SINIF YÖNETİMİ GÜDÜLENME
Güdülenmiş olduğunuz bir durumu düşünerek, bu durumda nasıl hareket ettiğinizi hatırlamaya çalışınız.
Sizce, güdülenmiş davranışın diğer davranışlardan farklı özellikleri nelerdir?
İnsanları, belirli davranışları yapmaya yönelten sebepler eski çağlardan beri merak uyandırmaktadır.
İsteklerimiz, duygularımız ve ihtiyaçlarımız bizleri, bazı davranışları yapmaya itmektedir.
İhtiyaçlar, genel olarak "Birincil" ve "İkincil" ihtiyaçlar olarak iki grupta toplanmaktadır.
Birincil ihtiyaçlar; yemek yeme, uyuma, cinsellik vb. gibi bireyin hayatta kalmasını sağlayan fizyolojik ihtiyaçlardır.
İkincil ihtiyaçlar ise güvenlik, sevme-sevilme, saygınlık vb. gibi öğrenilmiş(sosyal) ihtiyaçlardır.
Sonradan öğrenilmemiş ve fizyolojik kökenli olmayan ihtiyaçlar ise psikolojik(genel) ihtiyaçlar olarak adlandırılmaktadır.
Bir ihtiyaç ortaya çıktığında, organizma harekete hazır hale gelmektedir.
Bu sırada zihinsel etkinlik devam etmekte ve kişiyi hedefe odaklayarak, onu her an hedefine götürebilecek itici bir güç, bir başka deyişle güdü haline gelmektedir.
Güdü, davranışı harekete geçirir ve yönlendirir.
Bunun sonucunda ise biz farkında olsak da olmasak da güdülenme gerçekleşir.
Güdüler ikiye ayrılmaktadır:
Birincil güdüler fizyolojik ihtiyaçları gidermek için canlıyı harekete geçiren güdülerdir.
Doğuştan getirilmiş ve öğrenilmemiştir. Açlık güdüsü, susuzluk güdüsü,... gibi.
İkincil güdüler ise psikolojik ve sosyal ihtiyaçlar tarafından harekete geçirilmektedir, sonradan öğrenilmiş güdülerdir. Başarma güdüsü, saygınlık güdüsü, kendini gerçekleştirme güdüsü,... gibi.
Genel(psikolojik) güdüler ise merak güdüsü, yetkinlik güdüsü, sevgi güdüsü,... gibi şeylerdir.
Aynı güdü ve duygu, farklı kişilerde farklı davranışlara yol açabilmektedir.
Mutluluk; bir kişiyi sahilde dolaşmaya iterken bir başkasını alışveriş yapmaya yönetebilir.
Bazen de aynı davranışların kökeninde farklı duygular ve istekler yatıyor olabilir.
Bir kişinin mutlu olduğunda alışveriş yapması gibi öfkelenen bir insan da rahatlamak için alışveriş yapabilir.
Okulda, güdülenme ile varılmak istenen amaç öğrencilerde çalışma arzusu uyandırmak, öğrencilerin ihtiyaçlarını karşılamak, okula istekli gelmeleri ve bunun devamlılığını sağlamaktır.
Öğrencinin çalışma verimini arttırmak için güdülenmeyi olumsuz etkileyen unsurları ortadan kaldırmak gerekir.
EĞİTİMDE GÜDÜLENME VE TEMEL ÖZELLİKLERİ
Günlük yaşamdaki amaçlı davranışların tümünün temelinde güdülenmenin varlığından söz edilebilir.
Güdülenmenin temelinde yer alan güdü, bireyi harekete geçiren güçtür.
Güdülenme ise canlının işinin yönünü, gücünü ve öncelik sırasını belirleyen iç veya dış dürtücünün etkisiyle işe geçmesidir.
Güdülenme sözcüğü, İngilizcedeki motivasyon sözcüğünün karşılığı olarak kullanılmaktadır.
Güdülenme, zaman bakımından ikiye ayrılır:
Durumluk güdüler, belli durumların etkisiyle oluşan güdülerdir. “Bir öğrencinin fizik sınavından iyi not almak için fizik çalışması” bu duruma örnek verilebilir.
Sürekli güdüler, durumluk güdüye göre daha kalıcıdır. “Bir öğrencinin fizikle ilgilenmesi ve daha iyi olabilmek için fizik çalışması” bu duruma örnektir.
Öğrenciler doğal ve yapay olmak üzere iki yolla güdülenir:
Öğretilen konular, öğrencinin sorununu çözüyor ve gereksinimlerini gideriyorsa bu doğal güdülenmedir.
Yapay güdülenmede ise konular öğrencilerin gereksinimlerini gidermez ve öğretmen, ödül- ceza yöntemiyle güdülenmeyi sağlar.
