SISTEMI 1994-1995'OEN

(1)

TORK YOKSEKOSRETIM SISTEMI

1994-1995'OEN 1995-1996'Y8 6ELI$MELER

YUKSEKOGRET1M KURULU AGUSTOS, 1996

(2)

I. GtRt~

Bu rapor Tiirk yiiksekogretim sisteminin Agustos 1996 tarihi itiban He durumunu saYlsal veriler He miimkiin olan ol~iide kalite diizeyi baklmmdan irdeleyen ve kaf§l kar§lya bulunulan sorunlann giderHmesi yonUnde 1996' da ba§latllan baZI ~ah§malan ozetlemektedir.

SaYlsal verilerin takdiminde Ogrenci Se~me ve Yede§tirme Merkezi'nce her yll yaylmlanan Yiiksekogretim Istatistikleri esas ahnml§hr.

Bu suretle belirli bir tarihte iiniversitelerden toplanan bHgilerin i\;

tutarslZhgml onlemenin yanmda, zaman i\;inde saglanan geli§meleri de tutarh bir bi\;imde sergilemenin mumkiin olacagl dii§iinulmu§tiir. Aynca, Tiirk yuksekogretiminin bugun ula§ml§ oldugu noktanm tarihsel bir perspektif i\;inde goriilebilmesi i\;in sistemin klsa bir tarih\;esi sunulmu§tur.

II. T ARtH<;E

Tiirk yuksekogretiminin tarihine ili§kin yaymlann neredeyse tilmiinde Sel~uk Turklerinin 11. yiizyllda Bagdat'da kurduklan Nizamiye Medresesi He Fatih Sultan Mehmet'in 1463' de kurdugu Istanbul Medresesi'ne atlflar vardu. Ancak, Islam ulkelerinin ve bu Ulkelerdeki kurumlann, Avrupa'mn karanhk ~aglannda, daha onceki bilimsel birikimi muhafaza ettikleri. hatta bilime baZl katkllarda bulunduklan, bu birikimin Endiiliis yoluyla Avrupa'ya ge\;tigi ve Islam medreselerinin aym yolla Orta vag Avrupasl'ndaki universiteleri etkiledikleri ne kadar dogruysa, bugunkii Tiirk yuksekogretiminin kokenlerini medreselerde aramak da 0 kadar yanh§tlr.

Bugunkii yiiksekogretim kurumlanmlz Batl'da oldugu gibi yuzlerce ydhk bir siire\; i\;inde turlu degi§ikliklere ugrayarak ve hatta yer yer verilen buyuk mucadeleler sonucunda §ekillenmemi§, tersine, daha once bu alandaki kurumlanmlzlfi yerine ge\;mek uzere, Batt'dan oldugu gibi aldlgtmlZ kurumlardtr.

Osmanh donanmasmm ve§me onlerinde Rus donanmasmca aglr bir yenilgiye ugratdmasmdan sonra 1773' de kurulan ve bundan ktsa bir siire sonra faaliyete ge~irilen Muhendishane-i Berri-i Hiimayun ile birlikte bugiinku Istanbul Teknik Universitesi 'nin bir anlamda kokenini olu§turan Miihendishane-i Bahri-i Hiimayun, 1827'de kuru Ian Tlbbiye ve 1834'de kuru Ian Harbiye, Bah turu yuksekogretim kurumlanmn Ulkemizdeki ilk ornekleridir. Ondokuzuncu yiizYlhn sonuna dogru ve 20. yuzytlm ba§mda, Fransa'daki Grands Ecoles'e benzer bir §ekilde ~e§itli bakanhklara bagb

(3)

