* Arş. Gör. Dr.: Selçuk Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu, KONYA.

(1)

ÖĞRENCİLERİNİN GENEL ÖĞRENME STRATEJİLERİNİ KULLANMA DÜZEYLERİNİN

BAZI DEĞİŞKENLERE GÖRE İNCELENMESİ

Hakan Salim ÇAĞLAYAN^* Erkan Faruk ŞİRİN^**

Özer YILDIZ^***

Özet: Bu araştırma, Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu’nda okuyan öğrencilerin, genel öğrenme stratejilerini kullanma düzeyle- rinin eğitim gördükleri bölümlerine, sınıflarına, yaşlarına ve mezun oldukları lise türlerine göre farklılaşıp farklılaşmadığını tespit etmek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın evrenini, 2007–2008 eği- tim-öğretim güz yarıyılında Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu’nda Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği, Spor Yönetici- liği ve Antrenörlük Eğitimi Bölümü’nde okumakta olan 730 normal ve ikinci öğretim öğrencisi oluşturmuştur. Evrenin tamamına ulaşılmaya çalışılmış fakat uygulama yapıldığı anda mevcut olmayan öğrenciler ile ankete katılmak istemeyen öğrencilere anket uygulanmadığından araştırma 446 öğrenci üzerinde yürütülmüştür. Araştırmada veri toplama aracı olarak, araştırmacı tarafından geliştirilen kişisel bilgi formu ve Öztürk (1995) tarafından geliştirilen “Genel Öğrenme Stratejileri Değerlendirme Ölçeği” kullanılmıştır. Verilerin analizinde Mann Whit- ney U, Kruskal Wallis-H, t testi, Tek Yönlü Varyans Analizi (Anova), Tukey HSD çoklu karşılaştırma testi kullanılmış ve anlamlılık düzeyi 0.05 olarak alınmıştır. Araştırma sonucunda; Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu’nda eğitim gören, Spor Yöneticiliği bölümü öğrencile- rinin (X=3,44), Antrenörlük Eğitimi bölümü öğrencilerine göre (X

=3,20); 2. sınıf öğrencilerinin (X=3,47) de 1. sınıf öğrencilerine göre (

X=3,22) genel öğrenme stratejilerinden duyuşsal stratejileri kullanma sıklıklarının; genel liseden mezun olan öğrencilerin (X=3,83) ise meslek liselerinden mezun olan öğrencilere göre (X=3,63) anlamlandırma stratejilerini kullanma sıklıklarının anlamlı düzeyde yüksek olduğu; öğ- rencilerin yaşlarına bağlı olmaksızın genel öğrenme stratejilerini kullanma düzeylerinin benzer sıklıkta olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Genel Öğrenme Stratejileri, Beden Eğitimi ve Spor, Etki.

* Arş. Gör. Dr.: Selçuk Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu, KONYA. hcagla- yan@selcuk.edu.tr

** Arş. Gör.: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, ANKARA. erkanfaruk@yahoo.com

*** Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, ANKARA. oyildiz74@gmail.com

(2)

Observing the Usage Degree of General Learning Strategies of Physical Education and Sports Students’ According

to Some Variables

Abstract: This research is done in order to find out school of phy- sical education and sports students’ practicing level general learning strategies. It is done to find out if their practicing level of general learning strategies differentiate or not according to the facts that their department in which they are educated, their classes, their ages and the kind of their high school from which they were graduated. The universe of the research is made is made from 730 students of Selcuk Univer- sity, School of Physical Education and Sport, Department of Physical Education and Sports Teacher, Sports Management and Coaching. It was tried to reach the total of the universe, but when the application was done, the research was done with 446 students, because there were absent students and unwilling students to join the questionnaire. In the research as data collecting instrument, personal information form developed by the researcher and “The Evaluation Scale of General Learning Strategies” developed by Öztürk (1995) were used. In the analysis of the datas, Mann Whitney U, Kruskal Wallis-H, t test, One Way Vari- ance Analysis (ANOVA) and Tukey HSD were used and the level of meaningfulness was taken as 0.05. As a result of the observation; it is determined that compared to Coaching department students (X=3,20), the students of Sports Management department (X=3,44), taught in the school of physical education and sports; compared to 1st grade students (X=3,22), 2nd grade students (X=3,47) use the affective strategies- that is one of the learning strategies- more frequently. Also compared to vocational high school graduates (X=3,63), the high school graduates (X=3,83) use the elaboration strategies more frequently. Additionally it is determined that irregardless of depending of the students’ ages, the degree of the usage of the general learning strategies is similar.

Key Words: General Learning Strategies, Physical Education and Sports, Effect.

1. GİRİŞ

Öğrenme, bireyin aktif ve bilinçli olarak bazı stratejileri kullanarak çevreden bilgi edinme ve hafızada var olan bilgilerle birleştirerek kalıcı davranışlar oluşturma süreci olarak tanımlanmaktadır. Bu süreçte birey kısa ve uzun süreli hafızasında bulunan bilgileri çeşitli yöntem ve uygu- lamalarla yeniden düzenlemek zorundadır (Namlu, 2004: 124).

Öğrenme öğretme sürecinde bireylerin sürece ilişkin tartıştığı ve ifade ettiği birçok sorun vardır. Öğrenirken karşılaşılan güçlükler, öğ-

(3)

rencilerin en çok dile getirdikleri sorunlardır. Bazı öğrenciler istedikleri halde ders çalışamazken, bazıları çok uzun süreler çalıştığı halde öğre- nememekten şikayet etmektedir. Bu sorunlar büyük ölçüde öğrencile- rin etkili öğrenme stratejilerini kullanamamasından kaynaklanmaktadır (Açıkgöz, 1998: 61). Bu bağlamda öğrenmeyi öğrenme sürecindeki en temel öğelerden biri öğrenme stratejileridir. Öğrenme stratejileri, bilgi kaynaklarına en hızlı biçimde ulaşmayı sağlama açısından üzerinde en çok çalışılan konulardan birisidir (Güven, 2004: 71).

