Ş e h i r c i l i k
Yazan: Y. Mühendis Kâzım Mirşan İ. T. Ü.
Bütün san'atlarda olduğu gibi sokak san'atın da da bazı kaideler söylenilebilmekle beraber san'at kârın güzel eseri her vakit onun istisnaî yaratıcılık kudretinin neticesi olarak tecelli eder.
Sokakların arazinin karakteristik çizgileri bo- yunca uzanmaları bizi güzel sokak şekillerine götü- rür. Bu çizgiler muhtelif arazi basamaklarını, arazi şekillerini birbirlerinden ayıran sınırlardır. Yalnız mühim olan cihet böyle güzellik temin eden sınır- ların hangileri olduğunu bulabilmektir, çünkü bu sınırların güzel olmıyanları da vardır. Meselâ böyle bir arazi sınırı konveks ile çirkin, fakat konkav ise güzel bir .cokak manzarası elde olunacaktır.
insan gözü kapalı manzaralardan v e daha fazla görebilmekten hoşlanır, eğri ve konkav sokak ların güzel olmamalarının biricik sebebi budur. Bur- da göz ayrı ayrı manzaraları daha kolaylıkla tetkik edebileceği gibi. sokağın kendisi de göz karşısında kesik olmayan bütün bir manzara teşkil eder. Şek.
1 deki eğri sokağın güzel olmasının sebebi evlerin tane tane seçilebilmesinde v e sokağın kapalı bir manzara teşkil etmesindedir. Bu sokağın sol taraf- taki konveks cephesini basit bir motifin takip etme- si, karşısındaki konkav cephenin manzarasını daha fazla güzelleştiriyoı, Böyle eğri sokaklar bu sokak- ta gidenler karşısında her vakit yeni ve taze manza- ralar teşkil ederler, orda bir merak ve ümit beli- rir, (Şek, 2 ye b a k ) . Eğri veya uzunlama kesitle- rinde mukaar olan sokaklar kapalılığı ve gözün se- çebilme kabiliyetini en iyi temin ettiklerinden güzel sokak manzaraları da teşkil ederler.
Düz sokaklaıda da konkav boylama kesitli yardımile, kapalı manzaralar elde etmek mümkün- dür. Bir tepede nihayet bulan, dümdüz, fakat kon- kav bir sokak ne kadar cazip manzara teşkil eder!
Bu sekide konkav bir şekilde tepeye doğru yükse- len ve bu tepe ile kapanan sokaklar güzel sokak manzarasını teşkil ederler.
Düz sokakların kapalılık motifi bu sokakları dik kesen sokaklarla teşkil edilebileceği gibi, bu
sokakları muayyen bir açı altında kırarak buraya, Sekil. 2. Bu yol bizi nereye götürüyor? Ne gibi bir sürprizle karşılaşacağız?.
Şekil. 1. Güzel bir eğri sokak (Stuttgart).
cami, kule, v.s. gibi yüksek bir inşaat yerleştirmek sureti! e de bir kapalılık teşkil edilebilir. Ayni za- manda sonsuz bir şekilde ufuklara doğru uzanan ve akşamın veya sabahın kızıl güneşinin nurlarını şeh- rin ta merkezine kadar getiren dümdüz ve açık sokakların sıcak v e göz kamaştırıcı olmıyan aksanı veya sabah güneşinin sokak ufkunu kapattığı anda- ki manzarası ne kadar mânâlı olabiliyor. j
Düz sokaklar, Simetrik inşaat yapılabildiği, basit oldukları dikdörtgen şeklinde arsalar teşkil ettikleri, görüş mesafesinin uzatılabildiği, yani kapa- lılığın uzaklarda teşkil edilebildiği v e insan müfek- kiresinin yarattığı bir şekli, dosdoğruluğu hakikat sahasına geçirdikleri için tercih edilirler. Fakat bun-
Şekil. 3. Huni sokak (Fellbach, Würtemberg).
laıa mukabil bu sokaklardaki sokağın uzunluğu bo- yunca manzaranın pek değişmemesi yüzünden ve- ya sokak manzarasının gittikçe küçülerek nihayet ehemmiyetsiz bir şekilde sona ermesinden doğan, yeknasaklık pek can sıkıcı olabiliyor.
