DÜĞME
Yapılan arkeolojik çalışmalarda ilk düğme kullanımının M.Ö 3500 yıllarına kadar uzandığı söylenir, deniz kabuğu ve tahtadan daire, üçgen gibi geometrik şekiller ile yapıldığı ve giysileri süslemek için kullanıldığı belirlenmiştir. Dolayısıyla Düğmenin icadı dediğimizde uzun süren bir tarih yolculuğuna çıkmamız gerekiyor.
Düğmelerin icadı, giysileri süslemek amacıyla kullanıldıkları Bronz çağa kadar uzanmaktadır. Metal Çağın getirdiği avantajlarla kemik düğmelerden metal düğmelere geçişmiştir. Mısırlılar giysilerini
tutturmak için düğme kullanmışlardır. Yunanlılar ve Romalılar ise düğmeleri giysilerini sıkılaştırmak için kullanmışlardır. Görsel: M.Ö. 1570-1070 Mısır düğmesi - Boston Sanat Müzesi https://www.ted.com/talks/isaac_mizrahi_how_the _button_changed_fashion/transcript?language=tr#t -133693
Uzun süre düğmeler bir statü sembolü olarak kullanılmıştır. Ve daha büyük , daha gösterişli, daha değerli düğmeleri giysisine takmak için tüm soylular yarışır hale gelmişlerdir. İlk başlarda düğmeler gereğinden fazla sayıda kullanılırlarmış, zenginliği ve mertebesi yükseldikçe, düğme sayısının da artması gerekiyormuş. Örneğin, Fransa Kralı 1. Francois sadece bir kadife takımının süslenmesi için kuyumcuya 13600 altın düğme siparişi vermiştir. İsveç kralı 12. Karl‘ın esrarengiz ölümü de düğmeyle ilişkilendirilmektedir. XII. Karl, 30 Kasım, 1718 tarihinde fethetmeye çalıştığı Norveç kalesinin duvarlarını incelerken, siperden kafasını çıkarmış, o anda da bir silah sesi duyulmuştur. Kralın kendi yakın çevresi tarafından öldürüldüğü düşünülmektedir.
Düğme ; kapama, kavuşturma ve süsleme amaçlı giysiye tutturulan üç boyutlu bir malzemedir ve giysiyi kapamak için bir ilikten geçirilir. Giysilerin çeşitli yerlerinde tespit edilmiş, özel delik, brit veya
iliklerden kolayca geçebilmesi için sert ve genellikle yuvarlak yapılan düğmeler, temel olarak giysinin açık kısımlarını
birleştirmeye ve giysiyi vücuda oturtmaya yaramaktadır.
DÜĞME SEÇİMİNDE DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR
1. GİYSİ BAKIMI ÖZELLİKLERİNE 2. GİYSİNİN TASARIM VE STİLİNE 3. KUMAŞ YAPISI VE AĞIRLIĞINA 4. İLİK TİPİNE
5. SÜS DÜĞMESİ OLUP OLMADIĞINA 6. KULLANILACAK DÜĞME SAYISI 7. DÜĞMENİN KULLANILACAĞI YER
8. DÜĞMENİN ŞEKLİ, TASARIMI VE BOYUNA DİKKAT EDİLMELİDİR .
Erkek giysilerindeki düğmeler sağ tarafta olur. Bunun sebebi, insanların büyük çoğunluğunun sağ ellerini kullanıyor olmaları. Sağ elini kullanan biri için, gömleğin sağ tarafındaki düğmeyi, sol taraftaki deliğe geçirmek daha kolaydır. Kadınlarda ise bu düğmeler genellikle solda olur.
Aslında bunun sebebi çok eski bir alışkanlığa dayanıyor. 20. Yüzyıl öncesinde moda sektörü, giyinmesine yardımcı olan hizmetçilere sahip kadınlara hitap ediyordu. Böyle düşününce, aslında erkek giysilerindeki mantığın burada da değişmediğini görüyoruz. Çünkü karşıdan bakan ve başka bir kadının üstündeki düğmeleri
ilikleyen biri için, kadın giysilerinin düğmeleri de sağdadır.
