ةــلاحر لوأ ةــطوطب نــبا دــعي اــمك نــع بــتكو ،ىرــبكلا ءارحــصلا يــف ةــلو ،مهلاوـــحأو ،اـــهلهأ تاداـــع كافـــصاو كارـــيثك ءارحـــصلا بوـــنج اـــيقيرفأ نـــع بـــتك اـــمك ،اـــهيف هتادهاـــشم ،نادوــسلا لاــمعأ نــم هنــسحتسا اــم رــكذ دــقف ،كاــساسح كاــحامل ةــطوطب نــبا ناــكو ،ةيداــصتقلاا مهتلاماــعمو ءاــنثأ يــف ردــصملا اذــه نــم دتدــفأ دــقو .اــهنم هحبقتــسا اــمو دلاــب عــم ةــيبيللا قطاــنملا تاــقلاع نــع ثيدــحلا

(23)

20 نــبا ىــلع ذــخؤي اــمم نــكلو ، نيفرــطلا نيــب ةــيراجتلا تلاماــعملاو كلاــسملاو قرــطلا رــكذ يــفو ،نادوــسلا يــف هــجرخي يذــلا رــملأا ،ةــيدام بــساكم يــف كاــعمط اــمبر ،ناطلــسلاو هاــجلا يوذــل هــتارادمو هــبرقت ةــطوطب تكلاو قدصلاو دايحلا نع نايحلأا نم ريثك .ميلاقلأاو دلابلا فصو يف ةيعوضوملا ةبا صــخت يــتلا ةــمهملا رداــصملا نــم )يرــجهلا نماــثلا نرــقلا لــئاوأ ت( يناــجتلا ةــلحر رــبتعتو هــتاعابطنا نودو ةــيقيرفلإا دلابــلا يــف هتادهاــشم هــتلحر يــف يناــجتلا لجــس دــقف ،يــصفحلا مــكحلا ةرــتف قافــصب رــمو يــسنوتلا لحاــسلا يناــجتلا راز دــقو ،سلــس بولــسأب ةرــيزجو سباــق ىــلإ كاــبونج هــجتا مــث س نــم ةرــتف اــهب ماــقاو .سلبارــط ىــلا لــصو مــث مهبهذــمو اــهلهأ تاداــع رــكذو ،كلايــمج كافــصو اهفــصوو ةــبرج يــف هــب رــم اــم كافــصاو هــنطو ىــلإ داــع مــث ،اــهلهأ نــم لــضفلا ىــلوأو ةــنيدملا ءاــملعب اــهللاخ لــصتا تــقولا .كةيناث سنوت ىلإ لصو ىتح هقيرط رــيثك دتدــفا دــقو ندــملا ضعبــل هفــصو يــف ناــيع دهاــش ناــك هــنا كةــصاخ يناــجتلا ةــلحر نــم كا ةــلاحلل هرــكذ ىــلإ ةفاــضلإاب ،ةرواــجملا دلابــلا عــم ةــيراجتلا اــهتاقلاعو ةيداــصتقلاا اــهلاوحأ رــكذو ةــيبيللا بارطــضا ىــلع حــضاولا اــهريثأت اــهل ناــك يــتلاو ،ةــقطنملا يــف تلعتــشا يــتلا تاروــثلاو نتــفلاو ةيــسايسلا ثأو نملأا .