A"kara Vııiv. Vet. Fak. Derg.
44: 1-8, 1997
SIGIRLARDA
VİRAL NEDENLİ SOLUNUM
SİSTEMİ
ENFEKSİYONLARININ
SEROEPİDEMİYOLOJİsİ]
Feray ALKAN2
Yılmaz AKÇA4
Aykut ÖZKVL 2
İbrahim BVRGd
M Taner KARAO(iLV3 Seval BİLGEl Kadir YEşİLBAG' T. Çiğdem OGUZ06'Lıf
büyümede gerileme, pneumon..i ve sekonder enfeksiyonlar nedeniyle ağır ekonomik kayıpla-ra neden olmaktadır.
Seroepidemiological studies on respiratory infeetions of cattle caused by
viruses.
Summary : In this study , a serologieal survey in cattle herds for
antihodies against IBR, PI-3, RRSV, B VD, Enterovirus 1-2 and RA V 1-2-3 in Turkey is descrihed. Four Iıwıdred eighty serum samples fmm eaale were eolleeted from 10 dairy herds. Seropositive rates for each virus were: 59.7 % for IBR, 52.7 % for PJ-3, 44.6 %for RRSV, 62.0 % for RVD, 53.5 % for
Entemvirus 1,50.5 % for Entemvirus 2and 24.6 % for RA V1, 35.2 % for BA V 2, 14.2 %for RA V3.
6.25 % of the animals were negative for antihodies against seleeted viruses. In 9.38 % of animals antihodies was deteetable for single virus, and in 11.46 % of seropositive animals had carried antibody against Mo disease, white in 72. OL Ifo of the animaL.çtested have been deteeted as seropositive for 3
to 8 virus infeetimıs. The highest rate found as 18.96 % was ohserved against LO
4 to5viruses, with the presence of spesijie anıibodies.
Key words: Respiratory Disease, Antibody, Cattle
Özet : Bu çalışmada 10 kamu işletmesine ait sı,ğırlardan toplanan 480
kan serumu !BR, PI-3, BRSV, RVD, Enıerovirus 1-2 ve BAV 1-2-3 viruslanna spesijik anıikorlar yöniinden kontrol edildi. Seropozit~flik oranları IBR için % 59.7, PJ-3 için % 52.7, BRSV için % 44.6, RVD için % 62,0 olarak helirlendi. Enterovirus 1-2için seropozitijlik oranları sırasıyla %53.5 ve %50.5. BA V/-2-3 için ise sırasıy/a %24.6, %35.2 ve %/4.2 olarak saptandı.
Örneklenen sığırlarm yalnızca % 6.25 inde herhangi bir e!?feksiyona il-gili antikor varlığı saptanmadı. % 9.38' inde bir enfeksiyona ilgili antikor var-lığı saptamrken, %11.46 'smda 2 farklı enfeksiyona spes!fik antikor varlığı ve %
72JJ / 'inde 3-8 enfeksiyona karşı antikor varlığı helirlendi. ~n yüksek dağilım
ise % 18.96 oranla ayrı ayn 4 ve 5 etkene .ıpesijik antikor varlığı ile saptandı.
Anahtar Kelimeler: Solunum Sistemi Enfeksiyonu. Antıkor, Sığır
Giriş
Sığırlarda solunum sistemi enfeksiyonları daha çok yetiştiricilik yönünden önem taşı-makta ve enfeksiyon sonrası kondisyon kaybı,
il3u anL~tırma A.O. Araştırma Fonu taralindan desteklenmiştir. Proje:\o : 95-10.00.02 2Doç. Dr. AL:. Veteriner Fakülte.<i .Viroloji ABD. Ankara
; Dr. AÜ. Vderıner Fakültesi. Viroloji ABD. Ankara 'Prof. Dr. AÜ. Veteriner Fakültesi ,Viroloji ABD, Ankara s Araş.Gör. AU. Vet~riner Fakültesi. Viroloji AHD, Ankara
74 F. ALKA;-.ı-A. ÖZKUL-M. T. KAR!\OGW-S. 13İLGE-Y AKÇA-I. BURGU-K YEşİLBAG-T. Ç O(;ı.;ZO(II.ı;
Bu tür enfeksiyonlara neden olan viruslar içinde Infeksiyöz Bovine Rhinotracheitis (IBR)
virusu, Parainfluenza -3 (PI-3) virus, Bovine
Respiratory Syncytial Virus (BRSV), Bovine
Virus Diarrhea Virus (BVDV), Rhinovirus,
Bovine Coronavirus, Enterovirus, Bovine
Adenovirus (BA V), Reovirus önemli yer
tut-maktadır (2, i5, i6, i7,24)5).
PI-3 virusu sığırlarda solunum yolu
en-feksiyonlarının etkeni veya yardımcı faktörü
olarak bildirilmiş olup,solunum sistemi
enfek-siyonunu tek başına meydana getirebileceği gibi
adenovirus, IBR, BRSV gibi diğer viral
ajan-larla birlikte de enfeksiyona neden olabilir
(15,17,20).
Sığırlarda adenovirus enfeksiyonları
ço-ğunlukla subklinik olarak seyretmektc olup,
sekonder bakteriyel enfeksiyonlar, direnç
azal-ması, ahır hijyeni, stres, diğer endojen ve
eksojen faktörlerin etkisi ile hastalık klinik
tabloya dönüşmektedir.