2

olarak kurulan Miilkiye Mektebi (1877), Hukuk Mektebi (1878), Ticaret Mekteb-i Alisi (1882), Mekteb-i Sanayi-i Nefise-i ~ahane (1882) ve 1909'da Miihendis Mekteb-i Alisi adl ile reorganize edilcn Miihendishane ile ara kademe teknik personel yeti§tirmek amaclyla 1911 'de kurulan Kondiiktor Mekteb-i Alisi iilkemizdeki Batl turii yiikseko~.retim kurumlannm diger omekleridir. Bu kurumlarm bazllan bugiinkii, tTU, Marmara, Mimar Sinan ve ytldlZ Teknik Universitelerinin niiveleridir. 1863'de kurulan ve 1912'de miihendislik boliimleri eklenen Robert Kolej ise iilkemizdeki ilk Anglo- Amerikan tiirii yiiksekogretim kurumu olup, bugtinkii Bogazi~i

Universitesi'nin niivesidir.

Giilhane Fermam 'ndan kIsa bir siire sonra modern bir iiniversitenin kurulmasl 1846'da zamamn Maarif Meclisi'nce kabul edilmi§

ve iiniversite 1865'de a~llml§tlr.1870 ve 1874'de iki kez reorganize edildikten sonra 1881'de kapanan tiniversite, 1900'de Dar'iil-fiinuni Osmani adl He tekrar a~Ilml§ ve yeni kurulan Ulum-i Aliye-i Diniye, Edebiyat, Ulum- i Riyaziye ve Tabiiye §ubelerinin yamnda, daha once kurulmu§ olan Tlbbiye ve Hukuk mektepleri de Dariilftinun'a baglanml§tlr.

lOSS' de kurulan Bologna Universitesi'nin ilk ~agda§

iiniversite oldugu kabul edilmektedir. Buna gore, ulkemizdeki ilk

~agda§ iiniversite BatI'daki ilk orneginden ancak 800 sene sonra kurulabilmi§tir.

Cumhuriyet'in ilamnm hemen ardmdan ba§lattlan egitim seferberligi He yiiksekogretim kurumlarlDln Anadolu'ya yayllmastndaki ilk adlmlar atllmaya ba§lanml§tlr. Ankara'da 1925'de Hukuk Mektebi, 1926'da Gazi Egitim Enstitiisii ve 1930'da Ziraat Enstittisii kurulmu§tur.

Atatiirk Cumhuriyet'in ilantndan sonra Dariilftinun iizerinde onemle durmu§ ve bu kurumu degerlendirmek iizere davet edilen tsvi~re'li

Profesor Albert Malche'nin 31 MaYls 1932 tarihli raporundan klsa bir siire sonra 1933'de DariHfiinun lagvedilerek yerine lstanbul Universitesi kurulmu§tur. 1933 Reformu (Kanun No: 2252) .. agda§ universitenin iilkemizdeki ger .. ek ba§langlcldlr.

Tiirkiye'nin ikinci tini'(ersitesi, Yiiksek Miihendis Mektebi 'nin 1944'de reorganize edilmesi He kurulan

tTD

olup, bu iiniversiteyi 1946'da, Ankara'da daha once kurulmu§ olan mektep, fakiilte ve enstitiilerin birle§tirilmesi ve bu meyanda yeni fakiiltelerin de baglanmaslyla kurulan Ankara Universitesi izlemi§tir. Aynca, 1946'da 2252 saylll Kanunu yuriirliikten kaldmlml§, ~lkanlan 4936 saylll Kanunla iiniversitelere

"muhtariyet" verHmi§tir.

(4)

3

1955-1957 donemi yok geni§ kapsamh bir egitim hamlesinin geryekle§tirildigi bir zaman dilimidir. 1955'de kurulan Ege Universitesi (Kanun No: 6575), Karadeniz Teknik Universitesi (Kanun No: 6594), Orta Dogu Teknik Universitesi (Kanun No: 7307) ve Atatiirk Universitesi (Kanun No: 6990) ile yiiksekogretimin Anadolu 'ya yaYllmasl hlZ kazanml§tlf. Aym donemde, Diyarbaku, Konya, Eski§ehir, Samsun, izmir ve istanbul'da ayllan ve tngilizce egitim yapan maarif kolejleri, yukanda sayllan d<>rt iiniversite ile birlikte, geryek anlamda bir egitim reformu paketi olu§turmu§tur.

