lı. — Yüzer Ev. Mimar Ahsen Yapa nar. — Küçük bir ev yaptırmak. Mimar Samim Oktay. — İngllterede Şehir

" T

A Y L I K M İ M A R I I K , Ş E H İ R C İ L İ K V C S U S L E M E S A N A T L A R I D E R G İ S İ

A ,

İ

' • İ s » « S -

—-İnşaat kalfaları problemi. Mimar Z. Sayâr. — Adanada Memur, Teknisyen ve Ustabaşı eyleri. Mimar Nihal San-

lı. — Yüzer Ev. Mimar Ahsen Yapa nar. — Küçük bir ev yaptırmak. Mimar Samim Oktay. — İngllterede Şehir

kak san'atı. Mühendis Kâzım Mirşan. — Mimar Alâat- Ozaktaş içüı. Mimar Asım Kömürcüoğlu. — Mühendis ile Mimar arasuıdaki münasebetler. Mimar Halûk Togay. —

Prof. G. Öelsner. — Attırma ve Eksiltme Kanunu bugün- kü ihtiyaçları karşılamağa kâfi midir? Mimar Naci Mel- tem. — Londra intibaları. Mübeccel Argını. — Türk Mi- marlar Birliği Aııa tüzüğü. — Haberler. — Malzeme fi-

^ yat cetveli.— ^ J

X V U İnci Y I 1 9 4 7 İ s t a n b u l F i a t ı 2 O O K u r u ş

L ' A R C H I T E C T E :

REVUE M E N S U E L L E D ' A R C H İ T E C T U R E î î ' U R B A N I S M E et d® D E C O R A T I O N

Publiee par: Abidin Mortaş et Zeki Sayâr, Arehiteetes S O M M A I K E

No. 9/10 — 1947

— Le probleme des contre - maîtres 198

— Le Ouartier des ouvriers de la «Sumerbank»

Arch. Nihal Sanlı

— La Maison Flotlante 205

— Cr6er ııne petite maison 208

— L'Urbanisme a la grandc Bretagne 212

— Lfc voyage d'Ğtudcs des arehiteetes â Edime ... 213

— L'art des rucs 215

— A la mĞmoire dc L'architectc. A. Özaktaş 221

— Les relations entre les arehiteetes et les ingenieurs 223

Traduit par Arch. Hahık Togay

— Les Höpitaux g6neraux 225

— Le plan d'amenageınent du village «Yeni Şehir 231

•— Les halles des marchĞes 233

— L a L o i d'Adjudication 235 Par. Arch. Naci Meltem

— L'impression de Londres 237

— Le nouveau Statut de 1 assosiation des arehiteetes

— Les Nouvelles

— La Liste de Prix des Materoaux dc construction

THE ARCHITECT:

MONTHLY PUBLICATION ON ARCHITECTURE, C I T Y P L A N N I N G A N D D E C O R A T I O N

Publiıhed by Abidin Mortaş and Zeki Sayâr, Arch.

C O N T E N T S No. 9/10 — 1947

— The Problem of Training and Buikling up Fore-

men 198

— Sumerbank - Workers Living quarters at «Adana» 201

— Floating Houses 205

— Creating a small Houses 2!08'

— Town planning in England 212

— Travel of arehiteets to «Edime» 213'

— Art in Street planning 215

— Relations bet\veen Engineeı

and Ai'chitcct 223

—• For «Alâattin Özaktaş» Architecte 221

— General Hospitals 228

-— To\vn planning of the «Yeni Şehir» 231

— Market Halis 233

— Biddings Lavvs 235

— Impressions from London 237

— Prisces of Building materials 23J

EN İYİ KAHVE, KAKAO ve SALEP

KURUKAHVECİ M E H M E T EFENDİ M A H D U M L A R I

İSTANBUL

r ANKARA

S İ G O R T A Ş İ R K E T İ

S e r m a y e v e i h t i y a t ı : 1 . 2 4 0 . 5 0 0 T . L .

Mallarınızı her türlü afetlere karşı en yeni kombinezonlar ve en ehven şartlarla koruyacak millî bîr müessesedir.

YANGIN : İNFİLAK, YILDIRIM, ZELZELE ve- sair âfetleri NAKLİYE : EMTİA, TEKNE, âdî ve lıarp vesair sigortları,

HAYAT : HER TÜRLÜ KOMBİNEZONLAR

KAZA : OTOMOBİL, IŞ KAZALARI, MALI MES'ULİYET vesaire.

istanbul, Yeni Postahane karşısı Erzurum Han.

( Servisler : ( Müdüriyet :

T e l e f o n Servisler : 2 0 5 4 1 2 3 8 8 3

r

Fabrikalar, H a s t a n e l e r , Okullar, Sinema, train ve gemilerin jsıtılmasında diğer r a d y o t ö r l e r e n a z a r a n % 1 0 d a h a az yer işgal eden ve f i y a t ç a d a h a u c u z olan

VULCIN KONVEKTÖR RADYATÖRLERİMİZ

GELDİ

İMÂR L I M I T E D

Yeni P o s t a n e arkası, t m a r han — T e l . : 23176 T e l g . : H A T A S

K O N T RA L I T

DUVAR TAHTASI

D o ğ r a m a c ı , M a r a n g o z , i n ş a a t ç ı l a r a v e d e k o r a t ö r l e r e h a r a r e t l e t a v s i y e o l u n u r .

L o k a n t a s a l o n l a r ı n d a k o l a y l ı k l a i ş l e n i r , b o y a , cila t u t a r .

E b a t l a r ı : K a l ı n l ı k , 4, 5, n / m . E n i : 122 cm.

B o y u 1.244, 275, 305, 366

K o n t r p l a k d a n d a y a n ı k l ı s u y a , r u t u b e t e m u k a v i m

Ç i f l i k l e d e Satış y e r i : E K Ş İ Y A N M Ü E S S E S E S İ 22 K a l a f a t yeri 2 i , G A L A T A

T e l e f o n 4 2 2 4 3 T e l g r a f : T O M R U K - G a l a t a B e t o n i ş l e r i n d e d ü z g ü n s a t ı h l a r sağlar

Y E N İ S İ S T E M AĞIRLIKSIZ İPSİZ O L A R A K

kullanılan

P E N C E R E M A K A R A L A R I

A V R U P A MAMULATI K A P I ve P E N C E R E TAKIMLARI GELMİŞTİR

K. M A L H A S

H I R D A V A T M A Ğ A Z A S I

T E R S A N E CADDESİ No. 19 Telefon : 41404

AYDINLIK ELEKTRİK EVİ

HALİL İBRAHİM ERK

Elektrik Tesisat Müteahhidi

H E R N E V İ E L E K T R İ K , E L E K T R İ K P R O J E v e M A L Z E M E S İ H E S A B A T I T A N Z İ M İ

B e y a z ı t Ü n i v e r s i t e C a d . No. 15.

istanbul.

Telgr: Aydınlık - İstanbul. Telef : 21125

'ÎNLEDCE Yİ W EL . ) l d ü ğ u e ı e

B J J S Û N : DB

B Î T U M M A M U L A T l j 51ÎIRl}'LDÛ$£İj

YERLERE

S B E D I Ö M i i f i V E R Î R '

HEMATEKT

• • " . * • • i*» •'' .

" ' ' i '

Saf bitumden mamul, çatı, taraça, cephe ve temellerde katiyyen su v e rutubet geçirmez en emniyetli

tecrit maddesidir.

A l m a n y a d a k i f a b r i k a s ı n ı n f o r m ü l l e r i l e i m a l e t m e k t e o l d u ğ u m u z H e m a t e k t t e c r i t m a d d e s i , 15 s e n e d e n b e r i m e m l e k e t i m i z d e , N a f ı a Lşlerile d i ğ e r b i r ç o k r e s m î v e h u s u s î m ü e s s e s a t m m ü h i m t e c r i t i ş -

l e r i n d e v e v a g o n d a m l a r ı n d a m e m n u n i y e t l e k u l l a n ı l m a k t a d ı r .

HEMATEKT

HEMATEKT

Memleketimiz için bir varlıktır.

MUFASSAL MALÛMAT İÇİN BROŞÜRÜMÜZÜ İSTEYİNİZ.

R E C E P Ç E T İ N K A Y A

Hematekt Kimyevî Fabrika G a l a t a , A z a p k a p ı T e r s a n e

c a d d e s i No. 261

Telgraf : H e m t a ş - G a l a t a T e l e f o n : 40215

P o s t a k u t u s u : 1554

H A Z N E D A R

Kiremit Fabrikaları ve Kireç Ocakları Ltd. ^Sir

S E R M A Y E S İ : 1 0 0 . 0 0 0 T . L.

En yüksek suhunet derecelerine mütehammil ateş tuğlaları Memleketimizde fennî usuller ile çalışan yegâne ve birinci

fabrikadır.

D E L İ K L İ V E D E L İ K S İ Z V E

İ N Ş A A T T U Ğ L A L A R I M A R S İ L Y A TİPİ ve M A H Y E L İ K

K İ R E M İ T

S Ü Z M E L İ K ve S I V A K İ R E C İ

F A B R İ K A

H a z n e d a r Çiftliği c i v a r ı n d a T e l : 16 - 71 T e l g r a f : H a z n e d a r İ s t a n b u l

S A T I Ş Y E R İ

llhami N. P a m i r Ticaretevi

O s m a n e f e n d i H a n No. 9 Eminönü

T e l : 21612 ,

M

GARANTİ TİCARET T. A. O.