يراجتلا طاشنلا ريس ىلع تر ت(يرــيمحلا باــتك رــبتعيو 866 /ــ ـه 1461 كاردــصم )راــطقلأا رــبخ يــف راــطعملا ضورــلا( )م عــساتلا نرــقلا يــفارغج نــم يرــيمحلا نأ نــم مغرــلا ىــلعو ،برــغملا ندــمل كاــماه كاــيخيراتو ،كاــيفارغج رتو ، برــغملا خيراــت يــف نيثحاــبلل ةــمهم ةزــيكر رــبتعي هفنــصم هــنأ لاإ ،يرــجهلا هــنأ يــف هــباتك ةــيمهأ عــج نمــضتي ،ةــيفارغجلا مجاــعملا نوــكت اــم نــسحأك عورــحلا ىــلع كاــبترم كاــيفارغج كاــمجعم هــنوك بــناج ىــلإ ىــنعملا اذــهب يوــتحي باــتكلاو ،ةــميق ةــيخيرات تاــمولعم ىــلع نيمــسق راــطقلأا رــكذ امهدــحأ نيــفلتخم اــمهيناثو .ةــفلتخم ةــيفارغج توــعنو كلاــسمو قرــط نــم هــتوتحا اــمو ندــملاو ةــفلتخملا عئاــقولاو راــبخلأا اــهيلإ ةراــشلإا لــفغأ هــنكلو ،هتقبــس دــق ةدــيدع رداــصم نــم هــباتك ةداــم ىقتــسا هــنأ يرــيمحلا بــيعيو ، اــهب راـــصملأا بـــئاجع يـــف راـــصبتسلااو ،يـــسيردفل قاتـــشملا ةـــهزنو يرـــكبلل كـــلامملاو كلاـــسملا لـــثم ا رــشع يناــثلا /يرــجهلا اداــسلا نرــقلا لــهأ نــم لوــهجم يــبرغم فــلؤمل دــقف كــلذ عــمو ، يدلايــمل نــم رــيثك يــف لاــقي قــحلاو ينتداــفأ ،ةــمهم تاراــشإو تاــمولعم ىــلع يــفارغجلا ردــصملا اذــه ىوــتحا ناــيبو ،يراــجتلا ةــصاخو يداــصتقلاا اــهرودو اــيبيل ندــم نــم رــيثك رــكذ يــف اميــسلا .ثــحبلا عــضاوم كارود تدأ ةــيراجت زــكارمو طناوــمك اــهتيمهأو ةــيرحبلا ندــملا نــم رــيثكلا عــقوم طاــشنلا ةــيلمع يــف كاــمهم .ةرواجملا ميلاقلأاو ندملا ةيقب عم يراجتلا ت( يــقيرفلإا وــيل ناــجب عورــعملا نازوــلا نــسحلل )اــيقيرفإ فــصو( باــتك رــبتعيو 957 /ــ ـه 1550 هـــنيعب هدهاـــش اـــم ىـــلع هـــنيودت يـــف نازوـــلا نـــسحلا دـــمتعا كاـــمهم يـــفارغج يخيراـــت فنـــصم )م لا تاــمولعملا ىــلإ ةفاــضلإاب ،هــسفنب هعمــسو كاــضيأ مدــق .باــتكلا اذــه اهمدــق يــتلا ةــيفارغجلاو ةــيخيرات نازوــلا نــسحلا اــهيف اــص يــتلا ةرــتفلا رخأــت مــغرو ،نادــلبلاو ندــملا نــم رــيثك نــع ةيداــصتقا اتاــمولعم نابــسلأا مــكح تــحت تــناك يــتلا ةــيبيللا قطاــنملاو ةــيقيرفإ ميلاــقأ فوــصخب هــتاظحلام بــلغأ نيــف هــباتك ب كــلذ لــبق ةحلاــص ةداهــش رــبتعت هــفلؤم نأ يــف ثــحبلل ةبــسنلاب باــتكلا اذــه ةــيمهأ عــجرتو ،كاــماع نيرــشع لداــبتلا ةــيلمع نــع عــضاوملا نــم رــيثك يــف ةــقيقد هــتامولعم تءاــجف ،ةيــصفحلا ةــلودلا مــكح رــصاع

