İSG 514 RADYASYON GÜVENLİĞİ

(1)

İSG 514

RADYASYON GÜVENLİĞİ

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI Ders koordinatörü: Yrd. Doç. Dr. Mustafa GÜNGÖRMÜŞ

mgungormus@turgutozal.edu.tr

http://www.turgutozal.edu.tr/mgungormus/

(2)

Radyasyon Güvenliği

Radyasyondan Korunmada Temel Güvenlik Standartları Tehlike – Acil – Olağanüstü Durumlar

Fazla miktarda radyoaktif maddenin dökülmesi – Radyoaktif Dekontaminasyon

(3)

Radyasyon Güvenliği

Radyasyondan Korunmada Temel Güvenlik Standartları Tehlike – Acil – Olağanüstü Durumlar

Radyoaktif Dekontaminasyon

• Kişilerin dekontaminasyonunda her zaman kıyafetler çıkarılmalı ve akan su ile yıkanılmalı.

• İhtiyaç halinde normal sabun ve deterjanlar kullanılabilir.

• İrrite edici keskin kimyasal temizleyiciler kullanılmaz.

• Mümkünse saçın kesilmesinden kaçınılmalı.

(4)

Radyasyon Güvenliği

Radyasyondan Korunmada Temel Güvenlik Standartları Tehlike – Acil – Olağanüstü Durumlar

Radyoaktif Dekontaminasyon

Soğuk bölge

Ilıman bölge Sıcak bölge

Dekontaminasyon koridoru ve

Kontrol noktası Güvenlik kordonu (100 μSv/saat)

Rüzgar, hava akımı Kaynak

Sıcak bölge

Ilıman bölge

Soğuk bölge

Kaynak

(5)

Radyasyon Güvenliği

Radyasyon Güvenliği Mevzuatı ve Radyasyon Kontrolü

• TAEK Kanunu

• Radyasyon Güvenliği Tüzüğü

• Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği

• Lisanslama Sistemi

(6)

Radyasyon Güvenliği

Radyasyon Güvenliği Mevzuatı ve Radyasyon Kontrolü TAEK Kanunu

Amacı;

• barışçıl amaçlarla Türkiye'de atom enerjisinin kalkınma planlarına uygun olarak ülke yararına kullanılmasını sağlamak,

• temel ilke ve politikaları belirleyip önermek,

• bilimsel, teknik ve idari çalışmaları yapmak, düzenlemek, desteklemek, koordine etmek ve denetlemek

üzere Türkiye Atom Enerjisi Kurumunun kuruluşu, işleyişi, görev, yetki ve sorumluluklarını saptamaktır.

• Bu Kanun, atom enerjisi ile ilgili faaliyette bulunan ve bunların ilgi sahasına giren kamu kurumları ile gerçek ve tüzel kişileri kapsar.

(7)

Radyasyon Güvenliği

Radyasyon Güvenliği Mevzuatı ve Radyasyon Kontrolü Radyasyon Güvenliği Tüzüğü

• Radyasyon kaynakları ile yapılacak her türlü faaliyetin esaslarını belirleyen Tüzük ve Yönetmelikleri hazırlama görevi Radyasyon Sağlığı ve Güvenliği Dairesine verilmiştir.

• 2690 sayılı TAEK kanununun nasıl uygulanacağını göstermek ve madde hükümlerine açıklık getirmek üzere, Danıştay incelemesinden geçirildikten sonra bakanlar kurulu tarafından çıkarılmış ve cumhurbaşkanı tarafından onaylanarak 07/09/1985 tarihli 18861 sayılı resmi gazetede yayımlandıktan sonra yürürlüğe girmiştir.

• İyonlaştırıcı radyasyon kaynaklarını bulunduran, kullanan, imal, ithal ve ihraç eden, alan, satan, taşıyan ve depolayan, resmi, özel kurum kuruluşlar ve gerçek kişilerce uyulması gereken kurallar tüzükte verilmektedir.

(8)

Radyasyon Güvenliği

Radyasyon Güvenliği Mevzuatı ve Radyasyon Kontrolü Radyasyon Güvenliği Tüzüğü

• İlke, mevzuat, standart ve tedbirleri belirlemek ve bunların uygulanmalarını sağlamak,

• Lisanslama, lisans iptali, lisansa aykırı durumlarda ilgili kuruluşlara duyuruda bulunma.