ÖDENMİŞ SERMAYESİ : 500.000 T. L,

jş Merkezi : İstanbul İdare Merkezi Posta kutusu : 1746, Galata Posta kutusu :

Yazıhaıe : Garanti Han, Galata Yazıhane Telgraf : GARANTÜRK, İstanbul Telgraf Telefon : 44338 Telefon : Sicil No. : 2085 Sicil No. : Bankası : Türkiye Garanti Bankası, Ankara Bankası

Ankara 101 Ankara Anafartalar, No. 97 GARANTÜRK, Ankara 3117 , 2117 30

Türkiye Garanti Bankası, Ankara

4

EMÜL ZER,,

Lak B o y a l a r ı ^ >

O — R e ç i n e s i z o l d u ğ u n d a n e l â s t i k i y e t i n i k a y b e t m e z ; G ü n e ş v e y a ğ m u r t e s i r i l e ç a t l a m a z , r e n g i n i a t - m a z ve p a r l a k l ı ğ ı b o z u l m a z .

O — A y n i z a m a n d a t a z y i k l i s u l a r a k a r ş ı m ü c e r r i t o l a r a k k u l l a n ı l a b i l i r . Ü ç a t m o s f e r e m ü t e h a m - m i l d i r .

O — A s i t v e a l k a l i l e r e m u k a v i m d i r .

O — H e r n e v i s a t h a ( b e t o n , ç i n k o , d e m i r , v e t a h t a - y a y a p ı ş ı r .

9 — A s f a l t l ı , z i f t l i v e k o n t r a l ı s a t ı h l a r ı d a h i h e r r e n - ge b o y a r .

ASFALT EVİ: Galatı Mahmodiye caddesi No. 17 Tel.: 41988

Telg. ASFALTEVİ

L U I K A K i E Ç E O İ © < a i L U

Yapı malzemesi ve madeııiyet ticarethanesi

Yapılarınız için malzeme almadan bir kere mağazamıza uğramanız

menfaatiniz iktizasındandır.

ADRESE DİKKAT: MAHMUDİYE CADDESİ No. 15 KÜREKÇİLER „ No. 14

TELEFON : 49407 TELGRAF : LUKEÇ

B İ R Y E N İ L İ K

B o y a t e k n i ğ i n i n y e n i bir m u v a f f a k i y e t i o l a n a m e r i k a n i c a d ı h e r r e n k

SABiTLUX DUVAR BOYALARI

Emrinize amadedir. Bir kilosu Bir odayı, yağlı boyadan daha üstün ve kadife

güzelliğinde tezyin eder. ı S Ü L E Y M A N S A B İ T I S H A K O Ğ L U L t d .

i n ş a a t boyaları v e İthalât Ticareti

Galata - Fermeneciler No 48 İstanbul Telefon : 40046

r

G Ü V E N

S İ G O R T A

Bütün emlâk sahiplerinin ve iş adamlarının güven kaynağıdır.

İş M e r k e z i :

G a l a t a , S ü m e r b a n k b i n a s ı . T e l g : T ü r k g ü v e n

M ü d ü r i y e t : 40630 T e l f : S a n t r a l , 44966 - 44969

J

İSTANBUL

EMNİYET SANDIĞI

Kuruluşu: 1888

MERKEZİ: Cağaloğlu

Ş U B E L E R İ : A n k a r a , B e ş i k t a ş , K a d ı k ö y , E m i n ö n ü

Hah - Kilim Mücevher Tahvil Emlâk

K a r ş ı l ı ğ ı n d a ö d ü n ç v e r i r .

Para yatıranlara: E n e l v e r i ş l i v e eşsiz k o l a y l ı k l a r . İ s t a n b u l d a k i e m l â k i n A n k a r a d a n v e A n k a r a d a k i -

l e r i n b u r a d a n i p o t e ğ i y a p ı l ı r .

V.

Ö D Ü N Ç P A R A

VAKIF PARALAR İDARESİ

Her türlii kolaylıkla, ehven ve müsait şart.

larl* k&rgir binalara, Bitmemiş inşaat ve kıymetli arsalara ödünç para verir.

VAKIF PARALAR İDARESİ

Sıkıntılı zamanınızda en kısa yoldan yardımınıza koşan müessesedir.

A D R E S : Y e n i p o s t a n e k a r ş ı s ı n d a , V a l i d e H a n b i r i n c i k a t — İ S T A N B U L

T E L E F O N : 23654

ÇELiK-BOYA

T. A. Ş.

CİBA A. Ş. Türkiye Mümessili

S E R M A Y E S İ : T A M A M E N Ö D E N M İ Ş 500.000 T L .

# B o y a l a r : İ N Ş A A T D E N İ Z

M E T A L M U H A F A Z A S I H U S U S Î

Y A R D I M C I M A D D E L E R

# S I N A Î B O Y A L A R v e Y A R D I M C I K İ M Y E V Î M A D D E L E R

0 M E T A L L E R

# A D Î v e H U S U S Î Ç E L İ K L E R

# M O T Ö R v e T E Z G Â H L A R

İ D A R E M E R K E Z İ : A N K A R A H A N , B A N K A L A R C A D D E S İ — G A L A T A İ S T . P O S T A K U T U S U : 1251 G A L A T A , İ S T . T E L G R A F A D R : Ç E L B O Y T E L E F O N : 44122

BANYO LEVAZIMI

B A N Y O L A R

R U B E D O İ T T E C R İ T L E V H A S I İ N G İ L İ Z Y A L E S İ S T E M İ

K A P I K İ L İ T L E R İ G E L M İ Ş T İ R

GEREÇ

T İ C A R E T L t d . O R T A K L I Ğ I

A N A D O L U H A N N o . 27 - E M İ N Ö N Ü

TELEFON:

TELGRAF:

M A R Ş A t. a. ş.

M a r a n g o z T e z g â h l a r ı , M a t k a p M a k i n e l e r i , K o m p r e s ö r Ç e k i ç l e r i . L â s t i k Ç i z m e v e s a i r e .

Kalorifer, kazan ve radyatörleri

G a l a t a T ü n e l C a d . N o . 18

E M Ü L Z E R - E : Tecrit ve elâstikî döşemeler için spesyal bitüm emülsyonu.

E M Ü L Z E R - P : Sıva ilâcı. Çimento ve kireç harcına katılıp su ve rutubetin geçmesine kat'iyyen mâni olur.

EMÜLıZER - S : Anî sertleşme ilâcı. Çimento harcını 4 dakikada dondurur ve seıtleştirir.

E M Ü L Z E R - C : Elyaflı bitümlü izolasyon maddesi.

Tecrübeli ve emniyetli bir malzeme- dir.

E M Ü L Z E R - M: Haricî sıvaların muhafazası için renksiz mücerrit.

Mutahassıs Işci ekiplerimii vardır. Deruhte ettijimiz işçilikler garanti edilir.

S a t ı ş y e r l e r i :

istanbul A s f a l t E v i Galata, Mahmudiye C. 77 Tel.: 41988— Telg. Asfaltevl.

Ankara Nadir Nail Keçili Kınacı Han No. 12 Telf. 3243

Telg: Nadir

Sermayesi Tamamen ödenmiş 1.000.000 TL.

İhtiyatları 3 6 6 . 7 5 6 TL.

T E L E F O N A D R E S İ : İ m a r İ s t a n b u l

İnşaat işleri ve Banka muamelâtı

K ü ç ü k m e v d u a t f a i z l e r i : % 3 , 5 T i c a r î m e v d u a t f a i z l e r i : % 3

İ s t a n b u l - Y e n i P o s t a n e a r k a s ı A ş i r e f e n d i c a d d e s i N o . 3 5 - 3 7 İ m a r . h a n . T e l e f o n : 2 4 5 2 7 - 2 4 5 2 8

r~~

ANADOLU

S İ G O R T A Ş İ R K E T İ

TÜRKİYE CUMHURİYETİ ZİRAAT VE TÜRKİYE İŞ BANKALARİNİN KURUMUDUR

S e r m a y e ve ihtiyatları: 5 . 8 3 2 . 0 0 0 Liradır Tesis tarihi olan

1925

senesirden beri yaptığı sigortaları

K A R A D A ; Yangın - kiracı, şagil, mal sahibi ve komşu mes'uliyeti - kira za- rarları - yıldırım - zelzele -

- havagazi iştiali - makina ka- zası ve motör iştiali - kara nakliyatı harp sigortaları.

D E N İ Z D E : Biitlin deniz tehlikelerine karşı deniz nakliyatı - gemi ve motör tekneleri - mayın - torpil - alelûmum deniz harp sigortaları.

H A V A D A :

Tayyare sigortaları - tayyare seferlerinde pilot ve yolcuların si-

gortaları.

K A Z A D A : insanın maruz kalabileceği her türlü kaza - iş kazaları - otomo- bil - kazaları - malî mes'uliyet - makine kırılması sigortaları.

H A Y A T T A : Temettülü veya temettüsüz olarak ölüm tehlikesiyle beraber:

Tasarruf için: «M u h t e 1 i t» ve «T a m m u h t e l i t » - aile istik- balini temin için: î r a t l ı a i l e » - kızlar için: «C i lı a z » - çocuk- lar için: « T a h s i l v e t e r b i y e » - ihtiyarlık için: «î r a t» - hastalık veya kaza neticesinde malûl kalmaya karşı: « M a l û l » sigortaları.

