SPORDA ALAN VE LABORATUVAR TESTLERİ İLE PERFORMANSIN DEĞERLENDİRİLMESİ 13.DERS
Prof. Dr. Rasim KALE
İstanbul Gelişim Üniversitesi
Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu
Conconi- Test
Bu test; ilk kez 1982 yılında İtalyan eski bisikletçi, spor bilimci ve biyokimyacı Francesco CONCONI (19. Nisan 1935 Como doğumlu) tarafından tanıtılmıştır. Conconi testi; yüklenme intensitesine göre aneorobik performansı belirleyen noninvasif motorik bir testtir. Diğer bir ifade ile bu motorik test; kan alımı yapılmaksızın, aneorobik eşiği belirleyen 400 metrelik bir koşu testidir. Testin uygulama alanları; tercihe göre; 400 m olimpik atletizm sahası, koşu bandı ya da bisiklet ergometrisi olabilir.
Koşu ilk uygulandığı dönemlerde 400 m atletizm pistinde yapılmakta idi. Daha sonra bu uygulama alanları çeşitlendirilmiştir. Conconi test ölçümleri şu şekildedir: Öncelikle deneğin dinlenik nabız vurum frekansı protokole uygun bir şekilde alınır. Koşunun her 200 metresinde birer kez olmak üzere toplamda iki kez yüklenme nabız frekansı ve koşu süresi ölçülerek kayıt edilir. İlk 200 metrelik parkur; iyi düzeyde antrene olanlar için 60" sn, daha düşük düzeyde antrene olanlar için 70"
sn’de kat edilmelidir. Bu ilk 200 m en iyi koşu süresi dereceleri
28" sn ile 40" sn arasındadır.
Bu testte nabızla bağlantılı doğru yüklenme intensitesi şu şekilde hesap edilir: Basitçe nomogram yatay kısmındaki dinlenik nabız değerleri işaretlenir. Daha sonra, yine nomogramın her iki dikey kısmındaki 400 m koşuda; her 200 metrede ölçülen yüklenme nabız frekansları ortalama değerleri tespit edilir. Aşağıda Şekil 33’te görülebileceği gibi bu değerler birleştirilerek yüklenme nabız frekansı elde edilir.
Örneğin; iki ayrı deneğin yüklenme nabız frekansları 190 vurum/dakika olsun. Bunun yanı sıra; 1. Deneğin dinlenik nabız frekansı 40 vurum/ dakika, 2. Deneğin dinlenik nabız frekansı ise; 80 vurum/dakika olsun olsun. Nomogramda yukarıda ifade edildiği gibi her iki dikey çizgide 190 yüklenme nabız frekansları birbiri ile bir çizgi şeklinde birleştirilir. Sonra bu çizgiye dik olarak yatayda yer alan dinlenik nabız frekans değerinden başlayarak ikinci bir çizgi çizilir Böylece o kişinin ulaşabileceği maksimal yüklenme nabız frekans değeri elde edilir. Bu örnekte yer alan ve dinlenik nabız değeri 40 olan 1.
Denek için maksimal yüklenme nabız değeri 172 vurum/
dakika olurken, 2. Denek için maksimal yüklenme nabız değeri 154 vurum/ dakika olarak belirlenmiştir.
Hamburg- Parkur Testi
Bu test; ilkokul düzeyindeki çocuklara uygulanır ve onların gelişim durumlarını belirlemede kullanılır.
Hamburg parkur testi; yetenekli çocuklar için kullanıldığı kadar, motorik gelişim alanında çocukların gelişimini kontrol etmek için de kullanılır.
Bu testin temel görevi; çocukların kondisyonel ve koordinatif özelliklerini incelemek ve değerlendirmektir.
Burada özellikle çocukların kuvvet, çabukluk, dayanıklılık ve koordinasyon becerileri incelenir. Bu test ekonomik olması nedeniyle, normal bir spor tesisindeki mekanlarda uygulanabilir. Ekonomik olduğu için kısa zaman dilimlerinde yüksek sayıda çocuk test edilebilir. Bu test;
vestibuler denge, akustik, görsel, kinestetik ve taktil
özellikleri de ölçmeye yarayan bir testtir.
Hamburg parkur testi için gerekli olan malzeme, araç ve gereçler şunlardır:
➢ 1 adet kronometre.
➢ 1 adet şeritmetre.
➢ 1 adet Bant (Başlangıç ve bitiş noktalarının belirlenmesi için).
➢ 1 adet yumuşak yer minderi.
➢ 11 adet trafik konisi (6 adet slalom, 4 adet dönüş noktaları ve 1 adet te sprint mesafesi için).
