Uşak 3. Yerel Ekonomik Gelişme Programı (Tarım, Maden, Çevre, Enerji)

(1)

TA RIM ^AFE _YÖN ^T ^ETİM ^İ MAD EN

ULAŞIM

ÇEV RE

TURİZM 20

17 - 20 19

HİZMETLER KENT SEL

SANA Yİ

Bin TL’ye

VARAN HİBE DESTEĞİ

550 ^.2%ú ^’LERE

ø0$/$76(.7g5h1'()$$/ø<(7*g67(5(1

6$1$<ø'(5(.$%(7dø/øöø1*(/øù7ø5ø/0(6ø 0$/ø'(67(.352*5$0,

6$5(3 <,/,352-(7(./ø)d$ö5,6, 352-(6ú='(1 '(67(.%ú='(1

3URMH6RQ%DúYXUXZDPDQÕ .$<6_

7(6/ø0_

ENERJİ

Uşak Yatırım Destek Ofisi Durak Mah. Fatih Cad. No:2/404 Özmerkez İş Merkezi Kat:4 64100 Merkez/Uşak

T: (0276) 224 43 41 F: (0276) 224 43 42

E-posta: usakydo@zafer.org.tr

T.C. Zafer Kalkınma Ajansı Genel Sekreterliği

Cumhuriyet Mah. Öncü Sk. No:39 43020 Merkez/Kütahya T: (0274) 271 77 61-62

F: (0274) 271 77 63 E-posta: info@zafer.org.tr www.zafer.org.tr www.2023.zafer.org.tr www.zaferin.org.tr www.zaferinvest.org.tr

ISBN: 978-605-67328-0-5

UŞAK İLİ YEREL EKONOMİK GELİŞME PROGRAMI (TARIM, MADEN, ÇEVRE, ENERJİ) 2017-2019

Bin TL’ye

VARAN HİBE DESTEĞİ

550 ^.2%ú ^’LERE

ø0$/$76(.7g5h1'()$$/ø<(7*g67(5(1

6$1$<ø'(5(.$%(7dø/øöø1*(/øù7ø5ø/0(6ø 0$/ø'(67(.352*5$0,

6$5(3

<,/,352-(7(./ø)d$ö5,6,

0274 271 77 61-62 pyb@zafer.org.tr http://www.zafer.org.tr

352-(6ú='(1 '(67(.%ú='(1

7(6/ø0_

TOP LUM İNSA N VE

UŞAK

YER EL E KON OMİ K

GELİ ŞME PRO GRA MI

(2)

UŞAK İLİ

YEREL EKONOMİK GELİŞME PROGRAMI

(Tarım, Maden, Çevre, Enerji)

2017-2019

(3)

İÇİNDEKİLER

UŞAK İLİ

YEREL EKONOMİK GELİŞME PROGRAMI

(4)

Bin TL’ye

VARAN HİBE DESTEĞİ

550 ^.2%ú ^’LERE

ø0$/$76(.7g5h1'()$$/ø<(7*g67(5(1

6$1$<ø'(5(.$%(7dø/øöø1*(/øù7ø5ø/0(6ø 0$/ø'(67(.352*5$0,

6$5(3

<,/,352-(7(./ø)d$ö5,6,

352-(6ú='(1 '(67(.%ú='(1

7(6/ø0_

09 GİRİŞ

10 UŞAK İLİ

GENEL SOSYOEKONOMİK GÖRÜNÜM

43 TARIM 49 MADEN 57

ÇEVRE 63

ENERJİ

68 TEMEL POLİTİKALAR

UŞAK İLİ 77

3. YEGEP EYLEM PLANI



   



(5)

UŞAK İLİ

YEREL EKONOMİK GELİŞME PROGRAMI

Cam Teras (Büyük Uşak Kanyonları) Fotoğraf:

V. FİL, A. ARITÜRK, H. C. IŞIKLAR

GİRİŞ

(6)

Bin TL’ye

VARAN HİBE DESTEĞİ

550 ^.2%ú ^’LERE

ø0$/$76(.7g5h1'()$$/ø<(7*g67(5(1

6$1$<ø'(5(.$%(7dø/øöø1*(/øù7ø5ø/0(6ø 0$/ø'(67(.352*5$0,

6$5(3

<,/,352-(7(./ø)d$ö5,6,

352-(6ú='(1 '(67(.%ú='(1

7(6/ø0_

A) GİRİŞ

TR33 Bölgesi 2014-2023 Bölge Planı’nda Sanayi, Maden, Tarım, Turizm, Afet Yönetimi, Çevre, Kentsel Hizmetler, Ulaşım, Enerji, İnsan ve Toplum eksenleri bulunmaktadır.

TR33 Bölgesi 2014-2023 Bölge Planı’nda söz konusu eksenlerin her biri için öncelikler ve tedbirler belirlenmiştir. Ancak Bölge Planı’nın ölçeği gereği, söz konusu öncelik ve tedbirler eylem planına dönüştürülmemiştir. Bölge Planı’nın uygulanma düzeyinin artırılması ve kurumlar arası koordinasyonun etkin şekilde sağlanabilmesi için daha alt ölçeklerde operasyonel programlara ihtiyaç duyulmaktadır. Yerel Ekonomik Gelişme Programları (YEGEP), bu ihtiyaca cevap verebilmek adına hazırlanmış, il düzeyli, çok sayıda kurumun iş birliği içerisinde yürütmesi gereken programlardır.

2015 -2017 dönemi için hazırlanmış ve uygulama aşamasına geçilmiş olan 1. YEGEP, Bölge için katalizör durumunda bulunan, kısa vadede etkili müdahale yapmanın mümkün olduğu, öncelikli sektörler olan Sanayi, Turizm ve Ulaşım sektörlerini kapsamaktadır.

YEGEP, Plan’dan bağımsız bir çalışma olarak değil, öncelikli uygulanması gereken projeleri ortaya koyan ve paydaşları bu doğrultuda yönlendiren bir yol haritası olarak değerlendirilmektedir. Bu yüzden Plan’da yer verilen diğer eksenlere ilişkin politikaların da hayata geçirilmesi amacıyla bu defa 2016-2018 dönemi için Afet Yönetimi, Kentsel Hizmetler ile İnsan ve Toplum eksenlerini kapsayan 2. YEGEP hazırlanmıştır.

Daha önce hazırlanmış olan iki çalışmanın devamı niteliğinde olan 3. YEGEP’te ise Tarım, Maden, Çevre ve Enerji eksenleri ele alınmıştır. İlk olarak ilin farklı mevcut durumu Bölge ve çevre illeri ile karşılaştırmalı olarak ortaya koyulmakta, sonrasında bu eksenlerindeki temel politikalar belirtilerek ilgili projeler tanımlanmaktadır. Son olarak, her projeye ilişkin 2019 yılında ulaşılması planlanan hedefleri, sorumlu kurum/kuruluşları, potansiyel maddi kaynakları içeren eylem planları sunulmaktadır.

Hazırlanan YEGEP’lerin etkileyeceği hususlar beş ana başlıkta toplanmaktadır. Bunlardan ilki yıllık olarak hazırlanan ve Zafer Kalkınma Ajansı’nın Yönetim Kurulu’nda görüşüldükten sonra merkeze iletilen yatırım teklifleridir. İkincisi ise Bölge illerinde yatırım yapmayı planlayan yerli ve yabancı yatırımcıların hangi sektör ve merkezlerde odaklanmalarının yararlı olacağına ilişkin yönlendirmelerin sağlanacak olmasıdır. YEGEP’lerin etki edeceği üçüncü başlık Ajans tarafından hazırlanan proje teklif çağrıları, doğrudan faaliyet desteği ve teknik destek programlarının ana çerçeveleridir. Söz konusu programlar hazırlanırken Bölge Planı’nın yanı sıra YEGEP’lerde belirlenen temel politika ve öncelikler esas alınmaktadır.

Dördüncü olarak ise daha büyük çaplı Ajans destekleri olarak kurgulanan güdümlü projelerin de YEGEP’lerdeki ana amaçlar ekseninden kurgulanması öngörülmektedir. Son olarak Ajans tarafından başvurusu yapılan ya da Ajans’ın ortak olarak yer alacağı Avrupa Birliği (AB) projeleri kapsamındaki hibe desteklerinin alınmasında, söz konusu projelerin YEGEP’lerde öncelikli başlık ve faaliyetlerle ilgili olması önemli bir avantaj sağlayacaktır.

Bu yönden YEGEP’ler Bölge’de hazırlanacak AB projeleri için yol gösterici olacaktır.

(7)

Harita 1 - İllerin Sosyoekonomik Gelişmişlik Düzeyleri (2011)

Kaynak: Kalkınma Bakanlığı (DPT), İllerin Sosyoekonomik Gelişmişlik Endeksi Sıralaması (2011)

B) UŞAK İLİ

GENEL SOSYOEKONOMİK GÖRÜNÜM

Uşak, sosyoekonomik açıdan çevre illerine göre daha hızlı bir gelişme sergilemektedir.

