Sağlığı Geliştirme: Sağlık Eğitimi
(1 saat)
Ders 11
Dönem-III
Prof.Dr.Erkan Pehlivan
Amaç ve öğrenim hedefleri
• Sağlık eğitiminde Androgojik yaklaşımın pedagojik yaklaşımdan farkını söyler
• Androgojik yaklaşımın tüm boyutlarını izah eder
• Sağlık eğitimi uygulamalarını (pedagojik ve androgojik)eksiksiz sayar
• Androgoji ve pedagoji uygulamalarınının ayrımını yapar
• Androgojik yaklaşım için eğiticide bulunması gereken olumlu tutumları sayar
Eğitim Kültür
• Eğitim:Bireyin kendi yaşantısı yoluyla planlı ve programlı bir şekilde istendik davranışlar kazanma sürecidir. Sosyal yaşamın en temel karakteristiğidir.
• “Kültür: İçinde yaşadığı toplumun bir
üyesi olarak toplumdan elde ettiği bilgi, inanç, sanat, ahlak, lanun kuralları,
gelenek, alışkı ve yeteneklerinin oluşturduğu karmaşık bir tümdür”
Kültürlenme=inculturation
• Bireyin içinde yaşadığı toplumun maddi ve manevi tüm değerlerini
içselleştirmesidir.
Planlı amaçlı
kültürleme süreci=
eğitim
Planlı amaçlı
Öğretme faaliyetleri=
öğretim
Kültürleme
eğitim
Bireyin kültürlenmesi
Eğitim-Öğretim-Öğrenim
• Öğretim eğitimin amaçlarına ulaşmak için değişik öğretme metodları kullanılarak
bireyin öğrenmesini sağlamaktır.
(Bilişsel,tutumsal ve motorsal öğrenmeleri kapsar
• Öğrenim: Öğretim sürecinin birey açısından ifadesidir. Öğretimin pasif söylenişidir.
eğitim-öğretim
örgün yaygın
bilgi-beceri çözüm
sorun
sorun
bilgi-beceri
çözüm
Dışsal öğrenme mekanizması
öğrenen Öğreten
kasıtlı kasıtsız kasıtlı örgün eğitim
yaygın eğitim
Bireysel öğrenme kasıtsız kitle iletişim
araçları
Rastgele öğrenme
tutum
• Tutum: Bir bireye atfedilen ve onun bir psikolojik obje ile ilgili düşünce, duygu ve davranışlarını düzenli bir biçimde oluşturan eğilimdir (Smith 1968).
• Tutum gözle görülmez.
• Tutum
(sebep) Davranış
Gözlem
tutum objesi-tutum öğeleri
tutumlar
Bilişsel öğe Duygusal öğe Davranışsal öğe
tutum özellikleri
• Güç derecesi
Aşırı olumsuz Nötr/tarafsız Aşırı olumlu
Sağlık Eğitimi
(Health Education)
• “Sağlık eğitimi kişilere, (a)sağlıklı yaşam için alınması gerekli önlemleri
benimsetmeye ve uygulatmaya
inandırmak, (b)kendilerine sunulan sağlık hizmetlerini doğru olarak kullanmaya
alıştırmak, ©sağlık durumlarını ve
çevrelerini iyileştirmek amacıyla birey olarak veya topluca karar aldırtmaktır.
• (DSÖ 1954 Uzmanlar Komitesi)
Sağlık Eğitimi
• Birey ve toplumun kendi yaşantısı yoluyla planlı ve programlı olarak beden ve ruh sağlığı ile ilgili konularda istendik
davranışlar kazandırma sürecidir
Sağlık Eğitimi – Health Education
• Bireyi sağlığa
ulaştıran olumlu davranış
kazanmayı
kolaylaştırmak için planlanmış
öğrenme
yaşantılarının bir bileşenidir
“Any combination of learning
experiences designed to
facilitate voluntary adaptation of
behavior
conducive to health”
Yeni bilgi ve pratiğe adaptasyon adımları
• FARKINDALIK (Yeni fikir hakkında bilme)
• MERAK ETME (Daha çok ayrıntıyı araştırma)
• DEĞERLENDİRME
(Bilgiyi kullanmanın avantaj ve dezavantajlarını test etme)
• TECRÜBE ETME
(Pratiğe geçirmeye karar verme)
• UYUM SAĞLAMA (Birey
yeni fikrin iyi olduğunu anlar ve ona adapte olur )
• AWARENESS (Know
about new ideas)
• INTEREST (Seeks
more details )
• EVALUATION
(Advantages versus disadvant.+
testing usefulness )
• TRIAL (Decision put into practice)
• ADOPTION (person feels new idea is good and adopts it)
Sağlık eğitim uygulamaları
1-Ailede sağlık eğitimi için kültürleme 2-Okullarda sağlık eğitimi(pedagojik) 3-Toplumda sağlık eğitimi(androgojik) a) bireysel
b) gruplarla
c)Kitle iletişim araçları ile kültürleme
Ailede sağlık eğitimi
pekiştirme Model - taklit