Sozii edilen dort iiniversite, iilkemizin ilk kampus iiniversiteleri olma <>zelligini ta§lmaktadlf. Aynca, bunlar arasmda bulunan ODTU, ingilizce egitim yapan ilk devlet iiniversitesi olmanm yanmda, gerek miitevelli heyet sistemi ile yonetilmesi, gerekse akademik yaplSI itiban He tamamen bir Amerikan eyalet iiniversitesi gibi kurulmu§ olmasl baklmmdan da iilkemiz yiiksekogretimine yok <>nemli bir yenilik getirmi§tir.

27 MaYls 1960 thtilalinden sonra ylkarllan 115 saylIl Kanunla ODTU'nin kendine <>zgii yaplSl muhafaza edilirken, istanbul, Ankara, istanbul Teknik ve Ege Universitelerinin Milli Egitim Bakanhgl'na olan baglmhhklan tamamen kaldmlml§tlr.

1967'de Ankara Universitesi Hacettepe TIp Fakiiltesi 992 saYlh Kanun1a Hacettepe Universitesine, 1971 'de de Robert Kolej 1487 saYlh Kanunla Bogaziyi Universitesi adlyla bir devlet iiniversitesine donii§tiiriilmii§, b<>ylece, Cumhuriyet'in kurulu§undan klfksekiz Yll sonra iilkemizdeki iiniversite saYlsl dokuza yiikselmi§tir.

1973 yllmda ylkanian 1750 saylIl Universite Kanunu ile 1765 saylh Universite Personel Kanunu ODTU dl§IDdaki tiim iiniversiteleri tek bir yeryeve iyinde top lama amacml giitmenin yamnda, bir denetleme, planlama ve koordinasyon orgam olarak, Milli Egitim Bakam'mn ba§kanhgmda Yiiksekogretim Kurulu adlyla merkezi bir organ kurulmaSlDl da

<>ngoriiyordu. Ancak, Kanunun bu konudaki hiikiimleri 1961 Anayasasl'na ayklfl bulunarak, klsa bir siire sonra Anayasa Mahkemesince iptal edilmi§ tir.

1961 Anayasasl'nda ODTU'ne ayncahk tamyan bir madde bulunmasma ragmen, Anayasa Mahkemesi'nin miitevelli heyetin <>gretim iiyelerinin ozliik haklanna ili§kin yetkHerini iptal etmesiyIe ODTU'nin kendine ozgii sistemi de 1976'da fiiIen sona ermi§tir.

Burada bir parantez ayarak yiiksekogretimde iiniversiteler dl§mdaki geli§melere de ktsaca bakmakta yarar vardlr. Mesleki egitime

(5)

4

yonelik yiiksekogretim kurumlannm 19. yiizYlhn sonlan He 20. yiizylhn ba§lanndan itibaren a~t1maya ba§landlgma yukanda deginilmi§ti. Bunlardan Mekteb-i Sanayi-i Nefise-i ~ahane 1925'de Oiizel Sanatlar Akademisine, KondiiktOr Mekteb-i Alisi ise 1941'de dort Yllhk Teknik Okul'a donii§tiiriilmu§tur. Ulum-i Aliye-i Ticariye Mektebi'nin 1938'de Yiiksek Ekonomi ve Ticaret Okulu adlyla Milli Egitim Bakanhgl'na baglanmasmdan sonra aym adl ta§lyan okullar tzmir (1945), Ankara (1954), Eski§ehir'de de (1958) a~llml§, 1959'da ~lkanlan 7334 sayllt Kanunla bu okullann adl iktisadi ve Ticari tlimler Akademisi (tTtA) olarak degi§tirilmi§ ve 4936 saylh Kanun'dakine benzer hiikiimlerle bu okullara da universitelere benzer idari ve akademik yapt verilmi§tir. Adana tTiA'si 196Tde, Bursa tTtA'si ise 1971'de a~lIml§t1r.

