AKUT
GASTROENTERİT
(DİYARE – İSHAL) ve DİYET TEDAVİSİ
Prof. Dr. Nurcan YABANCI
İSHAL (Diyare)
Bağırsak;
Peristaltik hareketlerin artması,
Emilimin azalması
Sekresyonun artması
Dışkı miktarının artması Günlük dışkı sayısının artması
Dışkı kıvamının bozulması,yumuşak, sıvı görünüm
İSHAL
Günde 3 kez veya daha fazla sulu,kötü kokulu dışkılamadır
Dışkılamanın kıvamı bozuk değilse;
- Yenidoğan döneminde günde 3-5 kez - Geçiş döneminde (3-15 gün) 5-6 kez
- Bundan sonraki dönemde ilk yaşın sonuna kadar 2-3 kez olması NORMALDİR.
Anne sütü alanlarda ilk günlerde 6-7 kez dışkılama NORMAL (mekonyum atılmı)
Türkiye’de İshal Görülme Durumu
2004 2008* 2013TNSA İshal Prevelansı Kırsal %36 %24.7 ?
Kentsel %26 %22.8 ?
* Son 2 haftada %23 ishal (Eylül-Aralık 2008) İshale bağlı ölümlerin toplam çocuk ölümlerine oranı:
0-1 yaş için %24 1-5 yaş için %14
2004 Sağlık Bakanlığı
Akut ishalden ölümün en önemli nedeni
Su ve Elektrolit kaybı
DEHİDRATASYON
Akut Gastroenterit Nedenleri
• Beslenme hataları (ek besinlere erken veya geç başlama, hiperosmolor süt formülleri, aşırı
beslenme, sindirim enzimlerinin yetersizliği, PEM)
• Metabolik hastalıklar
• Uzun süre antibiyotik kullanımı
• Besin zehirlenmeleri
• Ağır metal zehirlenmeleri
• Neoplastik hastalıklar (lenfoma)
• Psikolojik stres
• Enfeksiyonlar (enteral ve parenteral enfeksiyonlar)
Süre
2-7 gün Akut
14 günden uzun Dirençli 21 günden uzun Kronik
( MALABSORBSİYON )
PERSİSTAN (DİRENÇLİ) İSHAL
Tanım: Akut olarak başlayan ve 14 günden fazla süren ishaller
Sıklıkla persistan ve kronik ishal birbirleri yerine kullanılmaktadır
Persistan İshal Göstergeleri
• Bir yaşın altında
• İlk 24 saatte 6 dışkılama˃
• Dışkıda kan ve lökosit: Bu da barsak dokusu harabiyeti+
• Halsizlik,ateş,kusma,dehidratasyon
• Steatore
• Redüktan madde (+)
• Monosakkarit intoleransı
• Laktoz intoleransı
• Malnütrisyon
• İmmün yetmezlik
• Daha önceden geçirilmiş enfeksiyonlar
• İnek sütü ile beslenme
AKUT İSHAL
>20 gün
KRONİK İSHAL
(Malabsorbsiyon)
• İnflamatuar barsak hastalıkları
• Sindirim enzim yetersizliği
• Genel immünite eksikliği
KRONİK İSHAL NEDENLERİ
1- Enfeksiyöz Nedenler (tedavisi zor, teşhisin iyi yapılabilmesi için en az 3 kez arka arkaya dışlı incelenmelidir)
. Amebiazis . Giardiazis
. E. Coli, Salmonella veya Yersinia İshali (Persistan veya rekürren olabilir)
2- Enfeksiyöz Olmayan Nedenler
. Ülseratif Kolit, Chron Hastalığı . Laktaz Eksikliği
. Besin Alerjileri
. Metabolik/Malabsorpsiyon Hastalıkları
(Kistik fibrozis, çölyak,disakkaridaz eksikliği)
AKUT İSHALLER
Toddler Diyare
(Ek besinlere başlanması ile oluşan ishaller)
• 6-20 aylar arasında katı besinlere başlandığı dönemde ortaya çıkar
• Dışkı miktarında artış ve kıvam değişikliği
• Seçilen besinlerin fazla verilmesi
(meyve/sebze suları, pürelerinin fazla verilmesi) gibi nedenlerle oluşur.