temel sağlık davranışları
çocuk
Ailede kültürleme sürecinde iki yol vardır:1-Edimlerin şartlanması
(doğru davranışa ödül; yanlışa
ceza)
2- Modelleme ve taklit (anne babaya öykünme ve
davranışlarını taklit etme
anne-baba
Okullarda sağlık eğitimi
• Amacı, okul öncesi dönemde olumlu sağlık davranışlarını desteklemek, olumsuzları
değiştirmek
• İlköğretim çağında beslenme ve hayat bilgisi ders uygulamaları esas alınmalı
• Sağlığı olumsuz etkileyen bünyesel ve çevresel faktörlerin tanıtımı
• Sağlık hizmeti veren örgüt ve kuruluşlar
Okullarda sağlık eğitimi:Amaçlar
• Sağlığa zararlı davranışlardan kaçınmak
• Diş hijyeni
• Sağlık hizmetlerinden yararlanma
• Toplumdaki yanlış sağlık inançlarını belirleme ve ikna
• Dengeli fizik aktivite
• Sağlık kollarında görev alma
• Çevre bilincini oluşturma
• Dengeli beslenmenin toplumsal önemi
• Sağlık kurallarına uyma davranışı gösterme
• Uyku, dinlenme ve eğlence
• Ruhsal sağlık düzeyi belirleme ve takibi
Bütün bunlar için eğitimli bir rehber öğretmen
İlköğretimde: Konular
a- sağlıklı beslenme
enerji veren besinler
yapı taşı besin maddeleri
mineral ve vitaminler
dengeli beslenme
beslenme çantası ve yiyecek seçimi
b- kişisel hijyen(vücut,ağız-diş,beden,çamaşır)
İlköğretimde:Konular
c- Hastalıklardan korunma
mikrop
aşı
çamaşırların temizliği
aksırık,öksürük, izolasyon d) spor
e) temiz hava ve güneş f) kazalardan korunma g) ilk yardım
h) çevre temizliği ve bakım(ağaç, diğer bitkiler
İlköğretim:Prensipler
Genel özellik
Bencillik,somut,hakikate
uygun düşünürler, Hastalığın ceza olduğu inancı,animistik düşünce, meraklı, aktif oyun gücü, oyunu iş edinirler.
Nesnelerin bir özelliğine yönelirler
öğrenici
Öğretme stratejisi
Sıcak,sevecen,güven
oluşturma, bilgi tekrarı,taklit,tüm duyuların uyarılması,olumlu
pekiştireç kullanma,soru sordurma yapma,
gösterme,görsel
işitsel,dokunma, beslenme
saatleri ve okul gezileri, grup içi yaptırma teknikleri
öğretici
Lise’de:Konular
a)Sağlık kavramı ve önemi
b)Kişisel hijyen(temizlik,uyku,dinlenme vs) c)Diş ve ağız bakımı
d)Besinler ve beslenme e)Ana ve çocuk sağlığı
f)Aile hayatı ve aile planlaması, cinsellik g)Ruh sağlığı
h)Çevre sağlığı
ı)Sağlığa zararlı alışkanlıklar i)Kazalar ve ilk yardım
j)Toplum sağlığı ve sağlık güvencesi ve sağlık kuruluşları
Toplumda: Genel prensipler
• İlgilendirme
• Uygulanabilme
• Herkesi kapsama
• Eğitimin sonucunu izleme
• Ödül ve ceza
• Nitelikli eğitimci kullanma
Pedagoji Nedir?
• Kelime Anlamları
- Eğitimi konu alan disiplindir.
- Sıklıkla öğretimle eş anlamlı kullanılır.
- Pedagoji, öğretmen merkezli bir eğitimdir.
Yani neyin, nasıl ve ne zaman öğretileceğine
öğretmen karar verir.
Pedagoji Nedir?
- Çocukları yetiştirme bilimi ve sanatıdır.
- Pedagoji, eğitimi gerçekleştirmek ve özellikle de,öğretilen vasıtaların tümüdür.
- Başkalarının kanıları, fikirleri ve alışkanlıkları üzerinde etkili olmayı amaçlayan her türlü
aksiyondur.
- Pedagoji, Yunanca; paid (çocuk) ve agogos (rehberlik) köklerinden türetilmiştir ve özellikle
"çocuklara öğretmenin bilim ve sanatı"
anlamına gelir.
• Ülkemizde zihinsel bir engel bulunmaması koşuluyla 18 yaşını geçen birey yasal
olarak yetişkin (reşit) sayılmaktadır. Bunun dışında Medeni Kanun gereği, evlilik kişiyi reşit kılmakta ve yaşı kaç olursa olsun
evlenmiş bireyler yetişkin kabul
edilmektedir. Bunun olumsuz sonuçları özellikle üreme sağlığında karşımıza çıkmaktadır.
• Androgoji ( andragoloji) ise; yine Yunanca;
andr (yetişkin) ve agogos (rehberlik)
köklerinden türetilmiştir ve "yetişkinlerin öğrenmesine yol göstermenin ya da
yardımın bilim ve sanatı" anlamına gelir.
