ASGARİ İŞÇİLİK İNCELEMELERİ SONUCU TESPİT EDİLEN FARK İŞÇİLİK ÜZERİNDEN GELİR VERGİSİ KESİLİR Mİ?

ASGARİ İŞÇİLİK İNCELEMELERİ SONUCU TESPİT EDİLEN FARK

İŞÇİLİK ÜZERİNDEN GELİR VERGİSİ KESİLİR Mİ?

Engin M ERT°

1 - GİRİŞ

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun Asgari İşçilik ve Uzlaşma baş­

lıklı 85. maddesinin birinci fıkrasında Asgari İşçilik; "İşverenin, işin emsaline, niteliğine, kapsam ve kapasitesine göre işin yürütümü açısından gerekli olan sigortalı sayısının, çalışma süresinin veya prime esas kazanç tutarının altında bildirim de bulunduğunun tespiti halinde, işin yürütümü açısından gerekli olan asgarî işçilik tutarı; yapılan işin niteliği, kullanılan teknoloji, işyerinin büyüklüğü, benzer işlet­

melerde çalıştırılan sigortalı sayısı, ilgili meslek veya kamu kuruluşlarının görüşü gibi unsurlar dikkate alınarak tespit edilir. Söz konusu tespitler, Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurları tarafından yapılır." şeklinde tanımlanmıştır.

Asgari İşçilik incelemelerine konu olan işler, yine 5510 sayılı Sosyal Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 85. Maddesinde sayılmıştır. Buna göre; kamu idareleri, döner sermayeli kuruluşlar, kanunla kurulan kurum ve kuruluşlar ile bankalar tarafından ihale mevzuatına göre yaptı­

rılan işlerden ve özel nitelikteki inşaat işleri ile devamlı mahiyetteki işyerleri Asgari İşçilik inceleme­

lerinin konusunu oluşturmaktadır.

Bu çalışmamızda, 5510 sayılı Sosyal Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda düzen­

lenen Asgari İşçilik incelemelerini kim ler tarafından yapılacağı ve Asgari İşçilik incelemeleri sonucu tespit edilen fark işçilik üzerinden Gelir Vergisinin kesilip kesilmeyeceği makalemizin konusunu oluş­

turacaktır.

° Sosyal Güvenlik Kurumu Müfettiş Yardımcısı

vergi

raporu MAKALELER

12.05.2010 tarih 27579 sayılı Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 114. maddesinde Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarının 5502 sayılı Sosyal Güvenlik Kurum Kanunun­

da belirtilen Kurum Müfettişleri ile Sosyal Güvenlik Denetmenleri olduğu hüküm altına alınmıştır.

10/07/2007 tarih, 26609 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı Yönetmeliğinin Müfettişlerin görev, yetki ve sorumluları başlıklı 13. Maddesinin (f) bendi ile işin yürütümü açısından gerekli olan asgari işçilik miktarını tespit etme yetkisi Kurum Müfettişlerine verilmiştir. Yine 26/05/2011 tarih ve 27945 sayılı Sosyal Güvenlik Denetmenliği ve Sosyal Güvenlik Denetmen Yardımcılığı Sınav, Atama, Yetiştirilme, Görev ve Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin 25. maddesi denetmen ve denetmen yardımcılarının görevlerini sıralamış, 25. maddede belirtilen görevler içerisinde işin yü­

rütümü açısından gerekli olan asgari işçilik incelemelerini yapma görevi sayılmamıştır.