Beslenme öyküsü, ek besine başlama ÖNEMLİ
SÜTTEN KESİLME
Yağ ve posa alımındaki değişim Fazla meyve-sebze suyu/püresi Patates (+), ıspanak, semizotu (-) İntestinal geçiş zamanının azalması Gastrik boşalma zamanının azalması
TEKRARLAYAN DİYARE
Normal Büyüme
Sağlık iyi Büyüme Eğrisinde
Yavaşlama
Öneriler Doktor
Diyetisyen
ENFEKSİYONA BAĞLI İSHALLER
1-Enteral Enfeksiyonlar
Sindirim sistemine yerleşen patojenler (viral, bakteriyel, paraziter) nedeniyle gelişir
2-Parenteral Enfeksiyonlar (GIS dışındaki enf.)
Enteral dışı enfeksiyonlara bağlı olarak oluşan ishallerdir
Enfeksiyon odağı sindirim sistemi değildir (ÜSYE, İYE, menenjit, septisemi vb)
ENFEKSİYONA BAĞLI İSHAL NEDENLERİ
• Kişisel ve çevresel hijyen koşullarına uyulmaması
• Dengesiz beslenme (ilk yaşta yüksek CHO alımı ile artan bağırsak fermantasyonu ve sulu dışkılamada artış, PEM)
• İshali olan çocuğa su ve sulu besilerin ishali artırır endişesi ile verilmemesi
• Klinik olarak bağırsakların dinlendirilmesi gibi yanlış bir düşünceyle, damardan sıvı tedavisi uygulanması
• İshalde AST tedavisi yerine, antibiyotik ve antidiaretik!!! ilaçların kullanılması
İshalin uzamasına, ağırlaşması ve buna bağlı komplikasyonların atmasına neden olur
Gastroenterite Neden Olan Mikroorganizmalar
1. Salgıladıkları toksinler
2. Sahip oldukları hastalık yapıcı özellikleri ile
İNCE BARSAK
• Enterotoksin salgılayarak
• Barsak kıvrımlarında hasara neden olarak
İNCE/KALIN BARSAK Mukozada iltihabi reaksiyon
oluşturarak
İSHAL
Akut Gastroenterit Nedenleri
VİRÜSLER (en zor)
BAKTERİLER PROTOZOONLAR
Rotavirus Shigella Giardia intestinalis
Norwalk virus Salmonella Entamoeba histolytica Enterik adenovırus Campylobacter jejuni Cryptosporidium parvum Astrovirus Escherichia coli
Clostridium perfringes * Staphylocuccus aureus Vibrio cholerae
* Sığır, tavuk eti, şiddetli karın ağrısı, ishal, basınçlı tencerede pişirme
Bakteriyel Gastroenteritin Oluşumundaki Mekanizmalar
1- Enterotoksin yapımı
Vibrio cholera, E.coli, Coliformlar Staphylococcus aureus
Clostridium perfringens 2- Enterosit hasarı
3- Mukazo invasyonu (Enteroinvaziv-barsak mukozasına yerleşip üreyen mo)
E.coli, Salmonella, Shigella, Coliformlar Yersinia enterocolitica
Camphylobacter
Bakteri/Toksin İB epitelinde ülserasyon Mukoza içi enfeksiyon (inflamasyon)
Prostoglandin sentezinde artış Adenil siklaz enziminde artış
Bağırsak lümenine su ve tuz sekresyonu artar Na, Cl,K, iyonları emiliminde azalma
Sekretuvar/Sulu ishal
Mukoza invasyonu yapan bakteriler
İnce barsak
Epitel hücreleri Kalın barsak
Epitel hücreleri Çoğalan bakteriler
İltihabi reaksiyon Ülserasyon
Kanama
Hücre harabiyeti İSHAL
VİRAL ENTERİTLER
ROTAVİRUS
ADENOVİRUS (respiratuvar sis)
NORWALK VİRUSÜ (besinle barsaklara geçer)
Entorosit hasarı
Villus atrofisi Enzim yapımı bozulur.