DÜĞMELERİN
SINIFLANDIRILMASI
1) YAPILARINA GÖRE ;
2) HAMMEDDELERİNE GÖRE ;
3) KULLANIM AMACINA GÖRE ;
4) YAPILIŞ TEKNİKLERİNE GÖRE
; .1. YAPILARINA GÖRE DÜĞMELER
1. DELİKLİ DÜĞMELER :
Giysi tasarımında kullanılan yapılarına göre iki tip düğme vardır.
• Delikli düğme • Ayaklı düğme
Giysiye tutturulmaları için genellikle iki veya dört delikleri vardır .
Çoban düğme : Bir çeşit delikli
düğmelerdir. Plastik , bambu kaplamalı çubuk şeklinde yapılan kapama
malzemesidir . Kalın havlı paltolar, trençkotlar ve mantolarda
DELİKLİ DÜĞMELERİN KULLANIM ALANLARI
• Yassı , ince düğmenin kullanışlı olduğu belde kemerli kapamanın altında
• Arka kapamalarda
• Bant kapamalarında
• Pijamalarda
• Çocuk ve bebek giyiminde
• Erkek gömleklerinde
2. AYAKLI DÜĞMELER :
Giysiye tutturulmalarını gizleyen ; plastik , metalik kumaş veya iplik ile düğmenin alt kısmından giysiye bağlantıyı sağlayan düğme çeşididir .
Kalıplı dökülüp tek parça olarak veya iki parça şeklinde üretilip sonra birleştirilerek oluşturulan düğmelerin dikiş gözü bulunan alt parçasına düğme ayağı denir.
Çakma düğme:
Çakma düğmelerde bir çeşit ayaklı düğmelerdi. Kumaşa iplikle bağlanmaz, sağlamdırlar. Kapak, disk, ayak ve çivi olmak üzere dört parçadan oluşur. Bu düğmeler çakılarak
kumaşın arka yüzüne geçer ve düğme ayağı ile kenetlenirler. Çakma düğme çakıldıktan sonra kolay sökülmez.
Özellikleri:
Yüksek dayanım,
Yıkama ve kuru temizleme dayanımı,
AYAKLI DÜĞMELERİN KULLANIM ALANLARI
• Düğmeyi tutturma ipliğin görünmesinin giysinin estetiğini bozacağı
yerlerde,
• Ağır ve hacimli kumaşlardan yapılan giysilerin kapanmasında
• Ayak bölümünden dikilmiş düğmenin giysinin stilini tamamlayacağı
yerlerde kullanılır.
2. HAMMEDDELERİNE GÖRE DÜĞME ÇEŞİTLERİ
-Bitkisel hammaddeli düğmeler
-Hayvansal hammaddeli düğmeler
-Madensel hammaddeli düğmeler
-Sentetik hammaddeli düğmeler
Bitkisel Hammaddeli Düğmeler
Bu cins düğmeler, sert aynı zamanda parçalanmadan yontulmaya, şekil verilmeye elverişli, sağlam ve iyi boya tutan ağaçlardan yapılmaktadır. Şimşir, gürgen gibi ağaçlardan, Hindistan cevizinden yapılan düğmeler
Kemik düğme
At veya sığır gibi hayvanların kemiklerinden veya geyik boynuzundan çeşitli şekillerde ve boylarda yapılan düğmelerdir .
Midye ve diğer kabuklu deniz ürünlerinden elde edilen bir düğmedir. Her renge boyanabilen ve kullanım alanı hazır giyimden ev tekstiline kadar uzanan değerli bir üründür
Boynuz düğme
Keçi, inek, geyik gibi hayvanların boynuzundan elde edilen düğmeler manto, tayyör ve spor giyimlerde kullanılır.
İnci düğme
İnci, istiridye gibi deniz canlılarının içinden çıkarılan sedef rengindedir. Suni ve hakiki inci düğmeler vardır. Fakat kırıldığı için çok fazla tercih
Hakiki , suni veya pres deriden çeşitli boyut ve şekillerde yapılan düğmelerdir . Deri düğmenin kullanıldıkları yer genellikle şık bayan ve erkek ceketleridir .