Kalkınma Bakanlığı tarafından 2003 ve 2011 yıllarında birbirinden farklı değişkenlerle hazırlanan “İllerin Sosyoekonomik Gelişmişlik Endeksi Sıralaması” (SEGE) çalışmaları incelendiğinde Uşak’ın 30. sıradan 25. sıraya çıktığı görülmektedir. İlin çevresinde yer alan illerden Denizli 12. sıradan 10. sıraya, Manisa 25. sıradan 23. sıraya, Afyonkarahisar 44. sıradan 43. sıraya ve Kütahya 40. sıradan 38. sıraya yükselmiştir. Bu durum aynı süre içerisinde Uşak’ın çevresinde yer alan illerin bir iki sıra ilerlediğini, Uşak’ın ise beş sıra ilerlediğini göstermektedir. Uşak’ın benzer gelişme eğilimlerini sürdürmesi halinde sosyoekonomik olarak daha iyi seviyelere hızla çıkacağı düşünülmektedir.

TÜİK’in 2015 yılı bazlı yaptığı illerde yaşam endeksi çalışmasına göre Uşak genel sıralamada 6. sırada yer almaktadır. İllerde yaşam endeksi; konut, çalışma hayatı, gelir ve servet, sağlık, eğitim, çevre, güvenlik, sivil katılım, altyapı hizmetlerine erişim, sosyal yaşam ve yaşam memnuniyeti olmak üzere yaşamın on bir boyutunu kapsamakta ve kırk bir gösterge ile temsil edilen bu boyutları tek bir bileşik endeks yapısı içerisinde sunmaktadır. Bu çalışmada TR33 Bölgesi illerinden Afyonkarahisar 10. sırada yer alırken Kütahya 4., Manisa 31. sırada gelmektedir. Uşak’ın çevre illerinden olan Denizli ise 26.

sırada yer almaktadır. Alt endekslerden biri olan ve ildeki mutluluk düzeyini ortaya koyan yaşam memnuniyeti sıralamasında ise Uşak 8. sırada yer almaktadır. İl bu değerlerle ülke genelinde oldukça iyi bir konumda bulunmaktadır.

Harita 1-İllerin Sosyoekonomik Gelişmişlik Düzeyleri (2011)

Kaynak: Kalkınma Bakanlığı (DPT), İllerin Sosyoekonomik Gelişmişlik Endeksi Sıralaması (2011)

(8)

Bin TL’ye

VARAN HİBE DESTEĞİ

550 ^.2%ú ^’LERE

ø0$/$76(.7g5h1'()$$/ø<(7*g67(5(1

6$1$<ø'(5(.$%(7dø/øöø1*(/øù7ø5ø/0(6ø 0$/ø'(67(.352*5$0,

6$5(3

<,/,352-(7(./ø)d$ö5,6,

352-(6ú='(1 '(67(.%ú='(1

7(6/ø0_

SEGE’deki imalat sanayi alt endeksinde Uşak, Kütahya dışındaki çevre illerinin gerisinde yer alırken eğitim ve sağlık sektörü endekslerinde ise pek çok ilden daha ileri bir seviyeye sahiptir. Yaşam kalitesi, genel sosyoekonomik gelişmişliğin itici gücü olarak düşünüldüğünde Uşak’ın ilerleyen yıllarda genel sosyoekonomik endekste daha üst sıralara yerleşeceği değerlendirilmektedir. Genel sosyoekonomik ve alt endekslerde Uşak ve çevre illerinin sıraları Tablo 1’de sunulmaktadır.

Tablo 1-Uşak ve Çevre İllerin Sosyoekonomik Gelişmişlik Genel ve Alt Endeksleri deki Sıraları (2003, 2011)

* 2011 yılında böyle bir çalışma yapılmadığı için 2003 yılı verileri kullanılmıştır.

Kaynak: Kalkınma Bakanlığı (DPT), İllerin Sosyoekonomik Gelişmişlik Endeksi Sıralaması (2003,2011)

İlin nüfusu ülke geneline paralel olarak giderek artmaktadır. TÜİK Genel Nüfus Sayımı ve Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi’ne göre ülke nüfusu 2007’de 70.586.256 iken 2012’de 75.627.384’e, 2015’te ise 78.741.053’e çıkmıştır. Uşak nüfusu ise 2007 yılında 334.115 iken, 2012 yılında 342.269’a, 2014 yılında 349.459’a yükselmiştir. 2015 yılında ise il nüfusu 353.048 olmuştur. Nüfus büyüklüğü açısından 2014 yılında Türkiye’nin 53.

büyük ili olan Uşak 2007-2014 yılları arasında 52. büyük il konumundadır. 2015 yılında ise Uşak, bir sıra yükselerek 52. sıraya yerleşmiştir. Bu veriler ışığında Uşak ilinin nüfus artışının ülke geneliyle benzer bir seyir izlediği söylenebilir.

İl Genel

Endeks Sırası (2011)

Genel Endeks

Sırası (2003)

İmalat Sanayi Sektörü Alt

Endeksi Sırası (2003*)

Sağlık Sektörü Alt Endeksi

Sırası (2003*)

Eğitim Sektörü Alt Endeksi

Sırası (2003*)

Uşak 25 30 29 23 27

Afyonkarahisar 43 44 26 49 55

Kütahya 38 40 31 54 41

Manisa 23 25 19 22 37

Denizli 10 12 12 9 24

(9)

İldeki nüfus ağırlıklı olarak kentlerde yaşamaktadır. Nüfusu 20 bin üzeri yerleşimler TÜİK tarafından “kent” olarak sınıflandırılmaktadır. Tablo 2 ve Harita 2’den görüleceği üzere ildeki nüfus genel olarak Merkez ilçede yoğunlaşmakla beraber, 20.000’in üzerindeki nüfusuyla Banaz, Eşme ve Sivaslı Uşak’ın kent kategorisine sahip diğer ilçeleridir. Bu yönüyle Uşak nüfusunun yaklaşık %93’ünün kentlerde yaşadığı görülmektedir. İlde nüfus Merkez ilçede yoğunlaşmaktadır.

Kaynak: TÜİK, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi

Tablo 2-Uşak ve İlçelerinin Nüfusu

Harita 2- İlçelerin Nüfus Yoğunlukları

Harita 2-İlçelerin Nüfus Yoğunlukları

Kaynak: TÜİK, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (2015)

2015 2016*

Türkiye 78.741.053 79.814.871

TR33 Bölgesi 3.013.892 3.043.846

Uşak İl Geneli 353.048 358.736

Merkez 236.301 242.566

Banaz 36.325 36.343

Eşme 35.544 35.464

Karahallı 10.624 10.365

Sivaslı 20.883 20.863

Ulubey 13.371 13.135

Harita 2- İlçelerin Nüfus Yoğunlukları

Kaynak: TÜİK, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (2015)

* Çalışma kapsamında kullanılan tüm verilerin Kasım 2016 sonu itibariyle güncel olmasına dikkat edilmiştir.

Basım aşamasında (Ocak 2017) yayımlanan 2016 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi verileri bilgi amaçlı olarak verilmektedir.

(10)

Bin TL’ye

VARAN HİBE DESTEĞİ

550 ^.2%ú ^’LERE

ø0$/$76(.7g5h1'()$$/ø<(7*g67(5(1

6$1$<ø'(5(.$%(7dø/øöø1*(/øù7ø5ø/0(6ø 0$/ø'(67(.352*5$0,

6$5(3

<,/,352-(7(./ø)d$ö5,6,

352-(6ú='(1 '(67(.%ú='(1

7(6/ø0_

İlde kentleşme oranı (ilçe merkezlerinde yaşayan nüfusun ilçenin toplam nüfusuna oranı) en yüksek olan ilçe, %85’lik oranla Merkez ilçedir. Merkez ilçeyi %45’lik kentleşme oranıyla Banaz, %42’lik kentleşme oranıyla da Eşme izlemektedir. İlin diğer ilçeleri olan Karahallı %39, Ulubey %37 ve Sivaslı %33 kentleşme oranlarına sahiptir. İl genelinde kentleşme oranı %70 olarak hesaplanmaktadır. Ancak bu rakam 2012 yılında çıkarılan büyükşehir yasası sonrası büyükşehirlerde belde ve köylerin il ve ilçe merkezlerine bağlanması sonucu %92’lere çıkan ülke ortalamasının altında kalmaktadır. Harita 3’te ilçelerin kentleşme oranları mekansal olarak gösterilmektedir.

Harita 3-İlçelerin Kentleşme Oranları

İldeki doğurganlık oranı ülke geneline kıyasla düşük kalmaktadır. Nüfus piramitleri, nüfusun cinsiyete ve yaş gruplarına göre dağılımını gösteren grafiklerdir. Bir yerin nüfus piramitlerine bakılarak o yerdeki nüfus özellikleri, nüfus hareketleri, nüfusun yaş gruplarına dağılımı, cinsiyet durumu ve ortalama yaşam süresi hakkında bilgi sahibi olunabilir.

Harita 3- İlçelerin Kentleşme Oranları

(11)

Bu bilgiler ışığında Grafik 1’de verilen Uşak ilinin nüfus piramidi incelendiğinde Grafik 2’de verilen ülke geneline benzer bir durum izlenmekle birlikte piramidin tabanının ülkedekine kıyasla daha dar olduğu görülmektedir. Bu durum Uşak ilindeki doğurganlık oranının ülkedekine göre daha düşük olduğuna dolayısıyla Uşak ilindeki nüfusun giderek yaşlanacağına ve iş gücünün azalacağına işaret etmektedir. 20-24 yaş aralığındaki nüfusun azlığı da dikkat çeken bir diğer husustur. Bu aralıktaki nüfusun az olmasındaki temel sebebin ildeki iş imkanlarının yetersizliği ve üniversiteden mezun olan genç nüfusun ilde kalmayı tercih etmemesi olduğu söylenebilir. Bu veriler ışığında görece az olan genç nüfus ve gittikçe yaşlanmakta olan nüfus Uşak ili için önemli bir sorun arz etmektedir. İldeki doğurganlık oranını artıracak veya genç nüfusu ilde tutacak politikalar üreterek bu durumun gelecekte yaratacağı sorunların önüne geçmek mümkündür.

