lo· HACILAR SEMPOZYUMU
11-13 MAYIS 2007
Yayına Hazırlayanlar:
Prof. Dr. Mustafa Argunşah
Prof. Dr. İsmail Görkem Dr. Bayram Durbilmez
HACILAR BELEDİYESİ KÜLTÜR YAYINLARI NO: 2
1. Hacılar Sempozyumu
© Hacılar Belediyesi
ISBN: 978-9944-0416-0-7 İlk Basım: Mart 2008
Yayına Hazırlayanlar
Prof. Dr. Mustafa Argunşah Prof. Dr. İsmail Görkem Dr. Bayram Durbilmez
Kapak Fotoğrafı: Ali Fuat Altın Kapak Tasarımı: Deniz Doğan
Baskı Öncesi Hazırlık: Bilge Grafik (352) 232 29 05 Baskı: Orka Matbaası/ (352) 322 17 00
Hacılar Belediye Başkanlığı 38210 Hacılar/KAYSERİ Tel: 0-352-442 12 25-44215 11 Faks: 0-352-44210 04
e-mail: baskan@hacilar.bel.tr, hacilarbeld@hotmail.com, rkahraman@hacilar.bel.tr
HACILAR'DA DİNİ İNANIŞ VE UYGULAMALAR
1. GİR!Ş
Kasım KARAMAN
Dr., Besime ôzderici ilköğretim Okulu Ôğretmeni
KAYSERI. (El-mek: kasimkaraman@hotmail.com)
Toplum, insanların toplu yaşamının sürdürülebilmesi için ortaya çıkan çok sayı
daki ihtiyaçların her birini karşılamak üzere oluşan çeşitli kurumlar ve bu kurumların
somut yansımaları olan çeşitli organizasyorılar/kuruluşlar arasındaki bir etkileşim ağı
dır.
Bu çok sayıdaki farklı ihtiyaçlar; aile, eğitim, bilim, dil, din, siyaset, ekonomi, sa- vunma, hukuk gibi çeşitli kurumlar tarafından karşılanır. Bu nederıle toplum hayatı, iç içe geçmiş olan bu kurumlar ve kurumların yansıması olarak kuruluşlar arasındaki bir
etkileşim ağı olarak karşımıza çıkar. Bu kurumlardan birinin etkisini yok saymak veya
azımsamak sosyolojik anlamda mümkün değildir. Zira toplum denildiği zaman bütün k~umlar arasındaki sıkı bir etki-tepki ilişkisinden yani karşılıklı etkileşimden söz edi- yoruzdµr. Bu bağlamda din ve toplum, yani din ve diğer toplumsal kurumlar arasında
karşılıklı bir etkileşim, bazı sosyal bilimciler tarafından po~itivizmin etkisiyle görmez- den geliıimiş olsa bile, pek çok sosyal bilimcinin inceleme konusu olmuştur. Üstelik din, kültürel değerlerin ana kaynaklar~ndan biri olması nedeniyle diğer kurumlar üze- rindeki etkisi en fazla olan kurumlardari biri olarak kabul edilir. Özellikle Hacılar ilçesi söz konusu olduğunda din ~e ekonomik faaliyetler bağlamında, ESI'nin (European Stability İnitiative) ·~fslamt Kalvinistler: Orta Anadolu'da Değişim ve Muhafazak!irlık"1 başlıklı raporunun neden olduğu yankılar bilinmektedir.
Bu bildirinin amacı, henüz devam ermekte olan 'Bir Yerel Sanayi Odağının Sosyolojik
Yapısı: Kayseri Hacılar ilçesi' başlıklı araştırmanın, .ön bulgularının elverdiği ölçüde,
H~cılar'daki dini inanış ve uygulamalar hakkında bilgi vermektir. Bu çerçevede, dini
1 www.esiweb.org
461
bilgi kaynakları, adak, muska, büyü gibi inanış ve uygulamalar, namaz, oruç, hac gibi dini pratikler ile ilçedeki ilköğretim okulları ve Çok Programlı Lise son sınıf öğrencile:.
rinin dini tutumları tespit edilmeye ve değerlendirilmeye çalışılmaktadır. Araştırmanın
metodolojik özellikleri, proje yürütücüsü, Prof. Dr. Beylü Dikeçligil'in bildirisinde yer
aldığı için, bu bildiride tekrarlamadan, doğrudan araştırma ön bulgularına geçmek istiyorum.