Düz olan ve birbirleri ile dik kesişen sokakla- rın temin ettikleri başlıca fayda olarak ileri sürülen dört köşeli iyi inşa arsaları teşekkülü hususunda G. Sitte itirazlarda bulunuyor ve:
Şekil. 4. Bir yarı kapatma (Roma)
«Bilâkis muntazam olmıyan inşa arsaları, bizi tesisatın daha itinalı etüdüne mecbur eder. inşaatın içinde, muntazam, (merdivenler, kilerler, ayak yol- ları, v.s.) yerleştirilmesine çok kere son derece mü- sait olan, muhtelif köşecikler arta kaldığı için de istisnasız olarak en alâkalı v e ayni zamanda da- ha iyi çözümleri mümkün kılarlar» diyor ve ve sonra bu muntazam inşa şemalarını kastederek;
«Sokak ve meydanların bütün güzelliklerinin böyle bir batıl aldanışa kurban edilmesi mümkün olmalı- mıdır?» diyor.
Düz sokaklar çok kere arazinin alâka bahis özelliklerini tebarüz ettiremezler. Manzaraya mu- vaffakiyetli bir kapalılık verilemez ve sokak kena- rındaki evler, ayni bir doğru istikametinde sıralan- maları yüzünden, göz karşısından silinirler. Dümdüz bir yüzey olurlar ve özellikleri kalmaz. Bu düz so- kaklar, biı defa inşalarına başlandıktan sonra ayni şekilde devam etmek istidadmdadırlar, artık son şe- killerini almış olurlar, araziye tâbi olmazlar. Bu hal ise ekseriyetle pek çirkin konveks sokakların teşek- külüne sebep olur
A — Sokak persepktivi:
Sokak çizgisinin güzel olarak çizilmesi için mü- racaat edilen usulier, sokağın yatay veya düzey is- tikamette şekillendirildiğine göre, başlıca iki sınıfta tetkik edilebilir:
I. Sokaklarda güzellik temin etmek yönünde sokak çizgisine yatay olarak verilen şekiller:
l a ) Eğrilik: Eğri sokak görüş yüzeyini büyü- tür, Manzarayı kısaltır. Eğrilik çok kerre arazi şekil- lerine uymanın tabiî bir neticesi olarak doğar ve ba- şarılması en kolay olan bir güzellik unsurudur. (Şek
1 e bak).
I b ) Kırıklık: Görüş sathı eğri sokakta olduğu kadar büyük olmamakla beraber iyi bir kapalılık temin edilir.
I c) Hünilik: Düz bir sokak çizgisinde (Gü- zergâhta) görüş yüzeyini büyütmek için müracaat edilen bir usuldür v e böyle sokaklarda ekseriyetle huni ucu (sokak nihayeti) muayyen bir yapı ile ka patılır. (Şek. 3 e b a k ) . hünilik eğri sokaklar için de tatbik edilebilir.
I d) Sokak cephesindeki konkavlık: Düz bir so kakta görüş yüzeyini büyütmek için müracaat edi- len bir usuldür
I e) Sokak cephesindeki konvekslik: Menfi bir unsurdur. Fakat bazı hislerin ifadesi için lüzumlu olabilir.
i f ) Kapatmalar :
1. Tam kapatma: Bir sokağı diğer bir so-
Şekil. 7. Düşeyde konkav sokak.
Şekil. 5. Şek. 4 deki sokak kapatmasının yakından görünüşü. Resim- de, ayni sokağın ilerisinde, yine bir yarı kapatma ve onun arkasında
da bir tam kapatma gözükmektedir.
kakla kesmek suretile sokak manzarasını kapatmak için kullanılır.
2. Yarı kapatma : Dümdüz sokakların man- zarasını nisbeten kapatabilmek için kullanılır. (Şek.
4 e b a k ) . Muvaffakiyetli bir çözüm, fazla arazi, sarfı, güzel bir kapatma inşaatının yapılabilmesi
(Şek. 5 e bak). hesabile pahalıya mal olabildiği gibi, bu yarı kapatma unsurunun sokağı darlaştır- masından da sokak hareketi bakımından zorlukla- doğabilir.
II. Güzellik temini maksadile sokakların boy kesitlerine düşeyde verilen şekiller:
II a) KonkavJık : Sokak yüzü göz için bir is- tinat temin eder, sakin bir müşahedeyi mümkün kı- lar. (Şek.6 ya b a k ) . Fazla derin bir konkavlık sokak kenarlarındaki evleri ehemmiyetten düşürür.