Grafik 1-Uşak İli Nüfus Piramidi

Grafik 2-Türkiye Nüfus Piramidi

Kaynak: TÜİK, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (2015); Zafer Kalkınma Ajansı Hesaplamaları

Grafik 1- Uşak İli Nüfus Piramidi

Kaynak: TÜİK, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (2015); Zafer Kalkınma Ajansı Hesaplamaları

20.000 15.000 10.000 5.000 5.000 10.000 15.000 20.000

0-4 5-9 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85-89 90+

Erkek Kadın

Grafik 2- Türkiye Nüfus Piramidi

Kaynak: TÜİK, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (2015); Zafer Kalkınma Ajansı Hesaplamaları 4.000.000 3.000.000 2.000.000 1.000.000 1.000.000 2.000.000 3.000.000 4.000.000 0-4

5-9 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85-89 90+

Erkek Kadın

(12)

Bin TL’ye

VARAN HİBE DESTEĞİ

550 ^.2%ú ^’LERE

ø0$/$76(.7g5h1'()$$/ø<(7*g67(5(1

6$1$<ø'(5(.$%(7dø/øöø1*(/øù7ø5ø/0(6ø 0$/ø'(67(.352*5$0,

6$5(3

<,/,352-(7(./ø)d$ö5,6,

352-(6ú='(1 '(67(.%ú='(1

7(6/ø0_

İl nüfusu ülke geneline göre daha yaşlıyken bazı ilçelerde genç nüfusun eksikliği sorunu daha tehlikeli boyutlardadır. Medyan (ortanca) yaş, nüfusun yaşa göre sıralanması sonucu tam ortada yer alan kişinin yaşını ifade etmektedir. Örneğin ülke genelindeki medyan yaşın 31,0 olması ülke nüfusunun yarısının 31,0’dan küçük, yarısının ise 31,0’dan büyük olduğu anlamına gelmektedir. Nüfusun yaşlılık düzeyini ortaya koyan bu göstergenin il genelinde ülkeye ve Bölge’ye kıyasla daha yüksek olduğu Tablo 3’ten anlaşılmaktadır.

İlçeler özelinde medyan yaş değerlendirildiğinde ise Merkez ilçenin 33,1 ile en düşük medyan yaş değerine sahip ilçe, Ulubey ilçesinin ise 45,3 ile en yüksek medyan yaş değerine sahip ilçe olduğu görülmektedir.

Tablo 3-Medyan Yaş Değerleri (2015)

Medyan Yaş

Türkiye 31,0

TR33 Bölgesi 34,3

Uşak İl Geneli 35,1

Merkez 33,1

Banaz 38,1

Eşme 41,2

Karahallı 43,9

Sivaslı 37,1

Ulubey 45,3

2011-2015 yılları arasındaki beş yıllık dönemde nüfusu en çok azalan ilçeler ile 2015 yılı medyan yaş değerleri yüksek olan ilçeler benzerlik göstermektedir. Uşak ilinin 5 yıllık nüfus artış oranlarını gösteren Tablo 4’teki veriler ile Tablo 3’te verilen medyan yaş değerleri incelendiğinde, medyan yaş değerleri en yüksek olan Karahallı ve Ulubey ilçelerinin bu 5 yıllık periyotta en yüksek oranda nüfus kaybeden ilçeler olduğu görülebilir.

(13)

Tablo 4-Beş Yıllık Nüfus Artış Oranları (2011-2015) (%)

Son 5 yıllık dönemde Uşak il nüfusunun artmasının muhtemel sebebi, Merkez ilçedeki nüfus artışının lokomotif görevi görmesidir. Uşak ili, Merkez ilçe hariç, tüm ilçelerinde nüfus kaybetmiştir. Merkez ilçenin %7,9 oranında artan nüfusu, diğer ilçelerdeki azalan nüfusla birleşince il genelinde ancak %3,9’luk bir artış gerçekleşebilmiştir. Bu dönemde Uşak ilçelerinde yaşayan nüfusun bir bölümünün Merkez ilçeye göç ettiği, Tablo 3’te verilen medyan yaş değerleri incelendiğinde ise göç eden bu nüfusun önemli bir kısmını gençlerin oluşturduğu düşünülmektedir.

Nüfus projeksiyonlarına göre Uşak ve ülke nüfusu artacaktır. TÜİK’in yaptığı nüfus projeksiyonları çalışmasına göre; Uşak nüfusu 2018’de 350.026 kişi, 2023’te ise 353.234 kişi olacaktır. Ülke genelinde 2012-2023 yılları arasında yıllık ortalama nüfus artış hızının

‰9,8 (binde 9,8), Uşak’ta ise ‰2,9 olması beklenmektedir. Bu durum Uşak’taki nüfus artış hızının ülkedeki nüfus artış hızına göre geride kalacağını göstermektedir.

Harita 4 - İlçe Nüfus Artış Oranları

Nüfus projeksiyonlarına göre Uşak ve ülke nüfusu artacaktır. TÜİK’in yaptığı nüfus

Harita 4-İlçe Nüfus Artış Oranları

5 Yıllık Nüfus Artış Oranı

Türkiye 5,4

TR33 Bölgesi 2,4

Merkez 7,9

Banaz -2,9

Eşme -1,9

Karahallı -6,4

Sivaslı -3,0

Ulubey -6,2

Harita 4 - İlçe Nüfus Artış Oranları

Nüfus projeksiyonlarına göre Uşak ve ülke nüfusu artacaktır. TÜİK’in yaptığı nüfus

(14)

Bin TL’ye

VARAN HİBE DESTEĞİ

550 ^.2%ú ^’LERE

ø0$/$76(.7g5h1'()$$/ø<(7*g67(5(1

6$1$<ø'(5(.$%(7dø/øöø1*(/øù7ø5ø/0(6ø 0$/ø'(67(.352*5$0,

6$5(3

<,/,352-(7(./ø)d$ö5,6,

352-(6ú='(1 '(67(.%ú='(1

7(6/ø0_

Tablo 5-Uşak ve Çevre İllerinin Nüfus Projeksiyonları

Kaynak: TÜİK, Nüfus Projeksiyonları (2012)

2012 Yılı Nüfusu 2018 Yılı Öngörülen

Nüfus

2023 Yılı Öngörülen

Nüfus

Öngörülen Yıllık Ortalama Nüfus Artış Hızı (‰)

Uşak 342.269 350.026 353.234 2,9

Afyonkarahisar 703.948 709.070 706.957 0,4

Kütahya 573.421 571.035 565.664 -1,2

Manisa 1.346.162 1.366.768 1.370.823 1,7

Denizli 950.557 982.479 1.001.981 4,8

Türkiye 75.627.384 80.551.266 84.247.088 9,8

Uşak, son beş yıllık dönemde genel olarak göç alan bir il konumundadır. Tablo 6’da verilen net göç oranları incelendiğinde Uşak 2011 ve 2014 yıllarında net göç verme eğiliminde bir il iken 2012, 2013 ve 2015 yıllarında ise Uşak’ın göç alan bir il konumunda olduğu görülecektir. Özellikle il, bu 5 yıllık periyotta en fazla göçü oransal olarak 2011 yılında vermişken en fazla göçü ise 2012 yılında almıştır. 2012 yılındaki farklılığın nedeni, yerleşim yeri nüfuslarının Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi’nden (ADNKS) alınan nüfusla birlikte, kurumsal yerlerde kalan nüfus dikkate alınarak hesaplanmasıdır. Kurumsal yerlerde (kışla, cezaevi, huzurevi, üniversite öğrenci yurtları vb.) kalanlar uluslararası tanım gereği ikamet adreslerinin bulunduğu yerleşim yeri nüfusuna değil, kurumsal yerlerin bulunduğu yerleşim yeri nüfusuna dahil edilmiştir.

Tablo 6-Yıllara Göre İllerin Net Göç Oranları (Binde) (‰)

2011 2012 2013 2014 2015

Uşak -4,4 2,7 0,5 -2,0 0,1

Afyonkarahisar -9,7 3,5 -6,5 -8,0 -4,7

Kütahya -5,5 6,7 -5,3 -5,5 -5,0

Manisa -2,0 -1,4 -0,5 -2,1 2,1

Denizli -0,4 2,6 3,2 3,6 5,3

TR33 Bölgesi -4,8 1,8 -2,8 -4,1 -1,1

Uşak’ın yakın çevresindeki illerde beklenen nüfus artış hızları değerlendirildiğinde Denizli hariç olmak üzere Uşak’taki nüfus artışının diğer çevre illerinden daha yüksek oranda olacağı görülmektedir. İllere göre nüfus ve nüfus artış oranı öngörüleri Tablo 5’te gösterilmektedir.