1 $ S A H A S I N D A :

Atölyeler, fabrikalar, maden ocakları gibi

yerlerinde ve tica-

rethane, bankalarda ve meslekî teşekküllerle birliklerde çalışan- ların hayat, ölüm ve kazalarını temin eden grup sigortaları.

istanbul, Yenipostahane karşısı. Büyük Kınacıyan Han. Telefon: 24294. Hayat Kısmı: 20541.

r ^ i i K f î L K î

'

I M T I Y A Z S A H I B I ; ZEKI S A Y Â R U. N E Ş R I Y A T MÜDÜRÜ. A B I D I N M O R T A Ş A D R E S : A N A D O L U H A N N O : 3 3 E M I N Ö N Ü I S T A N B U L T E L : 2 1 3 0 7

S A Y I : 1 8 9 - 1 9 0 « S E R İ : IV. • Y I L : 1947

V J

M E S L E K P O L İ T İ K A S I :

İ N Ş A A T K A L F A L A R I P R O B L E M İ !

Yazan: Y. Mimar Zeki S A Y Â R

1947 yılı sonunda Yapı Yollar Kanununun mu- addel 1 8 inci maddesiyle ehliyetli inşaat kalfalarına verilmiş olan yetki belgeleri hükümden sakıt olacak- tır.

Kanunun özel maddesine göre, Bakanlığın 1 948 yılında inşaat kalfalarının yetkilerini belli ede- cek yeni kararlar alması ve bir talimatname yapma- sı zaruridir.

18 inci maddeye göre, yeni talimatname yapı- lırken mimarın tatbikat sahasında yardımcı bir ele- man olan inşaat kalfları için Bayındırlık Bakanlı- ğının mimarların görüş ve fikirlerini bilmesi fayda- dan hali olmıyacaktır.

18 inci madde değiştirildikten sonra Bayındır- lık Bakanlığı, kalfalara ehliyetlerine göre belge ver- mek yetkisini iller Bayındırlık Müdürlüklerine bı- rakmış, onlar da kalfalara belge vermiştir .istanbul Belediyesi buna istinaden iki, hattâ üç katlı binala- ra kadar kalfalara, tatbikat için ruhsatiye vermeğe başlamıştır.

Bu üuretle iki yıldan beri istanbulda kalfalar tarafından yapılmakta olan binalar estetik, mima- rî, inşaat tatbikatı bakımından, belediyemizin yü-

zünü kızartacak seviyeye düşmüş eski Türk zevkiy- le kabili telif olmıyan çirkinlikler yaratmış ve elan yaratmakta devam etmektedir.

Son zamanlarda bu zevk geriliğine maalesef inşaat kazaları da inzimam etmiş bulunuyor.

İstanbul gibi çok sayıda mimar ve mühendisi bulunan bir şehirde, tamamen hissi olarak kalfala-

ra yapı tatbikatı yetkisi verilmesi halk ekonomisini zarara uğıatmakta zevkimizi bozan çirkinlikler ya- ratmakta ve en nihayet de vatandaşların hayatına mal olan kazlara sebebiyet vermektedir. Bayındırlık Ba,kanhğının, yeni tanzim edeceği nizamnamede bu hususları ehemmiyetle nazarı dikkate alması icap etmektedir.

Yapı ve Yollar Kanununda inşaat mesuliyeti tevdi edilen mimarın ve mühendisin yanında kalfa nın da zikredilmiş olması, bu kanunun ayni zamanda mimar ve mühendis bulunmıyan bütün yurt köşeleri için düşünülmüş olmasından ileri gelmektedir. Bu madde sonradan yanlış bir tefsir ile bozulmuş ve yu- karıda sayılan mahzurlu sonucu doğurmuştur.

Mimar ve mühendis bulunmıyan kasaba ve

köylerde kalfalara ancak meslekî bilgi ve pratikleri

mütenasip ampirik usullere göre yapılan basit ya- pılar için inşaat ruhsatnamesi verilmesi münasip o- , lur.

Kabanın meslekî kabiliyet ve bilgisini aşan ve ihtisasa lüzum gösteren her yapı mevzuu, memle- ketin en ücra yerinde bile olsa, ancak mimar veya mühendisin nezareti altında yapılmalıdır. Esasen devlet tarafından yapılmakta olan bu gibi yapılarda mesuliyet her zaman bir meslek adamına tevdi e- diîmektedir. Nitekim Bayındırlık Bakanlığı doğu il- lerinde küçük kasabalara kad.~r yaptırmakta oldu- ğu memur evleri ve diğer bütün inşaatım gönderdi- ği mimarlar ve mühendisler marifetiyle yaptırmak- tadır, Bu yapılar için Bakanlığın aklına hiç bir za- man doğrudan doğruya kalfalara müracaat gelme- miştir,

Resmî yapılar bu suretle yapılırken neden özel yapılar için ayni şekil düşünülmesin!.. Devlet yapı- sında kalfanın rolü ve mevkii tayin edilmiş olduğu halde niçin özel işlerde bu usule riayet edilmesin'..

Halk inşaatının modern yapı anlayışına ve tek- niğine uygun olarak meydana gelmesi için proje işinde olduğu kadar, yapı tatbikatını da, mimarın nezaretine bırakmak bir zarurettir. Kalfalara doğru- dan doğruya yap; mesuliyeti hakkının verilmemesi bu zümrenin hiç bir surette mağduriyetini mucip ol- mıyacak, bilâkis onun aslî görevi olan pratik işinin başına döndürecektir. Bu sayede yapılarımızda bu- günün bozuk işçilik seviyesinin düzelmesine yardım edilecektir. Bir çok memleketlerde «Pulir» v e

«Contre-Maitre» adı verilen bu zümre, iyi yetişti- rildikleri ve mimarın nezaret ve mürakabesi altında bulundukları takdirde yapılarımıza daima lâzım kıymetli birer eleman olacaklardır. Bu zarureti, his seden Millî Eğitim Bakanlığı Ankarada yapı kalfa- sı mektebi de açmıştır. Bugüne kadar tamamen pra- tikten v e kendi kabiliyetleriyle yetişen inşaat kalfa- larını bundan sonra yetiştirecek bir okul artık mev- cuttur.

Son yıllara kadar evsaflı kalfa ihtiyacımızı ya- bancılardan faydalanmak suretiyle temin etmek- teydik. Bu kerre kalfa okulunun açılmasını bir baş- langıç saymakta fakat meseleyi halledilmiş addet- memekteyiz. Çünkü bu okulun yetiştireceği gençle- rin onlardan aranılan vasıfları kaybetmemeleri gerek- tir. On beş yıldanberi kurulmuş olan inşaat usta okul- larına benzetilirse onlar gibi hedefini kaybetmiş ola- caklardır. Şantiyelerimizde bu okullardan yetiş- miş bir tek ustaya bile, tesadüf etmek imkânı yok- tur. Usta olarak çıkarılan bu gençlerin hiç birisi duvarcılık, sıvacılık, dülgerlik, taşçılık gibi yetiştiril- dikleri branşlarda evsaflı ve yetişkin birer usta ka- lacakları yerde, aslı olan işlerinden uzaklaşmışlar, ustalığı âdeta hâkir görerek anbar memuru, sürvo- yanlık, hattâ desinatörlük gibi işlere baş vurmuşlar- dır.

Halbuki, bizim bu işlerden ziyade evsaflı usta- lara ihtiyacımız vardır. Bu boşluk maalesef şimdiye kadar dolmamıştır.

Bu sonuca, okullardaki eğitim proğramlarınııı v e süresinin âmil olduğu muhakaktır.

Şantiyelerimizde, kalfalara ihtiyaç büyüktür.

Bu itibarla kalfaların meslekî bilgilerinin üstünde v e tamamen bir ihtisas işi bulunan doğrudan doğru- ya tatbikatçılık yetkisinin alınması lâzımdır.

Buna mukabil, onların hakikî işi olan usta ve amelenin kontroluna, tatbikat plânlarının hatasız bir şekilde tatbikma döndürmek gereklidir. Diğer meslekler içinde uzun mücadelelerden sonra önlen- miş bulunan «müteabbib» 1er, «dava vekilleri»

gibi bizim mesleğimiz içinde de mevcut olan bir

«kalfalar» sınıfının zararlı faaliyetinin önüne ge- çilmesi zamanı çoktan gelmiş v e geçmiştir.

Baymdırlık Bakanlığının bir yandan meslekî hakları diğer taraftan memleket menfaatlerini halel- dar eden bu meseleyi t n ileri, bir anlayış ile, hal e- deceğinden eminiz.

Z. S A Y Â R

A D A N A D A M E M U R , T E K N İ S Y E N V E U S T A B A Ş I E V L E R İ

P r o j e ve k o n t r o l : Y. M i m a r N İ H A L S A N L I

Adananın iktisadî kalkınması ve dolayısiyle nüfus artışı üzerinde dikkatle durulması icap eden bir meseledir.

Adananın, ziraî ehemmiyeti, toprağın müstes- na zenginliği, binnetice istihsal olunan ham madde- nin, teşekkül eden sınaî tesislerde işlenmesi ve şa- yanı istifade hale getirilmesi zaruretleri, fabrikaların adet ve muhtevasını inkişaf ettirmiş, ticarî kalkın- maya ve nüfusun merkezde toplanmasına âmil ol- muştur.