Şekil. 6. İstanbul yakınında, Emirganda bir sokak.
Bu sokak çeşme ve çınar ağacını Türk kül türünün bir ifadesi olarak sokağa yerleştirmenin son derece güzel bir örneğini teşkil ediyor.
Ağaç ve çeşmenin bu şekilde sokağa yerleştirilişi yalnız nev'ine mah- sus bir güzellik anlayışının değil, hususî bir hayat tarzının da bir ifadesidir. Bu dekorun ırkî ve kültürel izleri Türk tarihinin en eski devirlerine dayanıyor. Bu izler, asırlarca Türk disiplini içinde yoğ- rularak teşekkül eden, hususî bir hayat anlayışının en güzel izleridir
Onların mevkilerini sarsar, ayni zamanda yol olmak bakımından da iyi ve emniyetli değildir (Şekil 8 . ) . Böyle derin konkav sokaklar ancak uzun oldukları zaman, bir enginlik hissi uyandırmak hesabile, iyi bir çözüm verebilirler (Şek. 9 a bak). A z ve pürüzsüz bir konkavlık ise büyük muvaffakiyet unsuru olabilir.
Böyle konkav sokaklarda sokak manzarasını aksatan mühim bir özellik bu sokakların diğer so- kaklarla kesiştikleri yerde sokak kaplamasında hu- sule gelen konvekslik oluyor.
Bu konvekslik konkav sokaktan gelen araba- ların sakin ve sarsıntısız bir şekilde düz olan sokak döşemesine geçmelerini temin etmek için yapılır.
Şekil. S. Derin bir konkav sokak.
Şekil. 9. Derin, fakat uzun bir konkav sokak.
Şekil. 10. Düşeyde- konveks, cakak.
(Şekil 7). Bu tümseklik otomobilin durduğu yerden itibaren başlar ve bu konkav sokağın man- zarasını son derece bozar. Bu şekildeki konveks- liği daha ilerilerde veya bu sokağın dik kesiştiği sokağa bitiştiği yerde başlatılmak suretile konkav sokağın manzarasına halel getirtmemek mümkün- dür.
I b Konveksük: Ekseriyetle menfi bir tesir icra eder, böyle bir görüme hiç müracaat etmemek daha iyidir. (Şek. 10 a bak). Maamafih konveka- likten doğan hislerin ifadesi için lüzumlu görülüyor- sa pekâlâ kullanılabilir. Bu meyanda konveks so- kakların büyük Okyanuslara seyrü sefer yapılabilen limanlar için iyi bir motif teşkil ettiği söylenebilir.
Malûm olduğu veçhile denizlerin en mümeyyiz vasfı enginliktir. Oıda sular ufuk arkasında kaybo- lurlar ve gemiler yavaş yavaş bu ufukta yükselir- ler. Böyle bir deniz ritmini limanlarımızda da can- landırmak istersek düşeyde konveks sokak müra- caat edebileceğimi? başlıca çare olur. Bu konveks sokakların ufkunda, bilhassa deniz sahiline yakın olan yerlerde hurma ağacı gibi sıcak denizleri ha- tırlatan bazı ağaçların yükselmesi de iyi bir his uyandırır.
I c) Yükselme: Yükselen sokaklarda, kısa:
süren konvekslikler veya konkavlıklar gibi, tâlî âıızalardan kaçınılmalıdır, mütecanis bir yükseimo temin edilmelidir. Böyle yükselen sokakların bilhas sa diğer sokaklarda bitiştikleri yerlerin güzel ola- rak teşkilleri zor olur, sokak tecanüsü bu üç nokta- larda aksar.
I d) Alçalma: Yükselen sokaklarda hareket istikametimizi değiştirince müşahede ederiz.
I e) içsel yükselme: ilk önce düz olarak baş- lar, sonra yavaş yavaş yükselir ve gidilen mesafe arttıkça yükselme nispeti de çoğalır. Böyle sokak- laı en güzel sokak manzarasını temin ederler. So- kak sonundaki manzaranın sokağın boylama kesit
Şekil. 12. Bu resim şek. 6' daki çeşmeyi diğer bir yanından gösteriyor.