3- ÜCRETİN T A N IM I VE TEVKİFAT1 YAPMA SO RU M LULU Ğ U

Ücret, değişik kanunlarda farklı şekillerde tanımlanmıştır. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağ­

lık Sigortası Kanununun "Tanımlar" başlıklı 3. maddesinde ücret; 4. maddenin birinci fıkrasının (a) ve (c) bendi kapsamında sigortalı sayılanlara saatlik, günlük, haftalık, aylık veya yıllık olarak para ile ödenen ve süreklilik niteliği taşıyan brüt tutar olarak, 4857 saylı İş Kanununun 32. maddesinin birinci fıkrasında;

" Genel anlamda ücret, bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutardır." , 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu'nun 61. maddesinde ise " Ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı çalışanlarına hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ile para ile temsil edilebilen menfaatlerdir." Şeklinde tanımlanmıştır.

Yine 193 saylı Gelir Vergisi Kanunu'nun 94. Maddesinin birinci fıkrası kimlerin vergi tevkifatı ya­

pacağı sayılmış, aynı fıkranın birinci bendinde işverenlerin, hizmet erbabına ödenen ücretler ile 61.

maddede yazılı olup, ücret sayılan ödemelerden (istisnadan faydalananlar hariç), 103 ve 104. maddelere göre gelir vergisi tevkifatı yapacağı hüküm altına alınmıştır.

4- ASGARİ İŞCİLİK İNCELEMELERİ SO NU C U TESPİT EDİLEN FARK İŞCİLİK

Sosyal Güvenlik Kurumu Müfettişlerince yapılan incelmeler neticesinde tespit edilen eksik işçilikten;

işin yürütümü için gerekli olan asgari işçilik miktarının işveren tarafından asgari işçilik tespiti yapılan işle ilgili Kurum'a yaptığı sigorta bildirim lerinin kıyaslanması sonucu söz konusu işle ilgili işverenin eksik işçilik bildirim de bulunduğu anlaşılır. Söz konusu tespit edilen eksik işçilik sigortalılara mal edilebile­

ceği gibi herhangi bir sigortalıya mal edilmeden işin yürütümü için gerekli olan asgari işçilik miktarının sağlanabilmesi için işverenden tahsil edilir ve işverene karşılığında ilgili ihale makamına veya ruhsat makamına sunması için ilişiksizlik belgesi verilir. Kanun hükümlerinin değerlendirilmesi sonucunda As­

1 Gelir veya kurumlar vergisine tabi bir kazanca ilişkin hasılatın (gelir, kazanç) ilgilisine ödenmesi aşamasında, ödemeyi yapanlarca, yasa ile belirlenmiş oranlar üzerinden istihkakın bir kısmının tutulup, hasılatı elde eden adına ve onun peşin vergisi olarak vergi dairesine yatırılması şeklinde uygulanan vergileme yöntemi ve vergi güvenlik tedbiridir. Stopajı doğuran işlem, stopaja tabi istihkakın nakden veya hesaben ödenmesidir.

115

gari işçilik İncelemeleri sonucunda tespit edilen fark işçilik tutarının sigortalılara mal edilmesi durumu ile sigortalılara mal edilememe durumu arasında önemli bir fark ortaya çıkacaktır.

4.1- Fark İşçiliğin Sigortalılara M al Edilmesi

Asgari İşçilik incelemeleri sonucunda tespit edilen fark işçiliklerin sigortalılara mal edilmesi duru­

munda, işveren, hizmet erbaplarına ödemesi gereken ücretleri eksik ödemiş, bunun sonucunda da Gelir Vergisi Kanunu 94. Madde gereğince yapması gereken tevkifatı eksik yerine getirmiş olacaktır. Dolayı­

sıyla sigortalılara mal edilen fark işçilik üzerinden kesilmesi gereken stopaj gelir vergisi eksik tahakkuk etmiş olacağından vergi ziyaı doğmuş olacaktır.