• Pedagoji ve androgoji arasında temel farklar
• Pedagoji ve androgoji arasındaki temel farklar dört temel kavram çevresinde açıklanabilir.
Bunlar:
• a. Kendini algılama: Pedagojik yaklaşımda dominant öğretmen ve bağımlı öğrenci ve bu nedenle yönetilen bir ilişki vardır. Androgojik yaklaşımda ise, öğretme ya da öğrenme işinde karşılıklı anlaşma ve bu nedenle yardım edici bir ilişki söz konusudur.
• b. Deneyimler: Yetişkinler yaşamlarında değişik deneyimlere sahiptirler. Eğitimde androgojik
yaklaşımda yetişkinlerin deneyimleri öğrenme için zengin bir kaynak olarak değerlendirilir. Bu nedenle, androgoji ve pedagoji arasındaki ikinci büyük fark;
eğitimde öğrencilerin aynı zamanda öğretmen olarak etkinlik göstermesi ve öğrenimi kolaylaştırmak için onların deneyimlerinden yararlanılmasıdır. ve bu nedenle öğretmenden öğrenciye tek yönlü bir
iletişim vardır.
• c. Öğrenmeye hazır olma: Eğitimciler,
"öğrenmeye hazır olma", "öğretilebilen an"
ya da "hazır bulunuşluk" kavramları
üzerinde önemle dururlar. Öğrenci öğretim için "hazır olduğu" zaman öğrenim
konuları ya da etkinliklerinden yarar sağlar.
• d. Zamana bakış ve uyum: Bilindiği gibi eğitimde
yıllardır "şu anda yapmak" yerine, "gelecek için hazırlık"
temelinde düşünülmüştür. Örgün eğitim programlarının gerçekleştirmek istediği kişisel ve toplumsal amaçlar geleceğe yöneliktir.
• Yetişkin ise bir eğitim programından varolan
gereksinimlerine ve sorunlarına yanıt vermesini bekler, eğitimde kazandıklarını hemen uygulamaya aktarmak ister. Fark “konu” ve “sorun” merkezli olmakla ilgilidir
Yetişkinler Nasıl Öğrenir?
• Sağlıkla ilgili yeni bilgiler, tutumlar ve davranışlar edinmek üzere eğitimlere
katılan yetişkinlerle çalışırken onların nasıl öğrendiği dikkate alınmalıdır. Bunu
anlamak olumlu bir eğitim ortamı
yaratacaktır. Eğitimci, katılımcıların
beklenti ve gereksinimlerini, katılımcılar da neden orada bulunduklarını net bir biçimde anlamış olmalıdırlar.
Yetişkinlerin nasıl öğrendiğine ilişkin Prensipler:
• 1- Yetişkinler eğitimin kendi konularıyla bağlantılı olmasını isterler.
• 2- Yetişkinler eğitime etkin olarak katılmak isterler.
• 3- Yetişkinler eğitimde tek düzelikten hoşlanmazlar, değişiklik isterler.
• 4- Yetişkinler olumlu geribildirim verilmesini isterler.
• 5- Yetişkinlerin kişisel kaygıları vardır ve güvenli bir ortama gereksinim duyarlar.
• 6- Yetişkinler herkesten farklı bilgi, görgü ve deneyime sahip özgün birer birey olarak görülmek isterler.
• 7- Yetişkinlerin özgüvenlerini korumaları gerekir.
• 8- Yetişkinlerin kendileri ve eğitimcileri için beklenti düzeyleri yüksektir.
• 9- Yetişkinlerin bireysel gereksinimleri göz önüne alınmalıdır.
Yetişkin sağlık eğiticisinde bulunması gereken özellikler:
• Kişisel özellikler:
• 1- Sağlıklı, dengeli kişilik,
• 2- Genel kültür,
• 3- Sürekli öğrenme alışkanlığı,
• 4- Açık fikirlilik ve kendine güven,
• 5- Mesleki ve toplumsal ideallere bağlılık,
• 6- Liderlik,
Eğiticilik nitelikleri:
• 7- Yetişkin psikolojisi hakkında bilgi,
• 8- Yetişkin eğitimi ilkelerini bilmek ve uygulamada deneyim sahibi olmak,
• 9- Eğitim sürecini yönetme becerisine sahip olmak,
• 10- Anlatmaktan çok dinleyici olmalı
• 11- Yetişkinlere karşı saygılı olmalı
• 12- Sağlık hizmeti veren eleman olmalı
Değerlendirme soruları-1
• “Saygı”nın çok önemli olduğu eğitim ortamı hangisidir?
• A)Ailede eğitim
• B)ilkokulda
• C)Ortaokulda
• D)Lisede
• E)Yetişkin eğitiminde
Değerlendirme soruları-2
• Aşağıdaki özelliklerden hangisi sağlık eğitimcisinde mutlaka bulunması
istenmez?“
• A)Hoşgörülü olması
• B)Saygılı olması
• C)Konuya hakim olması
• D)Rehber olması
• E)Konunun uzmanı olması
