~anburfa il Merkezinde Berber ve KuafOrlerde Hepatit B ve C Seropreva1ansl ve Risk FaktOrleri
~anhurfa il Merkezinde Berber ve Kuaforlerde Hepatit 8 ve C Seroprevalansi ve Risk
Faktorleri*
ibrahim KORUK', Siida Tekin KORUK', Bensu GURSOY', Celal <;ALI~IR', Feluni YVKSEL', Fadile Yiidiz ZEYREK', Zeynep ~iM~EK'
1Harran Dniversitesi TipFakilltesi, HalkSaghgiAnabilimDah
2Harran Dniversitesi Tip Fakilltesi, Enfeksiyon Hastahklan ve Klinik MikrobiyolojiAnabilim Dali
3Harran Dniversitesi Tip Fakliltesi Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dah, ~ANLIURFA
*Bu ara§lirmaXII. Ulusal Halk Saghg1 Kongresi'nde (21-25 Ekim 2008Ankara) posterbildiri olarakyaymlanmi§tir.
OZET
Kesitse/ tipteki bu epidemiyo/ojik ara§ttrmada, :jan/IUrfa il merkezinde ~ail§an berber ve kuaforlerde Nisan 2008-Ma)'ls 2008 tarihleri arasmda, Hepatit B ve Hepatit C virus seroprevalansm1 ve ili§kili risk faktorlerini saptamak ama~Iand1. Top/am 794 berber ve kuaforiin 56I'i (%70.6) ~ail§maya kati/d1. <.;ali§maya katllanlardan standart metod/a venoz kan/ar a/md1. ELISA yontemiy/e HBsAg ve anti-HCV ara§tmldi.
<.;ali§maya katilanlarm %83.4'ii (n =468) erkek ve ya§ orta/amas1 27. I± I I.3 y1/ idi. KatlilmCI/arm tiimiinde HBsAg pozitifligi%3.4ve anti-HCV pozitifligi %0. 7 o/arak saptand1.
-Anahtar kelimeler: HBV, HCV, berber, seropreva/ans
SUMMARY
The Seroprevalence of and Risk Factors for Hepatitis B and C among Barbers and Hairdressers in tbe City Center of Sanliurfa
In this cross-sectional epidemiological study, it was aimed to determine the prevalence of and associated risk factors for hepatitis B, and hepatitis C virus in barbers and hairdressers who have been working in the city center of San/iurfa. Out of794 barbers and hairdressers, 56 I (70.6%) were enrolled in the study between April 2008 and May 2008. Venous blood samples were collected by standard methods. HBsAg, and anti-HCV levels were identified by ELISA method. Amongst the participants, 83.4% (n=468) were males, and the mean age was 27. I ±I I .3 years. The overall rate of HBsAg positivity was 3.4%, and anti-HCV was 0. 7%.
Keywords: HBV, HCV, barber, seroprevalence
~~Ko~<u=k=i~ve=a~~=·---
GiRi~
Viral hepatitler halen karaciger hasta!Iklanmn onemli nedenlerinden olup tiim diinyada yakla§Ik 2 milyar hepatit B virusu (HBV) ve 210 milyon hepatit C virusu (HCV) ile enfekte hasta oldugu bildirilmektedir (I, 2). HBV ve HCV akut ve kronik hepatit, karaciger sirozu ve hepatoselliiler kansere neden olmaktadir (3, 4). HBV ve HCV'nin bula§masmda ba§hca yollann, enfekte bir insanm kan ve vilcut SIVIlan ile mukozal temas, kan transfiizyonu, berberde tira§ olma, dovme yaptirma, giivenli olmayan cinsel ili§ki ve anneden bebegine vertikal ge~i§ oldugu bilinmektedir (5, 6). Berberler ve mii§terileri kaza ile birbirlerinin · viicut SIVIlan ve kanlan ile temas edebilmekte, kontamine ustura, tarak ve fir~alan vasitasiyla enfekte olabilmektedirler. Bu durum hem toplum hem de berber i~in onemli risk faktoriidiir. Kan bula§mi§ manikiir-pedikiir aletlerinin steril edilmeden bir diger mii§teride kullamlmasmm bula§maya yo! a~abilecegi bildirilmektedir.