(24)

21 كاـــيفارغج كافـــصو باـــتكلا نمـــضت اـــمك .ةرواـــجملا لودـــلا ةـــيقبو ةـــيقيرفاو اـــيبيل قطاـــنم نيـــب يراـــجتلا ــلا ندــم نــم رــيثكل كايداــصتقاو دلاب كلاــسملاو قرــطلا رــكذ يــف ةرــيبك ةدــئاف ثــحبلا داــفأ اــمم ،اةــيبيللا ضــعب نيــب ةرداــصلا وأ ةدراوــلا ءاوــس ةــيراجتلا علــسلا رــكذو .ةــيجراخلا وأ ةــيلخادلا ءاوــس ةــيراجتلا ندملا و ةيبيللا .ةرواجملا لودلا الله لـــضف نـــبلا )راـــصملأا كـــلامم يـــف راـــصبلأا كلاـــسم( باـــتك نـــم ةـــيمهلأا وـــلخت لاو ا ت(يرــمعل 749 /ــ ـه 1349 ةــلاحرلا باــتكو ،ةــمهم ةــيفارغجو ةــيخيرات ةعوــسوم هفنــصم رــبتعي يذــلا )م ت(يردــبعلا الله دــبع وــبأ 688 /ـــه 1290 مــغر ،برــغلا سلبارــط ميــلقإ نــع ةرــيزغ تاــمولعم مدــق يذــلا )م ةيداــصتقلاا ةاــيحلا نــع هــتامولعم نأ لاإ ،ة يــس كاــتوعن هــلهأ تــعنو ميــلقلإا اذــه ىــلع رــيبكلا هــلماحت دــج .ةيمهلأا ةريثك ةيخيراتلا رداصملا ىــلع توــتحا دــقو ،ةيقرــشمو ةــيبرغم نييــسيئر نيمــسقل ةــعومجملا كــلت رداــصم ميــسقت نــكمي تاــنايكلا لاوــحأ نــع تاــمولعم ىــلإ ةفاــضلإاب ،ثــحبلا ةحلــصم يــف تبــص ةرثاــنتم ةيداــصتقا تاــمولعم ةلي ــض تاراــشإ عــم ،ثــحبلا ترــصاع يــتلا ةيراــضحلا تاــعمجتلاو ةيــسايسلا رــصانعلا كــلت نيــب ةــقلاعلل .يراجتلا طاشنلاو دــبع دــمحم ىــبلأ )برــغملا راــبخأ صيــخلت يــف بــجعملا( باــتك كاــضيأ ةــعومجملا هذــهل بــسنيو ماــع هــفلأ( يــشكارملا ىــلع نــب دــحاولا 621 /ـــه 1224 كاردــق هــل رــسي اــمم قرــشملاب هــباتك فنــص دــقو .)م نــمكت اــنهو .اهدــقنو هــتاياور يــف داــيحلا نــم رــيبك ،يدــحوملا ذوــفنلا ريثأــت تــحت عــقي مــل هــنلأ هــباتك ةــيمهأ اجو ةيدايحلاب هتياور تمستا كلذل .ةلماجملاو ةاباحملا نع ةديعب تء ضــعب رــكذ يــف هــنم دتدــفأ دــقو ،نينــسلاب دــيقتلا نود ةــيخيراتلا ثداوــحلا درــسب باــتكلا زــيمتيو ملا مــكحلا ءاــنثأ يــف ةــيقيرفإ دلاــب اــهب ترــم يــتلا ةيــسايسلا ثادــحلأا ندــمب فــيرعتلا نــع كلاــضف .يدــحو .تاعانصو نداعمو ةعارز نم ةيداصتقلااو ةيفارغجلا اهصئاصخ ركذو ،برغلا سلبارطو ةيقيرفإ الله دــبع يــبلأ )برــغملاو سلدــنلأا راــبخأ يــف برــغملا ناــيبلا( باــتك قايــسلا اذــه يــف يتأــيو ــلاثلا/يرجهلا عباــسلا نرــقلا رــخاوأ يــف ىفوــتملا يــشكارملا ىراذــع نــب دــمحم خرأو .يدلايــملا رــشع ث ماــع ىــلإ يملاــسلإا حتــفلا نــم برــغملا خيراــت يراذــع نــبا 667 /ــ ـه 1269 ىراذــع نــبا دــمتعا دــقو .م نــب فــسويو ةلاــصلا بحاــص نــبا نــع لــقنلا نــم رــثكأو ،ثادــح ل ةرــصاعملا تاــياورلا ىــلع كارــيثك او رــماولأا نــم ةــعومجم ىــلع توــتحا يــتلا ةيمــسرلا لئاــسرلا نــم كاددــع دروأو ،رــمع لاــمعل حئاــصنل عيبطلا لــماوعلا نــم دــيدعلا هركذــل ردــصملا اذــه ةــيمهأ عــجرت اــمك .تاــيلاولا يــف ةــبراغملا ماــكحلا يــتلا ةــي .يراجتلا طاشنلا يف ترثأ نــبا عــبتاو يدــحوملا مــكحلا نــمز ةــيقيرفا يــف يداــصتقلاا عــضولا ىــلا يراذــع نــبا حــملأ دــقو ةيعوــضوملا مازــتلا عــم يلوــحلا جهنــملا هــفلؤم يــف يراذــع ىــلع دــمتعا دــق هــفلؤم نأ ناــيبلا باــتك زــيمتيو . .رضاحلا تقولا يف ةدوقفم ةيلوأ ةيخيرات لوصأ

(25)