Çukurovada muayyen ziraat ve iş mevsimle- rinde, gözle görülür ve şehir içtimaî hayatı üzerinde müessir olacak derecede bir hareket ve beşerî iş mü- nasebetleri doğar. Bu esnada civar köylerden 30.000 kişi kadar amele merkeze akın eder. Zaten şehir hayatına iştirak etmiş olan daimî fabrika

işçisi ustabaşı

teknisyenler

ri resmî müesseselerde çalışan

demler, esnaf ve serbest

bül etmiyen mesken darlığı dolayısiyle her güıı da-

h a

büyük sıkıntı hissetmektedirler. Ancak,

gayri resmî, bütün müesseseler, iş randımanı ve rekabet dolayısiyle ellerindeki ehliyetli, tecrübeli yetişmiş işçiyi memnun ve tatmin etmek mecburiye- tini hissetmekte ve bu zaruret zamanla artmaktadır.

Ayrıca Hıfzıssıhha Kanunu, Çalışma Bakanlığı- nın işçi sıhhat ve hayatı üzerinde aldığı tedbirler ve kanunlaşmış hükümler, işçinin yaşama haklarını günden güne daha iyi idrak edişi karşılında, iş sa- hipleri, tedbirler almak işçinin sıhhat ve yaşama şartları ile daha yakından alâkadar olmak mecbu-

(Sonu 2 1 4 üncü sahifede)

-ro^rtiMl

IOOO

^ Û Ö A a i i A G L i VûLL/ E-yit*.

1 — M a h a l l e d e n b i r g ö r ü n ü ş 2 — V a z i y e t p l â n ı

3 — B i r t i p p l â n .

4 — D ı ş t a n d i ğ e r b i r g j ' . ü n ü ş

U.C

S.c

•ZCMIM VC 0İRÎNCİ t A T HAMI

U m u m î g ö r ü n ü ş

Y Ü Z E R E V

Y. M i m a r M u a l l i m A h s e n Y A P A N A R

Meslekdaşımız Ahsen Vapanar, evvelce de, in- şa ettiği gibi, bu yaz iki yüzer ev yaptırmıştır.

Ahşap bir tekne üzerine kurulan ve deniz spo- ru için çok elverişli olan bu evler, deniz mevsimini fasıla ile şehrin bütün plajlarında geçirmeğe yara- makta, sayfiye ihtiyacını ortadan kaldırmaktadır.

Açık bir kısımdan başka icabında dört kişinin ya- tabileceği bir salonu, küçük bir ofisi, bir helası olan,

bu yüzer evlerin, bu defaki hususiyetlerinden biri

de elektriği olması ve ayrıca seyir için takma bir

motörü bulunmasıdır. Takma motör ile yüzer ev,

saatte 5 mil süratle hareket etmekte, icabında bir

plajdan diğerine ayrı bir vasıtaya ihtiyaç olmadan

gidebilmektedir. Sahille teması temin için bir botu

vardır. Tamamen deniz yapıları standardına göre

asgarî ölçülerde yapılmış olan yüzer evler, uzun bir

etüdün güzel bir sonucudur.

Y ü z e r e v l e r i n m u h t e l i f g ö r ü n ü ş l e r i ve i n ş a l a r ı s ı r a s ı n d a k i t a f s i l â t

P r o j e v e t a t b i k : Y . M i m a r M u a l l i m A h s e n Y A P A N A R

1 bu6xşılcldc c/<5 Cu2~CIPI.

60/e trt ocaJc.

T-&RAS 1.2 Sedir 3 motor yest ODA \ uajtcLk ye ranza. 2 olobıp.

3 (co/nool , 4 dola^* ya_taJC rilUTfAk.

2L

& Of fut S££V/s r*-/ZASı

1 nertCıven.

2 oienjz mcr-o!tvesu

3 frayncLk, aLfre^L

<3jLç.ü / s o

f l I l| I I I I I | I I . o o l

to

tjs

u

/OfatolJL^

1 J J 5 2.oo

o.flo | 5.75

o&O

Y ü z e r e v i n t a t b i k a t p r o j e l e r i

A h ş a p t e k n e n i n ü z e r i n d e k i i s k e l e t ç ı r a l ı d a n y a p ı l m ı ş , iç v e dışı k o n t r p l a k ile k a p l a a n m ı ş t ı r . T a v a n ı s ı c a ğ ı g e ç i r m e - m e s i i ç i n t n ü o e r r i t b i r m a d d e ile t e c r i t e d i l m i ş t i r . Ç o k a z m e - y i l l i o l a n b u r a s ı g ü n e ş l e n m e k v e d e n i z e a t l a m a k i ç i n g ü - v e r t e v a z i f e s i g ö r m e k t e d i r . B u r a y a ç ı k m a k i ç i n b i r m e r d i v e n

v a r d ı r . T e k n e n i n ş e k l i k o l a y l ı k l a k a r a y a ç e k i l m e ğ e m ü s a i t - t i r . B a n y o m e v s i m i n i 3 - 5 k i ş i l i k b i r a i l e v e y a g r u p « y ü z e r e v » d e r a h a t ç a g e ç i r e b i l i r l e r . B u g ü z e l e s e r i n d e n d o l a y ı A h s e n Y a p a n a r ı t e b r i k e d e r i z .

K U Ç U K B İ R E V Y A R A T M A K

Y . M i m a r S a m i m O K T A Y

Yaz aylarının başındanberi şehrimizde v e di- ğer büyük şehirlerde bir yapı faaliyeti nazarı çeki- yor. Herkes kendini küçük de olsa bir eve, ama ken di malı olan bir çatının altına sokmak, kendisine ait bir mekânda hissetmek istiyor. Bu harpten sonra çoğalan ve biraz da paralılaşan şehir halkının ev derdine mukabil hissettiği bir duygudur.

Harp sona ereli çok oldu, fakat iktisat harbi devam ediyor, zannederim herkes pek de o uzak olmayan eski günleri hatırlarlar «Daha az kalabalık, daha az nakil vasıtası, daha rahat yollar ve bilhassa bol kiralık evler.» Rahatı seven iyi insanların dolaş- tığı koca şehirler yerini endişeli, acele geçen insan- larla tıklım tıklım dolu şehirlere terketti.

Biz, şehrin son durumunu olduğu gibi kabul etmek mecburiyetindeyiz. Şehrin insan kesafetini azlatmaktan ziyade kalabalığın dertlerine çare bul- ma daha realist bir hareket olur. Bilhassa herkese elverişli ev derdini halletmek çarelerini aramak baş- ta gelir.

Bizler bazan en dertli hâdiselere uysallıkla bo- yun eğeriz de elimizi yıkarken terkosun kesilmesi, çalışırken elektriğin inkıta yapması sinirlerimizi

ayaklandırır. Umumiyetle konfor hususunda tıti- zizdir.

Haklıyız; çünkü günlük yorgunluklardan sonra evimizde asrın en basit konforlarından istifade et- mek bir kelime ile rahat etmek isteriz. Su, elektrik, havagazı, telefon gibi konfor vasıtalarına malik o- labilmekte asrımızın en alelade şeylerine sahip ol- mak demektir.

Büyük şehirlerde ev spekülâsyonu azamî had- dini buldu. Halkın buna karşı ilk reaksiyonu gece- kondu evleri oldu.

Bizim memleketimiz için taze bir mevzu olan ucuz daha doğrusu orta hallilerin keselerine elve rişli ve kullanışlı ev meselesi birinci cihan harbin- den sonra harp sahasına dahil şehirlerde başlamıştı.

Harbin bütün fenalıkları yanında bir de iyiliği var- dır: Tüberküloz yatağı kenar mahalleleri yıkar, bu

harabeler temiz ve sıhhi evlerin yükselmesine bir hazırlıktır.

1920 den itibaren bütün dünya mimarları ucuz, rahat ve sıhhî evi aramağa koyuldular. Neticeleri her memlekette ayrı ayrı oldu. Bu işi bütün dünya- da idare eden bi' birlik te vardır. (Association in ternational d'habitation,) birçok memleketlerde kon- greler toplandı, ucuz ve her nevi ihtiyacı giderecek küçük evlerin ilân ve organizasyonuları hususunda prensip kararları aldı, bunları neşretti. Franz Schus- teı'in böyle bir neşriyatı vardır.

Ufak, fakat çok elverişli ev fikri etrafında dü- şünürken yerli malzemenin paraca maliyeti üzerin- de oynadığı rolden yürüyerek mantıkî şeklin tes- bitine varılabilir. Meselâ bazı şehirlerde 1 m

beto nun 1 m-

tuğladan keza 1 m

taş tuğladan ucuzdur;

şu halde o mmtakada beton boşluklu bloklardan bölme ve taşma duvarlar yapmak daha kârlıdır.

Ş e k i l : 2

Ş e k i l : 3

Keza işçiliğin v e inşaat süresinin maliyeti arttırdığını kesin olarak anlıvan italyanlar döşeme ve kiriş usu- lünü kökünden lâğvediyorlar. Bunun yerine yerde preste hazırlanan boşluklu bloklardan kirişler ya-

parak yerine monte ediyorlar (Şekil — I, 2 ) . Bu suretle hem kalıp masrafı olmuyor hem de amele parası asgariye iniyor. Buna mukabil usta işçi ih- tiyacı artıyor.

¥

Halk arasında (mimarî eseri) deyince boş yere sarfedilen paralarla elde edilen lüks anlaşılıyor. Se- bebi de yerli yersiz her yere çimento künkten sütun- lar diken, tavana, köşelere dökme alçı tezyinat ya- pıştıran kalfaların halka kendilerini mimar gibi ta- nıtmalarıdır. Sanatı, muhayyeril ukul bir şey sanan- lar bu binlerce alelâdeliği (sanatkârane) diye va- sıflandırmaktadırlar.