2. HACILAR'DA DİNI HAYAT
2.1. Din! Hayatın Şekillenmesi: Kanaat Önderleri
· Hacılar ilçesinde yaşayanlar, Sünni olup Hanefi mezhebindendir. İlçede 18 cami ve 17 din görevlisi bulunmaktadır. Cuma ve bayram namazları ile kandil gecelerinde, özellikle, merkez camilerde cemaat yoğunluğu artmaktadır.
Hacılar, geleneksel yüz yüze, birincil ilişki biçimlerinin ve geleneksel dayanışma formlarının güçlü olduğu bir ilçedir. Bu özelliği ile belirli şahsiyetlerin toplumsal yaşa
mın pek çok yönünde etkili olduğu, kanaat ve fikirlerinin toplum tarafından önemsen-
diği görülmektedir. Günümüzde önemli bir etkisi bulunan kanaat önderi Necmettin Nursaçan, sempozyumda başka bir bildir~nin konusu olduğu için, burada geçmişten
bir kanaat önderi portresi olarak, Pıskıllı Hoca'yı örnek vermek istiyorum.
Babasının lakabıyla, "Pıskıllı" olarak tanınan Mustafa Mutlu2 (1909-2002), hafız
lığı tamamlamış, Osmanlıca okuyup yazabilen, iyi din eğitimi almış bir kanaat önde- ridir. Kendi gayretleriyle Latin alfabesini de öğrenen Pıskıllı Hoca, 1970'lerde ilkokul diploması almıştir. 1960'a kadar ilçede fahri imamlık yapniış, 1960'dan sonra resmi din görevlisi, imam olarak bu görevini sürdürmüştür.
Hitabetiyle toplumu etkileyebilen Pıskıllı H~ca, dini konularda olduğu gibi, top- lumsal olaylarda da öncü ve rehber konumundadır. Çocuğu doğanlar, isim koyması
için Pıskıllı Hoca'ya gelmektedir. Sünnet törenlerinde dua etmek üzere davet edilmek- tedir. Görücü usulü evliliklerde, kız isteme törenlerine çağrılmaktadır. Cenaze törenle- rinde, cenaze namazuiin kıldırılması, defin ve mevlit okuma işlerinde yer almaktadır.
Pıskıllı Hoca, aile içi problemlerin çözümünde arabuluculuk yapmaktadır.
Komşular arası anlaşmazlıkların çözümü noktasında kendisine müracaat edilen bir
kişidir. Zekat, sadaka gibi yardımların ihtiyaç sahiplerine dağıtılmasında aracılık ve rehberlik yapmakradır. Kendisi de bu konuda oldukça cömerttir. Evi genellikle mi- safirsiz olmayan Pıskıllı, misafirperverdir. Ziyaretçilerini güler yüzle karşılayıp onlarla ilgilenir, vaaz ve nasihatlerde bulunur. Hastalara dua eder, nazar için dua okur.
2 Pıskıllı Hoca ile ilgili bilgiler, oğlu Mustafa Mutlu (1953) ile yapılan görüşme kayıtlarının çözümüy- le elde edilmiştir. Onun kişilik özellikleri ve toplllnısal işlevi ile ilgili bilgiler, İlçede.yapılan diğer derinlemesine görüşme verilerinden çıkarılmıştır.
"Kanaat önderi" olarak kavramlaştırabileceğiıniz Pıskıllı Hoca, dini konularda da-
nışmanlık ya da yönlendiricilik özelliklerinin yanında günlük hayatın işleyişinde ve düzenlenmesinde de işlevsel bir rol oynamaktadır. Onun bu rol ve işlevleri toplumun geneli tarafından saygıyla kabullenilmektedir. Pıskıllı Hoca örneğinden hareketle ka- naat önderinin kişilik özellikleri ve toplumsal işlevleri arasında hoşgörü, hitabet biçi- mi, dini konulara hakim olma, saygınlık, tutum ve davranışlarıyla model olma gibi
ayırt edici bir takım kişilik özellikleri sayılabilir. Ayrıca,
İnsan hayatının önemli anlarında, onlarla birlikte olmak: Ad koyma, sünnet, kız isteme, düğün, cenaze törenlerinde vb. bulunma ve bu ritüelleri yönetme,
Aile içi ya da aileler arası anlaşmazlıklara çözüm bulma, barıştırma, Bazı hastalıkların tedavisi için beklentileri karşılama, nazar duası okuma,
Dini konulardaki soruları cevaplama, Kuran okuma ve okutma, namaz, oruç gibi temel dini ibadetleri öğretme,
Sosyal yardımlaşma ve dayanışma konularında önderlik ve rehberlik yapma,
· Resmi kururrıların uygulamalarına destek sağlama,·
nitelikleri de kanaat önderlerinin özellikleri arasında sayabiliriz.