22 دــيز ىــبلأ )رــبخلاو أدــتبملا ناوــيدو رــبعلا( باــتك رداــصملا نــم كاــضيأ فنــصلا اذــه تــحت لخدــيو ت( نودــلخ نــب نمحرــلا دــبع 808 / ــ ـه 1406 ةاراــهفلل نماــث ءزــجو ءازــجأ ةعبــس نــم فلأــتي وــهو )م لأا ءزــجلا باــتكلا نــع اهتاذــب ةلقتــسم ةــعبط نــم اــهيلع تلــصح يــتلاو ةروهــشملا ةــمدقملا وــه هــنم لو مهرــصاع نــمو مــهلودو مهلاــيجأو برــعلا خيراــت فــلؤملا اــهيف لواــنتي ىرــخلأا ءازــجلأا تــيقبو ،يلــصلأا دــقو ،مــهلودو مهلاــيجأو برــغملا دلابــب رــبربلا راــبخأ كلذــك ،هرــصع ىــلإ ةــقيلخلا ءدــب ذــنم لودــلا نــم تدــمتعا تاــمولعملا نــم رــيثكلا نودــلخ نــبا مدــقي ثــيح ،طــقف باــتكلا نــم اداــسلا ءزــجلاو ةــمدقملا ىــلع تاـــنايكلا ركذـــل ةفاـــضلإاب .ةـــيبرغملا تلاـــمعلا ضـــعب رـــكذ لـــثم ةرـــتفلا كـــلت نـــع ةـــقرفتملا ةـــيراجتلا ةلــصفم كاراــبخأ باــتكلا نمــضت دــقو ، اــهنم ةــيراجتلا اميــسلا ةيداــصتقلاا ةاــيحلا ىــلع اــهرثأو ةيــسايسلا نيدـــحوملا نـــمز ةـــيبيللا ندـــملا نـــم دـــيدعلاو ةـــيقيرفإ تـــمكح يـــتلا ةـــيربربلا لـــئابقلا لوـــصأ نـــع يــسايسلا دــيهمتلا ضرــع يــف ينداــفأ اــمم ،يوــقتلا شوــقارقو ةــيناغ يــنب ةروــث نــع كلذــك ،نييــصفحلاو ضــعب يــصفحلاو يدــحوملا مــكحلا ءاــنثأ يــف ةيــسايسلا عاــضولأا ضرــع نــم تجتنتــسا كلذــك .ةــقطنملل تاراشلإا ا عضولا مييقت يف ينتدافأ يتلا .يراجتلا طاشنلا اميسلا يداصتقلا دـــق هتيمـــست نـــم باـــتكلا اذـــه ،يـــشكرزلل مةيـــصفحلاو ةـــيدحوملا نيتلودـــلا خيراـــتم باـــتك اـــمأ يناــثلا /ــ ـه اداــسلا نرــقلا( يــف يأ ةيــصفحلاو ةــيدحوملا نيتلودــلا رــصع يــف برــغملا خيراــت نمــضت ا /ــ ـه عــساتلا نرــقلا ىــلإ يدلايــملا رــشع يــنب ةــلود ىــلع زــيكرتلا ناــك نإو ،)يدلايــملا رــشع سماــخل هراــصتخا وــه هــيلع ذــخؤي اــممو .اــهبتك يــتلا ثادــح ل كارــصاعم ناــك هــنأ هاــيازم نــمو .سنوــتب صــفح .ةيخيراتلا ثداوحلا ضعب ركذل ةيخيراتلا ثادحلأا يف ديدشلا دــمحم نــب ىــلع نــسحلا ىــبلأ )خيراــتلا يــف لــماكلا( باــتك ىــلع اندــمتعا اــمك ىنابيــشلا رــيثلأا نــب ت( 630 /ــ ـه 1233 نلأاو ،ىــندلأا برــغملا ةــقطنم نــع كةــمهم كاراــبخأ درــس يذــلاو )م ةيراــضحلا ةطــش .ةرتفلا كلت يف اهب ةبسحلاو لزاونلا بتك ركذــت اــم ةداــعو ،اــهيف رــظنلل نيــتفملا ىــلإ تــعفر يــتلا اياــضقلا ىــلع لزاوــنلا تاــفلؤم يوــتحت نــم رــكذ عــم اــهعئاقوو اهــصاخشأو ةيــضقلا لزاوــنلا هذــه نــم رــيثكو ،ةــلزانلا عوــقو خيراــتو هــيلإ تــعفر ةــيعونلا كــلت نــم تدفتــسا دــقو .اــنثحب ةرــتف ىــلإ عــجرت اــهنم ةــيراجت اميــسلا ةيداــصتقا اياــضقب قــلعتت تــناك لــماعتلا لاكــشأو ،اــهعاونأو تلامعلاــب قــلعتي اــميف ةــصاخ ،ةلاــسرلا نــم عــضوم نــم رــثكأ يــف بــتكلا نــم لا ا كلت يف امئاق ناك يذ .ةرتفل ءاــملع ىواــتف نــع برــغملا عماــجلاو برــعملا راــيعملام باــتك ناــك تافنــصملا كــلت مــهأ نــمو لزــن نــمل ماــكحلأا لئاــسم عماــجم باــتكو يــسيرشنولا ىــيحي نــب دــمحلأ ،مبرــغملاو سلدــنلأاو ةــيقيرفإ اذــه ناــكو ،يلزربلاــب عورــعملا يوــلبلا دــمحأ نــب مــساقلا يــبلأ مماــكحلاو نيتفملاــب اياــضقلا نــم نــم عوــنلا ةــلمعلا ةــميق ةــسارد ىــلع رــيبك دــح ىــلإ اــنناعأ دــقف ،انتــسارد عوــضومل ةبــسنلاب ةــمهم ثــحب ةادأ بــتكلا