1969'da ^~lkartlan 1172 ve 1184 sayill Kanunlarla Ouzel Sanatlar Akademisi Devlet Ouzel Sanatlar Akademisi'ne (DOSA), Teknik Okul da Devlet Muhendislik ve Mimarltk Akademisi 'ne (DMMA) donu§turiilmu§tiir.

Akademiler, universitelerden farkh olarak B aU' daki politekniklere benzer bir §ekilde kitIesel mesleki egitime aglfhk vermek amaclyla kurulmu§ken, 1959'da ~lkanlan 7334 ve 1971'de ~lkanlan 1438 sayth Kanunlarla giderek bu ama~lanndan uzakla§ml§lar ve 197Tde

~lkanlan 2095 saydl Kanunla da universiteler ile akademiler arasmdaki i§levsel farkhhklar fiilen ortadan kalkml§ur. Ancak, universiteler ile akademiler arasmda ~eki§me ba§laml§ ve Dam§tay akademilerin ~lkardlgl

yonetmelikleri surekli olarak iptal etmi§tir.

Hlzla artan gen~ niifusun yiiksekogretime olan talebi 1960'h ytllann ortalanndan ba§layarak, ~e§itli alanlarda mesleki ogretim yapan elliye yakm, kar ama~h yuksekokulun a~tlmasma yol a~ml§ ve bu okullardaki ogrenci saYlsl klsa sure i~inde eUi bine ula§ml§tlf. Ancak, Anayasa Mabkemesi'nin bu okullart 1971'de Anayasa'ya aykIrI bulmasl ile bu okullar 1418 saYlh Kanunla akademilere baglanml§tlr. Du yola gidilecegine, iilke diizeyinde !;agda§ bir akademik degerlendirme, kalite kontrolu ve akreditasyon sistemi kurularak bu tiir yiiksekokullarm rekabet ortaml i!;inde ve denetim altlDda geli§mesi te§vik edilmi§ olsaydl, yiiksekogretimde balen kar§l kar§lya bulundugumuz sorunlartn mubtemelen onemH ol!;ude bafiflemi§ olacaglDJ one siirmek miimkundiir.

Tekrar iiniversitelere donersek, 1973-1981 araSI iiniversitelerin tam ani ami ile Anadolu'ya yaylldlklan bir donemdir. Turkiye'nin her baklmdan zor §artlar altmda bulundugu bu donemde, Diyarbaklr, Eski§ehir, Adana, Sivas, Malatya, ElaZlg, Samsun, Konya, Bursa ve Kayseri'de on yeni

(6)

5

iiniversite kurulmu§ ve boylece iilkemizdeki iiniversite SaYISl ondokuza yiikselmi§tir. HIZla artmakta olan iiniversite ve bunlara ba§vuran oArenci sayllan kaf§lsmda 1974 yllmda Ogrenci Se~me ve Yerle§tirme Merkezi (OSYM) kurularak iiniversitelere merkezi smavla ogrenci ahnmasma ba§Ianml§tlr. Yiiksekogretime artan talep kar§Ismda, aym yll kurulan ve mektupia ogretim yapan Y A YKUR He iilkemizde orgiin ogre tim yamnda

a~lkogretim veya daha dogru bir deyimle uzaktan ogretime de ba§lanml§tIf.

1981 ylhna gelindiginde iiIkemizde:

'" UniversiteIer, '" Akademiler,

'" Bir kIsml diger bakanhklara, ~ogu Milli Egitim Bakanhgl'na bagh iki yIlhk meslek yiiksekokuUarl He konservatuarIar, '" Milli Egitim Bakanhgl'na bagh ii~ yIlhk egitim enstitiileri, '" YAYKUR,

oimak iizere be§ Wrde toplam 166 yiiksekogretim kurumunda 20.816 ogretim elemam gorev yapmakta ve YAYKUR'a kaYlth 9.742 ogrenci dahil, toplam 237.369 ogrenci ogrenim gormekte idi.