Sığır respiratory syncytial virus (BRSV)
ise ~ığırlarda solunum sisteminin önemli bir
patojenidir. i5 günlükten 18 aylığa kadar
olan-lar ve özellikle 2-4.5 aylık hayvanlar BRSV
enfeksiyonuna daha fazla duyarlıdır.
Sığır enteroviruslarının 2 serotipi
mev-cuttur. Etken sağlıklı ya da hasta sığırların
gaitalarından, farengeal yıkantı sıvılarından ve
abort materyalinden izole edilmiş olup,
genel-likle subklinik seyirli solunum sistemi ve
sindi-rim sistemi enfeksiyonlarına neden olmaktadır
(25).
IBR enfeksiyonu, Bovine Herpe.,> Virus
tip i (BHV -i) tarafından oluşturulan, ateş,
konjukti vitis, rhinotracheitis ile karakterize bir
hastalıktır. BHV -1 diğer herpe.,> viruslarda
ol-duğu gibi latent enfeksiyonlara neden
olmakta-dır. Latent enfeksiyonların varlığının BHV - i
enfeksiyonunun sığır populasyonunda persiste
kalmasının sebebi olduğu düşünülmektedir. BVDV daha çok sindirim sistemi
enfek-siyonu etkeni olarak tanımlanmakla birlikte,
virusun bazı suşlarımn pneumotropik olduğu
saptanmış ve virus solunum sistemi
enfeksi-yonlarının önemli bir patojeni olarak
bildiril-miştir (2,21.23) BVD virusu solunum sistemi
enfeksiyonlarında daha çok BHV-I, PI-3 gibi
viral etkenler ile birlikte saptanmıştır
(17,21)2)3). Ayrıca BVD virusunun
immunsupresif özelliği nedeniyle de diğer viral
ve bakteriyel enfeksiyonlara konakçımn
duyar-lılığını arttırdığı, bu nedenle solunum sistemi
enfeksiyonlarının oluşumunda önemli rolü
ol-duğu bildirilmiştir (21,22,23). Potgieter ve
ark.(21) deneysel çalışmalarında BVD virusu
ile enfekte edilmiş ve edilmemiş buzağılardan oluşturdukları çalışma gruplarında, enfeksiyonu takiben yaptıkları patolojik ve virolojik
çalış-malara dayanarak, BVD virusunun IBR
virusunun solunum sİstemi mukozaları ve
akci-ğerdeki yayılışını arttırdığı ve hatta solunum
sistemi ile ilgili olmayan birçok organdan da
(timus, karaciğer, dalak, mezenteriyal lenf
yum-rusu, beyin, abomasum gibi) IBR virusunun
saptandığını bildirmişlerdir. Araştırıcılar (21),
BVD virusunun solunum sistemi
enfeksiyonla-rında tek başına etken olabileceğini ve diğer
potansiyel paİ(~ienik mikroorganizmalar ile
sinerjestik ilişkisinin bulunduğunu
belirtmişler-dir. Reggiardo ve Kaeberle (22), PI-3 virus ile
enfekte sığırların akciğerlerinden sıklıkla BVD
virusun izole edildiğini bildirmişlerdir.
Sığırların solunum sistemi hastalıklarında birden fazla virusun katılımı sözkonusu olabilir.
Rosenquist ve Dobson (24), BVD ve PI-3
viruslarının katıldığı enfeksiyon ile BVD, PI-3 ve r1ünovirus ile oluşan multiple enfeksiyonu virus izolasyonu ve spesifik antikorların 4 katlı
artışı ile ortaya koymuşlardır. Key ve
Derbyshire (lS) ise bir buzağıda BA V-3 ve
BRSV ile oluşan multiple enfeksiyonu
sapta-dıklarını bildirmişlerdir. Richer ve ark.(23)
buzağılar ve erişkin sığırlarda oluşan solunum
sistemi enfeksiyonu salgınında PI-3, BRSV,
IBR, BVD, Reo-3 BAV 1-7 enfeksiyonlarını 4
katlı antikor yükselişinin belirlenmesine
daya-narak araştırmışlar ve buzağıların %71 'inde ve
erişkinlerin %37'sinde çeşitli viruslar için
serokonvcrsiyonu saptamışlardır. Araştırıcılar
(23), buzağıların %65 'inde ve erişkinlerin
%38'inde 2 ya da 3 viral etken ile oluşan enfek-siyonu tespit ettiklerini bildirmişlerdir.
Türkiye' de daha önce yapılan araştırma-lar ile sığıraraştırma-larda solunum yolu enfeksiyonaraştırma-larına neden olduğu bilinen birçok viral etkenin varlı-ğı virolojik (7,9) ve serolojik (1,3,4,5,6,10,11)
olarak ortaya konulmuştur. Ancak yapılan
serolojik araştırmaların çoğunda örneklenen kan serumları tck bir virusa spesifik antikarlar
ba-kımından kontrol edilerek, enfeksiyonların
S[GIRLARDA VİRAL NEDE"iLİ SOLUNUM SİSTEMı ENFEKSİYONLARININ SEROEPIDEMIYOLOJISI 75
ise sıklıkla solunum sistemi enfeksiyonlarının
bildirildiği kamu işletmelerinde 9 farklı virus
enfeksiyonunun serolojik olarak araştırılması
ile herbir etken ile gelişen enfeksiyon
oranları-nın belirleoranları-nınesinin yanısıra, özellikle solunum
sistemi enfeksiyonu oluşuınuna katılımları
yö-nünden sözkonusu viruslar arasındaki ilişkinin
değerlendirilmesi amaçlanmıştır.