• Radyasyon kaynaklarının ülkeye giriş, çıkış, transit geçiş ve taşınmalarına izin vermek,

• Radyasyon alanlarını, radyasyon güvenliği bakımından sınıflandırmak ve denetlemek,

• Çevrenin radyoaktif artıklarla ve radyoaktif yağışlarla kirlenmesini engellemek amacıyla gerekli tedbirleri almak, alınmasını sağlamak,

• Radyasyon kazası halinde, alınması gerekli tedbirleri belirlemek ve uygulanmasını sağlamak,

(9)

Radyasyon Güvenliği

Radyasyon Güvenliği Mevzuatı ve Radyasyon Kontrolü Radyasyon Güvenliği Tüzüğü

Lisans türleri

• Radyasyon kaynaklarını bulunduran, kullanan, imal, ithal ve ihraç eden, alan, satan, taşıyan ve depolayan kişilere verilen lisanslar

• Radyasyon kaynaklarına verilen lisanslar,

• Tıpta kullanılan radyasyon kaynaklarına verilen lisanslar,

• Sınai veya başka amaçlarla kullanılan radyasyon kaynaklarına verilen lisanslar

• Radyasyon kaynaklarının kullanıldığı, depolandığı, imal edildiği, radyoaktif artıkların zararsız hale getirildiği ve benzeri yerlere verilen lisanslar.

(10)

Radyasyon Güvenliği

Radyasyon Güvenliği Mevzuatı ve Radyasyon Kontrolü Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği

• Lisans Sahibi: Lisans belgesinde ismi belirtilen ve radyasyon güvenliği mevzuatının uygulanmasında Kuruma karşı sorumlu olan kişi

• Radyasyon Görevlisi: Radyasyon kaynağı ile yürütülen faaliyetlerden dolayı görevi gereği, belirtilen doz sınırlarının üzerinde radyasyona maruz kalma olasılığı olan kişi.

• Radyasyondan Korunma Sorumlusu: Radyasyondan korunmada temel güvenlik standartlarını yapılan işin niteliklerine göre uygulayacak, bu alandaki eğitim ve deneyimi lisanslama aşamasında Kurum tarafından değerlendirilerek uygun görülen kişi

• Radyasyondan Korunma Danışmanı: Mühendislik veya fen bilimleri alanında aldığı temel eğitim üzerine radyasyondan korunma alanında eğitim almış ve uygulamaya özgü olarak en az dört yıllık deneyime sahip kişi

(11)

Radyasyon Güvenliği

Radyasyon Güvenliği Mevzuatı ve Radyasyon Kontrolü Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği

Lisans Sahibinin Sorumlulukları

• Radyasyondan korunma sorumlusu ile birlikte yerel talimatları hazırlamak,

• Çalışanları talimatlar konusunda bilgilendirmek, uygulanmasını sağlamak

• Tehlike Durum Planını hazırlamak, tatbikatları yapmak ve uygulanmasını sağlamak,

• İşe alınacak radyasyon görevlilerinin sağlık durumunun işe uygun olduğu hakkında sağlık raporu alınmasını sağlamak ve çalıştıkları süre içinde tıbbi muayenelerini yaptırmak,

• Işınlanmaya maruz kalacak radyasyon görevlisine, bu önlemler ile uygulamanın olası tehlikeleri hakkında bilgi vermek.

(12)

Radyasyon Güvenliği

Radyasyon Güvenliği Mevzuatı ve Radyasyon Kontrolü Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği

• Radyasyon görevlilerinin görevlerinden ayrılmaları halinde, radyasyon etkisi ile ortaya çıkabilecek durumların takibi veya tedavisine devam edilmesini sağlamak,

• Referans seviyeleri veya doz seviyelerinin aşılması veya aşılmasından şüphe duyulması halinde Kuruma haber vermek ve Kurum tarafından önerilen önlemleri almak,

• Radyoaktif maddelerin çevreye verilmesinin söz konusu olduğu hallerde bilgi ve belgeleri tamamlayarak izin almak ve Kuruma bilgi vermek,