Literatürde öğrenme stratejisi ile ilgili birçok tanım bulunmaktadır.

Bunlardan Gagne ve Driscoll (1988: 133) öğrenme stratejilerini; “öğ- rencinin kendi kendine öğrenebilmesi için kullandığı işlemler” olarak tanımlamıştır. Öğrenme stratejilerinde asıl amaç, öğrencinin kendi kendine öğrenmesini sağlamadır. Strateji kullanmada önemli olan öğrenme durumuna uygun öğrenme stratejilerini belirleyerek kullanmadır. Öğ- renme stratejileri, bireyin öğrenme sırasında duyularına gelen uyarım- ları kısa ve uzun süreli belleğe transfer etmesini ve uzun süreli belle- ğinde işlenmesini sağlayan teknikleri içerir. Öğrenmeyi kolaylaştıran bu stratejiler aynı zamanda öğrencinin güdülenmesini ve yeni öğrenilen davranışların kalcılığını da sağlar (Erden ve Akman, 1998: 156).

Derry (1992: 146) ise öğrenme stratejisini; okulda öğrenilenlerin niteliğini yükseltebilmek için öğrenciler tarafından kullanılabilen, öğ- retmenler tarafından da öğretilebilen bazı zihinsel işlemleri de içeren teknikler olarak tanımlamaktadır.

Öğrenme stratejileri kavramı tek bir stratejiyi değil bir stratejiler grubunu ifade etmektedir. Her bir stratejinin kullanılma amacı, kazan- dırılması istenen öğrenme ürünlerine göre farklılık gösterir. Hangi tür bir öğrenme ürünü kazandırılması isteniyorsa, ona uygun bir öğren- me ürünün kazandırılması etkili olur. Aksi takdirde kullanılan strateji olumsuz sonuçlar doğurur. Etkili öğrenme için öğrencilerin kullanma- sı gereken stratejiler bilgiyi işleme sistemine göre çeşitli sınıflamalar şeklinde ele alınmıştır. Birçok araştırmacı öğrenme stratejilerinin neler olması gerektiği üzerinde yaptığı çalışmalarında, çeşitli öğrenme stratejileri ortaya koymuşlardır (Öztürk, 1995: 28). Türkiye’de öğrenme stratejileri üzerinde en kapsamlı çalışmalardan birini yapan Öztürk (1995), bilişsel sistemdeki bilgi akışını dikkate alarak elektrik bir yaklaşımla çeşitli öğrenme stratejilerinde görülen eksiklikleri tamamlayacak bir

(4)

model oluşturmak istemiş ve öğrenme stratejilerini; dikkat, tekrar, an- lamlandırma, zihne yerleştirme, hatırlama, bilişi yönetme ve duyuşsal stratejiler olarak sınıflamıştır (Öztürk, 1995: 30).

Bireyin tercih ettiği öğrenme stratejilerini tanıma, öğretimin ge- liştirilmesi ve planlanması için oldukça önemlidir (Namlu, 2004: 124).

Öğrencilerin gerek örgün eğitimde derslerinde başarılı olmaları, gerek- se örgün eğitimden sonra yaşadığımız bilgi çağında kendilerini gelişti- rebilmeleri için kendi kendilerine öğrenmeleri ve öğrenmelerini izleme yeterliği kazanmaları gerekmektedir. Okullarda öğrencilere belli disip- linlerin temel kavram ve ilkeleri öğretilirken, öğrenme stratejileri de öğretilmelidir. İlköğretimden başlayarak öğretimin her düzeyinde ders- lerde konunun gerektirdiği öğrenme stratejilerinin öğretimine yer veril- melidir (Subaşı, 2000: 35). Böylece öğrencilerin çevrelerinden sürekli artarak gelen bilgi birikimlerini düzenleme, işleme ve kendi düşünme biçimlerinin bir parçası haline getirme konusunda daha yeterli duruma gelebilecekleri düşünülmektedir (Namlu, 2004: 124).

Bu bilgiler ışığında araştırma, Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu’nda okuyan öğrencilerin, genel öğrenme stratejilerini kullanma düzeylerinin eğitim gördükleri bölümlerine, sınıflarına, yaş- larına ve mezun oldukları lise türlerine göre farklılaşıp farklılaşmadığı- nın incelenmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir.

2. YÖNTEM

Araştırmanın Modeli

Betimsel bir nitelikte olan bu çalışmada, öğrencilerin kullandıkları genel öğrenme stratejilerinin eğitim gördükleri bölümlerine, sınıflarına, yaşlarına ve mezun oldukları lise türlerine göre farklılaşıp farklılaşma- dığı araştırılmıştır.

Evren ve Örneklem

Araştırmanın evrenini, 2007–2008 eğitim-öğretim güz yarıyılında Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu’nda Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği, Spor Yöneticiliği ve Antrenörlük Eğiti- mi Bölümü’nde okumakta olan 730 normal ve ikinci öğretim öğrencisi oluşturmuştur.

(5)

Evrenin tamamına ulaşılmaya çalışılmış fakat uygulama yapıldığı anda mevcut olmayan öğrenciler ile ankete katılmak istemeyen öğren- cilere anket uygulanmadığından araştırma 446 öğrenci üzerinde yürü- tülmüştür.

Araştırmanın evrenini oluşturan Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu’nun öğrenci işleri ile ilgili yazışmalar yapılarak elde edilen resmi öğrenci sayıları ve anketi cevaplayan öğrenci sayıları Tablo 1’de ayrıntıları ile verilmiştir.