Ş e k i l ; 5

Yukarıda diğer memleketlerdeki neşriyattan bahsederken bu plânların kıymetleri hakkında bir şey söylemedim. Bu plânların çoğu realist olmala- rına rağmen memleketimiz için tatbikî kıymetleri az- dır. Bir mimar ne kadar hayata ve yaşamağa sadık kalırsa kalsın kendi (yapmak isteği) ni ortaya ko- yar. Yani yaratılan şey sanatkârın sanat iradesinin bir sonucudur. Sanatkâr bir müfessirdir. Bu yüzden muhitlerinden uzakta mimarlar millî sanat yarata- mazlar.

Evin küçük oluşu bu hususta bir değişiklik ar- zetmez, bu küçük sosyal olayda da mimar her defa ki hâdiselerle karşı karşıyadır.

Birinci Büyük Harpten sonra bu hususta sesini en çok yükselten, fikir v e sıhhat dolu bir yenilikle ortaya atılan (Le Corbusier) oldu ve (oturma ma- kinesi) fikrini müdafaa etti. Bir müddet sonra Adolf Loos, süsün boş yere sarfedilmiş para olduğunu is- pat için makaleler yazdı. Au. Perret'nin dediği gibi, süs daima inşaatta bir hatayı saklamaktadır. Süsten sıyrılan küçülen iklisadîleşen ev 20 inci asrın sadelik ve hendesî basitlik arayan üslubuna temel oldu.

Bütün ferdî düşüncelere rağmen en sosyal v e kitle namına açılan sergiler ve yayınlarla içtimaî bir olay, küçük evin propagandasını hazırlayan (Le Corbusier) nin bu hümanizmi pek iyi karşılanmadı.

Eski günleri sevip stil eşya gibi stil ikametgâh meraklısı zenginler muhiti, kutu gibi evlere, ve otur- ma makinasına karşı bir reaksiyon hissetti. Aradan seneler geçti. Artık Le Corbusier'nin bir çok eserleri hakikat oldu.

Bugün 1920 mimarlarını düşündürüp iktisadiyi aratan buhran memleketimizde ayni kesafette mev- cuttur.

istanbul şehri birçok sebeplerden şehirci dü- şüncelerini kayıtlar içinde bulundurmaktadır. Büyük ve nadide âbideleı şehre karakterli bir silûet çizmiş- tir.

Bunu bozmamak kaygusu irtifalara hudut çiz- mektedir. Fakat diğer taraftan şehirdeki bütün ar- salar, evlerle dolsa da yine ev buhranı önlenemez.

Şu halde yukarı doğru gitmek meselesi v e (oturma makinesi) problemi bizim için mevcuttur. Bunlar her halde silûeti bozmıyan semtlerde düşünülmelidir.

Bu çok katlı apartımanlarda her daireye dü- şen maliyet miktaıı az olduğu gibi apartmanın yu- karı doğru büyümesi de daima mümkündür. Bir apartmanda yüzlerce daire olabilir.

Istiyenlere kat mülkiyeti verildiği takdirde böyle apartmanların çok rağbet göreceği muhak- kaktır. Dairelerin fiatları da bugünkü rayice göre 4 0 0 0 lirayı aşmıyacaktır. (Şekil 8 ) de Rotterdam'da

;' i»

; c : S 1 '

! f;

;' i» lö

; c : S 1 '

! f; - S

;' i»

; c : S 1 '

! f; —s

"i—

[V

"i—

"i—

[

r l O p jj

[

-

i

Ş e k i l : 4

tatbik edilmiş böyle bir apartmanın bir dairesi gö rülüyor. Bu esere V a n Tijen, Brinkmann, V a n der Vlugt müştereken çalıştılar. Yapı 1933 den 1934 e kadar sürdü. İnşa edildiği mahalle üç katlı evlerin bulunduğu amele v e orta sınıf insanlara ait idi. Bir daire takriben 50 m

dir ve bir karı koca ile iki çocuk için düşünülmüştür. Böyle ailelerin adedi çok- tur. Apartman mülkiyet kanunu çıktığı takdirde herk'.3 böyle bir eve kolaylıkla sahip olabilir. Bu tarzın son hududu bir gratsieldir.

Bu durumda karşımıza çıkacak ilk karşı fikir (aman siluet bozulmasın) dır. Bu söze cevap ver- mek çok kolaydır. Nasıl Süleymaniye: Bayazıt ku- lesi, ve diğer eserler şehrin karakterli silüetini çizi- yorsa yeni yapılacak eser de şehrin silûetine kendi karakterde katılacaktır. Cemiyette bunu kabul et- miyecek kadar geri düşünceli insanlar yoktur, zan- nederim. Vakıa bazan Yenicami açılsın diye hünkâr mahfilini yıkmak arzusunu izhar edenler görülmek- tedir. Bu âdeta iyi konforlu rahat ve sıhhî bir ya- şamayı konforsuz, az sıhhi fakat tarihî bir şehirde yaşamaya tercih etmemektir.

Cemiyet te insanlar da realist olmalıdır. Tarihî eserler sadece müzelik olacak kadar kıymetlidir.

Meselâ bu harpta insanlar amaç uğruna nice tarihî eserleri hattâ kendi eserlerini yıktılar, onların bu feragatleri hor görülemez.

Istanbulun kadrosu ve kat irtifaları bugünkü gibi tutulmakta devam edilirse ev» buhranı önle- nemez.

Müstakil küçük eve gelince: Güzel boğaz v e adalar böyle evleıe âdeta susamıştır. Eğer standart inşaat malzemesi hazırlamak fikri memleketimize girmemekte devam ederse bu evleri de ancak zengin tüccarlar yaptırabileceklerdir. Yapı sanayii her halde ele alınmaya değer bir mevzudur. Devleti bu mevzu alâkadar etmesi lâzımdır, çünkü yapı sanayii ayni za~

manda harp sanayiidir.

Tek başına olmaktan diğan maliyet fazlalığı ancak prefabrikasyon'lar v e standardizasyonlarla gi- derilir.

Hafif ve az bilir işçi ile inşası kabil olan düralit, ksilolit, celoteks v e ilh. gibi malzeme, elemanter mal- zeme olan tuğla, beton, ahşap ve diğerlerine nazaran memleketimizde daha pahalıdır. Yani kısaca inşaat sahibi bunları ithal edenlerin yüzde kârlarını, nakliyat masraflarını ödemektedir. Türk yüksek mimarları v e ve mühendislerinin bir yapı şirketi kurmakta olduk- larını duyduk, her halde standart yapı meselesini hemen ele alacaklardır. Türkiyede de (küçük e v ) problemini halledecek yegâne çare de bu olacaktır.

Bu işi biran evvel ıealize etmelerini beklemeliyiz.

D - ^ f o i

J

" U

3 <

1 . i

j

/

JJB.

Ş e k i l : 6

Tabiî malûmdur: Bir evi mimarın yapması de- mek o mimarın yaratmak iradesini kullanması- dır. Bu aksiyon hiç endişe taşımayan bir hareket

olamaz. Her mimar anlamı çapında sanatkâraneyi

Ş e k i l ; 7

T a k ı l ı r e v i n ş e m a t i k p l â n ı M i m a r : E . F ı i b e r g e r

Ş e k i l : 8 R o t e r d a m d a a p a r t .

M i m a r : V a n T i g e n , B r i n k m a n n , V a n d e r V l u g t .

Ş e k i l 9, 10

Ş e k i l : 11 K ü ç ü c ü k V i l l â , (57,00 M²)

Y . M i m a r R a h m i B e d i z

arar. Faidesizin sanat olmayacağı gibi sadece fayda da sanat değildir. Bunu kabil olduğu nisbette mu- vazenelendirmelidir.

işte sonsuz etütler faidesizi uzaklaştırmaya ça- lışmak içindir. Eser en sonunda bir (şemail p l â n ) a varır, bu kat'iyyen şematizm değildir, çünkü şema- tizm iptidaî bir sanattır.

En küçük evde bile mimar (faideli ile güzel) muvazenesini aramak mecburiyetindedir. Aksi tak-

dirde (küçük e v ) kalfa eserini aşamaz.

Sarahat plâna kabili inşa bir sadelik bahşeder.

Prefabrikasyon meselesine gelince; kitle halin- de bütün memlekete teşmil edilirse hiç şüphe yok- tur ki, o memleket ki, mimarîyi öldürür. Fakat iş küçük mikyasta tutulursa millî bir faide sağlıyacağı bedihidir.

Bu hususta en ileri giden memleketler isveç, Amerika, Italyadır. Almanya bu harpten önce de böyle bir meseleyi ele almamıştı.

Meselâ Isveçte (E. Friberger) böyle bir tecrü-

benin uzun zaman propagandasını yaptı. Meseleyi en güzel halleden de odur diyebiliriz. Mimar bu pe- şin imal edilmiş plâklarla istediği evi yapabilmekte- dir.

Şu şartla ki, evin plânı plâkların eb'adma uj'gun bir karolaj içine çizilebilsin (Şekil — 7 ) . Ne olursa olsun böyle bir düşünce sonsuz sanat önüne çekilmiş bir hailedir. Lâkin seri imal ve iktisat me- selesi burada daha önemlidir.

Bu (prefabrike - peşin imal) işi o kadar ileri gidiyor ki, ufak sanayili memleketimiz için âdeta bir peri masalı halini alıyor. Meselâ geçen seneki

( D o m u s No. 2 0 8 ) mecmuasında yeni bir teklif ile karşılaşıyoruz (Şekil — 3 , 4, 5 ) ; banyo ile kombine edilmiş mutfak. Mutfak mağazadan satın alınıp evi- nize monte ediliyor. Tabiî her şey pürüzsüz ve ter-

temiz. Bizim memleketimiz için her halde biraz mübalâğalı bir şey, fakat (peşin-imal) tarzının is- tikballi olduğu muhakkaktır.