Laktaz azalır.
Emilim bozulur
İntraluminal sekresyon artar
Sindirilemeyen laktoz osmotik aktif bir madde
olarak algılanır
Su atımı artar
ROTAVİRÜS
<2 yaş çocukların %50’sinde gelişen diyarenin temel nedenidir.
Kış aylarında görülen diyarenin çoğundan sorumludur.
İnce barsak/kolon boyunca yayılarak; villus hasarı, sekonder disakkaridaz yetersizliği ve lamina propriada inflamasyon oluşturur.
Kusma 3-4 gün, diyare 7-10 gün boyunca devam edebilir.
Dehidratasyon gözlenebilir.
İSHALDE BASİT AYIRICI TANI
Test Enterit Kolit Sekretuvar İshal
Görünüm Sulu Mukuslu kanlı Çok sulu
Koku Asidik Pürülan/İrinli Az
Miktar Fazla Fazla/Normal Fazla
pH 5.0-7.5 7.0-7.5 7.0-7.5
Redüktan madde (-)/ (+) (-) (-)
Gizli kan (-) (+) (-)
Dışkıda lökosit Yok/Az Bol Yok
Etken Virüs Giardia İnvaziv*girişimsel, mo’nın girip yerleşmesi
bakteri, Amip
Enterotoksik bakteri
AKUT İSHALDE VÜCUTTA OLUŞAN DEĞİŞİKLİKLER
Su ve elektrolit kaybı Bulantı, kusma
İştahsızlık,
Ateş, enfeksiyon, Malnütrisyon
Kayıpların karşılanamaması İshal (sulu dıskı)
DEHİDRATASYON
ÖLÜM
DEHİDRATASYON (su ve elektrolit kaybı)
• Kusma
• Yeterince sıvı alınmaması
• Vücut suyunun bağırsak boşluğuna geçmesi
• Su geri emiliminin bozulması ve atılması
• İshal (su, Na,K,Cl kaybı)
DEHİDRATASYON
FEKAL SU KAYBI Normalde
10 mL/kg/gün İshalde
50-60 mL/kg/gün
İshalle atılan su, hücre içi ve dışı sıvılar olduğu için, bu açık normal beslenme ile kapatılamaz. Damar içi
basıncı dengede tutacak şekilde, sıvı elektrolit sağlayan ORS –AST verilmeli.
Kaybedilen sıvı ve elektrolit miktarına göre DEHİDRATASYONUN SINIFLAMASI
Görülme Oranı (%) 1.HİPOTONİK (hiponatremik)
Su kaybı, elektrolit kaybından az 10 2.HİPERTONİK (hipernatremik)
Su kaybı,elektrolit kaybından çok 20 3.İZOTONİK (izonatremik)
Su kaybı, elektrolit kaybı aynı oranda 70
Na için tuz eklemesi, K için elma, şeftali, muz ekleme Böbrek hastalığı varsa, düşünmeli
DEHİDRATASYON DERECELERİ
Dehidratasyon ağırlık kaybı
% 2.5 –5 Hafif Dehidratasyon % 6-9 Orta Dehidratasyon >% 9 Ağır Dehidratasyon
Dehidratasyonun Dereceleri ve Sınıflandırılması
Hafif Orta Ağır
Genel durum Susamış, uyanık, huzursuz
Susamış, huzursuz, laterjik
Uykulu, güçsüz, soğuk terli, bazen komada
Nabız Normal Hızlı ve zayıf Hızlı ve zayıf, bazen
duyulmaz
Solunum Normal Derin, bazen hızlı Derin ve hızlı
Turgor* Normal Hafif azalmış Çok azalmış
Fontanel Normal Çökük Çok çökük
Gözler Normal Çökük Çok çökük
Gözyaşı Var Yok Yok
Mukozalar Nemli Kuru Çok kuru
İdrar Normal Azalmış, koyu Çok azalmış ve an
Dışkı <4 kez/gün 4-10 kez/gün >10 kez/gün
Kusma Yok Var veya yok Var ve sık
Ağırlık kaybı %2.5-5 %6-9 >%9
Sonuç Dehidratasyon yok A PLANI
En az 2 tanesi varsa, Orta Dehidratasyon
B PLANI
En az 2 tanesi varsa, Ağır Dehidratasyon
C PLANI
Turgor tonus azalmış
• Dehidratasyon
derecesi arttıkça,
gözyaşı, idrar
Dehidratasyonun Komplikasyonları Metabolik Asidozis
Metabolik Alkolozis
Hipopotasemi
Metabolik Asidosiz
Dışkı ile HCO3 kaybı fazladır, serum düzeyi düşer.
