O . D . T .
Ü n i v e r s i t e s i
öğrenci
ç a l ı ş m a l a r ı n d a n
bir
kaç
ö r n e k
Feyyaz ERPİ Mimar D. G. S. A. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mimar-lık Bölümünde proje çalışmaları birinci sı-nıftan beşinci sınıfa kadar biitün öğrenim devresini kapsar. Birinci sınıftaki çalışma-lar (Basic Design = Temel Tasarım) adı al-tında az çok değişik bir karakterdedir. Di-ğrr yıllardaki konular bir sömestrede bir veya daha fazla adette, öğretim üyeleri tara-fından hazırlanarak bütün sınıfça ele alın-maktadır.Burada sunulan örneklerden biri 1967-1968 ders yılının ilk sömestrinde yapılan iki haftalık bir proje, diğeri ikinci sömestri kapsayan tek bir konudur ve her ikisi de üçüncü sınıf öğrencileri tarafından işlen-miştir.
Birinci projenin konusu şehrin merkez kısmında bulunan bir yeraltı geçidinin iç düzenlenmesidir. Problem, geçidi bir tünel havasından çıkarıp cazip bir atmosfer yarat-maktır. Bunun için aynı zamanda Belediye-ye gelir temin edecek reklâm elemanlarının kullanılması istenmiştir. Ancak bunu yapar-ken öğrencilerin üç boyut ötesinde kâğıt üze-rinde ifade imkânı olmayan faktörleri de bir (design) elemanı olarak kullanmaları söz konusudur. Bu elemanlar ışıklandırma ve zamandır. Öğrenciler gruplar halinde
mey-350 öğrencilik bir okul Tamer Çelcnsu
S. Erse? dana getirdikleri bir buçuk metrelik
maket-leri değişik renklerde ışıklandırmışlar ve bu ışıkların tekliflerine uygun şekilde yanıp sönmesini sağlayarak böyle bir mekâna canlı bir fonksiyon katma imkânlarını eleştirmiş-lerdir. Bazı projelerde reklâm panolarının yürüyenleri sağa sevkederek trafiği kolaylaş-tırması, d'ğer bazılarında ise ses eleman-larının da kullanılması denenmiştir.
İkinci konu bütün bir sömestre devam eden ve Üniversite kampüsü içinde öğretim üyeleri için düzenlenen bir iskân sitesidir. Kampüsün kuzey doğusu nâzım planda bu maksat için ayrılmış ve uygulanmasına kısa bir süre önce başlanmıştır.
\
vehicûlar t r a f f i c
HOUSING FOR METU STAFF blocks
Bu itibarla konu aktüeldir. Ancak öğ-renciler, uygulanan proje esaslarına bağlan-madan konuyu ayrı olarak ele almış ve çözüm aramışlardır.
İlk etüd safhasına Şehircilik Bölümü öğ-retmen ve öğrencilerinin de katılması ile başlanmıştır. 15 günlük bu süre zarfında öğ-renciler gruplara ayrılarak arazi, yapı mev-zuatı, idarî problemler, maliyet, yoğunluk, sirkülasyon, servisler, komşuluk (neighbour-hood) ünite standartları, ve Türkiye içinde ve dışında yapılmış iskân siteleri gibi konu-ları incelemişler, ayrıca diğer bir grup da öğretim üyeleri arasında bir anket yaparak istekleri tesbit etmiştir.
Bu etüd devresi sonunda düzenlenen bir seminerde her grup raporunu sergileyerek açıklamış, raporların tartışılmasından sonra neticeler birleştirilerek uygulanacak program tesbit edilmiştir.
Takip eden proje safhasında konu bir-kaç etaba ayrılarak vaziyet planlaması, üni-telerin tertibi, konstrüksiyon ve detay prob-lemleri ele alınmış, ayrıca merkeze ait bir yapı (okul, halkevi veya çarşı) da projeye eklenmiştir. Projenin devamı süresince ter-tiplenen konuşmalarda değişik konular üze-rinde öğrenciye bilgi verilmiştir.
Her etap sonunda birer seminer düzen-lenmiş ve bu seminerlerde diğer öğretim üyelerinin de iştirakiyle o etaba ait projeler birer birer eleştirilmiştir.