(26)

23 ناــيب ىــلإ ةفاــضلإاب ،اــهب ةــقلعتملا اياــضقلا نــم عرــشلا فــقاوم نــع فــشكلاو ،اهفانــصأ نيــب ةــلداعملاو .مةشوشغملام ةلمعلا لوادت ةلأسم نم ةمكاحلا ةطلسلا فقوم رشنولا دروأ كلذــك رــفو اــمم .نييراــجتلا ءلاكوــلاو ةــيراجتلا تاكرــشلا نــع ةــميق تاراــشإ يــسي ءارــشلاو عــيبلا مــظنو ةــيلخادلا قاوــسلأا نــع ثيدــحلا دــنع ةــصاخو .ةلاــسرلا كــلت يــف اــهب اأــب لا ةداــم اــنل .ةيعرشلا اههوجوو يراجتلا لماعتلا لئاسو ىلإ ةفاضلإاب ،ريعستلا مظنو بستحملا تاطلسو ةىطقـــسلل )ةبــسحلا بادآ( باـــتك اميــسلا ،ةبـــسحلا بــتك تافنـــصملا نــم ةـــعومجملا كــلت عــبتيو )ىفيــسرجلاو عوءرــلا دــبع نــباو نودــبع نــبا لئاــسر(و يــتلاو ،)يرــجهلا اداــسلا نرــقلا لــهأ نــم( مبــستحملاو ةبــسحلا يــف ةيــسلدنأ لئاــسر ثلاــثم باــتك نمــض لاــسنفورب يــفيل اهرــشن تــقلأ يــتلاو ، نم ريثك ىلع ءوضلا لاماعملا .ليياكملاو نيزاوملاو ةيراجتلا ت ةيمسرلا قئاثولاو لئاسرلا ىــلع ةــساردلا تدــمتعا ةزــينجلا قئاــثو اــمهو ،ةروــشنملا قئاــثولا نــم نيتعوــمجم نــم ةــقرفتم تارذــش ةــملكلا هبــشت ةــيربع ةــملك )ةزــينجلا(و.ةرتفلا كــلت ىــلإ عــجرت يــتلا ةيحيــسملا ةــيبرولأا قئاــثولاو ،ةــيدوهيلا ــنج ةــيبرعلا نــفد ىــنعمب ز – رــبق – ظــفح – قئاــثولا نــم ةــ يبخ نــع ةراــبع )ةزــينجلا قئاــثو(و ،أــبخ يأ ظــفح ىــلع يدوــهيلا عرــعلا ىرــج ثــيح ،طاطــسفلاب ارذــع نــبا دــبعم يــف اــهيلع رــثدع يــتلا ةــيدوهيلا .دــبعملا اذــهب ةــقحلم ضرــغلا اذــهل ةــصصخم ةرــجح يــف اــهنيزختب كــلذو الله مــسا اــهيلع بوــتكم ةــقرو ــسرلا دلُكــشدتو راــجتلا نيــب ةــلدابتم لئاــسر ىــهو ةقئاــثولا هذــه عوــمجم نــم ةبــسن مــهأو رــبركأ دةــيراجتلا دلئا ندــم يــف اوــقب نيذــلا مــهئلاكوو مهئاــبرقأ نيــبو ،رــصم يــف اورقتــساو ةــيقيرفإ نــع اوــحزن نيذــلا دوــهيلا كو ك ـــلمت دوـــقعو ىرواـــتف لمـــشت رةزـــينجلا قئاـــثو ُنيـــف ةـــيراجتلا لئاـــسرلا نـــع كلاـــضفو ،ةـــيقيرفإ عوـــش يــف ةــصاخ كارــحبو كارــب عئاــضبلا لــقنو ةراــجتلا خيراــتل كايــسيئر كاردــصم ةزــينجلا قئاــثو د ُــعدتو .تاباــسح تاــكرحت نــع ريراــقتو .اــهتيمكو ةــلدابتملا علــسلا راعــسأ راــبخأ لــقنب دلئاــسرلا ى ُــنعدتو ،طــسوتملا رــحبلا دــت يــتلا ةــيدفلاو رــحبلا يــف ةنــصرقلا نــعو ،اهــضعب حوــنجو اــهتلاومحو نفــسلا نــعو ةةنــصارقلل عفد رفـــسلاب لـــصتت ىرـــخأ ةرـــيثك تاعوـــضومو ،ةـــينعملا دلابـــلا لاوـــحأو ةـــيراجتلا رـــسلأاو راـــجتلا رافـــسأ نيخرؤــملا نــم ددــع اهرــشنب ماــق ،قئاــثولا كــلت نــم ةروــشنم ةــعومجم ىــلع اندــمتعا دــقو .ةراــجتلاو عــجرم نــم رثكأــب دتنعتــسا يذــلا نيتاوــج مهتمدــقم يــف ناــكو ،لاــجملا اذــهب نيــمتهملا ىــلع لوــصحلل هــل .قئاثولا كلت فوصن دوـــقعو لئاـــسر لمـــشتو ،ةيلقـــصو ةـــيلاطيلإا ندـــملا قئاـــثو اميـــسلا )ةـــيبرولأا قئاـــثولا( اـــمأ ةــيمهأ تاذ .ةرداــن ةيحيــسم قئاــثو ىــهو ،ىــندلأا برــغملا دلاــب نيــبو ندــملا كــلت نيــب ةــيراجت تادــهاعمو ــيبرغملا ةراــجتلا يــف ةــيبرولأا لودــلا راــجت رود حيــضوت يــف ةــصاخ مهيــلع ةررــقملا بئارــضلا ةــفرعمو ة تدــمتعا دــقو .اــهيف نورجاــتي اوناــك يــتلا علــسلاو مــهعم لــماعتلا ةــقيرطو ،مــهل تــيطعأ يــتلا تازاــيتملااو (ىرـــتلا ااـــم لـــثم نيـــيبروأ نيخرؤـــم اهرـــشنب ماـــق ،قئاـــثولا كـــلت نـــم ةـــعومجم ىـــلع Mas Latrie ) (ىرامأو Amari مهريغو.... ) .