Madensel Hammaddeli Düğmeler
Bu gruptaki düğmeler saf madenlerden, maden
alaşımlarından veya bileşiklerden yapılmaktadır. Eskiden saf altın veya gümüşten özel tekniklerle hazırlanmış, üzeri deri ve değerli taşlarla süslenmiş düğmeler, ağır saray elbiselerinin belli başlı süsünü oluşturmaktaydı. Bu düğmeler parlak ve dayanıklı olduğu için önemini yitirmeden bugünde kullanılmaktadır.
Madensel hammaddeli düğmeler aşağıdaki şekildedir;
Metal Düğmeler;
Paslanmaz çelik veya diğer metal alaşımlarından kullanılarak üretilen
Kaplama Düğmeler;
Metal düğmelerin parlak olmaları ve zamanla havadan bozulmaları nedeniyle, krom ve nikelle kaplanarak veya tamamen kumaşla kaplanarak veya tamamen kumaşla kaplanarak kullanılan düğmelerdir. Kumaş kaplama düğmelerde yıkama sırasında pas lekesi oluşacağından yıkama öncesi çıkarılmalarında fayda vardir.
Cam Düğmeler;
Genellikle süs olarak kullanılmaktadır. Bu düğmeler oldukça ağır olup, genellikle ipliği keser ve
çabuk kırılırlar. Bu nedenle ucuz olmalarına rağmen az kullanılırlar. Bu cins düğmeler cam bilyelerin ısıtılıp eritildikten sonra kalıplara dökülmesiyle şekillendirilerek yapılırlar.
Sentetik Hammaddeli Düğmeler
Sentetik hammaddelerin ısıtılıp, çeşitli kalıplara dökülmesiyle şekillendirilerek yapılırlar. Hazır giyim endüstrisinde çok kullanım alanı bulunmaktadır.
Çubuk Düğmeler;
Çubuk şekline getirilen hammaddenin kesilmesi ile oluşturulur.
Egay Düğmeler;
Her türlü renk ve biçimde dökülmeleri mümkündür. Fakat damar ve desenler gelişigüzeldir. Çubuk düğmelerdeki gibi simetrik değildir ve daha ucuzdur.
Poligay Düğmeler;
Opak adı da verilen düğmeler düz beyaz yada farklı renklerde parlak yada mat üretilebilir.
Sedef Görünümlü Düğmeler;
Tek yada çift kat dökülebilir. Parlaklıkları doğal sedef görünümüne benzediği için tercih edilmektedir. Daha çok bluz ve gömleklerde
Plastik Düğmeler;
Düğme endüstrisinde üretilen düğmelerin %90’ını plastik
düğmeler oluşturmaktadır. Plastik düğmeler yıkanır, rengi solmaz, kullanışlıdır ve çeşitli renk ve şekillerde bulunmaktadır.
3. Kullanım Amacına Göre Düğmeler
1.Kapanma Düğmesi : Kapama düğmesinin içerisinde kullanılmasının asıl görevi kapama işlevinin gerçekleştirilmesidir .
2.Takviye Düğmesi: Genellikle giysinin ön tarafında bulunan düğmeleri desteklemek amacıyla bu düğmelerin altına dikilen düğmelerdir. Giysinin iç kısmına tutturulan düğmeler yassı şekilde iki veya dört delikli düğmelerdir.
✓ Ağır kumaştan yapılmış giysilerde büyük gerginliğe maruz kalacak yerlerde, ✓ Ceket ve paltolarda bel bantlarında,
✓ Yumuşak ve gevşek dokunmuş kumaşlarda, kumaşların çekilmesini yada düğmelerin kumaşı yırtmasını önlemede kullanılır.
3.Sahte Düğme : Sahte düğmeler gerçek kapama fonksiyonuna sahip olmayan sadece süs amaçlı
giysiye dikilen düğmelerdir. Sahte düğmelerde dikkat edilmesi gereken nokta, bu düğmelerin kapama görevi gören düğmelerle aynı boyutlara sahip olmasıdır. Sahte düğmeler genellikle içten
görünemeyecek şekilde üst ve arada kalan kumaşa dikilirler. Bu tür düğmelere pantolon ve etek kemerlerinin uzatma yerlerinde, kapama düğmesinin yanında süs olarak görmek mümkündür.