Şanlı Osmanlı devri muhakkakki böyle kültür şaheserlerinin pek çok misâllerini yaratmıştır, fakat onların pek azı bize miras kalabildi
Şekil. 11. Klotoidsal (içsel) yükselen sokak.
çizgisinin bir neticesi olacak şekilde kapanması ile harikulade güzel sokaklar teşkil edilebilir. Bu so»
kak sonundaki kapanma tabiî arızalarla (dağlar, te- peler, v.s.) onlar yoksa inşaatla veya bağlarla te- min edilebilir.
içsel yükselen sokaklarda sokağın yükselme nispeti pek ehemmiyetlidir. Bu yükseliş her vakit süreli kalmalı ve gittikçe artan bir nispette olma- lıdır. Ayni zamanda bu yükselme nispetinin pek ha- fif olması da elzemdir. Bu bakımdan gösterilen klo- toidsal bir yükseliş belki en iyi bir çözüm olacaktır.
Sokakların yalnız boylamalarına değil, ayni zamanda enlemelerine şekillendirilmeleri de pek mühim, fakat ayni zamanda çetin bir mes'eledir.
Hele bunun içine sokağı ağaçlarla süslemek te dahil olunca mesele büsbütün karışır.
Ekseriyetle sokağa dikilen her ağaçın sokak manzarasını güzeli eştirmiye hizmet edeceği zanno- lunur, fakat bu pek yanlış bir fikirdir. Eğer biz ağaçın güzelliğinden faydalanmak istiyorsak bu ağaçı hakikaten güzel bir manzara teşkil edecek şekilde yerleştirmeliyiz. Hiyabanlar çok kerre güzel olmaktan uzaktırlar: Onlar sokaktaki yapıların teş- kil ettikleri manzaraları kapatırlar ve yutarlar. Hi- yabanlar yapıların önünden sıralanarak ikinci dere- cede bir ehemmiyete düştükleri zaman değil, ancak
Şekil. 13. İstanbulda, Beşik taşta bir s o k a k .
B u resimde sokak kenarında yer alan ağaç hem sokak manzarasını kapatabilmekte, hem.de kendinden hemen sonra gözüken tümsektik- ten dolayı doğabilecek olan çirkin manzarayı tesirsiz bırakmaktadır.
kendi başlarına oldukları veya ormanlığın bir neti- cesi olarak tecelli ettikleri zaman güzeldirler. Veya- hut bu hiyabanların ağaçları o kadar büyük v e koyu olacaklardır ki, onlar yapıları kapatarak ve yutarak bu sokakta yalnız bir hiyaban varmış gibi bir manza- ra hasıl olacaktır.
Buııa mukabil bir hiyaban şeklinde olmıyan, dağınık ağaçlıklı geniş sokaklar v e bu ağaçlıklar arasından seçilen muhteşem yapılar ne kadar güzel bir manzara teşkil ederler. Böyle sokakların inşasın- da yapı ve ağçlaıa dağınık hissini uyandırabil-
Şekil. 14. Bahçe mimarları Kayser ve Seibert tarafından yapılan bir kuru duvar (Heidelberg).
mek içsıı, sarfedilecek araziye acımalı, fakat bu dağınıklık içinde yine bir intizam ve riyaziyat hissedilmelidir..
Biz sokaklarda ağacı sokağa bir bahçe manza- rası vermek için kullanmalıyız. Aksi takdirde ağaç süsüne hiç müracaat etmemek daha doğru olacak- tır. Bu şekildeki ağaç güzelliklerine doğu şehirle- rinde oldukça tesadüf ediliyor. Meselâ Anadoluda muayyen bir sokağın muayyen bir yerine gelince orada birkaç ağacın teşkil ettiği son derece cazip manzaralara rastlanır. Bu ağaçların altında dinlenir- ler ve bu şekilde yaşıyan ç ı n a r a l t ı hayatı Türk yerleşmelerinin mühim bir özelliğini teşkil eder. Bu şekildeki ağaç toplulukları veya tek ağa' ile modern şehirlerimizde de pek güzel manzaralar teşkil edebiliriz. Şek. 6, 7, ve 13 e b a k ) .
Modern şehirlerde, küçük evli yerleşmelerin bir özelliği olarak, ev önü bahçeleri yer almaktadır.