Referanslar

Benzer Belgeler

Meslek çalışmaları ve ih­ tisasıyla ilgili yayınların dı­ şında Kâzım Ansan’m sulu boya konusundaki çalışma- lan epey eskiye dayanmak­ tadır.. Sanatçı

(**): Genel yaklafl›m, 11-19 gebelik haftas›n› kapsayan fetal ölümleri immatür fetus yani yaflamla ba¤daflmayacak fetal ölümler; 20 gebelik haftas› ve üstünü ise

According to the report from Department of Health, cancer has been the first killer among ten leading caused of death in Taiwan since 1976 (2002). From the ten leading causes of

Ev tekstili ve giyim ticareti üzerine faaliyet gösteren çarşılar: Bakırcılar Çarşısı, Uzun Çarşı, Tuz Pazarı Çarşısı ve Okçular Çarşısı ağırlıklı olarak ev

Korse (girdle) form ve kullanım özellikleri ... Konik sütyen form ve kullanım özellikleri ... Alt bedeni şekillendiren iç giyimlerin form ve kullanım özellikleri ... Üst

Abstract: This article discusses the role and place of the media in shaping the worldview of preschool children, as well as the content of media laws adopted in the Republic

Kuraklık kararnamesi kapsamında belirlenen 40 ilde kuraklık desteğinden faydalanmak isteyen çiftçiler için ilgili tarım il ve ilçe müdürlüklerine şahsi başvuru

Madde 91- Borcun ifası için bir ayın başlangıcı veya sonu belirlenmişse, bundan ayın birinci ve sonuncu günü; ayın ortası belirlenmişse, bundan da ayın onbeşinci