Barsak bakterileri, emilmemiş organik
maddeleri fermente ederek asitlere çevirir, HCO3 kaybına karşın dışkı pH’sı asit
Derin ve hızlı (kussmaul) solunum nedeniyle CO2 atılamaz,vücutta H+ vücut sıvılarındaki miktarı artar, atım azalır.
H+ iyonları + CO2 Karbonik asit (H2CO3)
Açlık ve dehitrasyon nedeniyle katabolizma ürünü olan asitler artar ve ketozis görülür.
Metabolik Alkolozis
Aşırı kusma nedeniyle H+ kaybı oluşur.
Ekstrasellüer sıvı hacminde azalma ve HCO3 artma gözlenir.
HCO3’ın tübüler reabsorbsiyonunda artma oluşur.
Tedavi hataları (oral ve parenteral yolla fazla HCO3 verilmesi)
Gaitayla Cl-kaybı
H+yerine HCO3 iyonu dolaşıma girer ve pH alkaliye kayar
Hipopotasemi
K+ kaybı arttığında, hücre içi K+ dışarı çıkar, hücre içindeki H+ artar.
Bu değişiklikler böbrek tübülüs epitelinde olduğunda lümene salgılanan her bir H+
karşılık aynı yerde oluşan HCO3 dolaşıma girer. Bu olay hipopotasemide alkolozu ağırlaştırır.
Besin öğeleri emilimi bozulur
ORS tedavisi üzerinde durulmadan antibiyotik başlanması
İnce bağırsak mukozasındaki villuslarda değişiklik olması
Bağırsak pasajının hızlanması
Bu nedenle enzimlerin fonksiyon ve salınımlarının azalması..
nedenleriyle bozulur.
İSHALDE BESİN ÖĞELERİ KAYIPLARI
Sindirim ve emilim bozukluğu nedeniyle;
• Yağ kaybı %10 (normalde %2-5)↑
• Protein % 2 (normalde %1-2)↑
• CHO kaybı % 10 ( normalde %10 )↑ ↓
• Ciddi kayıp toplam %22
• Yağda eriyen vitamin kayıpları (A.D,E,K)
YAĞLAR
• Yağ emilimi bozulur.
• Pankereatik lipaz ve safra tuzlarından birinin yetersizliğinde yağ emilimi % 20 azalır.
• Yağ atımı (steatore)ile birlikte yağda eriyen vitaminlerin atımı artar.
• Sindirimde: Pankreatik lipaz eksikliği (hızlı,geçiş
yetersiz sindirim) ve safra yetersizliği veya yokluğu (safra yolları atrezisi, tıkanma sarılıkları)
• Emilimde: İnce barsak kısalığı veya geçiş
zamanındaki kısalma ve ince bağırsak lenfatiklerinin tıkanması (lenfosarkoma, hodkin, tüberküloz) ishal nedenlerindendir.