1981' de ~lkanlan 2547 saYlh YiiksekoAretim Kanunu He Yiiksekogretim Kurulu yeniden ihdas edilmi§, iilkemizdeki tUm yiiksekogretim kurumlan tek bir ~at1 altmda toplanmI§, akademiler iiniversitelere, egitim enstitiileri egitim fakiiltelerine donii§tUriilmii§ ve konservatuarlar ile meslek yiiksekokullan iiniversitelere baglanml§tIf. Bu diizeftleme kapsammda tstanbul'da Mimar Sinan, Marmara ve YIldlZ Teknik, Ankara'da Gazi, AntaIya'da Akdeniz, tzmir'de Dokuz EyIUl ve Edirne'de Trakya Universiteleri mevcut kurumlann reorganizasyon ve birle§tirilmesi He olu§turulmu§, Van'da ise Yiiziincii YIl Universitesi adl He yeni bir iiniversite kurulmu§tur. Boylece, Tiirk yiiksekoAretim sistemi 1982 yIlI itiban ile yirmiyedi iiniversite He bunlara baAh fakiilte, enstitii, yiiksekokul, konservatuar ve mesiek yiiksekokullanndan olu§an birle§ik bir yaplya donii§tiiriilmii§tiir. Bu meyanda, Y A YKUR 'un i§levleri Anadolu Universitesi'ne bagh A~lkogretim Fakiiltesi'ne devredilerek uzaktan ogretimin iilkemizde yaygmla§masl hlzlandmlmI§ur.

Anayasa'da yer alan hiikiimlere uygun olarak getirilen yeni yasal diizenleme ile kar amaCI giitmeyen vakIflarm ozel yiiksekogretim kurumlan kurmalanna imkan saglanml§hr. Bu tiir ilk iiniversite olan Bilkent Universitesi 1984'de kurularak faaliyete ge~mi§tir. Ancak, Bilkent Universitesi'nin yasal konumu, Anayasa Mahkemesi'nde a~llan iki davanm sonucunda, Mahkeme'nin bu tiir iiniversitelerin de kanunla kurulmalan gerektigine karar vermesi iizerine, 1992 ylLInda ylkanlan 3785 sayIlI Kanunla a~lkhga kavu§mu§tur.

(7)

6

ODTU'ne baglt olarak faaliyet gosteren okullardan olu§an Gaziantep Universitesi 'nin iiniversite saylSl yirmidokuza yiikselmi§tir.

Gaziantep'teki fakiilte ve 1987'de kurulmasl He

1992'de iiniversite saYlSlnda biiyiik bir aru§ gergekle§tirilmi§tir.

3785 saydl Kanunla Bilkent He birlikte, K09 ve Kadir Has Universiteleri de kurulmu§, ancak, Kadir Has Universitesi bazl biirokratik engeller nedeniyle maalesef faaliyete gegememi§tir.

3 Temmuz 1992'de 9lkanlan 3837 sayIlI Kanunla 90gu daha once o illerde mevcut olan birimlerin niive te§kil ettigi yirmibir yeni iiniversite He iki yiiksek teknoloji enstitiisiiniin Urfa, Isparta, AydIn, Zonguldak, Mersin, Denizli, Baltkesir, Kocaeli, Sakarya, Manisa, Bolu, Ratay, Afyon, Kars, Canakkale, Nigde, Kiitahya, Tokat, Mugla, Kahramanmara§, tzmir ve Kmkkale illerimizde kurulmasl He yiiksekogretimin Anadolu'ya yayIlmasl biiyiik ol9iide tamamlanml§ ve iiniversite saYlmlz elliiige yiikselmi§tir.