(15)

Uşak çevresinde bulunan iller arasında en fazla göçü İzmir’den almaktadır. İl 2011-2015 yılları arasında aldığı 50.893 kişilik göçün %13,1’lik kısmını İzmir’den almıştır. Tablo 7’de sunulan Uşak’ın en çok göç aldığı 10 il incelendiğinde ilin genel olarak çevresindeki illerden ve büyük şehirlerden göç aldığı görülmektedir. İl kendisine uzak Karadeniz, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu gibi bölgelerden fazla göç çekmemektedir. Bu durum, ilin ekonomik koşullar ve sosyal olanaklar yönünden henüz bir çekim merkezi olmadığının göstergesidir.

Tablo 7-Uşak’ın En Çok Göç Aldığı İlk 10 İl (2011-2015)

Alınan Göç Payı (%)

İzmir 6.646 13,1

Manisa 5.161 10,1

Kütahya 4.421 8,7

İstanbul 3.520 6,9

Denizli 3.143 6,2

Antalya 3.014 5,9

Afyonkarahisar 2.456 4,8

Ankara 1.705 3,4

Aydın 1.414 2,8

Bursa 1.159 2,3

İlk 10 İl Toplamı 32.639 64,1

Genel Toplam 50.893 100,0

İlin yoğun olarak göç verdiği iller ile göç aldığı iller benzerdir. 2011-2015 yılları arasında Uşak’a göç eden 50.893 kişiye karşılık, aynı dönemde ilden 51.962 kişi göç etmiştir.

Özellikle İzmir ile karşılıklı bir göç ilişkisi olduğu net olarak görülmektedir. Bu dönemde Uşak, Tablo 8’den de görüleceği üzere İzmir’e 7.396 kişilik bir göç verirken İzmir’den de 6.646 kişilik bir göç çekebilmiştir. Uşak’ın en çok göç verdiği 10 il ve verdiği göç miktarları Tablo 8’de verilmektedir.

(16)

Bin TL’ye

VARAN HİBE DESTEĞİ

550 ^.2%ú ^’LERE

ø0$/$76(.7g5h1'()$$/ø<(7*g67(5(1

6$1$<ø'(5(.$%(7dø/øöø1*(/øù7ø5ø/0(6ø 0$/ø'(67(.352*5$0,

6$5(3

<,/,352-(7(./ø)d$ö5,6,

352-(6ú='(1 '(67(.%ú='(1

7(6/ø0_

Tablo 8-Uşak’ın En Çok Göç Verdiği İlk 10 İl (2011-2015)

Verilen Göç Payı (%)

İzmir 7.396 14,2

Manisa 4.500 8,7

Denizli 4.167 8,0

İstanbul 4.156 8,0

Antalya 3.886 7,5

Kütahya 3.149 6,1

Afyonkarahisar 2.296 4,4

Ankara 2.187 4,2

Aydın 1.706 3,3

Muğla 1.256 2,4

İlk 10 İl Toplamı 34.699 66,8

Genel Toplam 51.962 100,0

İlin son yıllarda verdiği göç içinde nitelikli nüfusun payı oldukça yüksektir. Grafik 3 ve Grafik 4’te görüleceği üzere, Uşak’ta hem lise ve üzeri eğitimlilerin hem de yüksekokul ve üzeri eğitimlilerin göç eden nüfus içindeki payı ülke genelinden yüksektir. Gelecek dönemlerde bu durumun değişmemesi, şehrin yetişmiş iş gücü ihtiyacının artmasına sebep olacak, ayrıca Uşak ilinin rekabetçiliğine ve üretimine zarar verecektir.

Grafik 3-Lise ve Üzeri Eğitimlilerin Göç Edenler İçindeki Payı

Grafik 3– Lise ve Üzeri Eğitimlilerin Göç Edenler İçindeki Payı

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

2011 2012 2013 2014 2015 Uşak

Kütahya

Denizli Türkiye Afyonkarahisar

Manisa

(17)

Grafik 4-Yüksekokul ve Üzeri Eğitimlilerin Göç Edenler İçindeki Payı

Kaynak: TÜİK, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (2015) Kaynak: TÜİK, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (2015)

Grafik 4– Yüksekokul ve Üzeri Eğitimlilerin Göç Edenler İçindeki Payı

İl genelindeki okuma yazma oranı ülke genelinin üzerindedir. Ülke genelinde 15 yaş üzeri

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

2011 2012 2013 2014 2015

İl genelindeki okuma yazma oranı ülke genelinin üzerindedir. Ülke genelinde 15 yaş üzeri nüfustaki okuryazarlık oranı %94,7 iken Uşak’ta bu oran %96,6’dır. İlçelere bakıldığında ise Banaz ve Eşme’nin il genelindeki okuma yazma oranının da üstünde bir okuma yazma oranına sahip olduğu görülmektedir. Merkez ilçe, Sivaslı ve Ulubey’in ise il genelindeki okuma yazma oranından daha düşük bir okuma yazma oranına sahip olduğu Tablo 9’dan görülmektedir.

Tablo 9-15 Yaş Üzeri Nüfusun Okuma Yazma Durumu (%)

Okuma Yazma Durumu

Türkiye 94,7

TR33 Bölgesi 96,5

Merkez 96,5

Banaz 97,5

Eşme 96,9

Karahallı 96,6

Sivaslı 95,9

Ulubey 95,7

Uşak

Kütahya

Denizli Türkiye Afyonkarahisar

Manisa

(18)

Bin TL’ye

VARAN HİBE DESTEĞİ

550 ^.2%ú ^’LERE

ø0$/$76(.7g5h1'()$$/ø<(7*g67(5(1

6$1$<ø'(5(.$%(7dø/øöø1*(/øù7ø5ø/0(6ø 0$/ø'(67(.352*5$0,

6$5(3

<,/,352-(7(./ø)d$ö5,6,

352-(6ú='(1 '(67(.%ú='(1

7(6/ø0_

Uşak ilinde ilkokul/ilköğretim/ortaokul mezunlarının oranı ülke genelinden yüksektir.

Bulunan rakamlar, 15 yaş üzeri toplam nüfusun eğitim durumlarına göre ayrıştırılması ve yüzdelik olarak hesaplanmasına dayanılarak elde edilmiştir. Bu bilgiler ışığında Uşak ili eğitim durumu incelendiğinde ildeki ilkokul/ilköğretim/ortaokul mezunlarının oranı (%58,1) ülke geneline kıyasla (%51,5) yüksek, lise ve dengi okul mezunu oranının (%19,7) ise ülke ortalamasına kıyasla (%21,9) daha düşük olduğu görülecektir. Beşeri sermayenin en önemli ölçütlerinden biri olan yükseköğrenim mezunlarının payı ise ülke genelinde %15,4 iken Uşak ilinde bu oran %12,4 olarak göze çarpmaktadır. Diğer TR33 Bölgesi’nin diğer illerinde bu oran Uşak’taki ve ülke genelindeki orandan daha düşüktür. Bu veriler ışığında Uşak’ın ve diğer TR33 Bölgesi illerinin üniversite mezunu insanları ilde tutma yönünde sıkıntıları olduğu ve bu bağlamda stratejiler geliştirilmesinin gerekli olduğu anlaşılabilir. 15 yaş ve üzeri nüfusun eğitim durumu Tablo 10’da verilmektedir.

TÜİK’in yaşam endeksi çalışmasına göre Uşak eğitim alt endeksinde 30. sırada yer almaktadır. Yaşam endeksi çalışmasının eğitim alt endeksinde okul öncesi eğitimde net okullaşma oranı, TEOG sistemi yerleştirmeye esas puan ortalaması, YGS puan ortalaması, fakülte veya yüksekokul mezunlarının oranı, kamunun eğitim hizmetlerinden memnuniyet oranı gibi bileşenler bulunmaktadır. TR33 Bölgesi illerinden Afyonkarahisar bu alt endekste 48., Kütahya 20., Manisa ise 47. sırada yer almaktadır. İlin çevre illerinden olan Denizli 11.

sırada yer alarak eğitim alt endeksinde iyi bir konumda bulunmaktadır.

Tablo 10-15 Yaş Üzeri Nüfusun Eğitim Durumu (%)

Okuma Yazma Bilmeyen

Okuma Yazma Bilen Fakat

Bir Okul Bitirmeyen

İlkokul İlköğretim

Ortaokul ve Dengi

Okul Mezunu

Lise veya Dengi

Okul Mezunu

Yüksekokul Fakülte Yüksek Lisans Doktora Mezunu

Bilinmeyen

Uşak 2,9 6,4 58,1 19,7 12,4 0,5

Afyonkarahisar 3,7 5,3 60,8 18,9 10,8 0,5

Kütahya 2,8 6,6 56,8 21,2 12,3 0,3

Manisa 3,2 6,0 61,0 18,0 11,6 0,2

Denizli 2,0 5,6 56,8 21,2 14,0 0,4

Türkiye 4,4 5,8 51,5 21,9 15,4 1,0

(19)

İldeki üniversite öğrencisi sayısı hızla artmaktadır. TR33 Bölgesi’nde Uşak Üniversitesi (Uşak), Afyon Kocatepe Üniversitesi (Afyonkarahisar) , Dumlupınar Üniversitesi (Kütahya) ve Manisa Celal Bayar Üniversitesi (Manisa) olmak üzere 4 adet devlet üniversitesi bulunmaktadır. Tablo 11’deki bilgilere göre bu üniversitelerde 154.908 öğrenci ön lisans ve lisans düzeyinde eğitim almaktadır. İldeki yükseköğrenim mezunu nüfusun azlığı göz önüne alındığında ilde üniversite okuyan nüfusun mezun olmalarından sonra ilde kalmalarını sağlayacak adımların atılması oldukça faydalı olacaktır.