Materyal ve Metot
Hücre Kültürü: lER, PI-3, BRSV,
Enterüvirusl-2 ve BAV 1-2-3'ün üretilmesi,
titrelerinin belirlenmesi ve sözkonusu viruslara
spesifik antikorların tespiti amacıyla uygulanan
serum nötralizasyon (SN) testi'nde Madin
Darby Bovine Kidney (MDBK) hücre kültürü; BVD virusuna karşı oluşan nötralizan antikorla-rın tespitinde ise BVD virus yönünden negatif
olduğu saptanan Fötal Dana Böbrek (FDB)
hücre kültürü kullanılarak, nötralizasyon testi
uygulandı.
Virus: Araştırmada kullanılan viruslar
ilc mikrotitrasyon yöntenli ilc belirlenen
enfektif güçleri Tablo
ı'
de gösterildi.Mikronötralizasyon testi ıçın viruslar 100
DKID50/ 0.05 ml hazırlanarak kullanıldı.
Virus Titre (log 10)
IBR (Colorado) 1'1.3 55 /0.1 ml BEV.I 5.0 / 0.1 ml 4.5 / 0.1 ını BEv.2 6.25 / 0.1 ml BAV.I 5.0 / 0.1 ml BAV.2 5.5 / O.Iml BAV.3 4.75/0.Iml BRSV 4.75./ 0.1 ını BVD 4.5 / 0.1 ını
Tabı •• I: Araştırmada kullanılan virusların enfektif güçleri Table 1: [nfecıive doses of virus"s used in the
nucroneutralisalion lest
Serum ürnekleri: On süt sığırcılığı
iş-letmesine ait toplam 480 sığırdan kan serumu
sağlandı. Materyal sağlanan işletmeler ile bu
işletmelerde bulunan toplam hayvan sayısı ve
sözkonusu enfeksiyonlar yönünden kontrol
edilen hayvanların işletmelere göre dağılımı
Tablo 2'de gösterildi.
İşletme İli İşletmedeki Hayvan Savısı
Kodu Toplam Test Edilen %
i Aksaray 861 60 69 II Kırklareli 351 50 14.2 III Tekirdaj! 716 35 4.9 ıv Adana 402 50 124 V Kahramanmara.<j 307 35 114 VI Bursa 2539 50 1.9 VII Samsun 801 50 6.2 VIII Samsun 478 50 104 iX Amasya 268 50 18.6 X Ankara 1001 50 5.0 Toplam 7724 480 6.2
Tablo 2: Örneklenen hayvanların işletmelere göre dağılımı Tahle 2: Distrihution of animals sampled in herds.
Serum Nötralizasyon Testi: Bu amaçla
Frey ve Liess (13) tarafından bildirilen
mikronötralizasyon yöntemi kullanıldı.
lER antikorlarının saptanmasmda saf
se-rum örnekleri, BAV 1-2-3 spesifik antikorların
saptanmasında serum örneklerinin IlI/1 O
ora-nında sulandırması, BRSV spesifik antikorların
saptanmasında serum örneklerinin C 112
ora-nında sulandırması, Enterovirus 1-2 ilc PI-3 ve
BVD viruslarına spesifik antikorların
saptan-masında ise serum örneklerinin 115 oranındaki
sulandırmalarında antikor varlığı pozitif sonuç
olarak değerlendirildi. Bulgular
On kamu işletmesine ait 480 sığırdan
toplanan kan serumlarının \BR, PI-3, BRSV,
BVD, Enternvirus 1-2 ve BA V 1-2-3 viruslarına
spesifik antikorlar yönünden yapılan kontrolü
sonucunda, işletmelerde varlığı belirlenen
en-feksiyonların seroprevalansları Tablo 3' de
gös-terildi.
Kontrol edilen işletmelerden 7 adedinde
araştırılan tüm enfeksiyon etkenlerine spesifik
antikor varlığı saptanırken, II no' lu işletme
BAV 1-2-3 enfeksiyonu, III no'lu ,işletme
BAV-l enfeksiyonu ve V no'lu işletme BAV
2 -3 enfeksiyonları yönünden negatif bulundu
76 F. ALKAI\-A ÖZKUL-M T. KARAO(;LU-S. BİLGE-Y. AKÇA.j Bl;RGC.K. YEşİLBAG-T. çOC;UZOGı.U
İşletme PI.3 BAV.I BAV.2 BAV-3 Bvn BEV-l BEV.2 BRSV IBR