Ozellikle t1rnak derisi kald1rrna i§lemi ve nasu
~1karrna gibi i§lernler zarnan zaman kanarnah oldugu i~in HBV enfeksiyonunda bula§ yolu olabilecegi belirtilrnektedir (7, 8). Aynca HBV, insan viicudu di§mda yedi giinden uzun siire canh kalabildiginden enfekte jiletlerin bula§ kaynag1 olabilecegi vurgulanmaktad1r (9).
Bu ~ah§rnamn amac1 berber ve kuaforlerde Hepatit B ve Hepatit C virus seroprevalansmi ve ili§kili risk faktorlerini belirlemektir.
MATERYAL ve METOT
Bu ~ah§ma, kesitsel bir ara§tirmadir. Ara§tirmanm orneklemi ~anhurfa iii Berber ve Kuaf6rler Odas1'na ka)'lth alan 794 usta, kalfa ve ~Iraktan
olu§turuldu. Ara§tirmaya katihm oram %70.6 (n=561) idi. Ara§tlrmadan iki hafta once Oda Yonetimi tarafmdan ara§tirma ile ilgili yaz1 tiirn berber ve kuaforlere teblig edildi. Nisan 2008- Ma)'ls 2008 tarihleri arasmda ~anhurfa iii Berberve Kuaforler Odasmda ve ~anhurfa <;:Iraklik Egitim Merkezinde yiiriitiildii.
~anhurfa Milli Egitim Miidiirliigiinden onay ahnd1ktan sonra ~anhurfa <;:1rakhk Egitim Merkezinde 21-25 Nisan tarihleri arasmda 9rak11k egitimine devam eden 124 ki§iye ula§Ildi. Okulda olmayan I 0 ki§i katilmadi. ~anhurfa iii Berber ve Kuaf6rler Odasmda ise 28 Nisan-2 Ma)'ls tarihleri arasmda 437 ki§iye ula§Ildi. Toplamda, 561 katihmci ile ~ah§ma yiiriitiildii.
98
Katihmcilara, Enfeksiyon Hastahklan ve Klinik Mikrobiyoloji ve Halk Saghg1 Anabilim Dahndan olu§an ekip tarafmdan, viral hepatitferin olumsuz
sonu~lan, bula§ma ve korunma yollanm i~eren
k1sa bir saghk egitimi verildi. Sonra ara§tirmanm amac1 anlatihp sozlii izin almdiktan sonra I 0 soruluk anket yiiz yiize uyguland1. Daha sonra on kol periferik venlerinden tiip i~ine 5 ml kan ornekleri ahnd1. Alman ornekler ayn1 giin i~inde
3000 devirde on dakika santrifiij edildi. Elde edilen serumlar -20°C'de sakland1. Tiim numuneler toplandiktan sonra Harran Oniversitesi Tip Fakiiltesi Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dab tarafmdan ELISA (Abbott Axsym) yontemiyle HBsAgve anti-HCV ara§tinldi.
Katihmcilardan daha onceden kendilerinde HBsAg pozitifligi tespit edildigini ve bir saghk kurulu§u tarafmdan takipte oldugunu beyan edenlerden kan aln1madi. Ancak bu iki katiiimCI HBsAg pozitif olarak ~ah§maya dahil edildi
ELiSA testi sonu~lan pozitif ~Ikanlara, telefonla ula§Ilarak tedavi ve takipleri i~in Harran Oniversitesi Tip Fakiiltesi Enfeksiyon Hastahklan ve Klinik Mikrobiyoloji Poliklinigine yonlendirildi.