2.2 Dini Bilgileri Öğrenme Kaynakları
51 Hane halkı reisiyle yapılan ankete göre, katılımcıların, dini bilgileri edinme
kaynaklarının başında %39,2 ile din görevlileri yer almaktadır. Kuran Kurslarını, dini bilgileri öğrenme kaynağı olarak ayırt edenlerin oranı yalnızca o/o 3,9'dur.
Grafik 1 :Dini Bilgileri Öğrenme Kaynakları
463
Hacılar ilçesinde bayanların din! bilgileri öğrenmek için Kuran Kurslarını tercih ettiklerini görmekteyiz. İlçede 5 Kuran Kursu'nda, 7 bayan öğretici görev yapmaktadır·
ve çoğunluğunu evli bayanların oluşturduğu 150 öğrenci mevcuttur.
Din! bilgileri, aile ve akrabalarından edindiklerini belirten hane halkı reislerinin ormı % 31,4 düzeyindedir. Ancak yaptığımız derinlemesine görüşmelerden elde et-
tiğimiz veriler, aile ve yakın çevreden edinilen din! bilgilerin, bazı dini pratiklerle ve ritüellerle sınırlı olduğunu göstermektedir. .
Hane halkı reisleri, çocuklarının dini bilgileri resmi dini kurumlardan öğrenme
lerini istemektedirler. Ankete katılanların % 49'u çocuklarının din! bilgileri Kuran Kurslarında,% 31,4'ü de okullarda öğrenmesini tercih etmektedir. ·
Grafik 2:Çocuklarınızın Dini Bilgilerini Nereden Öğrenmesini is ters iniz.
2.3. Geleneksel Halk İnanış ve Uygulamaları
Hacılar ilçesinde, yaptığımız derinlemesine görüşmelerde,· teorik dini bilgilerin, Amentü esasları olarak'. da bilinen, Allah, melek, peygamber, kutsal kitaplar, ahiret, kaza ve kader gibi kavramlar çerçevesinde şekillendiğini göstermektedir. Ancak dinin teorik boyutunu biçimlendiren bu kavramsal çerçeveye ait bilgi düzeyinin yüzeysel ve
sınırlı olduğunu söyleyebiliriz. .
TABLO 7: Adakta Bulunma Durumu ve Sıklığı
Adak adar mısınız? Eşiniz adak adar mı? Adak ve dilekte bulunm~ sıklığınız?
Evet Hayır Evet Hayır Sık sık Ara sıra Nadiren
Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % 25 49,0 26 51,0 15 29,4 35 68,6 3 5,9 17 33,3 10 19,6
Grafik 3: Muska, Nazar Boncuğu, Büyü ve Türbe inancı
İlçede, muska, türbe, büyü, adak gibi bazı geleneksel halk inanış ve uygulamaların, dini hayat içinde, çok önemli bir yere sahip olduğu anlaşılmaktadır. Uygulamalar ba- kımından yaş ve cinsiyet farklılaş~aları görülmekle beraber, genelde, bu tür inanış ve
uygulamaların dini bir gereklilik olarak anlaşıldığf söylenebilir. Nazar, nazarlık, büyü, muska, adak ve türbelerle ilgili inanış ve uygulamaların günümüzde uygulanma sık
lığının azaldığını ancak yine de dini bir gereklilik olarak görüldüğünü ifade ermek mümkündür. İlçede, adakla ilgili uygulamalar oldukça canlı bir biçimde sürdürül- mektedir. Ankete karılanların %49'u adakta °bulunduklarını, %29,4'ü eşinin de adakta
bulunduğunu ifade etmiştir. Katılımcılara adakta bulunma sıklığı sorulduğunda, sık sık, ara sıra ve nadiren adakta bulunma oranları, toplamda %58,8'e yükselmektedir.