Bütün bı* endüstri meseleleri memleketimizde halen olmadığına göre acaba bizde (küçük e v ) problemini hiç düşünmemeli mi? diye bir sual soru- lamaz mı? Y. Mimar Rahmi Bediz'in bu hususta, kü- çük te olsa zikre şayan bir faaliyeti olduğunu kay- detmelidir. (Şekil — 9 - 1 1 ) de böyle bir evin posto tipini görüyorsunuz. Şemada sarahat bilhassa salon

dış ve iç mekân arasında vasıta olan cam ile infini bir birleşme halindedir.

Haddi zatında küçük bir saha işgal eden ev büyük bir programa sahiptir. Mimarın esprisi bu büyüklüğü küçük bir mekâna muntazam bir şekilde istif etmiştir. Bu istife dış atmosfer şeffaf satıhlarla iştirak ettirmek hüneri küçücük şemaya büyük bir olgunluk katar.

Her mimarın aklında büyük eserlerin hülyası yatmaktadır. Halbuki hepimize düşen, içtimaî vazi- fe en fakir bir vatandaşın bile eve sahip olabilmesi imkânlarını arayan (küçük e v ) meselesini hal için uğraşmaktır.

Y. M. Samim O K T A Y

B a ş k a m e m l e k e t l e r d e ş e h i r c i l i k

İ N G İ L T E R E D E Ş E H İ R P L A N C I L I Ğ I

H e r ş e h i r d e b ü t ü n v a t a n d a ş l a r ı m e m n u n e t m e k i ç i n s a r f o l u n a n g a y r e t l e r .

Y a z a n : J a n J A G O

H e r ş e h i r d e b ü t ü n v a t a n d a ş l a r ı h e r h a n g i b i r c e p h e d e n m e m n u n e t m e k i ç i n s a r f o l u n a n g a y r e t l e r .

İ n g i l t e r e d e ş e h i r c i l i k ile ilgili o l a n m e s e l e l e r T ü r k i y e - d e k i l e r i n e n a z a r a n o l d u k ç a d e ğ i ş i k t i r , i n g i l t e r e g a y e t kesif n ü f u s a m a l i k n i s b e t e n k ü ç ü k b i r m e m l e k e t t i r ; T ü r k i y e i s e b ü y ü k b i r k ı s m ı n d a k i n ü f u s k e s a f e t i m a h d u t o l a n s o n d e - r e c e v â s i b i r m e m l e k e t t i r . T ü r k i y e d e n ü f u s u 100.000 d e n f a z - l a o l a n d ö r t ş e h i r v a r d ı r . İ n g i l t e r e , n ü f u s u 1 m i l y o n d a n f a z l a ü ç ş e h r e , 100.000 d e n f a z l a 40 ş e h r e s a h i p b u l u n m a k t a d ı r .

İ l k b a k ı ş t a t a k d i r e d i l e c e ğ i gibi, T ü r k i y e d e ş e h i r c i l i k m e s e l e s i e s a s i t i b a r i y l e b i r b i r i n d e n u z a k m e s a f e l e r d e b u l u - n a n b ö l g e l e r e l e v a z ı m n a k l i y a t ı ile ilgilidir. H a l b u k i i n g i l t e - r e d e d a i m î b i r n ü f u s ç o k l u ğ u n u t a h f i f e t m e k i h t i y a c ı h ü - k ü m s ü r m e k t e d i r . B u h u s u s t a , s o n s e n e l e r z a r f ı n d a a l â k a - d a r m a k a m l a r ı n m e ş g u l o l m a ğ a k a r a r v e r d i k l e r i ü ç m e s e l e y e n a z a r ı d i k k a t i n i z i ç e k m e k i s t e r i m :

1) L o n d r a , s e k i z m i l y o n l u k b i r n ü f u s a s a h i p b i r ş e h i r o l m a k t a n b a ş k a v â s i b i r i m p a r a t o r l u ğ u n m e r k e z i d i r .

L o n d r a d a k i i s k â n , s o s y a l h i k m e t l e r v e m ü n a k a l â t m e s e - l e l e r i o l d u k ç a c i d d i d i r . B ü t ü n i ş ç i l e r i s a b a h l a n , i k a m e t e t - m e k t e o l d u k l a r ı y e r l e r d e n ş e h r i n m e r k e z i n d e ç a l ı ş t ı k l a r ı m a h a l l e r e g ö t ü r m e k g a y e t m ü ş k ü l d ü r . H a z ı r l a n a n p l â n l a r m u c i b i n c e m e r k e z ş e h i r l e b i r l e ş m e l e r i n e v e b ö y l e l i k l e n ü f u s ç o k l u ğ u n u a r t t ı r m a l a r ı n a m a n i o l a c a k v e L o n d r a d a n u z a k t a b u l u n a n ş e h i r l e r i n ş a e d i l e c e k t i r . M a a m a f i h , b u ş e h i r l e r b a ş - k e n t t e n f a z l a u z a k t a k u r u l m ı y a c a k v e L o n d r a y a o l d u k ç a y a - k ı n b u l u n m a k t a n , t a m m a n a s i y l e f a y d a l a n a c a k l a r d ı r .

2) L o n d r a g i b i b ü y ü k b i r ş e h i r d e , f a b r i k a v e e v b a c a l a - r ı n d a n ç ı k a n d u m a n l a r ı n v e a y n i z a m a n d a g a z k o k u l a r ı n ı n m e v c u d i y e t i n e t i c e s i h a v a k i r l e n m e k t e d i r . B u n d a n m a a d a , İ n g i l i z h a l k ı e z e l d e n b e r i k ı r l a r ı n y e ş i l l i ğ i n e k a r ş ı d e r i n b i r s e v g i b e s l e m i ş t i r . Z e n g i n k i m s e l e r t e m i z h a v a a l m a k i ç i n L o n d r a d ı ş ı n d a k i s e m t l e r d e e v i n ş a e t t i r m i ş l e r , b u s u r e t l e b a ş k e n t g i t g i d e g e n i ş l e m i ş t i r . Ş e h r i n m e r k e z i n d e o t u r m a k t a o l a n l a r , ş e h r i t e r k e d i p k ö y h a y a t ı n ı n z e v k l e r i n i t a t m a k h u - s u s u n d a g i t t i k ç e g ü ç l ü k ç e k m e ğ e b a ş l a m ı ş l a r d ı r . B u v a z i y e t L o n d r a d a y a ş ı y a n n i s b e t e n f a k i r h a l k t a b a k a s ı n ı n b i r k ı s m ı - n ı n s ı h h a t i ü z e r i n d e f e n a t e s i r l e r i c r a e t m i ş t i r . H a r p t e n e v - v e l « Y e ş i l K u ş a k P r o j e s i » i s m i n d e b i r p l â n i h d a s e d i l m i ş t i . B u p r o j e g e r e ğ i n c e i n ş a a t m ü t e a h h i t l e r i n i n L o n d r a y ı ç e m - b e r i ç i n e a l a n b a z ı b ö l g e l e r d e e v i n ş a e t m e l e r i y a s a k t ı . L o n - d r a n m k e n d i n d e v e y a b a h s e t t i ğ i m i z b u «Yeşil K u ş a k » h a - r i c i n d e e v i n ş a e d i l m e s i n e m ü s a a d e e d i l m e k t e y d i .

3) İ n g i l t e r e d e k i y o l l a r b o y u n c a g e ç e n o t o m o b i l , k a m y o n , v e d i ğ e r v a s ı t a l a r d a n m ü t e ş e k k i l t a ş ı t a k ı ş ı m u a z z a m b i r h a - r e k e t t i r . B u t a ş ı t a k ı ş ı g e n i ş ş e h i r l e r e e r i ş t i ğ i z a m a n a s ı r d i - d e v e o l d u k ç a d a r s o k a k l a r d a h a l k t a r a f ı n d a n s e k t e y e u ğ r a -

t ı l m a k t a d ı r . B i r k a ç s e n e d e n b e r i ilgili m a k a m l a r n a k l i y e v a - s ı t a l a r ı n a m a h s u s özel y o l l a r m e y d a n a g e t i r m i ş l e r d i r . B u y o l l a r b ü y ü k ş e h i r l e r i n y a n ı n d a n g e ç e n v e b u s u r e t l e o n l a r a t e m a s e t m i y e n g e n i ş ş o s e l e r d e n i b a r e t t i r . M a a l e s e f i n ş a a t ş i r - k e t l e r i n i n b u y e n i y o l l a r ı n ü z e r i n d e e v l e r i n ş a e t t i k l e r i g ö - r ü l m e k t e d i r . B u y e n i i n ş a a t n e t i c e s i t a ş ı t y o l l a r ı n d a n u z a k t u t u l m a s ı i s t e n e n k a l a b a l ı k - m e r k e z l e r m e y d a n a g e l m i ş v e y e n i e v l e r d e y a ş ı y a n ç o c u k l a r ı n s ü r a t ' . i m ü n a k a l â t t a n d o ğ a n t e h l i k e l e r e m a r u z k a l m a l a r ı n a s e b e b i y e t v e r i l m i ş t i r . Y e n i y o l l a r b o y u n c a t ü r e y e n v e « ş e r i t inkişafı,» i s m i n i v e r d i ğ i m i z b u i n ş a a t ı n , a l â k a d a r m a k a m l a r c a , ö n ü n e g e ç i l m e s i k a r a r l a ş - t ı r ı l m ı ş t ı r .