i 32'/56 . 21/59 41/60 16/58 34/59 29/60 22/59 38/60 37/60 %.57.1 %3.5..5 %68.3 %27 ..5 %.57.6 %48.3 %37.2 %63.3 %61.6 ii 19/39 0/46 0/45 0/45 15/37 8/50 6/46 4/48 5/50 %48.7 %0 %0 %0 %405 %16.0 %13.0 %8.3 O/CLO ııı 7/31 0/32 5/32 4/31 12115 10/35 14/33 20/34 26/35 %225 %0 %1S.6 %12.9 %80 %28 ..5 %42.4 %.58.8 %74.2 LV 30/47 9/43 5/49 2/49 25/48 21/50 18/50 21/49 49/50 %63.8 %20.9 %10.2 %4.0 %.52.0 %42.0 %36.0 %42.8 %98.0 V 2/20 2/35 0/35 0/33 5/9 H/35 7t:ı1 7/31 16/35 %10.0 %.5.7 %0 %0 %.5.5..5 %22.8 %225 %22 ..5 %4.5.7 VI 22/45 23/45 25/43 4/45 39/42 32/50 30/47 16/46 40/50 %48.8 %.51.1 %.58.1 %8.8 %92.8 %64.0 %63.8 %34.7 %80.0 VII 26/50 15/48 39/50 7/50 42/45 28/50 15/48 24/50 37/50 %.52.0 %31.0 %78.0 %14.0 %93.3 %.56.0 %.11.2 %48.0 %74.0 VIII 36/50 7/49 30/50 6/47 15/49 47/50 48/50 34/50 33/50 %72.0 %14.2 %60.0 %12.7 %30.6 %94.0 %96.0 %68.0 %66.0 iX 33/50 29/50 1/50 24/45 49/49 34/50 37/50 2/50 2/50 %66.0 %.58.0 %2.0 %.53.3 %100 %68.0 %74.0 %4.0 %4.0 X 22/46 3/36 16/46 1/47 9/42 40/50 36/47 43/50 42/50 %47.8 %8.3 %34.7 %2.1 %21.4 %80.0 %76 ..5 %86 %84.4 Toplam 229/434 109/443 162/460 64/450 245/395 257/480 213/461 209/468 287/480 %.52.7 %24.6 %3.5.2 %14.2 %62.0 %.53..5 %.50..5 %44.6 %.59.7 a: pozitifkan senımu sayısı
lı: kontrol edilen kan senımu sayısı
Tahlo 3. Kontrol edilen işletmelerde 1'1-3. BAV-I -2-3, BVnV, BEV-I -2, SRSV, 113R-IPV enfeksiyonlarının seropozititlik da[;ılımı Table 3 ; Prevalancc of anıibodies lo selccıed viruses in hcrds
Tablo 3 incelendiğinde LO işletmeden 5 adedinde (İşletme Kod No. ILL,V,VI,VII ve IX) kontrol edilen diğer enfeksiyonlarla karşılaştı-rıldığı zaman BVD virus enfeksiyonunun en yüksek seroprevalansa sahip olduğu görüldü. Bu işletmelerdeki seropozitiflik oranı % 55.5-100 olarak saptandı.
Kontrol edilen sığırlarda en yüksek seroprevalans değeri BDV virus enfeksiyonu (% 62.0) için saptandı. BDV enfeksiyonundan sonra sırasıyla \BR (% 59.7), BEV-I (%53.5),
PI-3 ( % 52.7) ve BEV-2 ( % 50.5 ) enfeksi-yonlarının yüksek seroprevalans değerlerine sahip olduğu belirlendi (Tablo 3 ).
Kontrol edilen sığırlara ait her bır enfek-siyon yönünden belirlenen antikor titrclerinin (SNso) bireyselolarak değerlendirilmesi yerine işletmeye ait ortalama veriler dikkate alınarak yapılacak değerlendirmenin daha sağlıklı olaca-ğı düşünülerek hesaplanan geometrik ortalama dağılımları ise Tablo 4'de gösterildi
Örneklenen sığırların yalnızca
%6.25'inde herhangi bir enfeksiyona ilgili anti-kor varlığı saptanmazken, %73.25'inde bir va da daha fazla enfeksiyona spesifik antikor var-lığı belirlendi. Bu oran (%73.25), örneklenen serum\ann 'Yo 9.38'inde tek bir enfeksiyona ilgili antikor varlığı, %1 i.46'sında 2 farklı
en-ls/etme /BR P1.3 BRSV BEV.l BHV.2 BAV.l BAV.2 BAV-3
i 52.05 24.84 9.49 18.70 13.49 100.79 132.85 76.61 ii 31.87 10.76 14.55 13.01 8.73 III 31.5 i 2972 11.08 12.59 12.70 45.95 95.13 LV ii. 13 24.62 14.90 22.43 19.54 21.43 52.n 10.0 V 42.24 10.0 14.21 . 14.66 14.13 10.0 Vi 19.58 2 ı.30 10.78 20.71 21.97 27.03 101.81 11.89 VII 8.65 25.20 4.66 26.78 12.49 60.63 56.07 40.0 vııı 30.18 34.96 8.21 49.52 50.67 59.44 81.93 31.75 IX 45.25 34.53 7.92 21.86 25.24 78.11 80.0 33.63 X 20.15 64.17 12.10 26.71 15.15 160.0 91.10 10.0
Tablo 4: Geometrik ortalama dağılımları
Tablt, 4: Dıslrihulion of geonıetric mean anlibooy ıiıer.' ohtained from seroposiıive anima!.'
feksiyona spesifik antikor varlığı ve
%7291 'inde 3-8 farklı enfeksiyona karşı anti-kor varlığı olarak dağılım gösterdi (Şekil i) En yüksek dağıııın ayrı ayrı % 18.96 oranları ilc 4 ve 5 etkene spesifik antikor varlığı için belir-lendi.