Hepatit B taramas1 sonucu negatif ~Ikanlar ilk dozdan, daha once hepatit B a§Ilama programma ahmp program! tamamlamayaiilar kaldiklan dozdan a§Ilama programma almd!lar. A§Ilama, il Saghk Miidiirliigii tarafmdan planlanarak, Yeni§ehir Saghk Ocagmm ve Pa§abagi Saghk Ocagmm ekipleri tarafmdan <;:1rakhk Egitim Merkezi ile Berberler ve Kuaf6rler Odasmda yiiriitiildii.
Katihmcilann ya§, ogrenim diizeyi, ge~irilmi§
sanhk oykiisii, ailede sanhk oykiisii, ba§kasi ile ortak t1rnak makas1 kullanmak, mii§teri ile ortak havlu kullamm1, di§e yonelik giri§im, ortak lira§
bi~agi-ustura kullanmak, ameliyat ge~irmek,
ba§kasi ile ortak di§ fir~as1 kullanmak, kulak kestirmek, kan transfiizyonu oykiisii, dovme- hizma yaptirmak ve ~ah§ma esnasmda ustura, jilet, makas ve benzeri kesici aletlerle yaralanma oykiileri ara§tmldi ve kaydedildi.
Aynca bolgemizde yaygm bir yontem alan kulak kestirme oykiisii de incelendi. Kulak kesme yontemi sanhk olan ki§ilerin kulak arkasmm jiletle
hafif~e kesilip kan akitilmasi §eklinde uygulanan bir i§lemdir. B6lge halk1 bu yontemle sanhgm
ge~ecegine inanmaktad1r. Bu uygulamaYI yapan ki§i, genellikle ayn1 jileti defalarca ve farkli ki§ilere kullanmaktadir.
~anhurfa il Merkezinde Berber ve KuafOrlerde Hepatit 8 ve C Seroprevalans1 ve Risk FaktOr!eri
Veriler SPSS I 0.0 istatistik programma kaydedildi.
Istatistiksel analizlerde student t testi ve ki kare kullamldi.
BULGULAR Sosyodemografik Ozellikler
<;:ah§maya ka!Ilan 561 ki§inin %83.4'il (n=468) erkek, %!6.6's1 (n=93) kadmd1. Ya§ ortalamas1 27.1 ± 11.3 yJI olarak tespit edildi. <;:ah§maya katilanlann i:igrenim durumlari degerlendirildi- ginde; %1.8'inin (n=IO) i:igrenim gormemi§
oldugu, %83.0'mm (n=466) ilkogrenim ve
%15.l'inin (n=85) lise ve iistii diizey i:igrenim gordilgii belirlendi.
HBVve HCVSeroprevalanst
:?anhurfa ilindeki berber ve kuafi:irlerde HBsAg pozitifligi %3.4 (n=l9) ve anti-HCVpozitifligi %0.7 (n=4) olaraksaptand1.
Olast Risk Faktorleri
HBV ve HCV seropozitifligi ile ilgili olas1 risk faktorleri Tablo I 'de verilmi§tir. Ameliyat veya di§e yi:inelik giri§im i:iyki\si\, delici veya kesici aletle yaralanma i:iyki\sil, kan transfilzyonu i:iyki\si\, ortak lira§ bH;agi-ustura kullamm i:iyki\si\, ortak tlmak rnakas1 kullamrn i:iyki\si\, ortak di§ fir~asi
kullamm i:iyki\si\ kulak kestirme veya dovme- hizma yaptirma i:iyki\si\ gibi HBV ve HCV enfeksiyonlannm bula§ma yi:inelik olas1 risk fakti:irlerinin HBsAg ve anti-HCV pozitifligine etkisi istatistiksel olarak anlamh bulunmad1 (p>0.05).
Mi\§terileri ile ortak havlu kullananlarda HBsAg pozitifligi daha fazla bulundu ve bu istatistiksel olarakanlamhidi (p=0.047).