Ankete katılanların muska, nazar boncuğu ve büyüye inaıın{a ve uygulama oran-
ları,· inanmama oranlarına göre düşüktür. Bu uygulamalara inanma oranları ile uygu- lama oranları arasında da önemli bir farklılaşma vardır. Uygulamaya dönük eylemler o/o 13,7 düzeyinde kalmaktadır. Ancak gözlemlerimiz ve yaptığımız mülakatlar, nazar "'
inancı ve nazarla ilgili uygulamaların yaygın biçimde sürdürüldüğü şeklindedir.
Dirıl inanış ve uygulamalar içinde türbelere inanma ve türbeleri ziyaret etme duru- mu, önemli bir dindarlık göstergesi olarak algılanmaktadır. Özellikle, ankete katılan hane halkı reislerinin, türbeleri ziyaret 'etme düzeylerinin %64,7 oranında olması, uy-
gulamanın dirıi hayat içinde önemini vurgulamak açısından önemli bir gösterge olarak kabul edilebilir.
2.4. Dini Pratikler
Hane halkı reisleriyle yapılan anket sonuçlarına göre, araştırma ön bulguları, Hacılar ilçe5i toplumsal hayatında dirıi pratiklerin, temel bazı uygulamalar üzerinde
yoğunlaştığını göstermektedir. Ankete katılanların o/o 7 4, 5 'inin beş vakit namaz kıldığı; @
o/o 98'inin Cuma namazına ve tamamının Bayram namazına gittikleri dikkate alındı
ğında, namaz ibadetiyle dindar olma arasında bir bağ kurulduğu söylenebilir.
Ankete katılanların çok büyük bir kısmı alt ve orta gelir düzeyinde yer almasına karşıµk, zekat ve kurban ibadetlerini yerine getirme oranlarının, dini zorunluluktan daha çok geleneksel din anlayışından kaynaklandığı fikrini güçlendirmektedir. Zira ankete katılanların o/o 78,4'ü zekat verdiğini; o/o 98'i de kurban kestiğini belirtmekte- dir. . .
Ankete katılan 51 hane halkı reisinin 30'u (%58,8) Kuran okumakta; bunlardan 18'i (% 35,3) de hatim yapmaktadır. Hac ibadetini yerine getirme oranı ise% 15,7 düzeyinde olup, gelir durumuyla ilintilidir. 2007 Hac kayıt dönemiride, ilçe müftülü-
ğüne 70 kişi Hacca gitmek için ön kayıt yaptırmıştır.
TABLO 2: Hane Halkı Reisleri Dini Pratikleri Uygulama Düzeyleri
UYGULAMALAR SAYI %
Evet 30 58,8
Kuran Okuma Hayır 2L 41,2
Toplam 51 100,0
Evet 38 74,5
Beş vakit namaz Hayır 13 25,5
Toplam 51 100,0
.. Evet 50 98,0
Cuma namazı Hayır 1 2,0
Toplam 51 100,0
Bayram namazı Evet 51 100,0
·Evet 50 98,0
.
Oruç Hayır 1 2,0
Toplam 51 100,0
Evet 40 78,4
Zekat Hayır 11 21,6
.Toplam 51 100,0
Evet 8 15,7
Hac Hayır 43 .84,3
Toplam 51 100,0
UYGULAMALAR SAYI %
Evet 50 98,0
Kurban Hayır 1 2,0
Toplam 51 100,0
Evet 18 35,3
Hatim Hayır 33 64,7
Toplam 51 100,0
Hacılar sosyal yaşamı içinde dini ritüellerin de çok etkili ve güçlü olduğu anla-
şılmaktadır. Arife duası olarak bilinen bir ritüel, hem dini hem sosycı.l yardımlaşma
ve dayanışma açısından önemlidir. Hacılar ilçesine özgü bir ritüel olan Arife duası, Hacılar'da dayanışma ve yardımlaşmayı teşvik eden, hatta düzenleyen bir özelliğe sa- hiptir. Ramazan ve Kurban bayramı arifelerinde, ikindi namazından sonra geniş katı
lımlı duadag sonra, mezarlık ziyaretleri gerçekleştjrilir. Kayseri'de oturan Hacılarlılar
da bu duada bulunmaya özen gösterirler.