4.2- Fark İşçiliğin Sigortalılara M al Edilmemesi

Asgari İşçilik incelemeleri sonucunda tespit edilen fark işçiliklerin sigortalılara mal edilememesi du­

rumunda işverenlerin gelir vergisi tevkifatı yapıp yapmayacağı tartışmalı konu olmuştur. Konu ile ilgili olarak, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından kendi mevzuatı uyarınca, Kurum'a ödenmediği tespit edi­

len ve işverenler tarafından ödenen eksik işçilik farkından vergi istenip istenmeyeceği ile ilgili olarak, Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı, Mükellef Hizmetleri Gelir Vergileri Grup Müdürlüğü'nün Yazısı'nda2

"5510 sayılı Kanun hükmünün incelenmesinden de anlaşılacağı üzere işverenin yüklenimi altında yap­

tığı işlerde yeterli işçilik bildirilmemesi nedeniyle Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı tarafından eksik bildirilen işçilik tutarı üzerinden hesaplanan ve kesinleşen prim ödemesi işverenin işçisine yaptırdığı hizmetin karşılığı olarak fiilen ödediği ücret dolayısıyla yapılan bir prim ödemesi olmayıp Sosyal Sigor­

talar Kanunu'nda yapılan bir düzenlemeden kaynaklanmaktadır. Dolayısıyla işverenin 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu uyarınca eksik işçilik tutarı olarak ödediği prim esas alınarak ücret yönünden vergileme yapılması söz konusu olmayacaktır." şeklinde belirtilmiştir.

Sosyal Güvenlik Kurumu Müfettişleri tarafından yapılan incelemeler sonucunda tespit edilen fark işçilik üzerinden hesaplanan primler işverenlerden istenir. İşverenler tarafından ödenen ve sigortalılara mal edilemeyen primler sigortalılara fiilen ödenmeyen,Sosyal Sigorta Mevzuatı kapsamında yer alan dü­

zenlemelerden kaynaklanan bir durumdur. 213 sayılı Vergi Usul Kanununun "Vergi Kanunlarının Uygu­

laması ve İspat" başlıklı 3. Maddesi uyarınca; "Vergilendirmede vergiyi doğuran olay ve bu olaya ilişkin muamelelerin gerçek mahiyeti esastır." hükmü, 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu 61. Maddesi, 4857 sayılı 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 85. Maddesi ve Ankara Vergi Dairesi Başkanlığının konu ile ilgili olarak vermiş olduğu yazı birlikte değerlendirildiğinde Sosyal Güvenlik M ü­

fettişleri tarafından yapılan Asgari İşçilik İncelemeri sonucu tespit edilen ve sigortalılara mal edilemeyen fark işçilik üzerinden Gelir Vergisi kesilmemesi gerekmektedir.

5- SO NUÇ

Çalışmamızın ikinci bölümünde de ayrıntılı olarak açıklandığı üzere, 5510 saylı Sosyal Sigortalar

2 Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı, Mükellef Hizmetleri Gelir Vergileri Grup Müdürlüğü'nün, 06.03.2009 tarih ve 1924 sayılı Yazısı.

vergi

raporu MAKALELER

luşlar, kanunla kurulan kurum ve kuruluşlar ile bankalar tarafından ihale mevzuatına göre yaptırılan işlerden ve özel nitelikteki inşaat işleri ile devamlı mahiyetteki işyerleri için yapılan Asgari İşçilik İn­

celemeleri sonucu tespit edilen fark işçiliğin, işveren tarafından ödendikten sonra üzerinden gelir vergisi kesilmesi fark işçiliğin sigortalılara mal edilip, edilmemesine farklı uygulama yapılaması gerekmektedir.

İşveren, tespit edilen fark işçiliğin sigortalılara mal edilmesi durumunda, hesaplanan işçilik üzerinden gelir vergisini mal edilen sigortalıların ücretlerinden keserek hesaplanan tutarı vergi dairesine ödemekle yükümlü olacaktır. Tespit edilen ve Sosyal Güvenlik Kurumuna ödenen fark işçiliğin sigortalılara mal edi­

lememesi durumunda ise işverenin tespit edilen fark işçilikten dolayı vergi tevkifatı yapma zorunluluğu olmayacaktır.

117