Katihmcilann %5.9'unda ge~irilmi§ sanhk i:iyki\si\
oldugu bulundu. Sanhk i:iykiisii olanlarda (%15.2) i:iykii olmayanlara gore HBsAg pozititligi yiiksek bulundu ve bu fark istatistiksel olarak anlamh idi (p=0.03).
Tabla I. HBV ve HCV ile ili§kili o/as1 risk faktorlerinin degerlendirilmesi
HBsAg Anti-HCV
Pozitif Negatif Pozitif Negatif
Risk Faktorleri n %' n %' n %' n %'
Ailede sanhk oykiisii 3 4.6 62 95.4 * 0 0.0 65 100.0 *
P=0.47 P= 1.00
Ortak t1rnak makas1 10 2.6 377 97.4 x' = 1.73 3 0.8 384 99.2
*
kullanmak p =0.18 P-1.00
Di§e yonelik giri§im II 3.6 293 96.4 x' =O.oo 4 1.3 300 98.7 *
p =0.92 P=0.12
Ortak tJra§ b1~ag1 -ustura 2.7 36 97.3
*
0 0.0 37 100.0*
kullanmak p =1.00 P=l.OO
Ortak di§ fJr~asJ 0 0.0 13 100.0 * 0 0.0 13 100.0
*
kullanmak p =1.00 P-1.00
Kulak kestirmek 4 4.7 81 95.3
*
1.2 84 98.8 *p =0.51 P-0.48
Ameliyat ge~irmek 5 2.2 222 97.8 x' = 1.08 3 1.3 224 98.7
*
p =0.29 P-0.30
Kan transfiizyonu 2 6.7 28 93.3 * 0 0.0 30 100.0 *
6ykiisii p -0.61 P-1.00
Ortak havlu kullarumJ 3 1.4 207 98.6 x' =3.03 2 0.6 349 99.4
*
p =0.04 P-0.63
D6vme ~h1zma yapbrmak 2 4.3 44 95.7 * 0 0.0 46 100.0 *
p =0.66 P=l.OO
<.;alt§ma esnasmda 4 4.4 87 95.6
*
1.1 90 98.9*
yaralanmak p =0.52 P=0.50
* Sabr ytizdesi ** Fisher's Exact Test
~-K_o_<u_k_i_~_m_k_.
____________________________________________________________ ___HBsAg ve anti-HCV seropozitifliginin cinsiyete giire dagiltmi Tablo 2'de verilmi§tir. Yapilan degerlen- dirmede cinsiyetin HBsAg ve anti-HCV pozitifligine etkisi istatistiksel olarak anlamh bulunmadt (p>0.05). Ogrenim durumunun HBsAg ve anti- HCV pozitifligine etkisi istatistiksel olarak anlamh bulunmadt (p>0.05) (Tahllo 3). HBsAgve anti-HCV
seropozitifliginin ya§ gruplanna giire dagthmt Tablo 4'te ·verilmi§tir. Ka!Ihmctlarda HBsAg pozitifligi 21 ya§ ve iistii gruplarda daha fazla saptandt ve bu farkhhk istatistiksel olarak anlamhydt (p=0.04). Anti-HCV pozitifligi 41 ve iistii ya§ grubunda daha fazla saptandt ve bu farkhhk istatistiksel olarak anlamhydt (p =0.00 I).