1993' de Anadolu Universitesi 'nin ikiye boliinmesi He Eski§ehir'deki ikinci iiniversite olan Osmangazi Universitesi (496 sayIlI KHK), 1994'de iilkemizin ii9iincii vaktf iiniversitesi olan Ba§kent Universitesi (Kanun No: 3961) ve yine 1994'de Frans1Zca egitim yapan Galatasaray Universitesi 'nin (Kanun No: 3993) kurulmasl He iilkemizdeki iiniversite saYlsl ellialuya yiikselmi§tir.

Boylece, 1923-1924 egitim-ogretim Ylhna kadar doneminde:

egitim-ogretim Ylhndan 1995-1996

ge~en yetmi§iki ytlhk Cumhuriyet

*

Universite saYlsl l'den 56'ya;

*

Ogrenci saYlsl 2.914'den 1.225.914'e;

*

YIIhk mezun saYlsl 321'den 140.773'e (1994-1995);

*

Ogretim elemaDI saylSl 307'den 49.234'e

yukselmi§ olup, ogrenci saYlSlnda 4000, ytlhk mezun saylSlnda 450, ogre tim elemaDl saYIsmda ise 160 katllk arh§larm

ger~ekle§tirildigi ve yilksekogretim kurumlarmm tstanbul'dan Anadolu'nun en ilcra ko§elerine kadar yaYllmaslnm saglandlgl gorillmektedir.

Zaman zaman i~inde bulunulan olumsuz siyasi ve ekonomik §artlara ragmen, yer yer verilen buyilk milcadeleler ve buyilk fedakarhklarla saglanan bu geli§me Tiirkiye Cumhuriyeti'nin gurur tablolan ve ~agda§ uygarhgl yakalama azim ve iradesinin onemli simgelerinden biridir.

(8)

7

Bu geli§menin aym azim ve irade He stirdtirtilmesi i~inde

bulundugumuz uluslararasl konjonktilr He hlzla geli§en teknoloji kar§lsmda daha da onem kazanffil§tlf. Zira, yiiksekogretim sisteminin ana tirtinleri olan yeni bHgiler ve bilgili insan giicti artIk bir tilkenin uluslararasl rekabet giiciinii belirleyen temel unsurlardlf. Bu bakImdan 7.6.1996 tarih ve 4142 sayIh Kanunla lstanbul'da be§ yeni vakIf tiniversitesinin (I§lk, Fatih, Sabanct, Bilgi ve Yeditepe) kurulmu§ olmasl memnuniyet verici bir geli§medir. Bunlardan Bilgi Dniversitesi 'nin 1996-1997 egitim-ogretim yIlmda ogrenci almast kesinle§mi§tir.

III. YUKSEKOGRETtME GtRt§

Ulkemizdeki ~e§itli liselerden mezun olan ogrenci sayllanmn yIllara ve lise tiirlerine gore degi§imi Tablo 1 'de gosterilmi§tir. Bu tabloda gortildtigti gibi, 1982-1983 ogretim yllmda 179.004 olan lise mezunu saYIsI 1994-1995 ders ythnda 472.838'e ytikselmi§tir. Yine bu tabloda gortildtigii gibi, imam-hatip lisesi kokenlilerin toplam mezunlar i~indeki paYI ^% 8,8, diger mesleki ve teknik lise mezunlarmm paYI ise % 33,9'dur. Buna gore, genel lise mezunlannm toplam i~indeki payt % 57,3 'tilr.

Bir yilksekogretim kurumuna giremedikleri takdirde ge~imlerini

saglayabilecek bilgi ve beceriden biiyiik ^ol~iide yoksun olan gene 1 lise mezunlan Tiirk yiiksekogretim sistemi iizerinde olu§an demografik baskmm temel nedenlerinden biridir. Zira, tilkemiz i§ diinyasmda i§e yeni girenler

i~in diizenlenen i§ egitimi (training) programiarl yaygm oimadigi gibi, genel lise mezunlarmllzm da egitimleri (education) itiban He bu tilr programlara haZlr olup oimadtkiarl tartl§ma konusudur.