Tablo 1: Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu’nda Kayıtlı Resmi Öğrenci Sayıları

1.Sınıf 2.Sınıf 3.Sınıf 4.Sınıf Toplam Beden Eğitimi ve Spor

Öğretmenliği 53 54 63 66 236

Spor Yöneticiliği 40 40 41 38 159

Antrenörlük Eğitimi 40 41 42 33 156

Spor Yöneticiliği 2. Öğretim 30 30 30 - 90

Antrenörlük Eğitimi 2. Öğretim 30 30 29 - 89

Genel Toplam 193 195 205 137 730

Anketi Cevaplayan Öğrenci Sayısı Beden Eğitimi ve Spor

Öğretmenliği 30 34 34 33 131

Spor Yöneticiliği 20 27 18 31 96

Antrenörlük Eğitimi 27 14 37 24 102

Spor Yöneticiliği 2. Öğretim 19 21 18 - 58

Antrenörlük Eğitimi 2. Öğretim 19 15 25 - 59

Genel Toplam 115 111 132 88 446

Veri Toplama Araçları

Araştırmada veri toplama aracı olarak, araştırmacı tarafından geliş- tirilen kişisel bilgi formu ve Öztürk (1995) tarafından geliştirilen “Ge- nel Öğrenme Stratejileri Değerlendirme Ölçeği” kullanılmıştır.

Genel Öğrenme Stratejileri Değerlendirme Ölçeği: Öztürk (1995) tarafından ölçeğin geliştirilmesi aşamasında ilgili literatür taran- mış, bilgi işlem modelinin yapısı, bu açıdan zihinsel süreçlerde bilginin akışı ve bu akışta etkili olunabilecek ana noktalar araştırıldıktan sonra,

(6)

ilk aşamada saptanan yedi ana noktanın her biri strateji olarak kabul edilmiştir. Ölçeği oluşturan bu yedi strateji: Dikkat Stratejisi, Tekrar Stratejisi, Anlamlandırma Stratejisi, Zihne Yerleştirme Stratejisi, Ha- tırlama Stratejisi, Bilişi Yönetme Stratejisi ve Duyuşsal Stratejilerdir.

Bu yedi öğrenme stratejisini daha işlevsel kılmak için her bir stratejinin kapsadığı temel taktikler ve bu taktiklerin yerine getirilmesinde kulla- nılan basamaklar öğrenci davranışı olarak belirlenmiş ve yedi strateji altında, 6 dikkat; 9 tekrar; 19 anlamlandırma; 6 zihne yerleştirme; 6 ha- tırlama; 6 bilişi yönetme ve 11 duyuşsal olmak üzere toplam 63 davranış geliştirilmiştir. Her bir davranışın öğrenci tarafından kullanım sıklığını saptamak amacıyla beşli sınıflama ölçeği (hiç, çok az, ara sıra, sıklık- la, her zaman) benimsenmiştir. Değerlendirme ölçeğinin geçerliğinin saptanmasında, Hacettepe Üniversitesi’nden 4, Gazi Üniversitesi’nden 7 olmak üzere (4’ü Eğitim Programları ve Öğretimi; 4’ü Eğitimde Psi- kolojik Hizmetler; 3’ü Eğitim Teknolojisi alanından) 11 öğretim üye- sinin görüşleri alınmış ve onların görüşleri doğrultusunda gerekli dü- zenlemeler yapılmıştır. Yeniden düzenlenen ölçek taslağı, aynı öğretim üyelerine tekrar incelettirilerek uygulamaya hazır duruma getirilmiştir.

Hazırlanan ölçeğin, anlaşılır olup olmadığını saptamak amacıyla, 40 öğrenci üzerinde bir pilot uygulama yapılmış ve öğrencilerin anlamakta zorluk çektiği maddeler belirlenerek düzeltilmiştir. Aynı yolla bu grup- tan farklı 20 kişi üzerinde ikinci bir uygulama yapılarak ölçek taslağı son haline getirilmiştir (Öztürk, 1995: 86). Ölçeğin güvenirliğinin sağ- lanmasında test-tekrar test yöntemi uygulanmıştır. Bu amaçla, Mesleki Eğitim Fakültesi’nden araştırma kapsamına girmeyen 106 kişilik bir gruba aynı ölçek bir hafta arayla iki kez uygulanmış ve bu uygulama sonucunda elde edilen puanların aralarındaki korelasyon katsayısı, her bir stratejinin toplam puanları esas alınarak hesaplanmıştır. Elde edi- len verilere göre, iki uygulama arasındaki korelasyon katsayısı; Dikkat Stratejisi .64; Tekrar Stratejisi .71; Anlamlandırma Stratejisi .74;

Zihne Yerleştirme Stratejisi .61; Hatırlama Stratejisi .71; Bilişi Yö- netme Stratejisi .79; Duyuşsal Stratejiler .64 olarak hesaplanmıştır (Öztürk, 1995: 87)

Bu araştırma için yapılan güvenirlik çalışmasında, ölçeğin boyut- larına ait güvenirlik katsayıları şu şekilde hesaplanmıştır: Dikkat Stra- tejisi .634; Tekrar Stratejisi .760; Anlamlandırma Stratejisi .869;

(7)

Zihne Yerleştirme Stratejisi .601; Hatırlama Stratejisi .677; Bilişi Yönetme Stratejisi .787; Duyuşsal Stratejiler .782.

Araştırma kapsamındaki öğrencilerin kullandıkları genel öğren- me stratejileri ile ilgili verilerin analizinde ölçek bir bütün olarak ele alınmamış, her bir strateji boyutunun toplam puanları elde edilmiştir.

Zihne Yerleştirme Stratejisi alt boyutunda yer alan 5. soru ve Duyuşsal Strateji alt boyutunda yer alan 2., 3., 4., 6., 7., 8., 9. ve 11. sorular olumsuz olduğu için ters yönde puanlanmıştır. Elde edilen toplam puanlar, madde/taktik sayılarına bölünerek öğrencilerin o boyuttaki düzeyleri elde edilmiştir. Buna göre öğrencilerin genel öğrenme stratejilerini kullanma düzeyleri; 1,00 – 1,79: Hiç; 1,80 – 2,59: Çok az; 2,60 – 3,39:

Ara sıra 3,40 – 4,19: Sıklıkla; 4,20 – 5,00: Her zaman aralığına göre puanlanmıştır (Karakış, 2006: 189).

