İNSAN HAKLARI EĞİTİMİNİN TANIMI
Prof. Dr. Yasemin KARAMAN KEPENEKCİ Ankara Üniversitesi
Eğitim Bilimleri Fakültesi
• İnsan hakları eğitimi (İHE) kavramını
tanımlamadan önce, eğitim kavramının
tanımını hatırlamakta yarar vardır. Bilindiği
üzere, eğitim kişilerde istenilen (olumlu) yönde davranış değiştirme sürecidir. Bu davranış
değişikliği ise, davranış değişikliğini sağlayacak bilgi, beceri ve tutumların kazandırılması ile
gerçekleşebilir.
İHE açısından konuya yaklaşıldığında, bu eğitim sonunda da kişilerin belli davranışları göstermeleri beklenir. Diğer bir deyişle, İHE ile kişilerin hem hakları, hem de sorumlulukları konusunda bilinçlenmesi ve bu yönde davranışlar sergilemesi beklenir.
• İHE’nin bilgi boyutunda, öğrencilerin düzeyine göre bu alanın kavramsal çerçevesinin verilmesiyle; İHE’nin
beceri boyutunda bu alanın temel becerilerinin
(iletişim kurma becerisi, eleştirel düşünme becerisi, tartışma becerisi, sorun çözme becerisi, çatışma
çözme becerisi, analiz ve sentez becerisi gibi)
kazandırılmasıyla; İHE’nin tutum boyutunda ise bu alanın gerekliliğine ve önemine olan duygu, düşünce ve inançların geliştirilmesi ile kişilerin İHE alanında istenilen davranışları geliştirebileceği ileri sürülebilir.
İHE ile kazandırılması hedeflenen davranışları da ana hatlarıyla, sahip olunan hakların bilinmesi, kullanması, koruması ve geliştirmesi olarak ifade etmek mümkündür. Ancak, hemen belirtmek gerekir ki, hakların olduğu her yerde sorumluluklar da vardır.
• İHE, hem sahip olunan hakların bilinmesi, kullanılması, korunması ve geliştirilmesi
yönünde olumlu davranışların kazandırılması, hem de aynı haklara başkalarının da sahip
olduğu gerçeğinden hareketle, diğer kişilerin haklarına saygı duyma sorumluluğunun
gerektirdiği olumlu davranışların kazandırılması amacıyla verilir.
• İHE, genel anlamda düşünüldüğünde herkeste, örgün eğitim kapsamında düşünüldüğünde ise tüm öğrencilerde, bir “insan ve vatandaş”
olarak kişilerin sahip oldukları haklarını bilme, kullanma, koruma ve geliştirme bilinci ile aynı haklara başkalarının da sahip olduğu
gerçeğinden hareketle, diğer kişilerin haklarına saygı duyma sorumluluğunu geliştirmek amacı ile verilen eğitime denir.
• İHE denilince, yalnızca bilgi boyutuna odaklanıp bu eğitimin öğretimle sınırlı olduğunun
düşünülmemesi, diğer bir deyişle, İHE’nin, yalnızca insan hakları ve vatandaşlık öğretimi olarak
anlaşılmamasıdır. Yukarıda da açıklandığı gibi,
İHE’nin kapsamına, haklar ve sorumluluklar ile ilgili demokratik değerleri ve davranışları kazandırmak girer. Bu yüzden İHE yalnızca okulda değil, ailede, işyerine, kitle iletişim araçlarında, kısacası tüm toplumda verilir.
Kaynaklar
• Karaman-Kepenekci, Y. (2000) İnsan Hakları Eğitimi, Ankara: Anı Yayıncılık, 191 s.
• Karaman-Kepenekci, Y. (2014) Eğitimciler İçin İnsan Hakları ve Vatandaşlık (2. Baskı),
Ankara: Siyasal Kitabevi, 296 s.
TEŞEKKÜRLER…