Tablo 11-Üniversite Öğrenci Sayıları

Kaynak: Yükseköğretim Bilgi Yönetim Sistemi (2016)

Üniversite Öğrenci Sayıları

Uşak 23.498

Afyonkarahisar 39.615

Kütahya 47.274

Manisa 44.521

TR33 Bölgesi 154.908

Türkiye 6.186.007

İl, yüz bin kişiye düşen hekim sayısı bakımından ülke genelinin altındadır. Tablo 12’de verilen illerin sağlık göstergeleri incelenirse yüz bin kişiye düşen uzman hekim ve yüz bin kişiye düşen toplam hekim sayıları bakımından il ülke genelinden daha geride iken; yüz bin kişiye düşen sağlık personeli ve yüz bin kişiye düşen toplam hastane yatak sayısı bakımından ülke geneline kıyasla daha iyi durumdadır. Bu açıdan değerlendirildiğinde ilin sağlık alanında fiziki koşullar bakımından yeterli, ancak insan kaynakları bakımından yetersiz olduğu; ilde hekim ve uzman hekime ihtiyaç duyulduğu anlaşılmaktadır. İl, hekim sayıları bakımından Bölge illerinden sadece Kütahya’dan daha iyi konumdadır.

TÜİK’in yaşam endeksi çalışmasına göre Uşak sağlık alt endeksinde 19. sırada yer almaktadır. Yaşam endeksi çalışmasının sağlık alt endeksinde bebek ölüm hızı, doğumda beklenen yaşam süresi, hekim başına düşen müracaat sayısı, sağlığından memnuniyet oranı ve kamunun sağlık hizmetlerinden memnuniyet oranı yer almaktadır. TR33 Bölgesi illerinden Afyonkarahisar bu alt endekste 13., Kütahya 24, Manisa ise 20. sırada yer almaktadır. İlin çevre illerinden olan Denizli 10. sırada olup oldukça iyi bir konumda yer almaktadır.

(20)

Bin TL’ye

VARAN HİBE DESTEĞİ

550 ^.2%ú ^’LERE

ø0$/$76(.7g5h1'()$$/ø<(7*g67(5(1

6$1$<ø'(5(.$%(7dø/øöø1*(/øù7ø5ø/0(6ø 0$/ø'(67(.352*5$0,

6$5(3

<,/,352-(7(./ø)d$ö5,6,

352-(6ú='(1 '(67(.%ú='(1

7(6/ø0_

Tablo 12-Sağlık Göstergeleri

Kaynak: TÜİK Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (2014); TÜİK Sağlık İstatistikleri (2014)

Yüz Bin Kişiye Düşen Uzman

Hekim 70 72 68 88 101 97

Yüz Bin Kişiye Düşen Toplam

Hekim 128 145 122 161 181 175

Yüz Bin Kişiye Düşen Sağlık

Personeli 784 678 687 691 767 683

Yüz Bin Kişiye Düşen Toplam Hastane Yatak

Sayısı

280 279 298 295 283 266

Uşak Afyonkarahisar Kütahya Manisa Denizli Türkiye

İlin 2015 yılındaki bebek ölüm oranı, tüm Bölge ve çevre illerinden yüksektir. İldeki bebek ölüm hızı 2011-2013 yılları arasında ülke ortalamasından ve genel olarak çevre illerinden yüksektir. 2014 yılında ‰8,3’lük oranla Uşak, TR33 Bölgesi illerinden ve Türkiye ortalamasından düşük bir orana ulaşmıştır. Ancak 2015 yılında bu pozitif durum değişmiş ve ‰12,6 gibi TR33 Bölgesi illerinin ve Türkiye ortalamasının oldukça üstünde bir bebek ölüm hızı ortaya çıkmıştır. Bu durum, gelecek nesiller için bir tehdit olup ivedilikle çözülmesi gereken bir sorundur. Uşak ve çevre illerinin bebek ölüm hızları Tablo 13’te verilmektedir.

Tablo 13-Bebek Ölüm Hızları (Binde) (‰)

Kaynak: TÜİK, Ölüm İstatistikleri (2011-2015)

2011 2012 2013 2014 2015

Uşak 12,6 14,9 13,6 8,3 12,6

Afyonkarahisar 12,1 14,4 12,5 9,6 9,9

Kütahya 12,2 12,7 11,8 10,8 10,7

Manisa 10,8 12,5 8,8 9,5 9,2

Denizli 11,7 11,2 8,5 8,2 9,4

Türkiye 11,7 11,6 10,8 11,3 10,7

(21)

Tablo 14-İş Gücüne Katılım Oranları (%)

Kaynak: TÜİK (2013)

İlde iş gücüne katılım oranı ülke genelinden yüksektir. İş gücüne katılma oranı, belirli bir dönemde istihdam edilenlerle işsizlerin toplamının oluşturduğu iş gücünün 15-64 yaş aralığındaki toplam nüfus olan aktif nüfusa oranıdır. İş gücüne katılım oranlarını veren Tablo 14’ün verileri incelenecek olursa Uşak ilindeki %54,4’lük iş gücü katılım oranının

%50,8’lik ülke geneli oranından daha iyi durumda olduğu görülmektedir. Bölge illeri ve çevre iller mukayese edildiğinde ilin iş gücü katılım oranı, Afyonkarahisar ve Kütahya’dan daha yüksek; Denizli ve Manisa’dan ise daha düşüktür.

TÜİK’in yaşam endeksi çalışmasına göre Uşak, çalışma hayatı alt endeksinde 4. sırada yer almaktadır. Yaşam endeksi çalışmasının çalışma hayatı alt endeksinde istihdam oranı, işsizlik oranı, ortalama günlük kazanç ve işinden memnuniyet oranı yer almaktadır. TR33 Bölgesi illerinden Afyonkarahisar bu alt endekste 15., Kütahya 3., Manisa ise 11. sırada yer almaktadır. İlin çevre illerinden Denizli ise 17. sırada yer almaktadır. Uşak’ın Kütahya ile birlikte TR33 Bölgesi illeri ve çevre illerinin önünde yer alması dikkat çekicidir.

İş Gücüne Katılım Oranları

Uşak 54,4

Afyonkarahisar 54,1

Kütahya 52,5

Manisa 55,5

Denizli 57,7

Türkiye 50,8

İş gücü, referans dönemi içinde ekonomik mal ve hizmetlerin üretimi için emek arzında bulunan çalışma çağındaki nüfusu kapsar. İş gücü, istihdamda olanlar ile işsizlerin toplamı olarak ifade edilmektedir.

İstihdam ise ücretli, maaşlı, yevmiyeli, kendi hesabına, işveren ya da ücretsiz aile işçisi olarak referans dönemi içinde en az bir saat bir iktisadi faaliyette bulunan kişiler ile işi ile bağlantısı devam ettiği halde, referans haftası içinde çeşitli nedenlerle işinin başında olmayan kendi hesabına veya işveren olarak çalışanların toplamı olarak ifade edilir.

İşsiz nüfus, referans dönemi içinde istihdam halinde olmayan (kar karşılığı, yevmiyeli, ücretli ya da ücretsiz olarak hiçbir işte çalışmamış ve böyle bir iş ile bağlantısı da olmayan) kişilerden iş aramak için son üç ay içinde iş arama kanallarından en az birini kullanmış ve 15 gün içinde işbaşı yapabilecek durumda olan kurumsal olmayan çalışma çağındaki tüm kişiler olarak ifade edilir.

İşsizlik oranı, işsiz nüfusun iş gücüne; istihdam oranı ise istihdam edilen kişi sayısının kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfusa oranıdır.

(22)

Bin TL’ye

VARAN HİBE DESTEĞİ

550 ^.2%ú ^’LERE

ø0$/$76(.7g5h1'()$$/ø<(7*g67(5(1

6$1$<ø'(5(.$%(7dø/øöø1*(/øù7ø5ø/0(6ø 0$/ø'(67(.352*5$0,

6$5(3

<,/,352-(7(./ø)d$ö5,6,

352-(6ú='(1 '(67(.%ú='(1

7(6/ø0_

Tablo 15-İş Gücü Göstergeleri (%)

Kaynak: TÜİK (2013)

İldeki yaş bağımlılık oranı ülke ortalamasından düşüktür. Yaş bağımlılık oranı, 0-14 yaş arası ile 65 ve üzeri yaştaki nüfusun, çalışma çağı (15-64 yaş arası) nüfusuna oranıdır. Bu oran ekonomik aktivite çağındaki nüfusa bağımlı olan nüfusu belirlemekte kullanılır. Örneğin ülke genelinde bu oranın %47,6 olması çalışan her yüz kişiye bağımlı 47,6 kişinin olduğunu göstermektedir. Bu değerin yüksek olması iyi olarak nitelendirilmemektedir. Uşak’ta 20-24 yaş grubundaki insanların göç etmesi, ilde iş gücü kaybına sebep olmaktadır ve iş gücünün azalması da çalışan her bireye düşen bağımlı insan sayısını artırmaktadır. Uşak’ta bu oran %44,6 olup %47,6 olan ülke ortalamasından düşük ancak Afyonkarahisar ve Manisa dışındaki çevre illerden yüksektir. Uşak ve çevre illerinin yaş bağımlılık oranları Tablo 16’da verilmektedir.