Verilerin Analizi

Verilerin normal dağılım gösterip göstermediği Kolmogorov-Smir- nov testi ile incelenmiştir. Normal dağılım göstermeyen genel öğrenme stratejilerinden dikkat, tekrar, zihne yerleştirme, hatırlama ve bilişi yö- netme stratejilerinde ikili küme karşılaştırmaları için Mann Whitney U Testi; üç veya daha fazla küme karşılaştırmaları için Kruskal Wallis-H testi kullanılmıştır. Normal dağılım gösteren genel öğrenme stratejilerinden anlamlandırma ve duyuşsal stratejide ise ikili küme karşılaştır- maları için t testi; üç veya daha fazla küme karşılaştırmaları için Tek Yönlü Varyans Analizi (Anova) kullanılmıştır. Tek yönlü varyans analizi (ANOVA) sonucu anlamlı bulunan farklılıkların kaynağını belirlemek üzere, varyansların homojen olmasından dolayı Tukey HSD çoklu karşılaştırma testi kullanılmıştır. Elde edilen veriler bilgisayarda SPSS (Statistical Package for the Social Sciences) for Windows 14.0 progra- mında analiz edilmiş, manidarlığı 0.05 düzeyinde sınanmıştır.

3. BULGULAR

Yaptığımız araştırmada Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu öğren- cilerinin genel öğrenme stratejilerinden dikkat, tekrar, anlamlandırma, zihne yerleştirme, hatırlama ve bilişi yönetme stratejilerini “sıklıkla”;

duyuşsal stratejileri ise “ara sıra” kullandıkları tespit edilmiştir. Puan

(8)

ortalaması bakımından en yüksek bilişi yönetme en az ise duyuşsal stratejileri kullandıkları görülmüştür.

Araştırmanın amacına uygun olarak yapılan analizler sonucunda elde edilen bulgular ise aşağıda tablolarda sunulmuştur.

Tablo 2: Öğrencilerin Kişisel Özelliklerine İlişkin Dağılım

Değişkenler Alt Kategoriler N % Toplam

Bölüm

Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği 131 29,4

446 - %100,0

Spor Yöneticiliği 154 34,5

Antrenörlük Eğitimi 161 36,1

Sınıf

1. sınıf 115 25,8

446 - %100,0

2. sınıf 111 24,9

3. sınıf 132 29,6

4. sınıf 88 19,7

Yaş

17–19 84 18,8

446 - %100,0

20–22 227 50,9

23–25 120 26,9

26–28 15 3,4

Lise Türü

Genel lise 338 75,8

446 - %100,0 Süper/Fen/Anadolu/Özel lise 50 11,2

Meslek liseleri 58 13,0

Araştırmaya katılan öğrencilerin 131’inin (%29,4) Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği, 154’ünün (%34,5) Spor Yöneticiliği, 161’inin (%36,1) Antrenörlük Eğitimi Bölümü’nde eğitim gördükleri; 115 (25,81)’inin 1. sınıfa, 111 (%24,9)’inin 2. sınıfa, 132 (%29,6)’sinin 3.

sınıfa, 88 (%19,7)’inin ise 4. sınıfa devam ettikleri belirlenmiştir. Öğ- rencilerin büyük çoğunluğunun (227 kişi %50,9) 20–22 arasındaki yaş grubunda yer aldığı, bunu sırasıyla 23–25 (120 kişi %26,9), 17–19 (84 kişi %18,8) ve 26–28 (15 kişi %3,4) arasındaki yaş grubunda yer alan öğrencilerin izlediği; mezun oldukları lise türlerinde ise öğrencilerin

%75,8 (338 kişi) oranıyla genel lise, %13 (58 kişi) oranıyla meslek liseleri %11,2 (50 kişi) oranıyla Süper/Fen/Anadolu/Özel liselerden mezun oldukları gözlemlenmiştir.

(9)

Tablo 3: Öğrencilerin Kullandıkları Öğrenme Stratejilerinin Bölüm Değişkenlerine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Gösteren

Kruskal Wallis-H Testi Sonuçları

Bolüm N Sıra

Ort. X² P

Dikkat Stratejisi

0,543 0,762

Tekrar Stratejisi

0,468 0,792

Zihne Yerleştirme Stratejisi

1,277 0,528

Hatırlama Stratejisi

3,123 0,210

Bilişi Yönetme Stratejisi

1,107 0,575

Tablo 4: Öğrencilerin Kullandıkları Öğrenme Stratejilerinin Bölüm Değişkenlerine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Gösteren Anova

ve Tukey Testi Sonuçları

Bölüm N X Ss F p Tukey

Anlam- landırma Stratejisi

a Beden Eğ.ve Sp.Öğ. 131 3,87 0,49

1,784 0,169 b Spor Yöneticiliği 154 3,75 0,60

c Antrenörlük Eğit. 161 3,79 0,54 Duyuşsal

Strateji

a Beden Eğ.ve Sp.Öğ. 131 3,36 0,71

5,626 0,004* b-c b Spor Yöneticiliği 154 3,44 0,65

c Antrenörlük Eğit. 161 3,20 0,60

*p<0.05

Tablo 3 ve 4’te görüldüğü üzere, öğrencilerin genel öğrenme stratejilerinden dikkat, tekrar, zihne yerleştirme, hatırlama, bilişi yönetme ve anlamlandırma stratejilerini kullanma sıklıklarının bölüm değişkenleri- ne göre anlamlı düzeyde farklılaşmadığı; duyuşsal stratejileri kullanma sıklıklarında ise bölüm değişkenlerine göre anlamlı düzeyde bir farklı- laşmanın olduğu tespit edilmiştir. Bu farklılaşmanın, Spor Yöneticiliği

(10)

ve Antrenörlük Eğitimi bölümü öğrencileri arasında; Spor Yöneticiliği bölümünde okumakta olan öğrencilerin lehine olduğu belirlenmiştir.