• Kullanılan radyasyon kaynaklarının sayısı ve cinsine bağlı olarak, uygun nitelik ve yeterli sayıda radyasyon görevlisi ile radyasyondan korunma sorumlusu ve gerektiğinde radyasyondan korunma danışmanı çalıştırmak,

(13)

Radyasyon Güvenliği

Radyasyon Güvenliği Mevzuatı ve Radyasyon Kontrolü Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği

• Radyasyon görevlilerinin ilgili eğitimlerini yapılmasını ve/veya yaptırılmasını sağlamak,

• Radyasyon kaynaklarının bakım, onarım ve kaynak değişim işlemlerinin lisanslı kişi ve kuruluşlar tarafından yapılmasını sağlamak,

• Kayıtların tutulmasını ve saklanmasını sağlamak,

• Radyasyon güvenliğine ilişkin tüzük ve yönetmelikleri tesiste bulundurmak.

• Kalite kontrol ve kalite temini programlarının hazırlanmasını sağlamak ve yürütmek.

• Radyoaktif kaynak ihtiva eden cihazların kurulması, sökülmesi, kaynak değişimi ve

(14)

Radyasyon Güvenliği

Radyasyon Güvenliği Mevzuatı ve Radyasyon Kontrolü Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği

Radyasyondan Korunma Sorumlusunun Görevleri

• Radyasyon ölçümleri için uygun cihazların bulundurulmasını, kullanılmasını ve mevcut cihazların gerekli kalibrasyonlarının yapılmasını sağlamak,

• Radyasyondan korunma ile ilgili ölçüm programlarını hazırlamak ve uygulamak,

• Lisans sahibi ile birlikte yerel talimatları hazırlamak, çalışanları bilgilendirmek, uygulanmasını sağlamak,

• Tehlike Durum Planını hazırlamak, ilgili tatbikatları yapmak ve uygulanmasını sağlamak

• Radyasyon alanlarına uygun ikaz etiketleri, çalışma talimatları ve kaza durumu müdahale planını kolayca görülecek yerlere asmak,

(15)

Radyasyon Güvenliği

Radyasyon Güvenliği Mevzuatı ve Radyasyon Kontrolü Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği

Radyasyondan Korunma Sorumlusunun Görevleri

• Yeni radyasyon kaynakları ve cihazların seçimi ile radyasyon alanlarının planlanmasında güvenlik kriterlerinin uygulanmasını sağlamak,

• Radyasyon kaynaklarının emniyetini ve güvenliğini sağlamak, sızıntı testini, depolanmasını ve takibini yapmak,

• Radyoaktif atıkların ve zorunlu nedenlerle tesis içinde geçici olarak depolanmak durumunda kalan kapalı radyoaktif kaynakların emniyetini ve güvenliğini sağlamak.

• Radyasyon görevlilerinin radyasyondan korunma konusunda eğitiminde görev almak,

• Kayıtları tutmak.

(16)

Radyasyon Güvenliği

Radyasyon Güvenliği Mevzuatı ve Radyasyon Kontrolü Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği

Radyasyondan Korunma Danışmanının Görevleri

• Tesislerin planlama ve zırhlama hesaplarını ve projelerini yapmak ve kontrol etmek,

• Radyasyon seviyesini düzenli olarak izlemek,

• Radyoaktif bulaşmayı önleyici tedbirleri almak, alınmasını sağlamak,

• Radyoaktif atıkların yönetimi ile ilgili tedbirleri almak, alınmasını sağlamak,

• Radyoaktif maddenin güvenli taşınmasını sağlamak için gerekli önlemleri almak, alınmasını sağlamak,

• Kayıtların tutulmasını sağlamak,

• Radyasyon görevlilerinin kişisel doz ve risk değerlendirmelerini yapmak,

• Olası radyasyon ve radyoaktif bulaşma tehlikelerini en az düzeye indirmek üzere gerekli önlemleri almak, alınmasını sağlamak, tehlike durumunda yapılacak faaliyetleri belirlemek,

• Radyasyon kaynakları ile çalışan görevliler için radyasyondan korunma eğitim programlarını hazırlamak ve eğitimde görev almak.

