ÇEVRE VE İŞ SAĞLIĞI
Dr. Hatice Mutlu Eyison
İş yerleri, açık alanlar, kamusal alanlar ve evlerde sağlığın korunması amacını üstlenir.
Sağlıklı bir çevre insanlarda oluşabilecek kanserler, solunum yolu hastalıkları, meslek hastalıkları gibi vakaları ciddi
oranda azaltabilir.
İş kazalarının önlenmesi amacıyla risk değerlendirmelerinin yapılması ve Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) kanuni süreçler içerisinde yer alır.
Tanım
Yaşam alanlarımızın sağlığımızı tehdit etmeyecek yönde korunmasına yönelik kanuni düzenlemelerdir.
İş yerleri çevre mevzuatı kapsamında ÇED sürecini izlemekle yükümlüdürler.
Çevre Kanunu, Çevre Denetimi Yönetmeliği, Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği, Kokuya Sebep Olan Emisyonların Kontrolü Yönetmeliği, Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi Ve
Yönetimi Yönetmeliği, Su Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği, Kentsel Atıksu Arıtımı Yönetmeliği, Atık Yönetimi Yönetmeliği, Tehlikeli Maddelerin Su Ve Çevresinde Neden Olduğu Kirliliğin Kontrolü Yönetmeliği, İş Sağlığı Ve Güvenliği Kanunu, Tozla Mücadele Yönetmeliği Ve İş Sağlığı Ve
Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği ilgili mevzuatı oluştururlar.
Çevre Mevzuatı
Projelerin çevreye etkilerinin belirlenmesinde, olumsuz etkilerin önlenmesi amacıyla alınacak tedbirlerin, seçilen yer ve teknoloji alternatiflerinin belirlenerek
değerlendirilmesinde ve projelerin uygulanmasının
izlenmesi ve kontrolünde sürdürülecek çalışmalar ÇED kapsamına girmektedir.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından oluşturulan bu süreçte inceleme ve değerlendirme komisyonunun
kurularak farklı görüşlerin alınması, formatın belirlenmesi ve çevresel etkilerin tüm yönleriyle neler olduğu ortaya
konulmaktadır.
ÇED Süreci
Çevre izni; çevre kanunu uyarınca alınması gereken; emisyon,
deşarj, gürültü kontrolü ve derin deniz deşarjı konularından en az birini içeren izin olarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından tanımlanmıştır.
Söz konusu iznin alınabilmesi için iş yerlerinin öncelikle Geçici
Faaliyet Belgesi (GFB) alması gerekmektedir. Bu belgenin geçerliliği bir yıl olup iş yerinin faaliyeti uyarınca çevre izin lisansı konularındaki prosedür başlamış olmaktadır.
Çevre izni alınabilmesi için atıksu deşarjı ve tehlikeli madde atıksu deşarjı için atıksu arıtma tesisi proje onayı, derin deniz deşarjı için ilgili proje onayı ve emisyon için ise il müdürlüğü uygunluk yazısının alınması gerekmektedir.
Çevre ve İzin Lisansı
Çevre ve iş sağlığının korunması; bir takım çevresel
ölçümlerin, kişisel maruziyetlerin, iş sağlığı ve güvenliği standartlarının, deşarjların emisyonların zamanında ve doğru ölçülmesiyle mümkündür.
Yürürlükte olan İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği ile iş sağlığı ve güvenliği açısından muhtemel zararların da ortadan kaldırılması gerekmektedir.
Çevre ve İş Sağlığı Ölçümleri
Çevre ve iş sağlığı ölçümleri, belirli standartlar kapsamında yeterlilik belgesi almış, yetkin kişi ya da laboratuvarlar
tarafından yapılmaktadır.
Çevre ve şehircilik bakanlığı tarafından yayınlanan Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuvarları Yeterlik Yönetmeliği
hükümleri uyarınca Türk Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK) tarafından yetkilendirilen ve akreditasyon alan
laboratuvarlar çevre ve iş sağlığı ile ilgili ölçüm ve analizleri yapmaktadır.
Ölçümler, ilgili yönetmelikler uyarınca yapılmaktadır.