4.Çift Düğme : Çift düğmeler giysilere değişik amaçlarla kullanılırlar;
➢ Ön kenarları üst üste gelmeyip, karşılıklı olarak düğmelenen giyim parçalarında gevşek şekilde bulunan ve uzunca bir brit ile birbirine bağlanan iki düğme,
➢ Çevrilerek, içi ve dışı kullanılabilen kıyafetlerde birbirine uzunca britlerle dikilen, çoğu zaman farklı iki düğme,
➢ Karşılıklı birbirine dikilen düğmelerdir, çoğunlukla bir giyim eşyasının dışına diğeri içine dikilir. Örneğin kruvaze ceketler. Biri iç biri dış kısmına dikilerek kıyafetin daha düzgün durması ve etek ucundan sarkmamasını sağlar.
4. Yapılış Tekniklerine Göre Düğmeler
1. Dökülerek Hazırlanan Düğmeler 2. Dikilerek Hazırlanan Düğmeler 3. Tırnaklı Düğmeler
1. Dökülerek Hazırlanan Düğmeler
Döküm yolu ile hazırlanan düğmelere örnek metal ve plastik düğmeler verilebilir.
2. Dikilerek Hazırlanan Düğmeler
3.Tırnaklı Düğmeler
Dikilerek hazırlanan düğmeler için metal bir kalıp ve aynı cinsten bir halkası olması gerekir.
Kumaşlar şekil verilerek bu kalıba dikilir ve düğmede giysiye kalıbın ucundaki halkadan dikilerek tutturulur.
Bu tip düğmeler kumaşa iplik ve iğne kullanmadan tespit edilirler. Kumaşın içine girmiş tırnak şeklinde kısımları bulunur. Bu sistemde hazırlanmış düğmeler zamanla giysinin yırtılmasına sebep olduğu için günümüzde pek tercih edilemezler.
DÜĞME ÖLÇÜLERİ
-Düğme ölçüsü ifade edilirken düğmenin çapı , kalınlığı delik büyüklüğü olmak üzere üç boyut kullanılır .
_ Ayaklı düğmelerde ise ayrıca ayak uzunluğu ve kalınlıkları belirtilmelidir .
_Düğme boyutları , uygulanacak giysinin modeli , giyside kullanılması
düşünülen düğme sayısı gibi kriterler göz
DÜĞME KALİTESİ
Düğme dikişinin sağlamlığı düğme
mukavemet testi ile ölçülür , bu
amaçla kullanılan mukavemet
cihazları mevcuttur . Genel olarak
mukavemet cihazında düğmeye
uygun çeneler kullanılarak
yapılabilir . Düğme iki çene arasına
yerleştirilir ; çekme ve dönme
kuvvetleri uygulanarak düğme
dikişinin sağlamlığı ölçülür .
DÜĞMENİN MUKAVEMETİ
Düğmenin sağlam
dikilip dikilmediğini
belirlemek için düğme
kopma dayanımı ölçülür .
Gelen düğme dikkate
alınarak ütü ile
yapıştırılmış tela ve
kumaşın üzerine dikilir .
Düğme mukavemet test
cihazı ile test edilir .
ÜTÜ TESTİ
Alınan düğmeler beyaz bir kumaş
parçasına dikilir .İşletme
koşullarında düğme üzerine ütü
ile buhar uygulanır . Düğmelerin
renginin değişip değişmediğine
ve kumaş üzerine renk geçip
geçmediğine bakılır .
YIKAMA TESTİ
Düğmelerin yıkama sonrası
renginde solma olup
olmadığı ve dikildiği parçayı
boyayıp boyamadığını test
etmek için yapılır .
KAYNAKÇA
■ https://slideplayer.biz.tr/slide/13401630/
■ Hazır giyimde kullanılan malzeme ve aksesuarlar, Yrd. Doç. Dr. Umut BilenKerasus Yayınları,2013 ■ Tekstil Malzeme Bilgisi, Dr. Banu Hatice Gürcüm, Kerasus Yayınları, 2013
■ http://megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/Malzeme%20Kontrol%C3%BC.pdf ■ https://tr.pinterest.com/sineem/pins/