Ogrenci Se~me ve Yerle§tirme Merkezi'nce (OSYM) dtizenlenen yilksekogretime giri§ smavlannm (Ogrenci Se~me SmavI OSS ile Ogrenci Yerle§tirme SmavI OYS) son ondort yti i~indeki sonu~lan Tablo 2'de gosterilmi§tir. Bu tabloda gortildiigii gibi, 1983'de 361.158 olan aday saylSl

1996'da 1.389.776'ya yiikselmi§tir. Aday sayllarmda bir onceki ylla gore aru§ oranlan son be§ yd i~inde mast He % 12, % 18, % 8, % 1 ve % 11 'dir.

Ba§ka bir deyi§le, yiiksekogretime ba§vurularda bir duraganla§ma egilimi goriilmektedir. 0 yIlki lise son sImf ogrencilerinin toplam ba§vuru i~indeki

paYI 1983' deki % 52,2 degerinden silrekli azalarak 1995' de % 37,1' e dii§mii§. 1996 ise ilk kez bir onceki ytla gore artI§ gostererek % 39,1 degerinde ger~ekle§mi§tir.

(9)

TABlO 1

LiSElERDEN MEZUN OlAN OGRENCi SAYISININ liSE TURUNE VE YllLARA GORE OEGi$iMi

EGITIMTURVE KADEMESi

.. ... . I

^Y'~LA~1

I

.

!~!2-8~L!.!~~~~~

^1984-85

198~~ 19:~I ~ !; 19~~-~9 i

¹

~89-~0

¹

- .. .:::"=-=':'.

GENEL LisELER ---_.

121163 119645 131263 1363931 1446981 Use

----,_

^..^~ ^--."-- "-._'---99729 122008 107007 ^{. .}

2024 3159 3959 -. 44981 47221

Anadolu Usesi 1830 2161 2822

- ^....^---^".^~^.. ^.--- ^.^{- ---}

Ak~am Usesi 1156 775 ,

528 524 . 663¹

--- .--- --_._----^--_^...^__^.^-

Fen Usesi 90 92 188 377 393 421 505

._._---" ^...^_-- . - -.. ----^.

I '

1990.911:~1:!z,1 !i;~~;; !l~l;~! ^. !;~_~-.~~

176463 6640 658 478

. ,

192162 [ ~~2~~11247!~~i. ~~~~~!

'-7~!!1 !~!~ft

__

·109!~i.

7~~ ... ' !~~ ._. __ !!~Q!.

18300 1193 770 . !~!. __ !!~31 ¹⁰⁹⁸

.. !'nadolu Ogretrnen Lises~ _---. ^--'"::~~.-"""!.'.''':'':-':'. 2275 1791 2353

2~~~1

^J293 ^3250. ²⁸⁹² ²⁵⁶⁵ ²⁹⁶⁶ ¹³⁴⁸ ²⁴⁵² ^2967[ ^38391'

MESLEKi VE TEKNiK LiSELER 1

I I

^I ^{. .}

ⁱ

E(~ek T,,~nik ~9re!!,!1.

^_

.~ 3182~

³⁵¹¹⁵¹

4~5~O

⁴⁷⁹³⁵¹ ⁴⁷¹¹⁸ ⁴⁸⁸³⁹ ⁵⁸⁴¹⁹¹ ⁶⁸⁶¹⁷ ⁷²⁹⁹¹ ^94317.

~~51~1

K.z Teknik Ogretirn 9599 9212 8956 9277 10317 11146\ 11768 121301 12695 13132 16134. 160081 ricar,:! ve Turizm Ogretimi ._ ... --2!~27 ^__^,..3321~ ^22772,~!~!~ ^.2038.2 ^24.790 ²³⁶⁶¹¹ 3~7~11. ~~i~i~ :~lci29

_,

·._>86~~_=: ^42332[

Imam-Hatip Useleri 10982 13573 13896 15727 15974 17574 17280, 17060 18323 20658 26285 46137:

~esm~Liseler

Toetam. __

,,~. _~ :~!4~:;~~~l: li.;_~__ -i5!~ ~-2~~~~1 ~ i~~fi~. ~~627~! ~!1~13353.