Tablo 16-Yaş Bağımlılık Oranları (%)

İldeki işsizlik oranı ülke ortalamasına ve Manisa hariç çevresindeki illere göre düşük seviyededir. Uşak’taki istihdam oranı %51,4’lük değerle ülke ortalamasının üzerinde olup çevresindeki illerle karşılaştırıldığında bu oranın en yüksek değerlerden biri olduğu görülmektedir. Ayrıca Uşak’ın işsizlik oranını incelediğimizde ilin %5,4’lük oranla Türkiye ortalamasının altında bir işsizlik oranına sahip olduğu görülecektir. Bunun yanında işsizlik oranı çevre iller ve Bölge illeri ile kıyaslandığında da Manisa ilinden sonra Uşak’ın en düşük işsizlik oranına sahip olduğu görülmektedir. Tablo 15’te iş gücüne ilişkin göstergeler sunulmaktadır.

İstihdam Oranı İşsizlik Oranı

Uşak 51,4 5,4

Afyonkarahisar 51,1 5,6

Kütahya 49,3 6,0

Manisa 52,7 5,1

Denizli 54,0 6,5

Türkiye 45,9 9,7

Yaş Bağımlılık Oranları

Uşak 44,6

Afyonkarahisar 49,4

Kütahya 43,4

Manisa 45,1

Denizli 44,3

Türkiye 47,6

(23)

İl genelinde istihdam edilenlerin büyük bir kısmı tarım sektöründe çalışmaktadır.

Gelişmiş ekonomilerde hizmet yoğun istihdam oranı yüksek iken Uşak’ta bu oranın ülke ortalamasının altında kalması ilde ekonominin henüz istenilen düzeyde olmadığının göstergesidir. Uşak’ın çevresinde bulunan illerde de benzer durum söz konusudur. Hizmet sektöründe istihdam edilenlerin oranı ülke genelinde %50,1 iken Uşak’ta bu oranın %34,1 olması, bu sektörün ilde yeterince gelişmediğini göstermektedir. Hizmet sektörünün gelişmemiş olmasının bir nedeni de bazı hizmetlerin çevredeki illerden karşılanması olarak değerlendirilebilir. İstihdamın sektörel dağılımı Tablo 17’de verilmektedir.

Tablo 17-İstihdamın Sektörel Dağılımı (%)

Kaynak: TÜİK, Nüfus ve Konut Araştırması (2011)

İlde küme potansiyeli olan sektörler tespit edilmiştir. SGK İstatistik Yıllıkları 2011 yılı verilerine göre; yapılan kümelenme analizinin üç değişkeni bulunmaktadır. Yoğunluk değişkeninde 1’in, büyüklük değişkeninde %1,23’ün (1/81 [il sayısı]), başatlık değişkeninde ise %4,17’nin (1/24 [sektör sayısı]) kullanıldığı analizde 3 yıldız alan olgun (O) ve 2 yıldız alan gelişen (G) kümeler Tablo 18’de listelenmektedir. Söz konusu analiz neticesinde Uşak’ta tekstil ürünlerinin imalatı, deri ve ilgili ürünler imalatı, diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı sektörlerinde olgun ve gelişen kümeler tespit edilmiştir. Uşak’taki 3 sektörde kümelenme potansiyeli olduğu ve çevresindeki illerden Manisa ve Denizli’deki sektörlerin kümelenmede Uşak’tan daha iyi durumda olduğu tespit edilmiştir.

Tarım Sanayi Hizmet

Uşak 39,5 26,4 34,1

Afyonkarahisar 40,4 22,5 37,1

Kütahya 39,0 25,7 35,3

Manisa 40,7 25,1 34,2

Denizli 29,3 32,3 38,4

Türkiye 22,7 27,2 50,1

(24)

Bin TL’ye

VARAN HİBE DESTEĞİ

550 ^.2%ú ^’LERE

ø0$/$76(.7g5h1'()$$/ø<(7*g67(5(1

6$1$<ø'(5(.$%(7dø/øöø1*(/øù7ø5ø/0(6ø 0$/ø'(67(.352*5$0,

6$5(3

<,/,352-(7(./ø)d$ö5,6,

352-(6ú='(1 '(67(.%ú='(1

7(6/ø0_

Tablo 18-3 Yıldız Analizi Sonucu Tespit Edilen Olgun ve Gelişen Sektörler

Kaynak: SGK İstatistik Yıllığı (2011); Zafer Kalkınma Ajansı Hesaplamaları

Sektör (NACEKodu Rev.2)

Sektör Adı

10 Gıda ürünleri

imalatı G G O

11 İçecek imalatı G G G

13 Tekstil ürünleri imalatı O O

15 Deri ve ilgili

ürünleri malatı O O

16 Ağaç, ağaç ürünleri ve mantar ürünleri

imalatı G

17 Kağıt ve kağıt ürünleri imalatı 22 Kauçuk ve plastik

ürünler imalatı O

23 Diğer metalik

olmayan mineral

ürünlerin imalatı G O O O

24 Ana metal sanayii 25

Fabrikasyon metal ürünleri imalatı (makine ve teçhizat

hariç)

O

26 Bilgisayar, elektronik ve optik ürünlerin

imalatı O O

27 Elektrikli teçhizat

imalatı O

28 Makine ve ekipman

imalatı O G

29

Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı

30 Diğer ulaşım

araçlarının imalatı

33 Makine ve

ekipmanların kurulumu ve onarımı

Uşak Afyonkarahisar Kütahya Manisa Denizli

(25)

Uşak’taki sanayi sektörü istihdamının sektörel dağılımına bakıldığında tekstil ürünlerinin imalatı sektörü öne çıkmaktadır. SGK 2015 yılı verilerine göre ilde imalat sanayii istihdamın en fazla olduğu ilk beş sektör incelendiğinde %56,6’lık istihdam oranı ile tekstil ürünlerinin imalatı sektörü öne çıkarken bu sektörü %11,8’lik oran ile gıda ürünleri imalatı ve %9,5’lik oran ile metalik olmayan mineral ürünler imalatı sektörlerinin izlediği görülmektedir. Uşak ilinde imalat sanayii istihdamının en fazla olduğu 2. ve 3. sektörler Bölge illerinde de yüksek istihdam oranlarına sahiptir. TR33 Bölgesi’nin iller bazında sanayi istihdamının dağılımı Grafik 5’te gösterilmektedir. Bölge’de imalat sanayii istihdamın en fazla olduğu ilk beş sektör dışındakiler diğer olarak ele alınmıştır.

İlde, düşük teknolojili imalat sektöründeki istihdam TR33 Bölgesi illeri ve çevre illere kıyasla daha yoğundur. Avrupa Birliği İstatistik Ofisi (Eurostat) tarafından Avrupa Topluluğunda Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıflaması “NACE” olarak adlandırılmakta olup Avrupa’da ekonomik faaliyetlerle ilgili istatistiklerin üretilmesi ve yayılması amacına yönelik bir başvuru kaynağı olarak kullanılmaktadır. Avrupa Birliği İstatistik Ofisi’nin (Eurostat) Nace Rev 2’ye göre hazırladığı Endüstride Yüksek Teknoloji ve Bilgi Yoğun Hizmetler Göstergeleri (Indicators Of High-Tech Industry And Knowledge -Intensive Services) sınıflandırmasına göre hazırlanan Tablo 19’da görüleceği üzere ülke genelinde

%1,5 olan yüksek teknolojili sektörlerin istihdamdaki payı Uşak’ta %1,1, ülke genelinde

%50,9 olan düşük teknolojili sektörlerin istihdamdaki payı ise Uşak’ta %82,3’tür. Çevre illerden Denizli’de de düşük teknolojili imalat sektörü istihdamında benzer oranda bir istihdam söz konusudur. Bu iki ilin düşük teknolojili sektörlerdeki yoğun istihdamının sebebi, iki ilde de benzer şekilde emek yoğun olan tekstil sektörünün gelişmiş olmasıdır.

İlde üretilen katma değerin yükseltilebilmesi için daha yüksek teknolojili sektörlere geçiş yapılması gerekmektedir.

Grafik 5- İller Bazında Sanayi İstihdamının Dağılımı

Kaynak: SGK İstatistik Yıllığı (2015); Zafer Kalkınma Ajansı Hesaplamaları

Grafik 5-İller Bazında Sanayi İstihdamının Dağılımı

(26)

Bin TL’ye

VARAN HİBE DESTEĞİ

550 ^.2%ú ^’LERE

ø0$/$76(.7g5h1'()$$/ø<(7*g67(5(1

6$1$<ø'(5(.$%(7dø/øöø1*(/øù7ø5ø/0(6ø 0$/ø'(67(.352*5$0,

6$5(3

<,/,352-(7(./ø)d$ö5,6,

352-(6ú='(1 '(67(.%ú='(1

7(6/ø0_

Tablo 19-İmalat Sektörü İstihdamının Teknoloji Düzeyine Göre Dağılımı (%)

Uşak ve diğer TR33 Bölgesi illerindeki hizmet sektörünün bilgi yoğunluğu ülke geneline kıyasla daha düşüktür. NACE Rev.2 Sınıflamasına göre hizmet sektörlerinin bilgi yoğunlukları sınıflaması belirlenmiştir. Bu sınıflamaya göre ülke genelinde bilgi yoğunluğu yüksek sektörlerin hizmet sektörü istihdamındaki payı %31,9 iken Uşak’ta bu oran %27,5’tir.