PROTEİNLER
• Emilimleri yağ ve CHO göre daha az etkilenir.
• Hızlı atıma bağlı negatif azot dengesi gelişebilir .KARBONHİDRATLAR
• Emilimleri daha çok etkilenir.
• Kalın bağırsakta bakteriler tarafından parçalanarak küçük moleküllü asitlere (laktik asit, asetik asit)
ayrışırlar.
• Laktik asit, asetik asit ozmotik aktif maddelerdir ve lümene su çekerek, kalın bağırsak mukozasını şiddetle uyararak sulu-asit reaksiyonlu dışkıya neden olurlar.
• En çok laktoz ve sükroz emilim bozuklukları görülür.
İSHAL TEDAVİSİ
1. Dehidratasyon önlenmesi (Tedavi Planı A) 2. Dehidratasyon gelişmiş ise sıvı tedavisi ile
düzeltilmesi (Tedavi Planı B, C)
3. İshal süresince beslemeye devam edilmesi 4. Enfeksiyonun tedavi edilmesi
5. Antibiyotik/diğer ilaçların kullanılmaması
TEDAVİ
Hastanın
• Yaşı (Tedavide yaşa göre ağırlık önemli)
• Dehidratasyon derecesi
• Verilecek ORS miktarı (1 yaşa kadar tuz önerilmese de durum değerlendirilmeli)
• PEM derecesi
• Enzim yetersizliği
• Beslenme öyküsü
• Gastroentirete uygun besin seçimi
ORAL REHİDRATASYON SIVISI (ORS)
Tanım: İshalli çocuklarda su kaybından kaynaklanan öldürücü etkilerine karşı koymak için gereken sıvı, elektrolit ve glikozu sağlayan karışımdır.
WHO İshalli Hastalıklar programı
UNİCEF tarafından yaygınlaştırılan ORS ile ishale bağlı dehidratasyonların %90-95’inin
düzeltilebilmektedir.
Oral Rehidratasyon Sıvısı (ORS)
Miktar Ölçü
Sodyum klorür 3.5 g 1 TK silme Sodyum bikarbonat 2.5 g 1/2 TK silme Potasyum klorür 1.5 g 1/2 TK ↓ Glikoz 20 g 4 TK
ORS karşımı, 1 L kaynamış ve soğutulmuş suda eritilerek verilir
1986’dan beri İshalli Hastalıkların Kontrolü Ulusal Programı
ORS ÇEŞİTLERİ
Sitratlı ORS
• Asidoz üzerine HCO3 kadar etkili
• Dışkı miktarını azaltıyor
• Glikozlu ORS’ye göre daha dayanıklı Pirinçli ORS
• 20 g glikoz yerine 30-50 g pirinç unu
• Dışkılama sıklığını ve miktarını azaltır
• Oligopeptitler ve aa’ler (glisin), Na ve su emilimini artırır.
• >4 aylık çocuklara, öyküsünde p. unu varsa
verilir.her öğün verilmez, en fazla 1-2 öğün/gün
EVDE HAZIRLANAN BASİT ŞEKER TUZ KARIŞIMI
• 1 L kaynatılmış ılıtılmış su (çay?)
• 1 çay kaşığı karbonat (yemeklik)
• 1 çay kaşığı tuz
• 8 tatlı kaşığı şeker (40 g)
• Diyabetikse hazır ORS tercih ediliri
• Limon, sükrozu ayrıştırarak emilimi kolaylaştırır,
böylece mo üremesini azaltır, şeker geç emilirse mo üremesi artar, fakat limon asiditeyi yükseltir.
ORS TEDAVİSİ
İlk 4-6 saat
ORS miktarı (mL/kg)
Hafif Dehidratasyon 50-80
Orta Dehidratasyon 80-100
Ağır Dehidratasyon 100-150
İshalli çocuğa ORS verilerek;
• İştahsızlık,bulantı,kusma azalır.