Tablo 5: Öğrencilerin Kullandıkları Öğrenme Stratejilerinin Okudukları Sınıf Değişkenlerine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Gösteren

Sınıf N Sıra Ort. X² P

Dikkat Stratejisi

1. sınıf 115 234,50

4,456 0,216 2. sınıf 111 229,40

3. sınıf 132 203,93

4. sınıf 88 231,03

Tekrar Stratejisi

1. sınıf 115 230,80

2,007 0,571 2. sınıf 111 225,33

3. sınıf 132 210,63

4. sınıf 88 230,95

1. sınıf 115 220,69

0,089 0,993 2. sınıf 111 225,55

3. sınıf 132 224,30

4. sınıf 88 223,38

1. sınıf 115 233,03

2,130 0,546 2. sınıf 111 220,05

3. sınıf 132 212,27

4. sınıf 88 232,24

1. sınıf 115 215,36

1,200 0,753 2. sınıf 111 219,44

3. sınıf 132 231,99

4. sınıf 88 226,52

Tablo 6: Öğrencilerin Kullandıkları Öğrenme Stratejilerinin Okudukları Sınıf Değişkenlerine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını

Gösteren Anova ve Tukey Testi Sonuçları

Sınıf N X Ss F p Tukey

Anlamlandırma Stratejisi

a 1. sınıf 115 3,77 0,65

0,555 0,645 - b 2. sınıf 111 3,77 0,57

c 3. sınıf 132 3,82 0,46 d 4. sınıf 88 3,85 0,50

Duyuşsal Strateji

a 1. sınıf 115 3,22 0,67

2,689 0,046* a-b b 2. sınıf 111 3,47 0,68

c 3. sınıf 132 3,30 0,60 d 4. sınıf 88 3,34 0,69

*p<0.05

(11)

Tablo 5 ve 6 incelendiğinde, öğrencilerin genel öğrenme stratejilerinden dikkat, tekrar, zihne yerleştirme, hatırlama, bilişi yönetme ve anlamlandırma stratejilerini kullanma sıklıklarının sınıf değişkenlerine göre anlamlı düzeyde farklılaşmadığı; duyuşsal stratejileri kullanma sıklıklarında ise 1. ve 2. sınıf öğrencileri arasında 2. sınıf öğrencileri lehine anlamlı düzeyde bir farklılaşmanın olduğu tespit edilmiştir.

Tablo 7: Öğrencilerin Kullandıkları Öğrenme Stratejilerinin Yaş Değişkenlerine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Gösteren

Yaş N Sıra Ort. X² P

Dikkat Stratejisi

17-19 84 226,30

2,384 0,497

20-22 227 218,64

23-25 120 234,99

26-28 15 189,47

Tekrar Stratejisi

17-19 84 228,18

0,294 0,961

20-22 227 223,37

23-25 120 222,19

26-28 15 209,80

17-19 84 214,98

0,915 0,822

20-22 227 227,62

23-25 120 223,97

26-28 15 205,20

17-19 84 237,83

2,756 0,431

20-22 227 221,46

23-25 120 213,39

26-28 15 255,10

17-19 84 198,12

4,047 0,256

20-22 227 229,52

23-25 120 229,38

26-28 15 227,47

Tablo 8: Öğrencilerin Kullandıkları Öğrenme Stratejilerinin Yaş Değişkenlerine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Gösteren Anova Sonuçları

Yaş N X Ss F P

Anlamlandırma Stratejisi

17-19 84 3,69 0,58

1,798 0,147

20-22 227 3,80 0,56

23-25 120 3,87 0,48

26-28 15 3,75 0,69

Duyuşsal Strateji

17-19 84 3,23 0,67

1,293 0,276

20-22 227 3,38 0,65

23-25 120 3,29 0,67

26-28 15 3,46 0,69

(12)

Tablo 7 ve 8’te görüldüğü üzere, öğrencilerin genel öğrenme stratejilerinden dikkat, tekrar, zihne yerleştirme, hatırlama, bilişi yönetme, anlamlandırma ve duyuşsal stratejileri kullanma sıklıklarının yaş değiş- kenlerine göre anlamlı düzeyde farklılaşmadığı belirlenmiştir.

Tablo 9: Öğrencilerin Kullandıkları Öğrenme Stratejilerinin Mezun Oldukları Lise Türü Değişkenlerine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını

Gösteren Kruskal Wallis-H Testi Sonuçları

Lise Türü N Sıra Ort. X² P

Dikkat Stratejisi

Genel lise 338 224,87

0,707 0,702 Süper/Fen/Anadolu/Özel lise 50 229,06

Meslek liseleri 58 210,73

Tekrar Stratejisi

Tablo 10: Öğrencilerin Kullandıkları Öğrenme Stratejilerinin Mezun Oldukları Lise Türü Değişkenlerine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını

Gösteren Anova ve Tukey Testi Sonuçları

Lise Türü N X Ss F p Tukey

Anlam- landırma Stratejisi

a Genel lise 338 3,83 0,54

3,205 0,042* a-c b Süper/Fen/Anadolu/

Özel lise 50 3,79 0,51

c Meslek liseleri 58 3,63 0,62 Duyuşsal

Strateji

a Genel lise 338 3,29 0,67

2,375 0,094 - b Süper/Fen/Anadolu/

Özel lise 50 3,47 0,64

c Meslek liseleri 58 3,44 0,58

*p<0.05

Tablo 9 ve 10 incelendiğinde, öğrencilerin genel öğrenme stratejilerinden dikkat, tekrar, zihne yerleştirme, hatırlama, bilişi yönetme

(13)

ve duyuşsal stratejileri kullanma sıklıklarının mezun oldukları lise türü değişkenlerine göre anlamlı düzeyde farklılaşmadığı; anlamlandırma stratejilerini kullanma sıklıklarında ise mezun oldukları lise türü değiş- kenlerine göre anlamlı düzeyde bir farklılaşmanın olduğu görülmüştür.