Bu bahçeler oturma yerlerini sokağın toz, duman gürültü ve patırtısından veya sokağın bizzat kendi sinden ayırmak hasebile son derece kıymetlidirler.
Onlar ayni zamanda pencerelerimizi sokaktan ge- çenlerin nazarlarından da korurlar, Fakat böyle bahçelerin ayrı bir varlık şeklinde geniş boyutluluk fikri ve alan mefhumu kaybolur. Eğer bu bahçelerin yalnız ait olduklar) evlere mahsus olmalarını isti- yorsak, onları pek yüksek olmıyan duvarlarla so- kaktan tecrit etmemiz daha hayırlı olurdu. Ak- si takdirde onları sokağa büsbütün açmalıyız.
Onlar evlerin değil, sokağın süsü olmalıdırlar, çünkü evlerin bizzat kendileri de sokağa ait v e onun süsüdürler. Bu şekildeki çitlerin kalkışı modern sa- nat telâkkimize de hizmet edecektir. Biz ev önü bah- çelerimizi bir mekân olarak, bir bütün halinde tan
zim etmek fırsatını bulacağız. Sonra bu çitler vasi tasile ev önü bahçelerinin oturma yerleri temin edilir.
Yalnız, evlerin sokak seviyesinden yüksekte inşa edildikleri arızalı yerlerde ev seviyesinde olan ev önü bahçeleri yapmalıdır. Böyle hallerde sokak kenarına bahçe seviyesine kadar yükselen duvar- lar veya istinat duvarları inşa etmek icap edecektir.
Çok kere açık inşaatla da güzel sokak man- zaralarının teşkili mümkün oluyor. Fakat böyle in- şaatta evlerin arasında bırakılan açıklık evlerin yan cephelerinin açık ve çıplak olarak meydana çıkma- sına sebep olmamalıdır. Bu maksatla bu açıklıklar ağaçlarla doldurulurlar. Yalnız mütemadiyen teker- rür edilmelidir. Ev sıralarını girintili ve çıkıntılı yapmak evlerin yanlarındaki açıklıkta yerleşen ağaçları bazan ev önü bahçesi halinde ileriye doğru uzatmak suretiyle böyle yeknesaklığa mani oluna- bilir. Bu şekilde ağaçlar evleri, onların iki yanların -
dan çıkararak, sararlar. Bu ağaçların yapı yüksekliği ile ahenkli yükseklikte olmaları da şarttır.
Ev önü bahçeleri olan v e açık inşa edilen evle- rin çok kere çirkin bir şekilde küçük küçük kulübe- ler halinde sıralandıkları da görülüyor, açık inşa • atta böyle bir manzaranın husulüne mani olmalıdır.
Sokak güzelliğinde sokakların da mühim rolle- ri vardır. Böyle yerlerde sokak manzarasına kapa lılık temin edilmelidir.
B — S~o k a k l a r ı n m i m a r î e n -
s e m b 1 e ' i :
Sokakların diğer şehir unsurlarına (meydanla- ra, âbidelere v.s.) nispetle en mümeyyiz vasıfları uzunluklarıdır. Onların uzun veya kısa olmaları, ve- ya bu uzunluklarının muayyen noktalarda muhtelif mimarî kompozisyonlarla çeşitlenmeleri, bölünmele- ri v.s. onların başlıca mekânî tesirlerini tayin eder. Bu- na göre sokakların uzunlukları boyunca da şekillendi- rilmeleri ve bu sahada bir «mimarî ensemble» yara- tılması gereklidir.
Ayni cinsten bir sokak kompozisyonunun uzun müddet devam etmesi can sıkıcı v e monoton şekilde olur. Bu itibarla sokakları birbiri ile güzel bir şekilde bağlanabilen muayyen kompozisyon mmtakalarma ayırmak ve bu mmtakalarda sokak kompozisyonu yeni ve meraklı olmalıdır. Fakat bütün bu mıntaka- lar bir bütün teşkil etmeli, bu değişikliklerde bir ensemble (zusammenspiel) sezilmelidir.
Sokakların mekânî kompozisyonları bakımından şu ensemble'ler teşkil edilebilir:
1. Ön ensemble: Sokakta giderken önümüzde müşahede ettiğimiz manzarada doğan ensemble
(meselâ içsel yükselen bir sokağın sarp bir tepede kesilişi v.s.)