Tabla 2. HBsAg ve anti-HCV seropozitifliginin cinsiyete gore dagtltmt
H~sAg Anti-HCV
Pozitif Negalif Pozitif Negalif
Cinsiyet n %' n %' n %' n %'
Kadm 2 2.2 91 97.8 P"=0.75 0 0.0 93 100 P**=l.O
Erkek 17 3.6 451 96.4 4 0.9 464 99.1
Top1ain 19 3.4 542 96.6 4 0.7 557 99.3
* Satir yi.izdesi, ** Fisher's Exact Test
Tabla 3. HBsAg ve anti-HCV seropozitifliginin ogrenim durumlarma gore dagtltmt
HBsAg Anti-HCV
Pozitif Negatif Pozilif Negalif
Ogrenim durumu n %' n %' n %' n %'
Ogrenim g6rmemi§ 0 0 10 100.0 0 0.0 10 100.0
ilkogretim 16 3.5 450 96.5 x' =0.36 4 0.9 462 99.1 x'=0.82
Lise ve iistli 3 3.5 82 96.5 P=0.83 0 0.0 85 100.0 P=0.66
Top1am 19 3.4 542 96.6 4 0.7 557 99.3
* Satlr ytizdesi
Tabla 4. HBsAg ve Anti-HCV seropozitifliginin ya§ gruplarma gore dagtltmt
HBsAg Anli-HCV
Pozilif Negalif Pozitif Negalif
Ya§ n %' n %' n %' n %'
:5:20$ 2 0.9 209 99.1 0 0.0 211 100
21-40 13 4.6 269 95.4 x' =6.42 0.4 281 99.6 x'=15.17
~41u 4 5.9 64 94.1 P=0.04 3 4.4 65 95.6 P=O.OOI
Top lam 19 3.4 542 96.6 4 0.7 557 99.3
·saur ~zdesi
$ HBsAg seropozitifligi ic;in fark yaratan grup u Anti-HCV seropozitifligi il;in fark yaratan grup
100---
,Sanhurfa il Merkezinde Berber ve Kuaf6rlerde Hepatit B ve C Seroprevalans1 ve Risk FaktOrleri
TARTI~MA
Hepatit B ve C virus enfeksiyonlanmn giirlilme s1khg1 <;evresel faktiirlere, egitim dilzeyine ve meslek gruplanna bagh olarak illkelerin ve biilgelerin geli§mi§lik diizeyine gore farkhhk gostermektedir (10). Riskli meslek olarak bilinen berber ve kuaf6rlere yonelik olarak , ilimizde benzer bir <;ah§ma yap!lmarnl§llr. Oikemizde yap!lari farkl1 <;ah§malarda berberlerde HBsAg pozitifligi %1.1-14.3 arasmda bulunmu§tur
<;:ah§inam1zda HBsAg pozitilligi prevalans1 ise bu ara§llrmalarda elde edilen en dil§ilk ve en yilksek degerlerarasmdayer ahnaktachr (II, 12, 13).
O!kemizde berber ve kuafiirlerde smuh saYJda yap!lan <;ah§ma sonu<;lanna gore anti-HCV pozitilligi %2.2 olarak verilmi§tir (14). Candan ve arkada§lan 2002 y1hnda Sivas'ta berber ve kuafiirlerde yapllklan <;ah§mada tum grupta anti-
I-icv
seropozitilligini %2.8 bulmu§lard1r (12). Aym ilde 2004'te yap!lan ba§ka bir <;all§mada ise pozitiflik %0.4 olarak bulunmu§tur (13).<;:all§marnlzda tespit edilen anti-HCV pozitifligi de dil§ilk bulundu.
0Ikemizde HBV'nin iinemli klsmmm horizontal yolla bu!a§l!g1 belirtilmektedir. Horizontal bula§ta, havlu, di§ flr<;as1, jilet, makas, manikilr-pedikilr setleri gibi malzemelerin iyi dezenfekte edilmeden aile i<;inde, berberde veya kuafiirde ortak kullamlmas1 siiz konusudur (I 5). Bir ara§llrmada, hepatit B ge<;irenlerin daha · fazla manikilr ve pedikilr yaptud1g1, aynca giizellik endilstrisinin potansiyel bir hepatit B enfeksiyonu bula§ ortam1 olu§turdugu rapor edilmi§tir (16).
italya'da yap!lan bir <;all§mada t1ra§ b1<;agmm ortak kullan!lmasmm ve berberde llra§ olmamn HBV'nin bula§masmda anahtar risk faktiiril oldugu giisterilmi§tir. (17). Bunun aksine Sagliocca ve arkada§lan berberde l!ra§ olmamn hepatit B i<;in bir risk faktiirli olmad1gml belirtmi§lerdir (18).