İl, bu değerle ülke genelinin ve Afyonkarahisar dışındaki çevre illerinin gerisinde kalmaktadır.

Bilgi yoğun sektörlerin arasındaki yüksek teknolojili bilgi yoğun sektörlerin oranı ise ülke genelinde %2,4 iken Uşak’ta bu oran %1,4 ile ülke ortalamasının gerisindedir.

İl, bilgi yoğunluğu yüksek sektörlerde ülke geneline göre düşük oranlara sahipken bilgi yoğunluğu düşük olan sektörlerde oran %72,5’lik değerle %68,1’lik ülke ortalamasının üzerinde yer almaktadır. Katma değer üretiminde bilgi yoğunluğu yüksek olan sektörlerin daha avantajlı olduğu bilinmektedir. Bu bakımdan Uşak’ın bilgi yoğunluğu yüksek hizmetlere geçiş yapması ve bu hizmetlerde gelişmesi için uygun politikaların belirlenip uygulamaya konulmasının gerektiği değerlendirilebilir. Hizmet sektörünün bilgi yoğunluğu Tablo 20’de verilmektedir.

Tablo 20-Hizmet Sektörünün Bilgi Yoğunluğu (%)

Yüksek

Teknoloji Orta Yüksek

Teknoloji Orta Düşük

Teknoloji Düşük Teknoloji

Uşak 1,1 1,5 15,1 82,3

Afyonkarahisar 0,1 5,8 54,1 40,0

Kütahya 0,1 19,8 51,1 29,0

Manisa 8,9 23,3 39,2 28,6

Denizli 0,2 3,1 25,0 71,7

Türkiye 1,5 15,8 31,8 50,9

Bilgi Yoğunluğu Yüksek 27,5 22,1 28,6 28,5 28,9 31,9

Pazara Yönelik 9,4 6,5 8,1 10,1 11,1 12,2

Yüksek Teknolojili 1,4 0,8 1,7 1,8 2,1 2,4

Finansal 1,3 1,1 1,2 1,6 1,7 2,2

Diğer 15,4 13,7 17,6 15,0 14,0 15,1

Bilgi Yoğunluğu Düşük 72,5 77,9 71,4 71,5 71,1 68,1

Pazara Yönelik 70,0 76,4 69,0 69,0 68,8 65,3

Diğer 2,5 1,5 2,4 2,5 2,3 2,8

Uşak Afyonkarahisar Kütahya Manisa Denizli Türkiye

(27)

İldeki ihracat artış oranı çevre illerinin ve ülke ortalamasının oldukça üzerindedir.

2015 yılı verileri incelendiğinde ildeki ihracat değerleri Kütahya dışındaki çevre illerinin çok gerisinde yer alsa da; 2005-2015 yılları arasındaki ihracat miktarının artış oranı incelendiğinde Uşak’taki %186,7’lik artışın hem ülke ortalamasının hem de çevre illerinin önünde olması Uşak’ta dış ticaretin ciddi oranda gelişmekte olduğunu göstermektedir.

TR33 Bölgesi illerine bakıldığında Manisa ili oran olarak diğer illere kıyasla daha gerideymiş gibi gözükse de 2015 ihracat rakamlarına göre ilin Bölge’de açık ara lider konumda olduğu görülmektedir. İllerin ihracat değerleri Tablo 21’de verilmektedir.

Tablo 21-İllerin İhracat Değerleri

Kaynak: TİM, İhracat Rakamları (2015)

Tekstil ürünleri, %63,2’lik payıyla ildeki ihracatta öne çıkan sektörlerin başını çekmekte olup ülkenin de önde gelen ihracat kalemlerinden biridir. NACE (Avrupa Topluluğunda Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıflaması) Kodu, ISIC’in (International Standart Industrial Classification) Avrupa Birliği tarafından kullanılan uyarlamasıdır.

Kısaca istatistiksel anlamda kullanılmak üzere farklı işkollarının sınıflandırıldığı bir kod sistemidir.

İhracat

(2005, Dolar) İhracat

(2015, Dolar) 2005-2015 Artış Oranı (%)

Uşak 76.990.102 220.722.135 186,7

Afyonkarahisar 113.932.015 304.259.755 167,1

Kütahya 75.004.191 191.288.865 155,0

Manisa 2.518.480.504 3.916.306.787 55,5

Denizli 1.506.929.612 2.523.669.205 67,5

Türkiye 73.426.151.051 133.664.526.884 82,0

ISIC Rev. 3 sınıflamasına göre TÜİK 2015 yılı ihracat rakamları baz alınarak hazırlanan Tablo 22’deki verilere göre Uşak ihracatında tekstil ürünlerini, gıda ürünleri ve içecek sektörü %10,9’luk payla izlerken %8,1’lik payıyla metalik olmayan diğer mineral ürünler Uşak ilinin en çok ihracatını yaptığı 3. sektör olarak görülmektedir. Bu üç sektörün Uşak ihracatındaki toplam payı ise %82,2 olarak gerçekleşmiştir. Ülke ihracatında ise Uşak ilinde ilk sırada olan tekstil ürünleri 3. sırada yer almaktadır. Ülke ihracatında ilk üç sırayı alan sektörlerin toplam payı %34,6’dır. İhracatta tekstil ürünlerinin ağırlıkta olması, bu sektördeki olası bir krizin ilin dış ticaretini olumsuz etkileyeceğinden, dış ticaretin çeşitlendirilmesi faydalı olacaktır.

(28)

Bin TL’ye

VARAN HİBE DESTEĞİ

550 ^.2%ú ^’LERE

ø0$/$76(.7g5h1'()$$/ø<(7*g67(5(1

6$1$<ø'(5(.$%(7dø/øöø1*(/øù7ø5ø/0(6ø 0$/ø'(67(.352*5$0,

6$5(3

<,/,352-(7(./ø)d$ö5,6,

352-(6ú='(1 '(67(.%ú='(1

7(6/ø0_

Tablo 22-İhracatta Öne Çıkan Sektörler

Kaynak: TÜİK (2015); Zafer Kalkınma Ajansı Hesaplamaları

Uşak İli İhracatında Öne Çıkan Sektörler

Sektör Adı İhracat 2015

(1.000 Dolar) Payı (%)

Tekstil Ürünleri 142.038 63,2

Gıda Ürünleri ve İçecek 24.377 10,9

Metalik Olmayan Diğer

Mineral Ürünler 18.298 8,1

İlk Üç Sektör Toplamı 184.712 82,2

Türkiye İhracatında Öne Çıkan Sektörler

Sektör Adı İhracat 2015

(1.000 Dolar) Payı (%)

Motorlu Kara Taşıtı ve

Römorklar 18.533.196 12,9

Ana Metal Sanayi 17.709.995 12,3

Tekstil Ürünleri 13.591.481 9,4

İlk Üç Sektör Toplamı 49.834.672 34,6

(29)

İl, tüketim malları ihracatında yoğunlaşmaktadır. Tablo 24’te verilen Standart Uluslararası Ticaret Sınıflamasına Dayalı Geniş Ekonomik Gruplara Göre Sınıflama (BEC Rev.4) bazında ihracat verileri incelendiğinde Uşak’ta tüketim malları ihracatının payı

%50,1 iken bu değer Bölge genelinde %35,4’tür. Ayrıca Uşak’ın Bölge geneline göre ham madde ve ara malları ihracatı payında Manisa ile birlikte yüksek değerlere sahip olduğu görülmektedir.

Türkiye İthalatında Öne Çıkan Sektörler

Sektör Adı İthalat 2015

(1.000 Dolar) Payı (%)

Kimyasal Madde ve Ürünler 30.436.545 14,7

Gizli Veri 23.424.699 11,3

Ana Metal Sanayi 21.943.839 10,6

İlk Üç Sektör Toplamı 75.805.083 36,6

Tablo 23-İthalatta Öne Çıkan Sektörler

Uşak İli İthalatında Öne Çıkan Sektörler

Sektör Adı İthalat 2015

(1.000 Dolar) Payı (%)

Kimyasal Madde ve Ürünler 100.778 50,3

Tarım ve Hayvancılık 26.679 13,3

Tekstil Ürünleri 22.092 11,0

İlk Üç Sektör Toplamı 149.549 74,6

Kimyasal madde ve ürünler, hem ülke hem de Uşak ilinin ithalatında ilk sırada yer almaktadır. Tablo 23 incelendiğinde ilin ithalatında kimyasal madde ve ürünlerin il ithalatının yaklaşık %50’sini oluşturduğu görülmektedir. Bu sektörü %13,3’lük payla tarım ve hayvancılık, %11,0’lık payla da tekstil ürünleri takip etmektedir. Özellikle ilin tarım ve hayvancılık sektöründe kendi kendine yetememesi, bu kalemin il ithalatında başı çeken 2. sektör olmasına neden olmuştur. Kimyasal madde ve ürünlerin ithalatının fazlalığının da ilde öne çıkan deri ve tekstil sektörlerinde kullanılan kimyasallardan dolayı olduğu değerlendirilmektedir. İl ve ülke genelinde ithalatta öne çıkan sektörler Tablo 23’te verilmektedir.