Bu farklılaşmanın, genel lise ve meslek liselerinden mezun olan öğ- renciler arasında; genel liseden mezun olan öğrencilerin lehine olduğu belirlenmiştir.

4. TARTIŞMA ve SONUÇ

Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu’nda okuyan öğrencilerin, genel öğrenme stratejilerini kullanma düzeylerinin eğitim gördükleri bö- lümlerine, sınıflarına, yaşlarına ve mezun oldukları lise türlerine göre farklılaşıp farklılaşmadığının incelenmesi amacıyla gerçekleştirilen araştırmada şu sonuçlara ulaşılmıştır:

Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu öğrencilerinin öğrenme stratejilerini kullanma düzeylerinin bölüm değişkenlerine göre farklılaşıp farklılaşmadığının incelenmesinde; öğrencilerin genel öğrenme stratejilerinden dikkat, tekrar, zihne yerleştirme, hatırlama, bilişi yönetme ve anlamlandırma stratejilerini kullanma düzeylerinin bölüm değişkenle- rine göre anlamlı düzeyde farklılaşmadığı, duyuşsal strateji kullanma düzeylerinin ise anlamlı düzeyde farklılaştığı tespit edilmiştir (Tablo 3 ve 4). Öğrencilerin duyuşsal strateji kullanma düzeylerindeki farklı- laşmanın kaynağını belirlemek için varyansların homojen olmasından dolayı (L_F=2,588; p>0.05), Tukey HSD testi kullanılmış ve Spor Yöne- ticiliği bölümünde okumakta olan öğrencilerin (^X=3,44), Antrenörlük Eğitimi bölümünde okumakta olan öğrencilere göre (^X=3,20) duyuşsal strateji kullanma düzeylerinin anlamlı düzeyde yüksek olduğu tespit edilmiştir.

Araştırma bulgularımızla kısmen paralellik gösteren, Sünbül ve Sarı (2004: 540) tarafından lisede öğrenim gören öğrenciler üzerinde gerçekleştirilen araştırmada, öğrencilerin kullandıkları hatırlama ve du- yuşsal stratejiler ile öğrenim gördükleri bölümler arasında anlamlı bir ilişki saptanmıştır. Güven (2004: 146) tarafından yapılan araştırmada ortaöğretim öğrencilerinin yineleme, örgütleme, anlamayı izleme ve duyuşsal stratejileri kullanma düzeyleri ile öğrenim gördükleri bölüm-

(14)

ler arasında farklılıklar olduğu tespit edilmiştir. Karakış (2006: 209) tarafından yapılan araştırmada ise öğrencilerin, genel öğrenme stratejilerini kullanma düzeyleri ve öğrenim gördükleri fakülteler arasında manidar bir fark bulunmadığı belirlenmiştir.

Araştırma kapsamındaki Spor Yöneticiliği bölümü öğrencilerinin, Antrenörlük Eğitimi bölümü öğrencilerine göre; öğrenme esnasında daha yüksek bir şekilde dikkatlerini topladıkları, kaygılarını azalttık- ları, zamanlarını etkili kullandıkları, tutumlarını kontrol altına aldıkları ve öğrenmeye daha fazla güdülendiklerini söyleyebiliriz.

Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu öğrencilerinin öğrenme stratejilerini kullanma düzeylerinin sınıf değişkenlerine göre farklılaşıp farklılaşmadığının incelenmesinde; öğrencilerin genel öğrenme stratejilerinden dikkat, tekrar, zihne yerleştirme, hatırlama, bilişi yönetme ve anlamlandırma stratejilerini kullanma düzeylerinin sınıf değişkenlerine göre anlamlı düzeyde farklılaşmadığı, duyuşsal strateji kullanma dü- zeylerinin ise anlamlı düzeyde farklılaştığı tespit edilmiştir (Tablo 5 ve 6). Öğrencilerin duyuşsal strateji kullanma düzeylerindeki farklılaşma- nın kaynağını belirlemek için varyansların homojen olmasından dolayı (L_F=1,377; p>0.05), Tukey HSD testi kullanılmış ve 2. sınıfta öğrenim görmekte olan öğrencilerin (^X=3,47), 1. sınıfta öğrenim görmekte olan öğrencilere göre (^X=3,22) duyuşsal strateji kullanma düzeylerinin an- lamlı düzeyde yüksek olduğu tespit edilmiştir.

Araştırma sonuçlarımızla paralellik gösteren birçok çalışma mev- cuttur. Bunlardan; Hamurcu (2002: 131) tarafından yapılan araştırmada, 2. sınıf öğrencilerinin dikkat, tekrar ve zihne yerleştirme stratejilerini, 1. sınıf öğrencilerine göre daha fazla kullandıkları; Altunay ve Güngör (2005: 755) tarafından öğretmen adaylarının okuduğunu anlama stratejilerini kullanma düzeylerini belirlemek amacıyla yapılan araştırmada, transfer alt boyutunda 4. sınıf öğrencilerinin, 1. sınıf öğrencilerinden daha sık strateji kullandıkları; Ural (2006: 87) tarafından yapılan araş- tırmada, ortaöğretim öğrencilerinin öğrenme stratejilerini kullanma dü- zeyleri ile okudukları sınıfları arasında anlamlı bir ilişki olduğu; 11.

sınıf öğrencilerinin öğrenme stratejilerine ilişkin algılama düzeyleri- nin, 9. sınıf öğrencilerinden daha yüksek olduğu; Kahyaoğlu, Daban ve Sevgi (2007: 219) tarafından yapılan araştırmada, öğretmen adaylarının bilişötesi öğrenme stratejilerini kullanma düzeylerinin, bulundukları sı-

(15)

nıfa göre anlamlı düzeyde farklılaştığı; 2. sınıf öğretmen adaylarının 1. sınıf öğretmen adaylarına göre bilişötesi öğrenme stratejilerini daha fazla kullandıkları tespit edilmiştir.