<;:al1§mam1zda mil§teri ile ortak havlu kullamm1mn HBsAg pozitilligi a<;1smdan risk olu§turdugu belirlendi. Kan veya diger vilcut sekresyonlar1 ile temas eden malzemelerin iizellikle havlulann dezenfeksiyonunun uygun yap!lamad!gl ortamlarda tek kullammhk malzemelerin tercih edilmesi gerektigi kanJsmdaYJz.
HBsAg pozitifliginin ve HBV ile kar§!la§ma oramnm ya§la birlikte artllgm1 giisteren <;ah§malar mevcuttur (3, 7). Tansug ve arkada§lan HBsAg pozitifliginin 21-25 ya§ta, Turgut ve arkada§lan 20- 30 ya§ta, Kalkan ve arkada§lan ise 30-40 Ya§ta en yilksek dilzeye ula§t1gm1 tespit etmi§lerdir (19, 20,
21). Bizim <;ah§mam1zda da diger <;al!§malardaki gibi HBsAg pozitifliginin 20 ya§ ilstilnde daha s1k
oldugu saptand1. ·
Tekin Koruk ve arkada§lan tarafmdan ~anhurfa il Merkezinde yap!lan ve tiim ili temsil eden kesitsel ara§llrmada tespit edilen HBV seropozitifligi (%
4.2) ve HCV seropozitifligi (% 1.0) bu ara§t1rmadaki berber ve kuafiirlerde saptanan S1ras1 ile %3.4 ve . %0.7 degerlerine olduk<;ayakm degerlerdir (22).
Sonu<; olarak, bu <;ah§mada HBV ve HCV yiinilnden berber ve kuafiirlerin toplumdaki diger bireylerden daha fazla risk la§lmad!gl saptan- ml§l!r. HBV'nin a§! ile iinlenebilir bir hastahk olmas1 nedeniyle bu gruplann HBV a§!Sl ile a§llanmalan s·aglanmahd!r. Bununla beraber gilm1miizde HCV'ye kar§l kullamlacak spesifik immunoglobulin veya a§l yoktur. Bu nedenle korunma, bula§ma kaynaklanna ve bula§ma yo IIanna kar§l ahnacak iinlemlerle smuhd1r.
KAYNAKLAR
I. Hepatitis B. World Health Organization.
http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs20 4/en/. (Eri§im tarihi 22.01.2009).
2. Lemon SM, Wa,l~e~.c. J!.lter .. MJ, Yi M. Hepatitis virus. In Knipe DM, Howley PM (eds). Fields Virology. Vo] I. 5th; ed . . Philadelphia, USA:
Lippincott Williams& Wilkins, 2Q07: 1253-304.
3. Dienstag JL. Chronic viral hepatitis. Jn: Mandell GL, Bennet JE, Dolin R (eds). Principles and Practice of Infectious Diseases, 6th ed, Churchill Livingstone, Philadelphia; 2005: 144 I -64.
4. Quer J, Esteban J. Epidemiology. In: Thomas HC, Lemon S, Zuckerman AJ (eds). Viral hepatitis.
Massachusetts, USA. Third Edition. Blackwell Publishing 2005:407-25.
5. Lauer GM, Walker BD. Hepatitis C virus infection.
NEnglJMed2001; 345:41-52.
6. Haley RW. Fischer RP. Commercial tattooing as a potentially important source of hepatitis C infection. Clinical epidemiology of 626 consecutive patients unaware of their hepatitis C serology status. Medicine 200 I; 80: I 34-51.
7. Recommendations for Preventing Transmission of Infection with Human T-Lymphotropic Vii'us Type III/ Lymphadenopathy-Associated Virus in the Workplace. MMWR, November 15, 1985; 34;
682-6, 691-5.