2. Yan ensemble: Sokakta giderken sokağın bir yanında müşahede ettiğimiz ensemble (sokakta sıralanan binalardaki ensemble, sokaktan meydana çıkış v.s.)
3. Simetrik ensemble: Sokağın iki yanında mü- şahede ettiğimiz ensemble (sokağın iki yanındaki in- şaatın birbirine uygunluğu, tenakuzu v.s. )
C — S o k a k m i m a r i s i n d e k i b ü - t ü n l ü k :
Tıpkı şehirleı için olduğu gibi sokaklar için de mimarî bakımından, bilhassa malzeme bakımından bir bütünlük, birbirine yakınlık arzu edilir. Çok ke- re ancak bu şekilde şehirler ve sokaklar bir karakter kazanırlar. Küçük yerleşmelerde (Siedlung'larda) bu bütünlüğü temin etmek için ayni cinsten evler
( S o n u 222 n c i s a y f a d a )
dir. Türk sanatkârlarının rağbetten düştüğü bu acı devirlerde manevî sukutumuzu hissederek ortaya atılan Vedat, Kemalettin, Feyzi, Nizamettin gibi bir avuç Türk sanatkârı arasında o da vardı. ( 1 )
Harplerin yalnız topla tüfekle yapılmadığı, ar- tık bütün dünyaca malûm bir hakikattir. Top, tü- fek, hattâ atom, binlerce ev, bir şehir yıkabilir; o millet yine yaşamakta devam edecektir. Fakat için- den, maneviyatından, ruhundan uzaklaşan, bozulan milletler artık tamamen yok olmuş demektir; Bir da- ha kalkamazlar. Bugün iftiharla göğsümüzü kabarta- rak seyrettiğimiz Türk mimarisi, o tarihlerde bin bir güçlükle, çorak bir tarlaya atılan tohumların yeşerip dal, budak salan mahsulüdür. Gölgesinde millî ru- humuzu zevkten, gurura kadar götüren bu eserlerin hepsinde bu mefkûrenin tahakkuku için feragatle çalışanların ateşli çalışma ve hazin hatırası vardır.
Bu mücadele zannedildiği kadar kolay olmamıştır.
Aziz kardeşim senin v e arkadaşlarının bayraktarlı- ğında yürüdüğünüz bu uzun ve yorucu sanat yolu, nurlu ellerinle tutuşturduğun meşale ile her gün bir- az daha aydınlandı; şimdi bir şehıayindir, fakat sen yoksun.
O ayni zamanda ilk Türk inşaat müteahhidi idi; ilk yazıhane sahibi olmuş, bu sırada bilhassa Bebek, Bostancı, Bakırköy, Kartaltepe camileri inşa- atlarını yapmış ve Sofyadaki Türk camiini de tamir etmiştir. Vakıflar Fen Heyetinde memur olarak bu- lunduğu sıralarda da bir çok değerli eserleri tamir ve restore etmiştir. İşinde çalışkanlık, atılganlık o- nun olgun ruhunu en çok besliyen bir hazine olmak hasebiyle en fazla peşinde koştuğu bir heyecan fey- zi idi. Ankaranın kuruluşu sıralarında vatanın kur-
( 1 ) O t a r i h l e r d e m i m a r l ı k m e s l e ğ i n e y a l n ı z g a y r i m ü s - l i m l e r g i r e r l e r d i . N i t e k i m 890 y ı l ı n d a 2, 893 d e 4, 894 d e 4 g a y - r i m ü s l i m m e z u n v e r e n S a n a y i i N e f i s e M e k t e b i  l i s i n i n 895 d e i l k T ü r k m e z u n u A l â e t t i n d i r .
tuluşunu temsil eden hükümete candan bağlanmış, Ankarapalas, Belviipalas, Birinci Vakıf Hanı, bir çok sivil ve resmî yapılar bu inkilâp sevincinin mad- de halinde meydana çıkan ifadesi olmuştur. Bütün hayatında eski Türk mimarisinin ihyasına çalışmış eslâfının ekolüne sadık kalmıştır. Son nefesini mi- marlık tarihimizin müstesna bir incisi sayılan Geb- zedeki Çobana Mustafa Paşa camii tamiri işini tamamladıktan yanrn saat sonra sükûn ve huzur içinde vermiştir.