(17)

Radyasyon Güvenliği

Radyasyon Güvenliği Mevzuatı ve Radyasyon Kontrolü Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği

Lisans yükümlülüğü

RGT ve RGY kapsamına giren radyasyon kaynaklarının

• İmal, ithal ve ihraç edilmesi, alınması, satılması, taşınması, depolanması,

• Bakımı, onarımı, kurulması, sökülmesi, değiştirilmesi,

• Radyasyon kaynaklarıyla çalışılabilmesi ve her türlü amaçla bulundurulması ve kullanılması

• Bu lisans, başvurusu yapılan kaynakların Kurum tarafından onaylanan kişilerin sorumluluğu altında ve başvuruda belirtilen adresteki faaliyetini kapsar.

(18)

Radyasyon Güvenliği

Radyasyon Güvenliği Mevzuatı ve Radyasyon Kontrolü Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği

Lisans yükümlülüğü

• Radyasyon kaynaklarının; ithali, ihracı ve taşınması için lisans almış kişi ve kuruluşlar, ayrıca her bir ithal, ihraç ve taşıma için de izin almakla yükümlüdür.

• Radyoaktif maddeleri diğer kişi ve kuruluşlara satış yapmak üzere ithal lisansı almış olan firmalar, bu kaynakları yalnız lisans almış olan kişi ve kuruluşlara dağıtmak zorundadır.

(19)

Radyasyon Güvenliği

Radyasyon Güvenliği Mevzuatı ve Radyasyon Kontrolü

TAEK Lisanslama prosedürü

Başvuru

Zırhlama projesinin değerlendirilmesi Lisans başvurusunun

değerlendirilmesi

İthalat izninin değerlendirilmesi

Radyasyon kontrolü Lisanslama

Denetim

(20)

Radyasyon Güvenliği

Radyasyon Güvenliği Mevzuatı ve Radyasyon Kontrolü Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği

Muafiyetler

• Radyoaktivite miktarları ve radyoaktivite konsantrasyoları yönetmelikte belirtilen değerleri aşmayan radyoaktif maddeler

• Doz hızları aynı yönetmelikte verilen sınır değerleri aşmayan radyasyon üreten cihazların

• İthali, ihracı, imali, depolanması, bulundurulması, kullanılması ve bu kaynaklarla çalışılabilmesi,

• Kuruma bildirim yükümlülüğü ve Kurum tarafından toplam miktara sınır koyma hakkı saklı kalmak kaydıyla; RGY hükümlerinden muaftır.

(21)

Radyasyon Güvenliği

Radyasyon Güvenliği Mevzuatı ve Radyasyon Kontrolü Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği

Muafiyetler

• Radyoaktif madde içeren gıda maddeleri, tıbbi malzemeler, ilaçlar ve benzeri tüketici ürünleri, muafiyet sınırları içinde olsa bile Kurum tarafından gerekli görülen hallerde izin yükümlülüğü aranır.

• Muafiyet sınırları içerisinde bulunsa bile, radyoaktif madde içeren gıda maddeleri, oyuncaklar, kırtasiye malzemeleri, giysiler, kozmetikler, ev eşyaları ve benzeri malzemelerin ithali, ihracı, imali, bulundurulması, kullanılması ve depolanması yasaktır.

(22)

Radyasyon Güvenliği

Radyasyon Güvenliği Mevzuatı ve Radyasyon Kontrolü Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği

Denetim

• Denetimde belirlenen eksiklik ve sakıncaların verilen süreden sonra giderilmesi halinde lisansın geçici durdurulma kararı kaldırılır.

• Raporun değerlendirilmesi sonucunda, radyasyon güvenliğinin sağlanamadığının ve bu durumun toplumun ve çevrenin radyasyondan korunmasını tehdit edebileceğinin değerlendirilmesi durumunda lisans iptal edilir.

(23)

Radyasyon Güvenliği

Radyasyon Güvenliği Mevzuatı ve Radyasyon Kontrolü Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği

Kayıtlar

• Yönetmelik kapsamına giren gerçek kişiler, resmi, özel kurum veya kuruluşlar yönetmelikte belirtilen esaslara uygun olarak kayıt tutmakla yükümlüdürler.

• Bu kayıtlar 30 yıl süre ile saklanır.