Duayı yapacak olan din görevlisi (çoğunlukla kanaat önderi), daha önce ilçenin ih-
tiyaçlarını belirlemeye yönelik çalışmalar yaparak, arife duasında, belirlenen ihtiyaçları
duaya katılanlara duyurmaktadır. Duaya katılanlardan, gönüllüler, belirtilen ihtiyaç- ları karşılamak için gerekli girişimlere başlamaktadır. Örneğin; 2006 yılında yapılan Arife dualarında, ilçenin ilköğretim okulu ihtiyacı olduğu ifade edilmiş, dua sonrası hayır sahipleri gerekli yatırımlara başlamışlardır. Halen ilçede .okul inşaatları devam etmektedir. Yine daha önceki yıllardaki Arife dualarında, ilçede görev öğretmenler ve
diğer memurların, ilçede ikamet etmderinin önemi vurgulanarak konut ihtiyacı dile getirilmiştir. SÖz konusu konutlar yine hayır sahipleri tarafından_yaptırılarak ihtiyaç sahiplerine tahsis edilmiştir.
3. İLKÖGRETİM VE LİSE SON SINIF ÖGRENCİLERİNİN DİNI TUTUMLARI
Hacılar ilçesindeki ilköğretim okulları 8. sınıf öğrencileri ile ÇPL son sınıf öğrenci
lerine uygulanan anket verilerine göre, Öğrencilerden oluşan 14 ve 17 yaş grubu, genç- lerin dini tutumları ve dindarlik anlayışlarına ilişkin şu sonuçlar ortaya çıkmaktadır:
TABLO 3: Hacılar ilçesi ilköğretim 8. Sınıf Öğrencilerinin Dini Tutumları
E E .:ı:ı:
:::ı N
:::ı
...
o üi... g_
;::....1
+ı!
·;:: .:ı:ı: E Q. ttl > aıttl +ı Ü: u
::.:: ::.:: ttl
DİNİ TUTUMLAR
Sayı % Sayı % Sayı % Sayı %
1-İyi bir Müslüman günde beş
139 94,6 2 1,4 6 4,1
- -
defa namaz kılmalıdır.
2-Hali vakti yerinde olan iyi
bir Müslüman düzenli olarak 140 95,2 3 2,0 4 2,7 -
-
fakirlere sadaka-zekat vermelidir.
3-lyi bir Müslüman kadın başını
103 70,1 17 11,6 24 16,3 3 2,0 örtmelidir.
4-Türkiye'deki diğer dinlere mensup insanların kendi
11 7,5 70 47,6 62, 42,2 4 2,7
dinleri hakkında propaganda yapmalarına izin verilmelidir.
5-Türkiye'deki diğer dinlere .,
mensup insanların kendi
50 34,0 40 27,2 47 32,0 10 6,8 ibadet yerlerini açmalarına izin
verilmelidir.
6-Dindar kişiler dindar
olmayanlara göre daha 79 53,7 - 28 19,0 37 25,2 3 2,0 mutludurlar.
7-Türkiye'de din siyasete alet
70 . 47,6 26 17,7. 48 32,7 3 2,0
ediliyor. .
8-Allah güçlükle karşılaştığımda
132 89,8 5 3,4 6 4,1 4 2,7
bana yardım eder.
9-Allah insanı şeklen ibadet
etmesinden çok iç inançlarıyla 91 61,9 16 10,9 34 23,1 6 4,1 ilgilenir.
1 O-Ahlaklı bir insan olmak için
57 38,8 60 40,8 27 18,4 3 2,0
dindar olmak şart değildir.
11-Toplumun bütün inanç ve.
126 85,7 6 4,1 13 8,8 2 1,4
değerlerini saygı göstermeliyiz.
'
E E ..:.:
::ı N
::ı
..
o..
o ~ >- iiiE Q.
~ .;:; ili 'ii E ..:.: ·;: Ü:
5
::.:: ~
DiNlTUTUMLAR
Sayı o/o Sayı o/o Sayı o/o Sayı o/o
12-Allaha inanmayan insanlar
da günlük yaşamında mutlu ve 24 16,3 70 47,6 51 34,7 2 1,4 huzurlu olabilir.
