Öğr.Gör.Hande ASLAN
1. DERS
BİTKİ TANIMA II DERSİ
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
KALECİK MESLEK YÜKSEKOKULU
PEYZAJ ve SÜS BİTKİLERİ PROGRAMI
BİTKİLERİN SINIFLANDIRILMASI
Bitki tanıma dersleri kapsamında anlatılacak bitkilerin ait olduğu ‘Cormophyta’ (gövdeli bitkiler) • a.Pteridophyta (Eğreltiler)
• b.Spermatophyta (Tohumlu veya Çiçekli Bitkiler) olmak üzere iki gruba ayrılır.
Gövdeli Bitkiler (Cormophyta) Eğreltiler (Pteridophyta) Tohumlu ve çiçekli bitkiler (Spermatophyta)
TOHUMLU BİTKİLERİN (SPERMATOPHYTA)
SINIFLANDIRILMASI
Tohumlu Bitkiler iki temel başlık altında tanımlanır. Bunlar;
1. Kapalı tohumlular (Angiospermae’ler): Çiçekli bitkilerdir. Geniş yapraklı ağaçlar, bahçe
çiçekleri, yapraklı çalılar bu gruba dâhildir.
• Monokotiledon (tek çenekliler): Tohumdan çıkan ilk yapraklar bir tanedir. Graminea familyası yani, buğdaygiller ve soğanlılar bu gruba dâhildir.
• Dikotiledon (çift çenekliler): Tohumdan çıkan ilk yapraklar iki adettir. Ağaçlar ve çalılar bu gruba dâhildir.
(Çenek: Tohum içinde, bitki taslağında bulunan yaprak taslaklarından her biri )
2. Açık tohumlular (Gymnospermae’ler): Çiçeksiz bitkilerdir. Karayosunları, eğreltiler, sekoya ve
Gövdeli Bitkiler (Cormophyta) Eğreltiler (Pteridophyta) Tohumlu ve çiçekli bitkiler (Spermatophyta) Gymnospermae (Açık tohumlular) Angiospermae (Kapalı tohumlular) Tek çenekliler (Monokotiledon) Çift çenekliler (Dikotiledon)
GYMNOSPERMAE VE ANGİOSPERMAE
BİTKİLER ARASINDAKİ FARKLAR
Angiospermae
• Çiçekler çoğunlukla çok değişik görünümdelerdir. Monoik, dioik, hermafrodit çiçekler çoğunluktadır.
• Tozlaşma; rüzgarla (anemogamie), böceklerle (entomogamie), sularla (hydrogamie), kuşlarla (ornithogamie) şekillerinden herhangi biriyle olabilir. • Meyve oluşumu vardır.
• Angiospermae’ler ise hem odunsu hem de otsu yapıdadır.
Gymnospermae
• Hermafrodit çiçekler ender olup, monoik ve dioik çiçekler çoğunluktadır.
• Çoğunlukla rüzgarla tozlaşma görülür.
• Kozalak oluşumu vardır.
• Yaşayan tüm gymnospermae örnekleri odunsu yapıdadır.
AĞAÇ ve
ÇALI
KAVRAMI
Ağaç
• Boyu en az 5 m, gövde çapı da 10 cm’den aşağı olmayan, dal, sürgün ve yaprakların oluşturduğu tepe tacını tek bir gövde ile taşıyan, her yıl çap artımı yaparak kalınlaşan, boy büyümesi yaparak boylanan ve dokularındaki hücrelerin büyük bölümü odunlaşmış olan uzun ömürlü bitkilerdir (Yaltırık, F).
Çalı
• Toprak seviyesinden itibaren aynı kalınlıkta birçok gövdesi bulunan ve fazla boylanmayan (ancak 5 m’ye kadar ulaşabilen) odunsu bitkilerdir.
FLORA, FAUNA VE VEJETASYON
KAVRAMI
• Flora: Bir ülke, bir bölge ya da belirli bir alanda yayılan bitkilerin tümüdür. Örneğin Türkiye florası denildiğinde Türkiye’deki tüm bitkilerin bir listesi akla gelmelidir.
• Fauna: Belli bir bölge ya da devirde yaşayan hayvan türlerinin tamamının bir araya getirdiği toplululardır. Örneğin; Türkiye’nin örümcek faunası, Antalya ilinin böcek faunası ya da Jura devri sürüngen faunası gibi.
• Vejetasyon: Bir ülke ya da bir bölgenin belirli yaşam ve çevre koşullarına göre gelişen ve yaşam koşulları özdeş olan bitki taksonlarının oluşturdukları toplumlardır. Vejetasyon denildiğinde çöl, step, maki, orman, savan vb. vejetasyonlar akla gelmelidir.
ENDEMİK VE EGZOTİK BİTKİ KAVRAMI
Endemik Bitki
Sınırlı bir yayılış alanına sahip, sadece bir yörede ya da bir ülke sınırlarında bulunan bitkilerdir. Örneğin;
• Liquidambar orientalis (Anadolu sığla ağacı),
• Quercus vulcanica (Kasnka meşesi), • Abies nordmanniana subsp.
Bormulleriana (Uludağ göknarı) gibi.
Egzotik Bitki
Egzotik; kelime olarak yabancı ülkelerden getirilmiş, yabancıl anlamı taşımaktadır. Egzotik bitki ise bulunulan ülkede doğal olarak yetişmeyen yabancı ülkelerden getirilerek yetiştirilen bitkilerdir.
YARARLANILAN KAYNAKLAR:
Kurum,E., 2009. Angiospermae (Kapalı tohumlular), Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Basılmamış ders notları.
Mamıkoğlu, N.G. 2007. Türkiye’nin Ağaçları ve Çalıları, NTV Yayınları, İstanbul.
Barış, E., Cengiz, B. 2009. Dendroloji I- Ders Notları, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Basılmamış ders notları.