Araştırma kapsamındaki 2. sınıf öğrencilerinin 1. sınıf öğrencilere göre duyuşsal stratejileri daha fazla kullanmasına, derslerine daha fazla adapte olmaları ve sistemli ders çalışma alışkanlığını kazanmalarının neden olduğu düşünülmektedir.

Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu öğrencilerinin öğrenme stratejilerini kullanma düzeylerinin yaş değişkenlerine göre farklılaşıp farklılaşmadığının incelenmesinde; öğrencilerin genel öğrenme stratejilerinin bütün boyutlarını kullanma düzeylerinin yaş değişkenlerine göre anlamlı düzeyde farklılaşmadığı tespit edilmiştir (Tablo 7 ve 8).

Araştırma bulgularımızla paralellik gösteren ve Arsal (2005: 552) tarafından yapılan araştırmada, öğretmen adaylarının öğrenme stratejilerini kullanma düzeylerinin yaşlarına göre farklılık göstermediği tespit edilmiştir.

Hamurcu (2002: 132) tarafından yapılan araştırmada ise 19-21 ve 21 yaş ve üstü öğrencilerin, öğrenme stratejilerinden dikkat stratejisi boyutunu kullanma sıklıkları arasında; 21 yaş ve üstündeki öğrencilerin lehine istatistiksel olarak anlamlı farklılıklar bulunmuştur. Bu sonuç, araştırma bulgularımızla örtüşmemektedir.

Araştırma kapsamındaki öğrencilerin yaşlarına bağlı olmaksızın bütün öğrenme stratejilerini benzer sıklıkta kullandıklarını söyleyebili- riz. Yaşın büyük ya da küçük olmasının öğrencilerin öğrenme stratejileri kullanma sıklıklarına etki eden bir değişken olmadığı belirlenmiştir.

Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu öğrencilerinin öğrenme stratejilerini kullanma düzeylerinin mezun oldukları lise türü değişkenlerine göre farklılaşıp farklılaşmadığının incelenmesinde; öğrencilerin genel öğrenme stratejilerinden dikkat, tekrar, zihne yerleştirme, hatırlama, bilişi yönetme ve duyuşsal stratejileri kullanma düzeylerinin mezun ol- dukları lise türü değişkenlerine göre anlamlı düzeyde farklılaşmadığı, anlamlandırma stratejilerini kullanma düzeylerinin ise anlamlı düzeyde farklılaştığı tespit edilmiştir (Tablo 9 ve 10). Öğrencilerin anlamlan- dırma stratejilerini kullanma düzeylerindeki farklılaşmanın kaynağını belirlemek için varyansların homojen olmasından dolayı (L_F=0,153;

(16)

p>0.05), Tukey HSD testi kullanılmış ve genel liseden mezun olan öğ- rencilerin (^X=3,83), meslek liselerinden mezun olan öğrencilere göre (^X=3,63) anlamlandırma stratejilerini kullanma düzeylerinin anlamlı düzeyde yüksek olduğu tespit edilmiştir.

Araştırma sonuçlarımızla kısmen paralellik gösteren ve Ural (2006:

85) tarafından yapılan araştırmada, özel lisede öğrenim gören öğrenci- lerin öğrenme stratejilerini algılama düzeylerinin genel ve meslek lise- lerde öğrenim gören öğrencilere; genel lisede öğrenim gören öğrenci- lerin öğrenme stratejilerini algılama düzeylerinin ise meslek liselerinde öğrenim gören öğrencilere göre daha yüksek olduğu belirlenmiştir.

Özdemir (2004: 52) tarafından yapılan araştırmada, genel ve meslek liselerinde öğrenim gören öğrencilerin yineleme ve anlamlandırma stratejilerini, anadolu liselerinde öğrenim gören öğrencilere göre; genel lisede öğrenim gören öğrencilerin örgütleme ve anlamayı izleme stratejilerini ise anadolu ve meslek liselerinde öğrenim gören öğrencilere göre daha fazla kullandıkları belirlenmiştir.

Sünbül ve Sarı (2004: 540) tarafından yapılan araştırmada, anadolu ve süper lisede öğrenim gören öğrencilerin dikkat, anlamlandırma, zihne yerleştirme ve bilişi yönetme stratejilerini meslek liselerinde öğ- renim gören öğrencilerden; süper lise öğrencilerinin ise hatırlama ve duyuşsal stratejileri meslek lisesi öğrencilerinden daha fazla kullandık- ları belirlenmiştir.

Altunay ve Güngör (2005: 755) tarafından yapılan araştırmada, iş- leme alt boyutunda, normal liseden mezun öğretmen adaylarının meslek lisesinden mezun öğretmen adaylarına göre; transfer alt boyutunda ise normal lise, öğretmen lisesi, anadolu öğretmen lisesi, anadolu lisesi ve süper liseden mezun öğretmen adaylarının meslek lisesi ve diğer liselerden mezun öğretmen adaylarına göre okuduğunu anlama stratejilerini daha sık kullandıkları saptanmıştır.

Yücedağ (2001: 60) ve Öztürkmen (2006: 78) tarafından yapılan araştırmalarda da öğrencilerin öğrenim gördükleri okulları ile kullan- dıkları öğrenme stratejileri arasında anlamlı farklar olduğu tespit edil- miştir.