Bireyin, bir etkinlikte istediği sonuçları elde etme beklentisi ve etkinlikte istenmeyen sonuçlarla karşılaşmamak için o etkinlikten kaçması güdülenmenin öncüllerindendir. Bu öncüllere, psikolojik haz denir. Bireyler, psikolojik hazlara ulaşmak için daha fazla çalışmakta ve güdülenmektedir.
Güdülenmiş davranışların temel özellikleri:
Amaçlılık İsteklilik
Harekete geçiricilik Harekete yön vericilik İhtiyaç gidericilik Başkalarını etkileyicilik Vazgeçmeme, kararlılık
Güdülenmiş Davranışın Güdülenmemiş Davranıştan Farkı
Güdülenmiş davranışta bulunan organizmanın etkinliği artar. Çok acıkmış bir kişinin yiyecek araması ve az acıkmış bir kişinin yiyecek araması arasında fark vardır.
Güdülenmiş davranış belli bir hedefe yöneliktir. Çok aç bir kimse, yiyeceğe ulaşmak için elinden gelen her şeyi yapar.
Güdülenmiş davranış seçicidir. Yani, organizma ihtiyaç duyulan şeye yönelir. Aç olan bir kimse yiyecek dışındaki herhangi bir şey normal zamanda kendisi için çok çekici olsa bile onunla ilgilenmez.
GÜDÜLENMEDE ÖĞRETMENİN ROLÜ
Güdülenmeyi arttıracak, etkili bir öğretmenin sahip olması gereken özellikler:
İş birlikçi ve demokratik bir tutuma sahip olma İyiliksever ve nazik kişilikli olma
Sabırlı olma Meraklı olma
Adaletli ve tarafsız olma Mizah duygusuna sahip olma Tutarlı hareketlerde bulunma
Öğrenci güdülenmesinde öğretmen, öğrencilere model olduğundan öğretmenin tutum ve davranışlarının önemli olması gibi öğretmenin, öğrencileriyle yakınlığı da önemlidir.
Öğrencilerin öğrenmeye karşı güdülenmesi öğretmenden hoşlanıldığında artarken;
öğretmenden hoşlanılmadığında azalır.
Öğretmenler, öğrencilerine sıcak davranmalı ve onları onayladığını gösteren davranışlarda bulunmalıdır.
Öğrencilere, onaylandığını göstermek için yapılabilecekler:
Destekleyici olmak
Öğrenciden kapasitesine uygun yardım istemek Öğrencilerin ifadelerinde özgür olmasına izin verme Öğrencileri cesaretlendirme
Öğrenciye açıklamaları ve ifadeleri için fırsat verme
Öğretmenler olabildiğince olumlu özne ve durumlar kullanarak öğrencilerin ilk deneyimlerini yaşatmalıdırlar.
İlk etki önemlidir ve daha sonra da bu etki devam eder.
Eğer öğretmen, bir konudan sıkılmış ve bıkmış görünüyorsa öğrenciler de bundan etkilenir.
Bu durum öğrenciler arasında da geçerlidir.
GÜDÜLENME KURAMLARI Davranışçı Kuram
Temelinde ödül-ceza yöntemi vardır.
Bu yaklaşıma göre taklit edilen, övülen öğrenci daha kolay öğrenir.
Pekiştireç ortadan kalktığında davranış da ortadan
kalkar.
İnsancıl Yaklaşım ve Maslow’un İhtiyaç Kuramı İnsancıl yaklaşıma göre her birey doğuştan değerlidir.
Bu kuramın önemli temsilcisi Maslow’a göre güdülenmenin temelinde ihtiyaçlar bulunmaktadır.
Maslow bu ihtiyaçları ‘İhtiyaçlar Piramidi’ olarak tanımladığı hiyerarşide belli sırada sınıflamıştır.
Maslow‘un İhtiyaçlar Hiyerarşisinin Sınıf Ortamına Uygulanması
Fizyolojik ihtiyaçlar Yeterli teneffüsler verme Rahatlığı sağlama
Isınma ve havalandırma ihtiyaçlarını göz önünde bulundurma Güvenlik İhtiyacı
Çocuklara dürüst davranma
Çocukların duygusal olarak kendilerini güvende hissetmelerini sağlama Sevgi ve Ait Olma İhtiyacı
İlgilendiğini gösterme
Çocuklar arasında etkileşimi artırma Saygı İhtiyacı
Fikirleri hoş karşılama Bağımsızlığı cesaretlendirme Kendini Gerçekleştirme İhtiyacı İyimserliği artırma
Gelecek hakkında olumlu düşünme.
Bilişsel Yaklaşım
Bilişsel yaklaşım dışsal pekiştireçlerin önemsiz olduğunu, İçsel güdülenmenin etkin olduğunu vurgular.
Beklenti ve Değer Kuramları
Beklenti ve değer kuramlarına göre bireyin etkinliği gerçekleştirmek için gösterdiği çabanın oranı iki unsura bağlıdır;
Başarı Beklentisi: Yeterince çabalarsam etkinliği gerçekleştiririm inancı.