Son cn günlük bir etapta her öğrenci-den önceki etaplarda hazırladığı çalışmaları revizyondan geçirerek nihaî karara varması ve projesini bir bütün olarak çizip teslim et-mesi istenmiştir. Böylece tamamlanan proje-ler öğretim üyeproje-lerinin teşkil ettiği bir jüri ta-rafından değerlendirilmiş, alınan neticeler bir kollokyumda öğrencilerle tartışılmıştır.
Burada görüldüğü iizene O. D. T. Ü. Mimarlık Fakültesinden yetişen mimarın ko-nuları derinliğine olduğu kadar genişliğine ele alması ve kuşbakışı bir görüşle memle-ket meselelerine eğilmesi öngörülür. Hatta eğitimde teknikten ziyade sosyal sahaya ağır-lık verilmesi zaman zaman tenkit konusu olmuştur. Bilindiği gibi gerek (Ecole de Beaux Arts) gerek (Bauhaus) prensiplerinden ayrılan O. D. T. Ü. sistemi daha ziyade An-glo - Sakson Üniversitelerine dönüktür.
Bu-Ana ve tâli yol şebekelerinde Loop sistemi uygulanıyor. Yüksek ve alçak blokların Kompozisyonunda her iki tipin avantajlarından azamî faydalanılmıştır.
Haldun Baydar projesi
rada ise eğitimden beklenen, her şeyden önce öğrenciye bir düşünen kafa kazandırmak ve orada durmaktır. Gerisini genç adam hayata atıldığında nasıl olsa (piyasa) dan öğrenecek, deniyor!. Tabiî bu noktada bizim için aşıl-ması gereken bir güçlük bulunduğunu kabul etmek gerekiyor: Bu sistemin uygulandığı ülkelerde, meselâ Amerika Birleşik Devlet-lerinde yapı endüstrisi o kadar gelişmiş ki, mimarı âdeta bir orkestra şefi durumuna itiyor. Bir yapıyı teşkil eden elemanlar ve bunların kullanış tekniği değişik firmalarca mimarın kapasitesini aşan bir ölçüde gelişti-rilip kataloglarda yer almış ve her yıl daha ileri prodüksiyonlar ortaya çıkmakta. Böyle bir ortamda öğrenciye ahşap pencere yap-masını öğretmeğe kalkmak tabiatiyle bir an-lam taşımıyor. Mimar, yapısının değişik kı-sımlarını kurmayı kendisinden daha iyi bi-len bir teknisyenler grubuna organizatörlük yapmak ve bunları en uygun bir şekilde kompoze etmekle yetinecektir.
Şimdi böyle bir sistemin Türkiye'de uy-gulanmasında pek tabiî olarak güçlük ortaya çıkıyor: Bir düşünür, bir organizatör olarak yetişen genç Türk mimarı neyi ve kimi or-ganize edecektir? İşe el attığı zaman
yor. Bu zenaatçılar ellerindeki geleneksel yapı malzemesinin uygulanmasında mima-rın vereceği detay paftalamima-rını beklemekte-dirler. Bir teknisyen olarak yetişmemiş mi-mar güçlüklerle karşılaşacaktır. İşte O. D.
T. Ü. Mimarlık Fakültesinin halen çözmeğe çalıştığı problem bu. Bir yandan dünyanın gidişine ayak uydurup geleceğin şartlarına gere mimar yetiştirme çabası yanında Tür-kiye'nin bugünkü gerçekleriyle çelişmeyi
ön-lemek. Unutmamak gerekir ki müessese he-nüz pek gençtir ve memleketin mimarlık alanında kendisine bir yer yapmak yolunda hızla ilerlemektedir.
(Baş tarafı 12. sayfada) sonra ancak Reze-les-Nantes ve Briey-en-Foret sitelerini inşa edebilmiştir. Fransa bu dehâya karşı ahmakça, nankör davranmıştır. Hariçten, Pencabın başkenti olan Şan-digar'm inşası ısmarlanmıştır. Brezilya'nın Rio de Janeiro şehrinde Millî Eğitim Bakan-lığını inşa etmiştir.