• Emme başlar,anne sütünün azalması önlenir.
• Mide ve asit salgısı artarak bakterilerin çoğalması önlenir.
• Gİ enzim aktivitelerinin azalması önlenir.
• Villus epiteli rejenasyonu hızlanır.
• Peristaltik hareketlerin normale dönmesi sağlanır.
• İshal süresi kısalır ve beslenme yetersizliği önlenir.
Dehidratasyon Tedavi Planı
Tedavi planı A: Hafif dehidratasyon tedavisi Tedavi planı B: Orta dehidratasyon tedavisi Tedavi planı C: Ağır dehidratasyon tedavisi
Hafif Dehidratasyon (sıvı kaybının önlenmesi) ORS TEDAVİSİ (ilk 4-6 saat)
A Tedavi Planı
50-80 ml/kg ORS
ORS+bol su ve uygun sıvı besinler
(Anne sütü,kaynamış su,ayran,taze meyve suyu)
Her dışkılamadan sonra;
<2 yaş 50-100 ml ORS >2 yaş 200 ml ORS
Az ve sık besleme (kusmayı önlemek için)
Katı besinlere geçtiyse; yoğurtlu çorba,haşlanmış patates,haşlama et,yoğurt,elma ve havuç püresi
Klinik bulgu gelişirse, 24 saat içinde sağlık kuruluşu
Tedavi Planı A
Dışkılama sayısı günde 8-10 kez ve daha fazla ise Dehidratasyon belirtilerinden bir kaçı varsave
Tedavi Planı B veya C
Orta Dehidratasyon–B Tedavi Planı
• 80-100 mL/kg/4-6 saat ORS
• Dehidratasyon düzeldiyse A Tedavisi Planı
• Düzelmediyse 20 mL/kg/saat ORS
• Oral alım iyi değil ve sıvı kaybı devam
ediyorsa nazogastrik ORS veya İntravenöz sıvı tedavisi
Ağır Dehidratasyon-C Tedavi Planı
• Dolaşım ve solunum bozulmuştur.
• Acil müdahale edilmezse ölüm tehlikesi yüksektir.
• 100-150 mL/kg ORS
• İntravenöz sıvı tedavisi (20/mL/kg/saat ORS)
• Klinik tablo düzeldiyse, ağızdan sıvı
alabilecek duruma geldiğinde Tedavi Planı B
• Oral alım düzeldiyse ORS+uygun besin
İshal’de Beslenme Tedavisi
• İshal tedavisinde ağızdan sıvı tedavisi ve beslenmenin devam ettirilmesi önemlidir.
• Aşırı kusma,bilinç kaybı yoksa hasta mutlaka beslenmelidir.
• İshal sırasında DOĞRU BESLENME,
komplikasyonları azaltır (malnütrisyon, ateş).
• İshal sırasında çocuğun yaşına ve öyküsüne uygun doğru besinler seçilerek, bol sıvı verilmelidir.
• Beslenme ile;
GIS enzimlerinin salınımı artar.
Mukoza epitel hücreleri yenilenir.
Mide-bağırsak boşalma zamanı uzar.
GASTROENTERİTTE
KULLANILABİLECEK BESİNLER
• Anne sütü varsa devam
• Yoğurt, ayran (küçük yaş grubunda tuza dikkat)
• Haşlanmış yağsız et, tavuk
• Tahıllardan; pirinç, ekmek
• Patates püresi
• Yoğurtlu çorba, az şekerli muhallebi
• Pektin içeriği yüksek meyve ve sebzeler (Elma, şeftali, muz, kızılcık, havuç püresi)
• Az şekerli muhallebi (%2.5)
Yağ, şeker, posa içeriği düşük besinler
Gasrtoenterit tepsisi: Haş. patates, Haş, yumurta, Haş.
beyaz et, yağsız p. Pilavı, yoğurt, açık çay, meyve suyu)
ANNE SÜTÜ
• Antienfektif bileşenleri ile ishale karşı koruyucudur.