Ölümiyle Türk mimarisi kıymetli bir müdafii- ni, Türk gençliği olgun bir rehberini, insanlık en samimî bir dostunu, tarih ,de bir hazinesini kaybet- miş oluyor. Aziz kardeşim Alâettin, sen ölmedin kalbimizdesin, bütün bir milletin kalbindesin.
Y. Mimar Asım Kömürcüoğlu
M i m a r A. Ö z a k t a ş ' ı n k ı s a b i y o ğ r a f i s i :
1875 s e n e s i n d e İ s t a n b u l d a d o ğ d u . « S a n a y i i N e f i s e » M e k - t e b i  l i s i n i 1895 d e b i t i r e r e k m i m a r o l d u . V a k ı f l a r U m u m M ü d ü r l ü ğ ü i n ş a a t d a i r e s i n d e i ş e b a ş l a m ı ş , s ı r a s i l e m e z k û r d a i r e n i n m ü d ü r m u a v i n l i ğ i n d e v e b a ş m i m a r l ı ğ ı n d a b u l u n - m u ş t u r . S o n r a d a s e r b e s t m e s l e k h a y a t ı n ı t e r c i h e d e r e k u z u n s e n e l e r m i m a r l ı k v e i n ş a a t m ü t e a h h i t l i ğ i y a m ı ş t ı r . M e s - l e k î h a y a t ı n ı n e n s e m e r e l i y ı l l a r ı b u z a m a n a t e s a d ü f e d e r . Y a p t ı ğ ı b e l l i b a ş l ı p r o j e v e b i n a l a r : K a n d i l l i r a s a t h a n e s i , B e y o ğ l u n d a m ü t e a d d i t a p a r t m a n l a r , G ö z t e p e o k u l u , E d i r n e T a r ı m o k u l u d u r .
M ü t e a h h i t l i k f a a l i y e t i d a h a g e n i ş o l u p o r t a ğ ı « N u r c a n » i l e b ü y ü k b i n a t a a h h ü t l e r i y a p m ı ş t ı r . B u n l a r d a n m ü h i m o l a n l a r ı , 3 c ü V a k ı f H a n , S i i r p A g o p a p a r t m a n ı , K a r t a l t e p e c a m i i , b ü y ü k S i r k e c i a n t r e p o l a r ı , B a y a z ı t t a e l e k t r i k i d a r e b i n a s ı , A k s a r a y t r a m v a y g a r a j ı d ı r .
A . O z a k t a ş s o n o n y ı l z a r f ı n d a V a k ı f l a r U m u m M ü d ü r - l ü ğ ü n d e m ü t e h a s s ı s m i m a r o l a r a k ç a l ı ş m ı ş t ı r .
( B a ş ı 229 n c i s a y f a d a )
inja edilse bile, bu sebeple bir monotonluk doğma- ması için konstrüktiv ve plâstik unsurlar bakımın- dan kâfi derecede «hususiyetler» temin edilebilecek- tir. Şehrin inşaatında bu şekildeki benzerlikten do- ğabilecek olan monotonluktan değil, yanyana du- rurken birbirine hiç benzememezlikten doğacak olan
«tenevvüden» korkmalıdır.
D — S o k a k s i l û e t i :
Sokak boyunca sokak kenarında yer alan bi- na, yeşillik v.s nin hep beraber teşkil edecekleri si lûetin de sokak inşasında gözönünde tutulması ge- reklidir. Bu hususta şimdiye kadar bina yükseklik-
lerini, binaların kat taksimatlarını, çatı şekillerini v.s.
sabit tutan nizamnameler ihdas etmek suretile çalı şildi. Fakat çok kere bizi monotonluğa götürebilen bu şekildeki çalışmalar yanında canlı ve nüanslı so- kak silûetleri teşkili hususunda da çalışmalıdır.
T a s h i h :
G e ç e n s a y ı m ı z d a M e y d a n ile y a p ı a r a s ı n d a k i b a ğ ı n t ı l a r y a z ı s ı n d a b a z ı m ü r e t t i p h a t a l a r ı o l m u ş t u r . D ü z e l t i r k e n ö z ü r d i l e r i z .
S a h i f e Y a n l ı ş D o ğ r u
179 m a x a H « m a x H
180
183 d a ç ı s ı n ı 8 a ç ı s ı n ı