Ankete katılan 14 ve 17 yaş grubu gençlerin dindarlık anlayışları, namaz merkezli- dir. 14 yaş grubu gençlerin o/o 94,6'sı, 17 yaş grubu gençlerin o/o 91 'i iyi bir Müslümanın
günde beş kez namaz kılması gerektiğini düşünmektedir.
·Geleneksel yüz yüze ilişkilerin hakim olduğu~bir toplumda, maddi yardımlaşma, şekli ve kaynağı ne olursa olsun önemlidir. Geleneksel yaşam biçiminin sürdürüldüğü Hacılar ilçesinde de 14 ve 17 yaş grubu öğrencilerden oluşan gençler, maddi yardım
laşmayı önemli bir dindarlık özelliği olarak algılamaktadır. "Hali vakti yerinde olan iyi bir Müslüman düzenli olarak fakirlere sadaka-zekat vermelidir. "fikrini 14 yaş grubunun o/o 95,2'si, 17 yaş grubunun da o/o 9l'i onaylamaktadır.
Cinsiyet söz konusu olduğunda, kadınların dindar olmasıyla ile başörtüsü arasında
bir ilişki kurulmaktadır. '1yi bir Müslüman kadın başını örtmelidir. "Fiktine 14 yaş gru- bu öğrencilerinin o/o 70,l'i, 17 yaş grubu öğrencilerinin o/o 61,S'i katılmaktadır.
TABLO 4: Hacılar ilçesi Çok Programlı Lise Son Sınıf Öğrencilerinin Dini Tutumları
E E ..:.:
::ı N
::ı
..
o iii..
~ >-o E Q.
.~ .§ ·;: !:\?
DINlTUTUMLAR ::.:: .;:; ili . ::.:: o:; ili ..:.: Ü:
a
Sayı o/o Sayı o/o Sayı o/o Sayı o/o
1-lyi oir Müslüman günde beş
71 91,0 3 3,8 3 3,8 1 1,3
defa namaz kılmalıdır.
2-Hali vakti yerinde olan iyi bir
Müslüman düzenli olarak fakir- 71 91,0 3 3,8 4 5,1
- -
lere sadaka-zekat vermelidir.
E E :ı ..:.:: !::!
:ı
... g,
... g, "'
1- ]
·;: E cı. ~QiNlTUTUMLAR .;::ı ..:.:: a.ı
ta .;::ı Ü: u
::ı::: ta
::ı:::
Sayı % Sayı % Sayı % Sayı %
3-İyi bir Müslüman kadın başını
48 61,5 13 16,7 13 16,7 4 5,1
örtmelidir.
4-Türkiye'deki diğer dinlere mensup insanların kendi dinleri
4 5,1 41 52,6 32 41,0 1 1,3
hakkında propaganda yapma-
!arına izin verilmelidir.
5-Türkiye'deki diğer dinlere mensup insanların kendi ibadet
33 42,3 19 24,4 22 28,2 4 5,1
yerlerini açmalarına izin veril- melidir.
6-Dindar kişiler dindar olma-
44 56,4 16 20,5 16'' 20,5 2 2,6 yanlara göre daha mutludurlar.
7-Türkiye'de din siyasete alet '
ediliyor. 31 39,7 15 19,2 31 39,7 1 1,3
8-Allah güçlükle karşılaştığım-
63 80,8 4 5,1 7 9,0 4 5,1
da bana yardım eder.
\
9-Allah insanı şeklen ibadet
etmesinden çok iç inançlarıyla 51 65,4 9 11,5 14 17,9 4 5,1 ilgilenir.
1 O-Ahlaklı bir insan olmak için
42 53,8 19 24,4 15 19,2 2 2,6
dindar olmak şart değildir.
11-Toplumun bütün inanç ve
83,3 6 7,7 5 6,4 2 2,6
değerlerini.saygı göstermeliyiz. 65
12-Allaha inanmayan insanlar
da günlük yaşamında mutlu ve 17 21,8 32 41,0 28 35,9 1 1,3 huzurlu olabilir.
14 ve 17 yaş grubu öğrencilerden oluşan gençler, kendi inanç alanların3: müdahale edilmesine karşı çıkmaktadırlar. Aynı zamanda diğer dinlere mensup insanların kendi
ibadetlerini yerine getirmek için ibadet yerlerine sahip olmalarına onay vermektedirler.