Cszair, Saint Die... v.s. gibi birçok şe-hirlerin inşasını hayal etmiştir. Fakat bu ger-çekleştirmelerden uzaklaştırılmıştır. Pek çok, heyecanlı planlarını, hiç bir şey için çizmiştir. Takdim ettiği sayısız projeler hak-sız olarak kabul edilmemiştir.
Bütün bu sukutu hayallerde, muhakkak •ki kıskançlık ve entrikanın mühim yeri var-dır. Fakat bütün bu hezimetler, mizacını karartmasına rağmen, ancak Le Corbusier'-nin zaferini zenginleştirmiştir. Polemist Le Corbusier, mağdur mimar Le Corbusier'nin intikamım almıştır. Kendisinin de aynı mec-raya koyulmaya temayül etmesine rağmen, talihsizliklerini, bu basit düşüncelerle izah edilmemelidir.
Gerçekleştirmelerinin, plastik görünü-şünün, uzun bir süre için tahrik edici bir tarafı olduğunu kabul etmek lâzımdır. Ken-disinde çok defa bir taraf tutmuş hissi ga-lipti. İhtirasla müdafaa ettiği kaideciliği,
an-cak basit bir hendesenin verdiği satıh ve hacimleri inşa etme iradesi, müstatil veya küp, kaim zaviye'ye karşı olan âdeta dinî muhabbeti, gayet tabiî olarak aleyhine çalış-mıştır. Olgunluk çağında, Le Corbusier bü-tün yazdıklarının aksine olarak, plastiğini mükemmel tarzda değiştirmeyi ve zmginleş-tirn-eyi bilmiştir. Sadece inşa ediimiş olan Ronchamp (1955) kilisesinin, acayip heykel-traşisini, ışık esrarını tahayyül edelim. Çan kulesindeki münhahilerin yumuşaklığı. Bura-da kaim zaviye mezhebinden çok uzaktayız.
Hakikatte, dehâsı, sabırsızlığının ta ken-disiydi. Emin. olduğu hususlar kendisini ya-kıyordu. Neticede Şua şehrinin (Ville ra-dieuse) gerçekleştirilmesini basit bir şey ola-rak görüyordu. İktidarın ellerini serbest bı-rakması ve kredileri vermesi....
(Atina Anlaşması) muhteşem bir man-tıktır. Bulunduğumuz çağda, yeni şehirlerin baştan başa inşa edildiği şu anda, şehirci-liğin fenalıkları üzerinde daha çok ikaz ediimiş bulunuyoruz. Bir şehir binbir unsur-dan müteşekkildir ve birçok unsurlar daha şaşırtıcıdır. Le Corbusier buna: İkamet et-mek, çalışmak, dolaşmak (yaya veya vası-talı olarak), uğraşmak, diyordu. Bu dört fonksiyon, bir şehirde mantıkî olarak,
tat-min edilmişse meslek kazanılmıştır. Haki-katte ve tecrübe ile, bu mesleğin daha ince olduğunu öğrendik; şehir muğlaklık külli-yesidir ve hayat terkibi gibi şehir sentezi de sıkıntıdadır.
Fakat, vermiş olduğu hayatiyetle, yüz-yılımızın şehirciliğini ve mimarisini kuran, bu dahiyane açık görüşlü ve gözüpek adam-cağızın tanınmaması, ne adaletsizlik!..
Bununla beraber, son senelerde, bu yaşlı adam, bütün dünya gençliğine, yeni mimarinin bir sembolü olarak görünmüştür. Le Corbusier'nin 4 Şubat 1960 gecesi, Serbcnne Üniversitesinde (Makine cemiye-tinde, teçhiz programlan) konusu üzerinde vermiş olduğu konferansı hatırlıyorum. Konferans saatmdan cok daha evvel binlerce üniversiteli büyük anfiye girmek için kapıyı zorluyordu. Konferansçı beklenirken nükte ve neşe ayyuka çıkıyordu. Corbusier görü-nünce. herkes bir hamlede ayağa kalkmıştı. Birdenbire gürültünün yerini, müteşekkir kalma ve takdir sükûtu hâkim olmuştu. Bir-kaç dakika önce çılgınca hareket eden bu tcplumun birkaç fısıltıdan sonra, hakikî saygı göstermesini görmek, hakikaten çok ulviydi.
2000 senesinin olgun insanları, yirminci yüzyılın bir üstadını dinliyorlardı.