Anlamlandırma stratejileri, bilgi birimleri arasında ilişki kurarak anlamlı öğrenmeyi sağlayan stratejilerdir. Öğrenciler bu stratejilerle,

(17)

öğrenmeyi amaçladıkları yeni bilgiyi, daha önce öğrendikleri ve uzun süreli belleklerinde var olan bilgilerle bütünleştirerek, ona anlam yük- leyerek öğrenirler. Bu ilişkilendirmeyi yaparlarken, öğrenciler anlam- landırmayı sağlayan zihinsel imgeler ya da sözel yapılar, cümleler kul- lanırlar. Araştırma kapsamındaki meslek liselerinden mezun olan öğ- rencilerin, genel liselerden mezun olan öğrencilere göre anlamlandırma stratejilerini daha az kullanmalarına, mezun oldukları okullarının bu stratejilerin kapsadığı teknikleri kendilerine öğretememiş ya da kendi- lerinin bu teknikleri yeterince öğrenememiş olmasından kaynaklandığı düşünülmektedir.

Sonuç olarak, Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu’nda eğitim gö- ren, Spor Yöneticiliği bölümü öğrencilerinin, Antrenörlük Eğitimi bö- lümü öğrencilerine göre; 2. sınıf öğrencilerinin de 1. sınıf öğrencilerine göre duyuşsal stratejileri daha fazla kullandıklarını; genel liseden mezun olan öğrencilerin, meslek liselerinden mezun olan öğrencilere göre anlamlandırma stratejilerini daha fazla kullandıklarını; öğrencilerin genel öğrenme stratejilerini kullanma düzeylerinin ise yaşlarına bağlı olmaksızın benzer sıklıkta olduğunu söyleyebiliriz.

KAYNAKLAR

Açıkgöz, K. Ü. (1998), Etkili Öğrenme Öğretme, 2.Baskı. Kanyılmaz Matbaa- sı, İzmir.

Altunay, U. ve Güngör, A. (2005), “Öğretmen Adaylarının Okuduğunu An- lama Stratejilerini Kullanma Düzeyleri”, XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, 28–30 Eylül. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Deniz- li. 752-756.

Arsal, Z. (2005), “Öğretmen Adaylarının Öğrenme ve Motivasyon Stratejile- ri”, XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, 28–30 Eylül. Pamukkale Üni- versitesi Eğitim Fakültesi, Denizli. 547-554.

Derry, J. (1992), “Öğrenme Stratejilerinin İşe Koşulması”, (Çev. Cem Babado- ğan), Eğitim Dergisi, MEB Yayınları, Ankara. 145-157.

Erden, M. ve Akman, Y. (1998), Eğitim Psikolojisi, 7. Baskı. Arkadaş Yayıne- vi, Ankara.

Gagne, R. M. and Driscoll M. C. (1988), Essentials of Lerning for Instruction, 2nd Edition New Jersey: Prentice Hall, Inc.

Güven, M. (2004), Öğrenme Stilleri İle Öğrenme Stratejileri Arasındaki İlişki.

Yayımlanmış Doktora Tezi. Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Ensti-

(18)

tüsü, Eskişehir.

Hamurcu, H. (2002), “Okul Öncesi Öğretmen Adaylarının Kullandıkları Öğ- renme Stratejileri”, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23, 127-134.

Kahyaoğlu, M., Daban, Ş. ve Sevgi, M. (2007), “Okul Öncesi Öğretmen Adaylarının Bilişötesi Öğrenme Stratejileri”, XVI. Ulusal Eğitim Bilim- leri Kongresi, 5-7 Eylül. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Tokat. 1. Cilt, 215-220.

Karakış, Ö. (2006), Bazı Yükseköğrenim Kurumlarında Farklı Öğrenme Stil- lerine Sahip Olan Öğrencilerin Genel Öğrenme Stratejilerini Kullanma Düzeyleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Abant İzzet Baysal Üni- versitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.

Namlu, A. G. (2004), “Bilişötesi Öğrenme Stratejileri Ölçme Aracının Gelişti- rilmesi: Geçerlilik ve Güvenirlilik Çalışması”, Anadolu Üniversitesi Sos- yal Bilimleri Dergisi, 4 (2), 123-136.

Özdemir, Ö. (2004), Lise Öğrencilerinin Kullandıkları Öğrenme Stratejileri.

Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilim- ler Enstitüsü, Eskişehir.

Öztürk, B. (1995), Genel Öğrenme Stratejilerinin Öğrenciler Tarafından Kul- lanılma Durumları. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Sos- yal Bilimler Enstitüsü, Ankara.

Öztürkmen, B. (2006), Ortaöğretim Öğrencilerinin Çoklu Zeka Kuramına Göre Zeka Alanlarıyla Öğrenme Stratejileri Arasındaki İlişkinin İncelen- mesi (Gaziantep Örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı, Gaziantep.

Subaşı, G. (2000), “Etkili Öğrenme: Öğrenme Stratejileri”, Milli Eğitim Der- gisi, Nisan-Mayıs-Haziran, 146, 32-36. http://yayim.meb.gov.tr/yayim- lar/146/subasi.htm adresinden 13 Şubat 2008 tarihinde alınmıştır.

Sünbül, A. M. ve Sarı, H. (2004), “An Analysis of High School Students’ Le- arning Strategies and Styles in Turkey”, International Conference on Qu- ality in Education in the Balkan Countries, Friday 25 th–Saturday 26th June. Sofia, Bulgaria. 530-545.

Ural, M. (2006), Ortaöğretim Öğrencilerinin Öğrenme ve Ders Çalışma Strate- jileri (Nevşehir İli Örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.

Yücedağ, S. B. (2001), Öğrenme Stratejilerine Yönelik Karşılaştırmalı Öğren- ci Görüşleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.