8. Kloser PC. Ugly Risks of Beauty Routines.
Medscape Womens Health I 996; I: 3.
9. Ta§yaran MA. HBV Enfeksiyonu epidemiyo/ojisi.
Tekeli E, Balik i (eds). Viral Hepatit 2. Baskt, istanbul: Viral Hepatitle Sava§tm Dernegi, 2003;
121-8.
I 0. <;aka/oglu Y, Oktem A, Yalqm S. Tilrkiye'de hepatit B virUs infeksiyonu seroepidemiyolojisi. Tilrk Gastroenterohepato/1990; I: 49-53.
11. Kaygusuz S, <;uhadar F. Askerlerde HBsAg ara§ttrtlmast. Viral Hepatit Derg 200 I; I: 260-262.
12. Candan F, Alagozlii H, Poyraz 6, Siimer H.
Prevalence of Hepatitis B and C Virus Infection in Barbers in The Sivas Region of Turkey. Occup Med 2002; 52:31-4.
13. 6zdemir L, Alim A, Ars/an S, Nur N, Kaya S, Demire/ Y, 6zyaztct G. Sivas ilinde Berber ve Kuafor/erde HBV, HCV ve HIV Seroprevalanst C. U.
Ttp Fakii/tesi Dergisi 2004; 26:153-6.
14. Apan TZ, Ytldtnm RC, Ktliq D. Ktnkka/e ilindeki beber ve kuaforlerde hepatit B ve hepatit C seropreva/ansmm saptanmast. Viral Hepatit Derg 2001; 7:219-23.
15. Baltk i. Hepatit B epidemiyo/ojisi. Ktliqturgay K ( ed). Viral Hepatit 94. I. Baskt. istanbul, Nobel Kitapevleri 1994:91-10 I.
16. Johnson IL, Dwyer JJ, Rusen ID, Shahin R, Yaffe B.
Survey of infection control procedures at manicure and pedicure establishment in North York. Can J Public Health 2001; 92: 134-7.
I7. Me/e 1 A, Corona R, Tosti ME, et a/. Beauty treatr:rzents and risk of parenterally transmitted
;
hepatitis: results from the hepatitis surveillance system in Italy. Scand J Infect Dis 1 995; 27: 44I-4.
18. Sag/iocca L, Stroffollini T, Amorosa P, et a/. Risk factors for acute hepatitis B: a case control study. J Viral He pat 1 997; 4: 63-6.
I9. Tansug !j, Diizgiinswact E, Onal Z, Giive/ H.
Hepatit B viriis infeksiyonunun seroepide- miyo/ojik ara§ttrtlmast. Viral Hepatit Derg 1999, 2:
96-109.
20. Turgut H, Kaleli i, Yalqm AN, <;etin B<;, <;elik A, Ak§it F. Degi§ik gruplarda HBsAg o/umlulugunun ara§tmlmast. Viral Hepatit Derg 1999, 2: 140-1.
21. Ka/kan A, Kuloglu M, Bahqecioglu iH, Namli M, Fe/ek S. Psikiyatri hastalarmda Hepatit B ve Hepatit C seroprevalanst. Viral Hepatit Derg 1999, 1:46-50.
22. Tekin Koruk S, Koruk I, Giirsoy B, Calisir C, Yiiksel FM, Yildiz Zeyrek F, Simsek Z. Hepatitis B and C virus seroprevalence in central of Sanliurfa in Turkey. 12'' World Congress on Public Health April 27-May 1, 2009, istanbul- TURKEY
YAZI~MAADRESi
Yrd. Do9. Dr. ibrahim KORUK Harran Universitesi Ttp Fakiiltesi Halk Saghg1 Anabilim Dah
63100Yeni~ehir Yerle~kesil SANLIURFA e-mail: ibrahimkornk@yahoo.com
1 0 2 - - - -