SIGIRLARDA VİRAL NEDENLİ SOLL:\U\l SiSTEMi rSFEKSİYONLARINI:'\ SEROEPİDEMİYOLO.ılst
Şekil-l Birden fazla enfeksiyon yönünden seropozitillik oram Jiigure-1 The prevalance of multiple infections
77 ılı III 16 14 iı LO II 6 4 ı O
lOUayvan Sa)'ısı ("lo)
i
(-) 2 3 4 5 6 7 8
Eııfek~iyon
Tartışma ve Sonuç
Solunum sistemi enfeksiyonu bulguları-nın sıklıkla ortaya çıktığı 10 adet kamu işletme-sinde bulunan sığırlarda 9 farklı virus enfeksi-yonunun serolojik olarak araştırılması sonucun-da, işletmelerden 7 adedinde tüm enfeksiyonla-ra spesifik antikor varlığı saptanırken. II no'lu işletme BAV-I-2-3 enfeksiyonu ve V no'lu işletme BA V 2 ve 3 enfeksiyonları yönünden negatif bulunmuştur (Tablo 3). Çeşitli ülkelerde ve Türkiye'de bazı işletmelerde özellikle BVD, BRSV, PI-3, IBR enfeksiyonlarına karşı aşıla-ma çalışaşıla-malarının yapılmasına karşın, bu çalış-mada örneklenen sürülerde bulunan hayvanlara araştınnada kullanılan virus aşılarının uygu-lanmadığı, işletme kayıtları dikkate alınarak tespit edilmiş ve dolayısıyla elde edilen serolojik verilerin, doğal enfeksiyonlara ilgili olarak meydana geldiği belirlenmiştir.
BEV enfeksiyonları dışında, bu çalışma-da araştırılan diğer solunum sistemi enfeksi-yonlarının Türkiye'de varlığı bazı kamu işlet-meleri ve halk elindeki hayvanlarda yapılan araştırmalar ile daha önce saptanmıştır. Bu a-raştınnalardan elde edilen veriler ile Türkiye'de yapılan çalışmalara ilgili literatür veriler karşı-laştırıldığında ; Türkiye'de IBR virusuna karşı
nötralizan antikorların varlığının ilk defa sap-tandığı i971 yılından bu yana yapılan birçok çalışmada (1,3,4,5,10) IBR virus enfeksiyonu-nun %2.7-74 oranlarında tespit edildiği görül-mektedir. Enfeksiyonun özellikle son yıllarda yapılan çalışmalarda artan oranı ise dikkat çeki-cidir. Bilge (3) ve Çabalar (i O) sırasıyla '1"074ve %68.10 oranlarında seropozitiflik saptadı kı arını bildirmişlerdir. Bu çalışmada ise kontrol edilen işletmelerin tümünde enfeksiyonun varlığı sap-tanmış ve örneklenen sığırların tümü dikkate alındığında %59.7 oranı ile IBR enfeksiyonu için yüksek seroprevalans değeri belirlenmiş ve IBR virusunun solunum sistemi. enfek5iyonla-rında etkin role sahip olduğu saptaıunıştır.
Bu araştınnada belirlenen BA V enfeksi-yonlarının seroprevalansı ise daha önce Türki-ye'de bildirilen çalışmaların sonuçlarına oranla daha düşük olarak saptanmıştır. Burgu ve Toker (6) 288 adet sığır serumu ile yaptıkları çalışma-da BA V tip 1,2 ve 3' e karşı sırasıyla %8 U1, %99.5 ve %)95.8 oranlarında nötralizan antikor varlığını saptamışlardır. Öztürk ve ark. (18) ise kamuya ait bir sığıreıiık işletmesinde yaptıkları araştınnada BA V tip i-2-3 enfeksiyonlarının
F. ALKA.;\-A. ÖZKULoM. 1'. KARAOGU}-S BILGE-Y. AKÇA-1. BCRGU-K. YEşILBA(;-1'. Ç. O(;UZOGLU
seroprevalansını %71, %84 ve %89 olarak
bil-dirmişlerdir.
Türkiye'de BRSV enfeksiyonu üzerine
bildirilen ilk çalışma olan Burgu ve ark. (8) nın
çalışmasında çeşitli kamu işletmeleri ile halk
elindeki hayvanlardan sağlanan sığır
serumları-nın %46.12 oraserumları-nında BRSV'a karşı nötralizan
antikorlar saptamışlardır. Bu araştırmada elde
edilen %44.6ô seropozitiflik değeri Burgu ve
ark.(8) tarafından saptanan oranla benzerlik
göstermektedir.
Türkiye'de sığırlarda PI-3'den ileri gelen
viral enfeksiyonun varlığı da çeşitli araştırıcılar
(5,12, i9) tarafından bildirilmiştir. Bu
araştır-mada kontrol edilen kamu işletmelerinin
tü-münde enfeksiyonun varlığı saptanmış ve
seropozitiflik değeri örneklenen hayvanların
tümü dikkate alındığında %52.76, III no'lu
işletme (%22.5) ile V no'lu işletme (%10.0)
dışındaki işletmelerde %47.8 -72 olarak
belir-lenmiş olup, PI-3 virus enfeksiyonunun da
lER/IPV virus enfeksiyonunda olduğu gibi
uzun yıllardır yüksek oranlarda kapalı yetiştir-melerde varlığını ortaya koymaktadır.
BEV-I ve BEV-2 enfeksiyonlarının
Tür-kiye' de varlığı ilk kez bu çalışma ile ortaya
konulmuştur Kontrol edilen tüm işletmelerde
serolojik olarak enfeksiyonun varlığının
sap-tanmış olmasına karşın, BEV'lar sadece
solu-num sistemi enfeksiyonu etkeni
olmadıkların-dan belirlenen oranın tümüyle solunum sistemi
enfeksiyonlarına ilgili olarak
değerlendirilmesi-nİn doğru olmayacağı düşünülmektedir.
Bu-nunla birlikte literatür bilgiler dikkate alınarak
BEV'ların da kontrol edilen işletmelerde
muh-temelen subklinik solunum sistemi
enfeksiyon-larında değişen oranlarda roloynadığı
düşü-nülmektedir.