(30)

Bin TL’ye

VARAN HİBE DESTEĞİ

550 ^.2%ú ^’LERE

ø0$/$76(.7g5h1'()$$/ø<(7*g67(5(1

6$1$<ø'(5(.$%(7dø/øöø1*(/øù7ø5ø/0(6ø 0$/ø'(67(.352*5$0,

6$5(3

<,/,352-(7(./ø)d$ö5,6,

352-(6ú='(1 '(67(.%ú='(1

7(6/ø0_

İlde, TR33 Bölgesi illerine benzer şekilde yoğun olarak ham madde ve ara malları ithal edilmektedir. Tablo 25’teki bilgilere göre BEC Rev.4 sınıflamasına göre 2015 yılında ham madde ve ara malları ithalatının toplam ithalattaki payı, Uşak’ta %89,7 iken TR33 Bölgesi genelinde ise bu oran %85,4’tür. Bu oranın yüksek oluşu ildeki imalat sanayinin dışa bağımlılığına işaret etmektedir.

Tablo 25-İthalatın Geniş Ekonomik Gruplara Göre Dağılımı (%) Tablo 24-İhracatın Geniş Ekonomik Gruplara Göre Dağılımı (%)

Sermaye (Yatırım) Malları 0,6 1,9 3,0 22,8 17,0

Ham Madde ve Ara Malları 49,3 63,9 35,5 45,8 47,6

Sanayi İçin İşlem Görmemiş

Ham Maddeler 12,3 10,8 2,6 2,1 4,1

Sanayi İçin İşlem Görmüş

Ham Maddeler 36,7 50,4 29,2 14,5 21,7

Diğer 0,3 2,7 3,7 29,2 21,8

Tüketim Malları 50,1 34,2 61,5 31,4 35,4

Diğer 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

Uşak Afyonkarahisar Kütahya Manisa TR 33 Bölgesi

Sermaye (Yatırım) Malları 9,8 33,3 16,7 12,8 13,1

Ham Madde ve Ara Malları 89,7 64,5 75,0 86,0 85,4

Sanayi İçin İşlem Görmemiş

Ham Maddeler 16,7 5,3 11,4 0,6 2,1

Sanayi İçin İşlem Görmüş

Ham Maddeler 69,0 40,8 43,1 27,1 30,2

Diğer 4,0 18,4 20,5 58,3 53,1

Tüketim Malları 0,5 2,2 8,3 1,2 1,5

Diğer 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

Uşak Afyonkarahisar Kütahya Manisa TR 33 Bölgesi

(31)

İlde yoğun olarak orta-yüksek teknolojili sektörlerde ithalat yapılmaktadır. Ülke genelinde orta-yüksek teknolojili sektörlerdeki ithalatın payı %44,3 iken Uşak’ta bu oran %70,8 gibi yüksek bir seviyededir. Teknoloji düzeylerine göre Bölge illeri ve ülke geneli ithalatının dağılımının verildiği Tablo 27’den Uşak’taki ithalatın teknoloji düzeyinin, ihracatın teknoloji düzeyinden farklı olduğu görülmektedir. Bu veriler ışığında Uşak’ın ağırlıklı olarak düşük ve orta-düşük teknolojili ürünler ihraç ederken orta-yüksek teknolojili ürünler ithal etmekte olduğu görülmektedir. Bu bağlamda Uşak’ın katma değeri yüksek olan yüksek ve orta-yüksek teknolojili ürünler üreterek ihracat gelirlerini artırması gerektiği değerlendirilmektedir.

Tablo 27-İmalat Sektörü İthalatının Teknoloji Düzeylerine Göre Dağılımı (%)

Kaynak: TÜİK, Dış Ticaret İstatistikleri (2015); Zafer Kalkınma Ajansı Hesaplamaları

Yüksek

Teknoloji Orta-Yüksek

Teknoloji Orta-Düşük

Teknoloji Düşük Teknoloji

Uşak 0,7 70,8 7,0 21,5

Kütahya 7,7 35,3 50,8 6,1

Manisa 47,7 32,0 16,8 3,5

Türkiye 15,7 44,3 26,5 13,5

İlin ihracatı, imalat sanayi istihdamında olduğu gibi düşük ve orta-düşük teknolojili sektörlerde yoğunlaşmaktadır. Ülke genelinde ve Bölge illerinde 2015 yılı imalat sektörü ihracatının teknoloji seviyelerine göre dağılımı Tablo 26’da sunulmaktadır. Tablodaki verilere göre Uşak, yüksek teknolojili imalat sektörü ihracatında TR33 Bölgesi illeri arasında lider konumdadır. Ancak orta-yüksek teknolojili ve orta-düşük teknolojili sektörlerin ihracatında ise hem ülke hem de TR33 Bölgesi illerinin gerisinde kalmaktadır. Uşak, düşük teknolojili imalat sektörü ihracatında ise oldukça yüksek bir orana sahiptir. Söz konusu sektörlerin ihracattaki payı ülke genelinde %35,0 iken Uşak’ta %84,3 seviyesindedir. İlde üretilen katma değerin artırılabilmesi için ilin yüksek ve orta-yüksek teknolojili sektörlerde yoğunlaşması ve bunun için gerekli politikaların belirlenip uygulamaya konulması gerekmektedir.

Tablo 26-İmalat Sektörü İhracatının Teknoloji Düzeylerine Göre Dağılımı (%)

Kaynak: TÜİK, Dış Ticaret İstatistikleri (2015); Zafer Kalkınma Ajansı Hesaplamaları

Yüksek

Teknoloji Orta-Yüksek

Teknoloji Orta-Düşük

Teknoloji Düşük Teknoloji

Uşak 0,6 3,1 12,0 84,3

Kütahya 0,0 3,7 91,6 4,7

Manisa 0,5 39,0 33,6 26,8

Türkiye 3,7 31,8 29,5 35,0

Uşak 3. Yerel Ekonomik Gelişme Programı (Tarım, Maden, Çevre, Enerji)

TA RIM AFE YÖN T ETİM İ MAD EN

ULAŞIM

ÇEV RE

TURİZM 20

17 - 20 19

HİZMETLER KENT SEL

SANA Yİ

Bin TL’ye

VARAN HİBE DESTEĞİ

550 .2%ú ’LERE

ø0$/$76(.7g5h1'()$$/ø<(7*g67(5(1

6$5(3 <,/,352-(7(./ø)d$ö5,6, 352-(6ú='(1 '(67(.%ú='(1

ENERJİ

550 .2%ú ’LERE

6$5(3

TOP LUM İNSA N VE

UŞAK

YER EL E KON OMİ K

GELİ ŞME PRO GRA MI

UŞAK İLİ

YEREL EKONOMİK GELİŞME PROGRAMI

(Tarım, Maden, Çevre, Enerji)

2017-2019

İÇİNDEKİLER

UŞAK İLİ

YEREL EKONOMİK GELİŞME PROGRAMI

Bin TL’ye

VARAN HİBE DESTEĞİ

550 .2%ú ’LERE

6$5(3

09 GİRİŞ

10 UŞAK İLİ

GENEL SOSYOEKONOMİK GÖRÜNÜM

43 TARIM 49 MADEN 57

ÇEVRE 63

ENERJİ

68 TEMEL POLİTİKALAR

UŞAK İLİ 77

3. YEGEP EYLEM PLANI

UŞAK İLİ

YEREL EKONOMİK GELİŞME PROGRAMI

GİRİŞ

Bin TL’ye

VARAN HİBE DESTEĞİ

550 .2%ú ’LERE

6$5(3

A) GİRİŞ

B) UŞAK İLİ

GENEL SOSYOEKONOMİK GÖRÜNÜM

Bin TL’ye

VARAN HİBE DESTEĞİ

550 .2%ú ’LERE

6$5(3

Bin TL’ye

VARAN HİBE DESTEĞİ

550 .2%ú ’LERE

6$5(3

Bin TL’ye

VARAN HİBE DESTEĞİ

550 .2%ú ’LERE

6$5(3

Bin TL’ye

VARAN HİBE DESTEĞİ

550 .2%ú ’LERE

6$5(3

Bin TL’ye

VARAN HİBE DESTEĞİ

550 .2%ú ’LERE

6$5(3

Bin TL’ye

VARAN HİBE DESTEĞİ

550 .2%ú ’LERE

6$5(3

Bin TL’ye

VARAN HİBE DESTEĞİ

550 .2%ú ’LERE

6$5(3

Bin TL’ye

VARAN HİBE DESTEĞİ

TA RIM ^AFE _YÖN ^T ^ETİM ^İ MAD EN

550 ^.2%ú ^’LERE

6$5(3 <,/,352-(7(./ø)d$ö5,6, 352-(6ú='(1 '(67(.%ú='(1

550 ^.2%ú ^’LERE

550 ^.2%ú ^’LERE

550 ^.2%ú ^’LERE

550 ^.2%ú ^’LERE

550 ^.2%ú ^’LERE

550 ^.2%ú ^’LERE

550 ^.2%ú ^’LERE

550 ^.2%ú ^’LERE

550 ^.2%ú ^’LERE

550 ^.2%ú ^’LERE

550 ^.2%ú ^’LERE

550 ^.2%ú ^’LERE

550 ^.2%ú ^’LERE

550 ^.2%ú ^’LERE

550 ^.2%ú ^’LERE