➢ 2 adet kasa parçası.
➢ 2 adet cimnastik bankı (Her biri 4 m uzunluğunda).
➢ 6 adet karton kutu (Tercihen muz kutusu).
➢ 1 adet küçük kasa.
➢ 1 adet sağlık topu.
Bu testin uygulanmasında toplam 7 adet istasyon bulunmaktadır. Bu istasyonlarda yerine getirilmesi gereken görevler şu şekilde sıralanmıştır:
(1) Minderde öne düz takla.
(2) Trafik konileri arasından slalom.
(3) Kasanın içinden geçtikten sonra karton kutunun üzerinden atlama, tekrar kasanın içinden geçme.
(4) Ters çevrilmiş cimnastik bankının üzerinde dengeleme.
(5) 18 metrelik mesafeyi süratli koşarak, bu mesafenin ortasına gelindiğinde; koninin etrafından hızlıca dönme ve kalan yarı mesafeyi tekrar hızlı bir şekilde koşma.
(6) İki karton kutu üzerinden aşarak koşma.
(7) Kasadaki topu sağ ya da sol elle alarak, cimnastik bankının ucuna kadar elle yuvarlayarak, tekrar aynı şekilde geriye götürüp kasanın içine koyma.
Cetvel Yakalama Testi
Bu testin amacı; el – göz koordinasyonu ile ilgili reaksiyon çabukluğunu ölçebilmedir. Bu test; 10–18 yaş erkeklerde güvenilirliği 0.83 – 0.91, objektivitesi ise 0.83 – 0.95 olan bir testtir.
Testin uygulanması şu şekildedir: Denek, sandalyede ayaklar ve bacaklar 900 derece olacak şekilde oturur. El sandalyeden ileriye doğru, sağ ya da sol el parmaklar açık bir şekilde, başparmak ve işaret parmağı aynı seviyede olacak şekilde uzatılır. Bu testte; 5 cm aralıklarla tespit edilmiş, 60 cm uzunluğunda ve 1 cm çapında yuvarlak bir çubuk kullanılır.
Uygulatıcı avuç içinden 1 cm yukarıda ve ortada olacak şekilde çubuğu tutar, deneğin bakışı ve tüm dikkati çubuğun alt ucuna doğru olmalıdır. Bu durumda uygulatıcı, herhangi bir komut vermeden çubuğu bırakır. Çubuğun bırakılması ile birlikte denek, mümkün olduğu kadar çabuk ve hızlı bir şekilde çubuğu en düşük seviyede parmakları ile yakalamaya çalışır.
Deneğin çubuğu yakaladığı elin yere yakın bölümü ile çubuğun alt kısmı arasındaki mesafe ölçülür ve not edilir. Test bu şekilde sona ermiş olur.
Cetvel yakalama testine ait norm skalası
aşağıdaki Tablo XLIII A-B’de yer almaktadır.
Bisiklet Ergometrisi Laktat Ölçüm Testi
Sporcunun bedensel yüklenmede; aerobik ortamdan aneorobik ortama hangi düzeyde girdiğini test eden invasif (Kan ölçümü) yöntemlerden bir tanesi;
bisiklet ergometri testleridir. Etimolojik olarak ergometri; Yunanca’da ergon: İş, performans, metri ise ölçüm olarak kullanılan performans ölçümü anlamına gelmektedir [KALE 2019, 61]. Bu test; diğer uygulanan ergometrik testlerle birlikte güncel bir testtir. Testin başlangıç seviyesi 50 watt olarak ayarlanır. Bu ilk yüklenme basamağında 3' dakikalık bir süre ile 50 watta pedal çevirmeye devam edilir. Yüklenme dozu, ilk 3' dakikadan itibaren ve sonraki her 3' dakikada bir 25 watt artırılır. Testin her üç dakikasında bir kez nabız değerleri ölçülerek kaydedilir. Bu testte ulaşılan performans düzeyine ait tablo norm değerleri aşağıda yer almaktadır. Uygulama, yukarıdaki Tablo XLIV’ te yer alan norm değerlerine göre yapılmalıdır. Yüklenmenin her 3' dakikasından sonra bu tablo norm değerleri deneğin performans düzeyi hakkında bir bilgi verir. Bu test; 25' dakikaya kadar yüklenme dozu her 3' dakikada 25 watt artırılarak uygulanabilir. Uygulamanın her 3'dakikasında alınan nabız değerlerine karşılık laktat ölçümleri; yüklenmenin 7'., 18'. ve 25'. Dakikalarında kulak memesinden alınan kanla ölçülür ve not edilir. Performansı yüksek düzeyde olan sporcuların yüklenmenin 20'. Dakikasından sonra 22'.-24'. Dakikada 225 watt ve yüklenmenin 25'.- 27'. Dakikalarında da 250 watt’lık bir performansı ortaya koymaları beklenir.