Başarı Sonucunda Duyulacak Tatmin Duygusu: Etkinliğe ve etkinlik sonucunda elde edilen yarar ve ödüllere verilen değerlerdir.
Başarma Kuramı İki önemli unsuru vardır:
Başarma İhtiyacı: Başarı için mücadele etmektir.
Hata Yapma Korkusu: Hata yapmaktan kaçınmaktır.
Neden Bulma (Yükleme Kuramı) Öğrenciler başarı ya da başarısızlıklarının sorumluluklarını üstlenmelidir.
Başarısızlıklarının nedenini şanssızlık, yeteneksizlik gibi kontrolleri dışındaki bir faktöre bağlamamalılardır.
Öz Yeterlilik Kuramı
Bu kuram özgüven kavramına önem verir.
Güçlü öz yeterlilik zorlayıcı durumlarda kendine güvenmektir.
Öz Değer Kuramı
Bireyler toplum tarafından değerli görülmek isterler.
Öğrenci başarısız olursa çevresinde onaylanmayacağını, değerli bulunmayacağını düşünür.
Öz Kararlılık Kuramı
Öz kararlılık kuramına göre güdülenme içsel güdülenme, dışsal güdülenme ve güdülenmeme olmak üzere üç çeşitten oluşur.
GÜDÜLENME TÜRLERİ Fizyolojik (Bedensel)Güdülenme
Fizyolojik güdülenme, insanın yaşamasını sürdürebilmesi için gerekli olan temel ya da birincil ihtiyaçların giderilmesine yönelmiş güdülenmelerdir.
Organizmanın yaşaması için gerekli olan yeme, içme, nefes alma vb. olaylar birincil güdülere bağlıdır.
Fizyolojik denge bozulunca birey dengeyi yeniden sağlayabilmek için harekete geçer.
Doğuştan gelir, sonradan öğrenilmez.
Bu güdülenmeler arasında ise yemek yeme, su içme, nefes alma, uyuma, giyinme, ısınma vb.
sayılabilir.
Sosyal Güdülenme
Sonradan öğrenilmiş güdüleri temele alır.
İnsanlara özgüdür.
İkinci (sosyal) ihtiyaçların giderilmesine yönelik olarak ortaya çıktıkları için ikincil (sosyal) güdülenme denilmektedir.
İnsanlarla birlikte olmak, bir gruba ait olmak, başkaları tarafından sevilmek ve kabul edilmek, iş arkadaşları ve çevre edinmek, önemli işlerde ve yerlerde çalışmak, sosyal etkinliklere çağrılmak ve katılmak sosyal güdülerdir.
Ruhsal (Psikolojik) Güdülenme
Bireyleri ruhsal olarak güdüleyen etmenler, Amaç ve hedef belirlemek,
Başarı ve kazanç sağlamak, İlerlemek ve yükselmek, Ödül almak,
Buluş yapmak,
Kendine inanmak ve güvenmek, Eğitim yapmak,
Değişmek ve gelişmek, Merak etmek vb. dir.
İÇSEL VE DIŞSAL GÜDÜLENME
Davranışlarımızı harekete geçiren ve yön veren çeşitli kaynaklar vardır.
Bu kaynaklar genel olarak içsel ve dışsal olarak gruplandırılabilir.
İçsel güdülenme, öğrencinin zevk aldığı ve anlamlı bulduğu için, kendi adına bir etkinliği gerçekleştirmesidir.
İçsel güdülenme, bireylerin içinde var olan merak, bilme ihtiyacı, rekabet ruhu, ilerleme vb.
ihtiyaçların harekete geçmesiyle oluşan bir süreçtir.
Vallerand ve diğerleri içsel güdülenmeyi üç alt başlıkla tanımlar:
Bilgi: Yeni bir şeyler öğrenmenin, verilen bir problemi çözebilmenin ve anlamanın verdiği zevk ve tatmin duygusuyla etkinliği gerçekleştirme.
Başarı: Bir şeyler başarma ve üretmenin vereceği tatmin duygusuyla etkinliği gerçekleştirme.
Uyarılma: Hoş duygular (heyecan, mutluluk vb.) hissettirdiği veya eğlenceli olduğu için etkinliği gerçekleştirme.
Dışsal güdülenme, ‘Öğrencinin yaptığı eylemi, dışsal bir ödül almak ya da cezadan kaçınmak için bir araç olarak görmesidir.’
Örneğin, bir öğrenci, ailesini memnun edebilmek için çok çalışıyorsa ders çalışmak, öğrencinin ailesini memnun edebilmek için kullandığı bir araçtır.
Tablo 1’ de dışsal ve içsel güdülenmiş bireylerin davranışlarına örnekler verilmiştir.