BVD vırusu hem bazı suşlarının
pneumotropik olarak değerlendirilmesi
nede-ıliyle hem de immunsupresif özelliğinin
bu-lunması ve bu nedenle diğer viral ya da
bakteriyel enfeksiyonlar için predispozisyon
yarattığı düşünülerek, solunum sistemi
enfeksi-yonlarımn oluşumunda rolünün
değerlendiril-mesi amacıyla bu çalışmada kullamlmıştır.
Potgieter ve ark. (2i) deneysel çalışmalarında
B VD virusu ile enfekte edilmiş buzağılarda
BVD virusunun lER virusunun solunum sistemİ
mukozaları ve akciğerlerdeki yayılışını
arttırdı-ğını, Richer ve ark.(23) ise BVD virusunun
buzağılarda görülen solunum sistemi
enfeksi-yonlarında, buzağıların çok sayıda etkene karşı
serokonversiyonu ile sıklıkla (%92) ilişkili viral
ajan olduğunun tespit edildiğini bildirmiştir. Bu
araştırmada kontrol edilen işletmelerin 5
ade-tinde BVD virus enfeksiyonunun en yük'lek
prevalansa sahip olduğu ve işletmelerde
enfek-siyonun %21. 4-100 oranlarında varlığı
saptan-mıştır. Seropozitif olarak saptanan bireylerin
enfeksiyon etkeni ile karşılaştıkları dönem
ke-sin olarak bilinmediğinden, serolojik anlamda
mevcut BVD virus enfeksiyonunun diğer
araş-tırma viruslarının neden olduğu enfeksiyonların
oluşumunda immunsupresif özelliği nedeniyle
ne ölçüde rolü olduğunu kesin olarak
söyleye-bilmek zordur. Bununla beraber, Potgieter ve
ark. (21) ilc Richer ve ark. 'nın (23) bulguları
dikkate alındığında BVD virusunun tek başına
ya da immunsupresif etkisi ile diğer ajanlara da katkıda bulunmak suretiyle işletmelerde
gözle-nen solunum sistemi enfeksiyonlarının
oluşu-munda roloynadığı düşünülmektedir.
Bu araştırmada söz konusu
enfeksiyonla-rın seroprevalanslaenfeksiyonla-rının ayrı ayrı
değerlendiril-mesinin yanı sıra özellikle birden fazla enfeksi-yon yönünden antİkor taşıyan hayvanların tespit edilmesi ve multiple solunum sistenli
enfeksi-yonlarının değerlendirilmesi amaçlanmıştır.
Suzan ve ark.(26) Meksika'da 19 farklı
çiftliğe ait süt sığırlarından sağlanan kan
se-rumIarında BHV-I (%57), PI-3 (%75), BAV-7
(%23.4) ve BVD (%70.5) enfeksiyonlarının
serolojik olarak saptandığını, besi sığırlarında
ise söz konusu enfeksiyonlar için seropozitiflik
oranlarının BHV-I için %52, PI-3 için %69.3,
BAV-7 için %71.4 ve BVD için %625 olduğu-nu bildirmişlerdir.
Ghirotti ve ark (14), Zambia' da yaptıkları çalışmada 5 farklı sürüden sağlanan sığır kan serumlarının BVD, PI-3, IBR ve BAV-3
enfek-siyonları için seroprevalansın sırasıyla %76.2,
%94.4, %42.i ve % 87.4 olarak belirlendiğini
bildirmişlerdir.
Pernthaner ve ark.(20) ise toplam 137ô
serum örneğinde respiratorik patojenlere karşı
oluşmuş spesifik antikorları aramışlar ve serum
örneklerinin %17.4'ünde BRSV'a, % 33.9'unda
BAV 1'e, %35.2'sinde BAV 2'ye ve %23'ünde
IBRlIPV'yc karşı spesifik antikorlar tespit
SIGIRLARDA VİRAL ~EDE;-';Lİ SOLUNUM SİSTEMı ENFEKSİYONLARINI:\' SEROEPİDEMİYOLOJISİ 79
Lauchli ve ark.(l6)'nın araştınnalarında
ise 45 sürüden solunum sistemi enfeksiyonu
belirtili toplam i23 sığır örneklenmiş, BRSV,
BA V tip 1 ve 4, Coronavirus, PI-3 virus ve
BVDV'a karşı tarama yapılmış, hayvanların
1/4'ünde tek bir viral etkenden kaynaklanan
enfeksiyonlar tespit edilirken, 3/4'ünde multiple enfeksiyon gözlenmiştir.
Moreno-Lopez (17), 47 farklı işletmede
bulunan ve solunum sistemi ve/veya sindirim
sistemi enfeksiyonu semptomları gösteren 283
sığır üzerinde yaptığı çalışmada BVD, BRSV,
PI-3, BA V 1-8, Reovirus i-3 ile gelişen akut
enfeksiyonların antikor artışı ile saptandığını,
enfekte hayvanlarda sıklıkla 2 ya da daha fazla etkene karşı 2 katlı antikor yükselişinin
gözlen-diğini bildirmiştir. Araştırıcı (I 7), ayrıca
enfekte hayvanlardan PI-3 virus, Rhinovirus ve
Parapoxvirus izole edildiğini de bildirmiştir.