Bu bisiklet ergometrisi laktat ölçüm testinin başlangıcında; sakin bir şekilde pedal çevirmeye başlanır ve konuşmamaya dikkat edilir. Çünkü; konuşma kalp vurum frekansını artırıcı ve çok hızlı bir şekilde yükseltici bir özellik taşır. Önce de ifade edildiği gibi yüklenmeye 50 watt ile başlanır. Başlangıçtaki bu watt değeri, dakikada 60 – 70 dönüş olarak belirlenmektedir. Bu testin en güçlü yanı; laktat ölçümünün yüklenme intensitesini belirleyen en güvenilir yöntem olmasıdır. Bir kastaki gelişim dıştan mezura ile ölçülebilmektedir. Ancak; kalp kasındaki gelişimin bu şekilde bir ölçüm şekli bulunmamaktadır. İşte yüklenme intesitesine göre laktat ölçümü ile kalp kasındaki gelişim belirlenmektedir. Bu testte; elde edilen mmol/l laktat değerlerine göre hangi nabız frekansında antrenman yapılacağı belirlenmektedir. Ayrıca; bu değerlerin fitness sporcuları ve performans sporcuları için hangi oranlarda olacağı ya da olması gerektiği ifade edilmektedir. Laktat ölçüm değerleri; burada temel kriter olarak çok önemli rol oynar ve bu değerler antrenmana hangi watt performansından itibaren başlanacağını ortaya koyarlar. Bu testte; 2- 3 mmol/l laktat ölçümünde; maksimal kalp atım sayısının
%75’ine ulaşılır (Yaklaşık 135- 140 Vurum/ dakika). 4 mmol/l laktat değeri, aerobik/
aneorobik eşik değer olarak kabul edilmektedir. Bu eşik değerden itibaren elde edilen laktat değerleri aneorobik veriler olarak değerlendirilir. Belirli kalp vurum frekansları aralığında çalışıldığında; vücut yağ yakımı daha iyi olmaktadır. Örneğin; yapılan bazı ölçümlerde testin 7. Dakikasında ve 100 watt yüklenme eşiğinde; laktat oranı 3,8 mmol/l ve yüklenmenin 18. Dakikasında ve 175 watt yüklenme eşiğinde ise 9.8 mmol/l olarak ölçülmüştür. Yüklenmeye devam edilememesi durumunda; örneğin; 11.
Dakikanın sonunda mevcut 125 watt, 25 watta indirilir ve 1.'-2.' Dakika daha toparlanma süresi olarak pedal çevirmeye devam edilir.
Hollmann Oturur Düzende Bisiklet Ergometrisi Standart Testi
Bu ergometri yüklenme testini Hollmann bulmuştur. Bu testin başlangıç yükü 30 Watt olarak belirlenmiştir. Her 3' dakikada bir yaklaşık 40 Watt kadar bir artırma yapılarak, semptom ortaya çıkana kadar teste devam edilir.
Yüklenme evresi 10' dakika, yüklenme sonrasındaki dinlenme evresi de 10' dakika olarak belirlenmiştir.
Yüklenme başlangıcı öncesinde EKG verileri, kan basıncı ve
nabız ölçümleri yapılır. Bu ölçümler; her bir yüklenme
basamağı bitiminde, yüklenmeden dinlenme evresine
geçişte ve dinlenme evresinin her bir dakikasında
alınmalıdır. Bu yüklenme testinde yapılan kan basıncı
ölçümü 2' dakika kadar sürmelidir. Bu süreden az ya da 1'
dakikalık bir süre içinde yapılacak bir kan basıncı ölçümü
sürekli bir stenoza götürebilir. O nedenle; bu ölçüm süresi
2' dakikadan az olmamalıdır.
HOLLMANN oturur düzende bisiklet ergometrisi standart testi;
göreceli bir steady- state durumunda kombine bir basamak testi olarak kullanılmaktadır. Ayrıca bu test, sporcu ve orta performans düzeyine sahip kalp hastaları için uygundur.
HOLLMANN oturur düzende bisiklet ergometrisi standart testinin olumlu yanları şu şekildedir:
• Diğer oturur düzende uygulanan bisiklet ergometri testlerinde yapılan ölçümlerin bu testte daha kolay alınması.
• Basamaklamalı yük artışı prensibi.
• Elde edilen sonuçların birbirleri ile karşılaştırma özellikleri olan tüm denek grupları için uygulanabilecek bir test olma özelliği.