B u ü ç n o k t a İ n g i l i z ş e h i r c i l i k m ü t e h a s s ı s l a r ı n ı n k a r ş ı - l a ş t ı k l a r ı v e T ü r k i y e d e p e k e n d e r t e s a d ü f e d i l e n m e s e l e l e r i b e l i r t m e k t e d i r .

L o n d r a y ı e l e a l a l ı n ı , L o n d r a n m m e r k e z i e s k i i s t a n b u l ş e h r i n i n g e n i ş m i k y a s t a k i b i r ş e k l i n e m u a d i l b i r v ü s ' a t t a - d ı r M e r k e z i d e n u z a k l a ş t ı k ç a v e d a h a y a k ı n z a m a n l a r d a i n - k i ş a f e d e n s e m t l e r e y a k l a ş t ı k ç a A n k a r a n m y e n i k ı s m ı n ı a n - d ı r a n b i r m a n z a r a m e y d a n a ç ı k m a k t a d ı r .

H a v a h ü c u m l a r ı n e t i c e s i ş e h r i n m e r k e z k ı s m ı n ı n b i r p a r - ç a s ı t e m i z l e n m i ş t i . B u k ı s m ı , m o d e r n m i m a r î t e o r i l e r i g e r e - ğ i n c e i m a r e t m e k için p l â n l a r h a z ı r l a n m a k t a d ı r . B u y e n i p l â n l a r d a b i n a l a r a b o l b o l a ç ı k l ı k v e t e m i z h a v a t e d a r i k e d i l - m e s i n e v e a y n i z a m a n d a t a ş ı t ı n d a h a k o l a y ş a r t l a r a l U n d a g ü z e l l e ş t i r i l m e s i n e ç o k d i k k a t e d i l m e k t e d i r .

İ n g i l t e r e d e k i i m a r i h t i y a c ı g e r e k ş e h i r l e r i n v e g e r e k s e f e r d î e v i n ş a a t ı n ı n p l â n l a ş t ı r ı l m a s ı h u s u s u n d a k i m o d e r n f i - k i r l e r i h ı z l a n d ı r m ı ş t ı r . Z a m a n ı m ı z a e n u y g u n v e e n m o d e r n p l â n l a r d a n b i r i S i r C h a r l e s R e i l l y t a r a f ı n d a n m e y d a n a g e t i - r i l m i ş t i r . S i r C h a r l e s R e i l l y m o d e r n p l â n l a ş t ı r m a d a n m a a d a d u y g u l a r ı n ı n i n k i ş a f e d e b i l e c e ğ i ş e h i r l e r i n y a r a t ı l m a s ı n ı t a v - s i y e e t m e k t e d i r . S i r C h a r l e s ' a n a z a r a n e v l e r y e ş i l l i k l e k a p - lı s a h a l a r e t r a f ı n d a k u r u l m a l ı v e b u e v l e r , h a l k a r a s ı n d a k o m ş u l u k h i s l e r i n i n v e b i r s a m i m i y e t h a v a s ı n ı n d o ğ m a s ı n a ö n a y a k o l a n k ü l t ü r e l m e r k e z l e r e y a k m b i r y e r d e b u l u n - m a l ı d ı r

B u e v l e r m ü n a k a l â t ı n f a z l a g e ç t i ğ i y o l l a r d a n u z a k t a o l a c a k t ı r . E v l e r i n h e p s i m e r k e z î b i r k a l o r i f e r s i s t e m i s a y e - s i n d e ı s ı t ı l a c a ğ ı n d a n k ö m ü r ü n a r a b a l a r l a t â k a p i y a k a d a r g e t i r i l m e s i n e i h t i y a ç k a l m ı y a c a k t ı r . E n m ü t e r a k k i ş e h i r c i l i k m ü t e h a s s ı s l a r ı m ı z d a n b a z ı l a r ı , ç ö p l e r i n a s p i r a t ö r t e s i s l e r i s a - y e s i n d e t o p l a n a b i l e c e ğ i n i i d d i a e t m e k t e d i r l e r .

S i r C h a r l e s R e i l l y ' n i n e m e l i t a m a m i y l e m ü s t a k i l v e g e - n i ş b i r b a h ç e i l e ç e v r e l i b i r e v e s a h i p o l m a k gibi, t a m m a n a - s i y l e a n ' a n e v i İ n g i l i z r u h h a l e t i n i n o r t a d a n k a l k m a m a s ı n a v e s a m i m î a r k a d a ş l ı k h i s l e r i u y a n d ı r a n e v l e r i n i n ş a e d i l m e s i d i r .

( S o n u 227 n c i s a y f a d a )

S e l i m i y e ş a h e s e r i

M İ M A R L A R I N

14 E k i m d e T . Y. M i m a r l a r D e r n e ğ i İ s t a n b u l ş u b e s i n i n t e - ş e b b ü s ü ile, m i m a r l a r ı m ı z E d i r n e y e bil' t e t k i k g e z i s i y a p m ı ş - l a r d ı r . İ k i o t o b ü s ile I s t a n b u l d a n s a b a h s a a t s e k i z d e h a r e k e t e d e n «50» k i ş i l i k b i r g r u p E d i r n e - İ s t a n b u l a s f a l t ı n ı t a k i p e d e r e k , y o l d a e s k i e s e r l e r b u l u n a n k a s a b a l a r d a d u r c n a k s u - r e t i l e E d i r n e y e g i t m i ş l e r d i r .

« E D İ R N E » G E Z İ S İ

Y o l d a , H a v z a , L ü l e b u r ğ a z a u ğ r a n ı l m ı ş , b u r a d a b i r ç o k e s k i e s e r l e r i n c e l e n m i ş t i r .

Ö ğ l e d e n s o n r a E d i r n e y e v a r a n h e y e t t e t k i k l e r i n e b a ş l a - m ı ş v e e r t e s i g ü n a k ş a m ü z e r i E d i r n e d e n a y r ı l m ı ş t ı r .

T ü r k d e v l e t i n e b i r z a m a n b a ş ş e h i r g ö r e v i y a p a n , e s k i e s e r l e r l e d o l u E d i r n e , g e n ç m i m a r l a r ı ç o k i l g i l e n d i r m i ş t i r .

H e r t a r a f ı n d a b i r s a r a y , h a n v e h a m a m h a r a b e s i b u l u n a n E d i r n e n i n , ilgi g ö s t e r i l m e y e v e e s k i e s e r l e r i n i n b a k i m v e k o r u n m a s ı n a , n e k a d a r ç o k i h t i y a c ı o l d u ğ u m i m a r l a r ı n , n a - z a r ı d i k k a t i n i ç e k m i ş t i r .

E d i r n e d e , V a k ı f l a r U . M ü d ü r l ü ğ ü b a z ı e s k i e s e r l e r i o n a r - m a k t a , B a y ı n d ı r l ı k B a k a n l ı ğ ı g e ç e n y ı l s e y l â p t a n y ı k ı l m ı ş o l a n ( E k m e k ç i z a d e ) k ö p r ü s ü n ü t a m i r e t m e k t e d i r .

B u n a m u k a b i l E d i ı n e d s h a l k y a p ı l a r ı ç o k b a k ı m s ı z d ı r . M i m a r l a r ı n E d i r n e i n t i b a l a r ı n i g e l e c e k s a y ı m ı z d a b u s ü t u n - l a r d a a k s e t t i r e c e ğ i z .

1 — M i m a r l a r d a n b i r g u r u p ü ç ş e r e f e l i y i z i y a r e t l e r i n d e 2 — S e l i m i y e n i n b i r y a n g ö r ü n ü ş ü

3 — L ü l e b u r g a z ' d a b i r h a n ı n girişi.

4 — « H a v z a » b i r h a n

( 2 0 1 inci sahifeden devam)

riyetinde kaldılar. Bu zaruret ayni zamanda şehrin yaz aylarında tahammülün fevkinde olan sıcağın- dan doğmaktadır.

Son, harp yıllarının dünya çapında doğurduğu içtimaî felâket ve mesken buhranı memleketimizde, binnetice Adana ve civarında da bütün ehemmiyeti ile kendini göstermektedir. Son yıllarda, kuvvetle hissolunan mesken buhranının belli başlı sebeplerin- den biri de harbin zaruretleri neticesinde bina inşa edememek meselesi olmuştur. Malzeme teminindeki Zorluk, fiyatların fahiş artışları ve tesisat malzeme- sinin ithal edilmeyişi, siyasî vukuatın inşaat sahip- leri üzerindeki tesirleri de vardır.

Bu tesir, bilhassa, hususî inşaat sahiplerinde te- cellî etti. Neticeyi ve normal ahvali beklemeyi hak- lı olarak tercih ettiler, (tek tük hususî inşaata rast- lanırsa da, bu heyeti umumiye içinde mütalea oluna- maz.) Ancak umumî ahval böyle iken, müstacel o- lan işlerde, yerli malzemenin verdiği imkânlar, ka- raborsaya ve yüksek maliyet hadlerine rağmen şe- hirde, belli başlı devlet inşaatı ve müesseselere ait

mesken ve diğer mevzuda inşaat yapılmasına imkân verdi.