Bu araştınnada elde edilen veriler
ince-lendiğinde örnekleme zamanında sadece %6.25
oranında bir populasyonun araştınnada
kulla-nılan herhangi bir virusa spesifik antikor
taşı-madığı, örneklenen populasyonun %93.75'inin
ise bir ya da daha fazla etken yönünden
seropozitif olduğu saptanmıştır. Scropozitimk
oranları 1-5 farklı enfeksiyon için artan
değer-lerde, 6-8 farklı enfeksiyon için azalan
değer-lerde olup, 4 ve 5 enfek.<;iyoniçin populasyonun ayrı ayrı % 18.96 oranlarında seropozitif olduğu saptanmıştır. Kontrol edilen virus enfeksiyonla-rını takiben oluşan antikorların- antikor titrcsine etkiyen birçok faktör olmakla birlikte- yaklaşık
bir yıl süre ile kaldığı düşünüldüğünde,
örnek-lenen sürülerde örnekleme zamanından bir yıl
öncesine kadar uzayan bir süre içinde 9 virusun
da sirkülasyonda olduğu sonucuna varılmıştır.
Araştınnada klinik bulgu gösteren sığırlarda
enfeksiyonun serolojik olarak saptanması
a-maçlanmamış ve bu nedenle de örnekleme
za-manında akut enfeksiyon gösteren hayvanlarda
serokonversiyonun tespiti için ikinci örnekleme
yapılmamış olduğundan, bireysel multiple
en-feksiyonların varlığı ile ilgili kesin veriler
orta-ya konulamamıştır. Bununla beraber Tablo 4'de
bildirilen işletmelerde herbir enfeksiyona ilgili
olarak belirlenen geometrik ortalama değerleri
birbirleri ile karşılaştırıldığında, birden fazla
sayıdaki enfeksiyon için benzer ortalama anti-kor titrelerinin varlığının saptanmış olması
ne-deniyle muhtemelen birden fazla virusun aynı
zamanda işletmede sirkülasyonda olduğu
sonu-cuna varılmıştır.
Bununla birlikte bir antijenik uyarımdan
sonra salgılanan antikorların titresinin enfekte
eden virusun dozu, enfekte olan bireyin yaşı,
beslenmesi, gebelik durumu, vb. nedenlerle
farklılıklar gösterdiği gözönünde
bulundurulur-sa, birey ya da populasyon için enfeksiyonun
kesin zamanının tek bir serum örneğinin
değer-lendirilmesi ile söylenemeyeeeği de açıktır. Bu
nedenle söz konusu işletmelerde yapılacak yeni
çalışmalar ile akut enfeksiyonlarda antikor
titresi artışının belirlenınesi ya da izolasyon
materyallerinde virus / antijen varlığının
sap-tanmasının multiple enfeksiyonların varlığı /
oranı ile ilgili kesin verileri ortaya koyacağı
düşünülmektedir.
KAYNAKLAR
ı. Mzal, H. (1975) Türkıye 'de sığırlarda ?f-3 hastahğı üze-rznde araştırmalar. Doktora Tezi-Ankara,
2. Barber,O.M.L., !iiettieton,
P."
and Herring, J.A. (1985)Disease if/ dairy Izerd associated witiz tlze intmdııction and spread of bovine viTll,l'diarrlzea viTll,l'. Vct Rec , 117,
459-464
3. Bilge, S. (1996) Kan ve süt serumlarznda Enfeksiyöz Bovine Rlzinotraclzeitis-Enfeksiyöz Pııstlller Vıılvovaginitis ( lBRlIPV) anııkorlarznzn nötrahza.ıyon testı ile saptanması ve ,l'ilt ömeklerifuien viTll,l' izolasyof/II. Doktora TC7j AC Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
4. Burgu, ive Akça,Y. (1982) Gelemen Devlet Uretme
Çiftli-ğı sığırlannda bazı I'iral enfek.l'lyonlara karşı ,l'erolojik a. raştırmalar. AÜ Vct Fak Derg, 29,( 3-4) ,506-512. 5. Bur2u, t.,Öztürk,F.,Akça,Y ve Toker,A.( 1984)
Karaca-bey Izarası sığırlarznda Paraillflııenza-3 VimSlllllltl lIedell oldıığu viral pneuıııoni olayı. AÜ Vet Fak Derg, 31 (2) ,180.185.
6. Bur2u, t. H Toker,A.(1985) Türkıye 'de sığır
adellovlnıslal'lnzn (lIp 1.2.3) serolojik olarak tespiti. AÜ
Vet rak Derg, 32 (i) ,223,230
7. Burgu, i."e Akça,Y. (1987) First IsolatlOll of IBR vil'l/s ill
Turkey (Slzon commulıicatioll) Trop Anim Health Prod , 19, 56,
8. Burgu, 1., Toker,A., Akça, Y .and Alkaıı,f. (1990) A Seroepidemiolojic .I'tlldy of Boville Re,lpiratolJ Syncytial ViTll,l'( BRSV ) in Turkey, Dtsch ticrarztl Wocheıı"chr, 97, 88.89.
9. Burgu, 1.,Akça,Y.and Şahal,M. (1991) Fir.l! i.ıolatioll of
BOl'ille AdenoviTlls T}pe-3 in Tıırkey (Sizort commııııication) Dtsch tierarztl Wochcnschr, 98, 237.
LO. Çabalar,M. (1993) Fertilite problemli illeklerde ElIfeksiyöz Bovine Rlıillotraclıeitis-Enfeksiyöz Pustuler Vıılvovaginiti,l' ( lBRlIPV) I'il'l/.I' izoU:ısyOlll/ ve seroepidemiyoloji.ıi. Doktora Tezi A.Ü.Sağlık Bilimleri Enstitüsü- Ankara.