• Personele İlişkin Kayıtlar

• Radyasyon Kaynaklarına İlişkin Kayıtlar

• Radyoaktif Atıklara İlişkin Kayıtlar

• Kazaya İlişkin Kayıtlar

(24)

Radyasyon Güvenliği

Radyasyon Güvenliği Mevzuatı ve Radyasyon Kontrolü Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği

Kayıtlar

Personele İlişkin Kayıtlar:

• Radyasyon görevlilerinin isimleri ile işe giriş ve işten ayrılış tarihleri,

• Radyasyon görevlilerinin kişisel dozimetri raporları,

• Radyasyon görevlilerinin ilk defa işe başlamadan önce yapılan tüm tıbbi muayene sonuçları,

• Radyasyon görevlilerinin yaptırılan periyodik tıbbi muayeneleri ile Kurum tarafından gerekli görülen durumlarda yaptırılan tıbbi muayenelerin sonuçları ve varsa diğer tıbbi ışınlanma sonuçları.

(25)

Radyasyon Güvenliği

Radyasyon Güvenliği Mevzuatı ve Radyasyon Kontrolü Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği

Kayıtlar

Radyasyon Kaynaklarına İlişkin Kayıtlar:

• Verilen lisans belgelerinin tarih, sayı ve kullanım amaçları ile lisans belgesi üzerinde belirtilen radyasyon kaynaklarının cinsi ve radyoaktiviteleri;

• Radyasyon kaynağının yurda girişi, satın alınması, kurulması ve kalibrasyonuna ilişkin tarih ve işlemler ile konu ile ilgili kişilerin isimleri,

• Radyasyon kaynağının bakımı, onarımı, sızıntı testi, tüp ve kaynak değişimi gibi işlemlerinin tarihleri, yapılan işlerin içeriği ve konu ile ilgili kişilerin isimleri.

(26)

Radyasyon Güvenliği

Radyasyon Güvenliği Mevzuatı ve Radyasyon Kontrolü Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği

Aykırı Davranışlar

5237 TCK - Madde 172: Radyasyon yayma

• Başkasının sağlığını bozmak amacıyla radyasyona tabi tutma: 3-15 yıl hapis

• Belirsiz sayıda kişilerin sağlığını bozmak amacıyla radyasyona tabi tutma:

en az 5 yıl hapis.

• Bir başkasının hayatı, sağlığı veya malvarlığına önemli ölçüde zarar vermeye elverişli olacak biçimde radyasyon yaymak veya atom çekirdeklerinin parçalanması sürecine etkide bulunmak: 2-5 yıl hapis.

• Gerekli dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı olarak neden olarak bir başkasının hayatı, sağlığı veya malvarlığına önemli ölçüde zarar vermeye elverişli olacak şekilde radyasyon yaymak: 6 ay -3 yıl hapis.

(27)

Radyasyon Güvenliği

Radyasyon Güvenliği Mevzuatı ve Radyasyon Kontrolü Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği

5237 TCK - Madde 174: Tehlikeli maddelerin izinsiz olarak bulundurulması veya el değiştirmesi

• İzinsiz radyoaktif (ve diğer tehlikeli) madde ithal veya ihraç etmek, ülke içinde nakletmek, saklamak, satmak, satın almak, işlemek veya bu eylemleri gerçekleştirmek için gereken malzeme ve teçhizatı tedarik etmek: 3 yıl 8 ay hapis, 5000 gün adli para cezası.

• Bu eylemleri bir suç örgütünün faaliyeti çerçevesinde işlemek: Ceza yarı oranında artırılır.

• Önemsiz tür ve miktarda patlayıcı maddeyi satın almak, kabul etmek, bulundurmak: kullanılış amacı gözetilerek, 1 yıla kadar hapis.

(28)

Radyasyon Güvenliği

Radyasyon Güvenliği Mevzuatı ve Radyasyon Kontrolü Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği

• Lisans sürecinde kamu görevlisine yalan beyanda bulunmak: 3 ay – 2 yıl hapis, adli para cezası.

• Başkalarını aldatacak şekilde sahte lisans düzenlemek veya sahte olduğunu bilerek lisansı kabul etmek: 1 – 3 yıl hapis.

• Lisans belgesinde değişiklik yapmak: 1 – 3 yıl hapis