Emlâk Bankasının yirmi sene müddetle öde- mek ve taksitle satılmak üzere yapılan yüz adet ev inşaatı, Malatya Mensucat Fabrikaları T.A.O. (Sü- merbank) iki proğramda yapacağı 32 lojmandan inşa edilen 1 6 adedinin ikmali, Belediyenin yaptır- dığı memur lojmanları, ziraat amelesi ve çiftçi için henüz ikmal olunamıyan çiftçi hanı ve müştemilâtı, tesisleri Belediye tip projelerine müstenit yapılar ve İş Bankasının memur evleri, bu mevzuda ehemmi- yetle kayda değer belli başlı teşebbüs ve ilk adım- dır.

Son senelerde, buna mümasil imar hareketleri ve mesken mevzuundaki hareket şayanı dikkat ol- makla beraber, memleket ölçüsünde ve ihtiyaca te- kabül edecek çapta değildir.

Temenni ederiz ki, yapı faaliyeti ehemmiyet ve ciddiyeti nisbetinde inkişaf etsin. Devletin müzahe- reti ve müdahalesi ile mesken dâvası belli başlı meş- gale ve üzerinde ısrarla durulan bir millî konu haline getirilsin.

Nihal Sanlı

«R. İ. A.» i n B e y n e l m i l e l k o n - g r e s i :

1948 yılı Temmuz ayında îsviçrede Lausanne şehrinde toplanacaktır. Temmuzun 2 sinden 1 0 una kadar devam edecek olan kongrede, mimarlara dü- şen yeni görevler görüşülecektir. Bu meyanda, mimar ve plancılık, mimar ve yapıların endüstrileştirilmesi, devlet ve cemiyet karşısında mimar temleri vardır.

Kongreye iştirak edecekler ayrıca Isviçrenin şa- yanı dikkat yerlerinde etüd seyahati yapacaklardır.

i n g i l i z M i m a r l a r C e m i y e t i - n i n 1 0 0 ü n c ü k u r t u l u ş y ı l ı :

Aralık ayının 17-19 ingiltere mezkûr cemiyet

bir çok memleketlerin mimarlık teşekküllerine dave-

tiye göndererek bu merasime iştiraklerini temenni et-

miştir. Memleketimizden beş meslekdaşımız davet

edilmiş bulunmaktadır. Bu merasime ilgili bakanlık-

lar tarafından davetli arkadaşlardan bir kısmının gön-

derilerek memleketimizin de temsil edilmesi muvafık

olacaktır. İngilterede bu cemiyetin halen 2 2 8 0 üyesi

mevcut olup en kuvvetli teşekküllerden biridir.

Ş e h i r c i l i k

Yazan: Y. Mühendis Kâzım Mirşan İ. T. Ü.

Bütün san'atlarda olduğu gibi sokak san'atın da da bazı kaideler söylenilebilmekle beraber san'at kârın güzel eseri her vakit onun istisnaî yaratıcılık kudretinin neticesi olarak tecelli eder.

Sokakların arazinin karakteristik çizgileri bo- yunca uzanmaları bizi güzel sokak şekillerine götü- rür. Bu çizgiler muhtelif arazi basamaklarını, arazi şekillerini birbirlerinden ayıran sınırlardır. Yalnız mühim olan cihet böyle güzellik temin eden sınır- ların hangileri olduğunu bulabilmektir, çünkü bu sınırların güzel olmıyanları da vardır. Meselâ böyle bir arazi sınırı konveks ile çirkin, fakat konkav ise güzel bir .cokak manzarası elde olunacaktır.

insan gözü kapalı manzaralardan v e daha fazla görebilmekten hoşlanır, eğri ve konkav sokak ların güzel olmamalarının biricik sebebi budur. Bur- da göz ayrı ayrı manzaraları daha kolaylıkla tetkik edebileceği gibi. sokağın kendisi de göz karşısında kesik olmayan bütün bir manzara teşkil eder. Şek.

1 deki eğri sokağın güzel olmasının sebebi evlerin tane tane seçilebilmesinde v e sokağın kapalı bir manzara teşkil etmesindedir. Bu sokağın sol taraf- taki konveks cephesini basit bir motifin takip etme- si, karşısındaki konkav cephenin manzarasını daha fazla güzelleştiriyoı, Böyle eğri sokaklar bu sokak- ta gidenler karşısında her vakit yeni ve taze manza- ralar teşkil ederler, orda bir merak ve ümit beli- rir, (Şek, 2 ye b a k ) . Eğri veya uzunlama kesitle- rinde mukaar olan sokaklar kapalılığı ve gözün se- çebilme kabiliyetini en iyi temin ettiklerinden güzel sokak manzaraları da teşkil ederler.

Düz sokaklaıda da konkav boylama kesitli yardımile, kapalı manzaralar elde etmek mümkün- dür. Bir tepede nihayet bulan, dümdüz, fakat kon- kav bir sokak ne kadar cazip manzara teşkil eder!

Bu sekide konkav bir şekilde tepeye doğru yükse- len ve bu tepe ile kapanan sokaklar güzel sokak manzarasını teşkil ederler.

Düz sokakların kapalılık motifi bu sokakları dik kesen sokaklarla teşkil edilebileceği gibi, bu

sokakları muayyen bir açı altında kırarak buraya,

Şekil. 1. Güzel bir eğri sokak (Stuttgart).

cami, kule, v.s. gibi yüksek bir inşaat yerleştirmek sureti! e de bir kapalılık teşkil edilebilir. Ayni za- manda sonsuz bir şekilde ufuklara doğru uzanan ve akşamın veya sabahın kızıl güneşinin nurlarını şeh- rin ta merkezine kadar getiren dümdüz ve açık sokakların sıcak v e göz kamaştırıcı olmıyan aksanı veya sabah güneşinin sokak ufkunu kapattığı anda- ki manzarası ne kadar mânâlı olabiliyor. j

Düz sokaklar, Simetrik inşaat yapılabildiği,

basit oldukları dikdörtgen şeklinde arsalar teşkil

ettikleri, görüş mesafesinin uzatılabildiği, yani kapa-

lılığın uzaklarda teşkil edilebildiği v e insan müfek-

kiresinin yarattığı bir şekli, dosdoğruluğu hakikat

sahasına geçirdikleri için tercih edilirler. Fakat bun-

Şekil. 3. Huni sokak (Fellbach, Würtemberg).

laıa mukabil bu sokaklardaki sokağın uzunluğu bo- yunca manzaranın pek değişmemesi yüzünden ve- ya sokak manzarasının gittikçe küçülerek nihayet ehemmiyetsiz bir şekilde sona ermesinden doğan, yeknasaklık pek can sıkıcı olabiliyor.

Düz olan ve birbirleri ile dik kesişen sokakla- rın temin ettikleri başlıca fayda olarak ileri sürülen dört köşeli iyi inşa arsaları teşekkülü hususunda G. Sitte itirazlarda bulunuyor ve:

Şekil. 4. Bir yarı kapatma (Roma)

«Bilâkis muntazam olmıyan inşa arsaları, bizi tesisatın daha itinalı etüdüne mecbur eder. inşaatın içinde, muntazam, (merdivenler, kilerler, ayak yol- ları, v.s.) yerleştirilmesine çok kere son derece mü- sait olan, muhtelif köşecikler arta kaldığı için de istisnasız olarak en alâkalı v e ayni zamanda da- ha iyi çözümleri mümkün kılarlar» diyor ve ve sonra bu muntazam inşa şemalarını kastederek;

«Sokak ve meydanların bütün güzelliklerinin böyle bir batıl aldanışa kurban edilmesi mümkün olmalı- mıdır?» diyor.

Düz sokaklar çok kere arazinin alâka bahis özelliklerini tebarüz ettiremezler. Manzaraya mu- vaffakiyetli bir kapalılık verilemez ve sokak kena- rındaki evler, ayni bir doğru istikametinde sıralan- maları yüzünden, göz karşısından silinirler. Dümdüz bir yüzey olurlar ve özellikleri kalmaz. Bu düz so- kaklar, biı defa inşalarına başlandıktan sonra ayni şekilde devam etmek istidadmdadırlar, artık son şe- killerini almış olurlar, araziye tâbi olmazlar. Bu hal ise ekseriyetle pek çirkin konveks sokakların teşek- külüne sebep olur

A — Sokak persepktivi:

Sokak çizgisinin güzel olarak çizilmesi için mü- racaat edilen usulier, sokağın yatay veya düzey is- tikamette şekillendirildiğine göre, başlıca iki sınıfta tetkik edilebilir:

I. Sokaklarda güzellik temin etmek yönünde sokak çizgisine yatay olarak verilen şekiller:

l a ) Eğrilik: Eğri sokak görüş yüzeyini büyü- tür, Manzarayı kısaltır. Eğrilik çok kerre arazi şekil- lerine uymanın tabiî bir neticesi olarak doğar ve ba- şarılması en kolay olan bir güzellik unsurudur. (Şek

1 e bak).

I b ) Kırıklık: Görüş sathı eğri sokakta olduğu kadar büyük olmamakla beraber iyi bir kapalılık temin edilir.

I c) Hünilik: Düz bir sokak çizgisinde (Gü- zergâhta) görüş yüzeyini büyütmek için müracaat edilen bir usuldür v e böyle sokaklarda ekseriyetle huni ucu (sokak nihayeti) muayyen bir yapı ile ka patılır. (Şek. 3 e b a k ) . hünilik eğri sokaklar için de tatbik edilebilir.

I d) Sokak cephesindeki konkavlık: Düz bir so kakta görüş yüzeyini büyütmek için müracaat edi- len bir usuldür

I e) Sokak cephesindeki konvekslik: Menfi bir unsurdur. Fakat bazı hislerin ifadesi için lüzumlu olabilir.

i f ) Kapatmalar :

1. Tam kapatma: Bir sokağı diğer bir so-