1i. Erhan,:VL.,Olıar,B.,Csantos,L and Hopkins,I.G. (197 I)
Koyun, sığ" ve atlann bazı virus ve hedsonya hastalıkları ilzerinde serolo/ık çalışıııalar. Pendik Vel Kont vc Araş Enst Derg, 4 (2) , 51.58.
80 F. ALKAN-A. ÖZKUL-M. TKARAOÜLC-S BİLGE-Y AKÇA-İ IlCRC;ı;-K. YEşİLBA(;-T. ço(;uzo(;u: 12. Erhan.M.,Onar,B ve Taıızer,F. (1971) Parainjluenza-3
vırusımun koyun ve sığırlardan ızolasyonu ve bu vimsa
kar-ŞI aynı hayvanlann kan senmılannda Hemaglıııirıasyon ınhıbısyon leslı ıle anlıkor aranması. Pendik Vct Kont ve
A-r~ Eııst Derg.11 (2) : 67 -76.
13. Fre)',H.R. und Liess.B. (1971) Ve17lle/ınmgıkineıik ımd Verweııdbarkeiı einer slark zyıopaı/ıogeııen VD-MD Vimsslammes [iır diagııoslische Ulzlersuc/ıI/llgelZ mil der mikroıııer -Meıhode. Zeııthl vet med, 18 . 61 -7 1.
14. Ghirıılli. (;., Semprııni,G., De Meneghi, D., :\1ungaha,F.N., Nannini, D., Caizella, G. and Paganico, G. (1991) Seroprevalances of selecled caııle disease iıı Ihe kafuejlaıs ofZamhia. Vct Res Commun. 15,25-36. 15. Key,D.W. and Derbyshire,J.B. (1984) Ser%gical .w/dies
of parainjluOlza ıype 3 vims, boviııe adenovinu f)pe 3 and bovirıe re.1jJimıoı} syncylial ı.ims iııfeclioıı iıı beef calves. Vcl \1icrohıoI. 9.587.592.
16. Lauchli,Ch.,Kocherhans,R and Wyler,R.(1989) Multiple Vimsıııfeklioııeıı bei RespiraliolZslrakıerkmkllııgelZ de.f Ri/ıde.ı im IVlIIler 1986/87 Wien Tiaarztl Mschr. 77.
109-110, 112.116.
17. \loreno-Lopez,J. (1979) A urosıııve} of vinues during ouıbreah of acul re.1piraıory and/or Erıleric disease in Swedis/ı caııle . Zcntlıl vet med B, 26,634-640.
lll. Öztürk,F .. Toker,A. (1988) Konya larım ışletmesine alt sığırlarda sığır adeııovims tip 1. lip 2. lip 3 '1111serolo)ik o-larak sapıanıııası. SeI,'uk Cniv Veı Fak Derg. 4 (1) : 213. 218.
19. Öztürk,F., Toker,A., YaHU,S. ve Giikçay, Y. (1988) Konya
hayvancıhk merkez araşlırma enslılüsıl sığırlannda Paraiııjlueııza-3 (1'1-3)vlr1/suna karşı ııNralizalı aıııikor da-ğılıııı/an ve anııkor Iı(relen üzerınde araştırmalar. Selçuk Üniv Vet Fak Derg 4 (i) 183-188.
20. Pemlhaner,A.,Baumgarlner, W., Cem yReitener,S.undKii fer,J.(l990) Seroepidemiologisclıe Urııersı/clıııııgeıı aııf Erreger re.ıpiraloris/ıer ErkralZglıılgen beim Riııd. Dlsch ticraral Wochenschr. 97 (6) : 217 -264
21. Polgieter,L.N.D., Mc Crdcken, M.D .•Hopkins,F.M. and Walker, R.D. (1984) Effecı of bOl'ilıe viral dial/hal' v.ims iııfeclioıı on the di.Hribıııiolı of iııfectLOIl.\ bOl'iııe rhiııolracheilis vims ilZcalve.! Am J Vet Rcs. 45 (4) :
687-690.
22. Reggiardlı,C and Kaeberle M.L. (1981) Delectioıı of baclereıııia iıı cım/e iııocıılaled wil" bovilZe vna/ diarrhea virus. Am J Vel Res. 42: 218-221.
23. Richer,L., Marois,P and LanlOnlagııe,L. (1988)
Association of Rovi"" Viral Diarr"ae Vims wil" mıılıiple
viral infeclioııs in BOI'ilıe Re.ıpiraıorl' Disease 011ıbreaks.
Can Vct J, 29,713-717.
24. Rosenquisl,B.D and Dobson A,W (1974) Mııilıple viml mfeeıioT! iıı calves witlı acılı bOl.ilıe respımrm} nael disea.re. Am J Vct Rc,. 35, 363-365.
25. Sloll,E.J .,Thomas, L.H., Collins,A.P .,Crouch,S.,J ehhelt,.I. ,Smith,G.S.,Lulher,P.D and Caswell,R. (1980). A .nl/w)' of vims ilıfeClions of ı/ıe re.l]Jiraıorv lracl of call1i' and ıhen a.ısocialioıı ıı.'ithdi-lease. J Hyg (Cımıı). 85. 257-270.
26. Susan,V.M.,OIlUlml,\1., Aguilar,R.E and Murakami.Y.
(1983) Prevalaııce of bOl'ilıe /ıerpovirus-l. paraiııjlııeııza -3, boviııe rotal'irus, boviııe viral dwrrheo. bovıııe adeızol'ims-? boviııe leııkemia vırus and blııeıogııe vims mıtibodiesııı ca Ille iıı Mexico. Jap J Vet Res.3l ,125-J 12.