Ölçüm Laboratuvarları ve Numune
Alma
Su ortamlarının kalite sınıflandırmaları ve kullanım amaçları, su kalitesinin korunmasına yönelik planlama esasları ve yasakları, atık su deşarjlarını ve atık sularla ilgili altyapı tesislerine ilişkin esaslar bu yönetmelik kapsamında oluşturulmuştur.
Çevresel su kalitesi ile ilgili yönetmelik ekinde yer alan kirlilik sınıflandırmasına göre fiziksel ve inorganik-kimyasal
parametreler, organik parametreler, inorganik kirlenme
parametreleri ve bakteriyolojik parametreler olarak dört ana ölçüm değişkeni belirlenmiş olup toplamda 45 adet kirlilik
parametresi belirlenmiştir.
Su ve Atık sular
Önemli miktarda emisyon, sanayi tesislerinden, bacalardan, insanlardan, araçlardan ve katı atık depolama alanlarından kaynaklanmaktadır.
Hava kirliliğine neden olan noktasal ya da hareketli
kaynaklardan beslenen en mühim kirletici parametreler;
partikül madde(PM
10), kükürt dioksit (SO
2), karbonmonoksit ve azot oksitler (NO
x)’dir.
Global ölçekli hava kirliliği sorunu olan CO
2seviyesinin
yükselmesi ise küresel iklim değişikliğine neden olmaktadır.
Emisyon
Atmosferde bulunan, ölçülen veya teneffüs edilen tüm gaz ve partiküllere ‘imisyon’ denir.
Bazı imisyon ölçüm parametreleri;
◦ Partiküler madde (PM10)
◦ Kükürt dioksit (SO2)
◦ Azot oksitler (NOx)
◦ Uçucu organikler (VOC)
◦ Karbon monoksit (CO)
Ortam havasında ayrıca toz ölçümlerinin de yapılması gerekmektedir. Toz ‘Tozla Mücadele Yönetmeliği'nde tanımlanmıştır.
İmisyon ve Toz
Gürültü, çevremizde yada sanayide gürültü kaynaklarının yakınında bulunan insanların maruz kaldığı, olumsuz
fizyolojik ve psikolojik etkiler oluşturan, uyku bozukluğu ve işitme kaybına dahi yol açabilen çevresel bir sorundur.
Ölçü birimi; dB(A)
Duyma sınırı/eşiği; 0 dB(A)
Ağrı eşiği; 120-130 dB(A)
Çevremizde gürültü ölçümü dış ortamlarda ‘Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Denetim Yönetmeliği’
hükümleri çerçevesinde değerlendirilmektedir.
Gürültü
Çalışma ortamında ışık şiddetinin az olması yada sıcaklığın uç değerlerde olması da çalışan sağlığını etkilemektedir.
İşyerlerinin aydınlatılmasında;
◦ TS EN12464-1: 2013; TS EN 12464-1.2011:2012
standartları kullanılmaktadır.
İşyerlerinde termal konfor şartlarının ölçülmesi ve
değerlendirilmesinde; TS EN 27243 ve TS EN ISO 7730 standardından yararlanılır.
Bunlarla ilgili standartlar ‘İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik’ hükümlerinde belirtilmiştir.
Aydınlatma, Termal Konfor ve Nem
Çalışan insanlar, gürültü, titreşim, toz, biyolojik ve kimyasal maddeler gibi bazı olumsuz şartlara maruz kalmaktadırlar.
Çalışanların sağlığının korunması amacıyla kişisel
maruziyetlerle ilgili yönetmelikler yayınlanmış olup ‘İş Hijyeni Ölçüm, Test, ve Analizi Yapan Laboratuvarlar Hakkında Yönetmelik’ hükümlerince ölçülmektedir.
Kişisel Maruziyetler
1.
Altın, M., & Taşdemir, Ş. (2017). İş Sağlığı ve Güvenliği.
Eğitim Yayınevi.
2.
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (
https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/06/20120630- 1.htm
)
3.
Özkiliç, Ö. (2005). İş Sağlığı ve Güvenliği, Yönetim
Sistemleri ve Risk Değerlendirme Metodolojileri. TİSK Yayınları, Ankara.
4.