Ancak Türkiye'deki diğer dinlere mensup insanların kendi dinleri hakkında propagan- da yapmalarına izin verilmesi hususunda onay azalmaktadır. "Türkiye'deki diğer dinlere mensup insanlann kendi ibadet yerlerini açmalanna izin verilmelidir. "düşüncesine katı
lanlar 14 yaş grubunda % 34, 17 yaş grubunda ise % 42,3 iken; diğer dinlere mensup
insanların kendi dinleri hakkında propaganda yapmalarına izin verilmeli düşüncesine katılma oranı düşerek 14 yaş grubunda o/o 7,5, 17 yaş grubunda ise% 5,1 olmuştur.
Dindar olmakla ibadet etmeyi ilişkilendiren gençler, ibadet etmenin, mutluluğa katkı sağlayacağını düşünmekle beraber, yeterli olmadığını; mutlu olmanın, temelde, inançla ilgili bir konu olduğunu vurgulamaktadırlar. 14 yaş grubunun % 53,?'si, 17
yaş grubunun %56,4'ü "Dindar kişiler dindar olmayanlara gô"re daha mutludurlar." fik- rine katıldıklarını belirtmektedirler. '54.llaha inanmayan insanlar da günlük yaşamında
mutlu ve huzurlu olabilir. "görüşü ifade edildiğinde ise katılım düzeyi 14 yaş grubunda
% 16,3'e, 17 yaş grubunda da %21,8'e düşmektedir.
Gençler, Allah'ın zor durumda kaldıklarında kendilerine yardım edeceğini düşün
mektedir. Bu amaçla, zor anlarında dua etmekte ve Allah'tan yardım dilemektedirler.
'54.llah güçlükle karşılaştığımda bana yardım eder. "fikrine 14 yaş grubu öğrencilerinin o/o
· 89,8'i, 17 yaş grubu öğrencilerinin de % 80,8'i katılmaktadır.
14 ve 17 yaş grubu öğrenci gençler, hem kolektif inanç ve dindarlığa hem de halk
inançlarına saygı göstermektedir. Geleneksel dindarlık anlayışının hakim olduğu bir toplumda, inanç ve uygulamalar, dini bir karaktere büründürülerek kutsallaşiırılmak
ta, bu nedenle de güçlü bir kabul görmektedir. "Toplumun bütün inanç ve değerlerine
say!} göstermeliyiz." ifadesine katılma düzeyleri 14 yaş grubunda o/o 85,7, 17 yaş gru- . bunda da o/o 83,3'tür.
4.SONUÇ
r
Hacılar ilçesinde, gözlem ve mülakat verileri ile de desteklenen, 51 hane halkı reisi ve ilköğretim okulları ile Çok Programlı Lise son sınıf öğrencilerinin tamamının katı
lımıyla, bir bölümü gerçekleştirilen araştırmanın, dini inanış ve uygulamalarla ilgili ön
bulgularını kısaca şöyle özetleyebiliriz:
Hacılar ilçesinde, dini hayatın şekillenmesinde kanaat önderlerinin önemli bir iş
levi vardır. Bu kişiler dini bilgileri öğretme, dini ritüelleri uygulama ve yönetme ko- nusunda önder durumdadır. Diğer taraftan, kanaat önderleri, bireysel ve toplumsal
ilişkilerin düzenlenmesinde de etkin rol oynamaktadır.
İlçede dini hayat, dini pratikler ve ritüeller merkezinde şekillenmektedir. Amentü
esaslarıyla sınırlı kalan teorik bilgiler yanında, daha çok, dini pratik ve ritüellerle şekil
lenen dini hayat içinde, büyü, na.Zar, muska, türbe ve adakla ilgili inanışlar güçlü bi-:
..
çimde devam etmekte, bu inanışlarla ilgili uygulamalar da önemli bir dini zorunluluk _ olarak algılanmaktadır.
İlköğretim okulları ve Çok Programlı Lise son sınıf öğrencilerinden oluşan 14-17
yaş grubu gençlerin dindarlık anlayışları namaz merkezli olup, dindarlıkla ahlaklı ol- mak arasında güçlü bir ilişki kurulmaktadır. Gençler, kendi inanç alanlarına müdaha- leye karşı çıkarlarken, diğer inançlara hoş görüyle bakmaktadırlar.