• Osmolaritesi düşüktür ve laktoz içermesine rağmen iyi tolere edilir.
• Emilimi ishal sırasında bozulmaz.
• İçerdiği büyüme faktörleri mukoza onarımını hızlandırır.
İshalde en iyi besin ANNE SÜTÜ’dür
Anne sütünde ishale karşı koruyucu etmenler
• İmmunoglobülinler (IgA,IgG,IgM)
• Canlı lökositler (makrofajlar, bazı lenfositler)
• Lizozim
• Laktoferrin
• Antistafilokok etmeni (süt yağında)
• Komplemanlar (C3 ve C4)
• Glikoproteinler (N-asetilnöraminik asitler)
• Büyüme faktörleri (Laktobasillus bifidus için)
• Laktoperoksidaz
MAMALAR
• İshal kronikleşmiş ise; inek sütü ve bebek mamaları tolere edilmeyebilir.
• İnek sütünün hiperallerjenik özelliği nedeniyle ishal uzayınca; mukozada ağır değişiklikler
oluşturarak protein intoleransı gelişebilir.
• Laktoz intoleransı geliştiyse, laktozsuz veya soya bazlı mamalar kullanılmalıdır.
Humana HN,HN25 (Laktozu azaltılmış) Almiron (Laktozu azaltılmış)
Nutrilon LF (Laktozsuz) AL110 (Laktozsuz)
ŞEKER
• Fazla şeker osmolariteyi artırarak; bağırsaklarda fermentatif patojen bakterilerin çoğalmasına neden olur.
• Şeker miktarı >%2.5 olmamalıdır.Glikoz tercih edilebilir, %5’i geçmemelidir. Pekmez (+)
PİRİNÇ
Glisin (aa villus tamirini hızlandırır) ve nişasta su tutucudur, dışkı sayısını azaltmaktadır.
• Osmotik yükü az olduğu için ishalin süresini kısaltır.
• Pirincin yoğurtla karıştırılarak verilmesi, protein miktarını artırır.
PATATES
• Nişasta içeriği nedeniyle su tutucu özelliği vardır.
• Yoğurtla karıştırılarak verilebilir,protein içeriği artırılmış olur.
YOĞURT
• Fermantasyon ile sütteki laktozun %20’si laktik aside dönüşür, laktozun miktarı azalır.
• Laktik asit ile pH: 3.7-4.3’e çıkar, bakterisidal etki artar.
• Laktobasillus bulgaricus’un bağırsak mukozasını koruyucu işlevi vardır.
• Yoğurdun ayran şeklinde verilmesi su gereksinimini de karşılamaktadır.
PEKTİN
• Pektin; bazı meyvelerin hücre duvarlarında bulunan polisakkarittir.
• Pektin;galakto-üranik asidin metillenmiş ve kalsiyum ile kompleks yapmış şeklidir.
• Barsak hareketlerini azaltır, su tutucu özelliği vardır.
• İshalde pektin içeriği yüksek, posa içeriği az,
şeftali ve elma gibi meyveler tercih edilir.Pektin en çok koruk, kızılcık ve ayvada bulunur.
BESİNLER İLAÇ DEĞİL, YAVAŞ ETKİ GÖSTERİR
İSHALDEN KORUNMAK İÇİN;
• İlk 6 ay sadece anne sütü
• Ek besinlere zamanında ve uygun miktarda başlamak
• İçme ve kullanma sularının temizliği (kaynatılmış)
• Yiyecek hazırlamadan önce, tuvalete girdikten
sonra,çocuk bezi değiştirildikten sonra el yıkanma (su ve sabun ile)
• Sebze ve meyvelerin bol su ile yıkanması
• Yiyeceklerin taze hazırlanması, açıkta-sıcakta bırakılması, sinekler ve haşerelerden korunması
• Biberon, bardak gibi yiyecek kapları ve araçların temizliği
• Aşıların zamanında ve düzenli yapılması