³⁵⁰⁴⁵⁷ ⁴⁶²⁷⁰⁴

4349281

~ze!

l,:isel"r Toplam. _____

~o_

^.. ^__^4!20.,

.~:4~1

⁴⁷¹¹ ^....

~_3!~ ~_::?_11

⁶³³⁷

~861:. 7~~3!

^_

-~~.d ..

^11411[. ¹²²⁷⁸ ^13834l

~.~~, E~ 2'~PLA~~._.~=,._

^{, .. _._}^II

~~,!~'M ~!'~'!i' ~"" I ~, ... ~,!_ ;'~~;I "';" ",,,,I ;"'~;! 1'1~«1 ",..~ """t ... ^m!

, I

I

¹ ^, ^,

• K~~~akT:C'--Miiii Egiti.~-Bak~nh9"'dan ahnan bilgiier. , , .. . ' ·"1 --- -

i--- - ... -

1

⁰⁰

I

75733 28471 ------

56350 41386

= - = 456321

= 16517

=::=-

472838

=

(10)

TABLO 2

OSYM'CE OUZENLENEN YUKSEKOGRETiME GiRi~ SINAVLARININ YILLARA GORE SONUCLARI (LiSANS VE ONLisANS OUZEYiNOEKi PROGRAMLAR)

1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996

iQSYS'ye Ba~uru SaYls, 361158 436175 480633 503481 62B089 693277 824128 892975 875385 977550 1154571 1249880 1263379 1398776' i

I

. Use Son Slnlf Ouzeyinde Sa$vuru SaYlsl 181536 199280 220162 ~l9328 257858 21741. 303077 336651 351941 375432 457476 486284 469245 547063:

lL.ise Son SfnrfOgr.nin Top. Sa~. j~indeki Pay,. % 52.2 45.7 45.8 45.5 41,1 40.0 36.B 37.7 40.2 38.4 39.6 38,9 37.1 39. 1 ~

! Lise Mezunu Say lSI 179004 208192 197820 220941 226453 246358 253143 279056 335544 361868 474982 448762 472838

-,

I

I IFakulte ye 4 Yllilk YO:~ra Yerle~irilenler 67881 72931 67916 68139 68202 70465 76484 78707 81335 87086 110844 130390 139767 1301641

I

12 Yllltk Meslek YO,'lann:! Ye~lrilenlef 22373 27946 28515 28883 33065 36868 32338 34158 35633 40656 58658 74513 76602 86781\

I jDrgUn ogretime YerlqririJen)er TopJ-amf 90264 100877 96431 97022 101267 107333 108822 112865 116968 127742 169502 204903 216369 216952! ^<.C

i !

I, A~kogretime Yerte"irilenler(lisans) 14982 47999 60000 689', . 7382B 81356 85056 83388 82767 80917 '30606 86472 82B9S 914711

,

76462!

I A~lkogretime Yerieftirilenter(Onlisans) 51644 ¹¹¹⁰⁸⁰ 79381 84733

I AC;lkogretime Yerlefliriien'er Toplaml 14982 47999 60000 689'1 73828 81356 85056· 83388 82.76i 132.561 241686 165853 167628 167933\

I ^,

IToplam Yerleftirilenler 105246 148876 156431 ,65933 175095 188G89 '93878 196203 199735 260303 414732 370826 383974 3tJ48:aS~

!AOF'e Yerie$tirilenlerin !optam iC;indeki PaYI. %

I

14.2/ 32.2 38.4 4'.5 42.2 43.1. 43,9 42.5 41.4 50.9 58.3 44.7 43.7 43.6i

I ^I

~Lise Son Slnlf Ogr.lerinin Toplam Yerl$. ic;indeki Payl. %: 59.5 49.1 46.6 45.3 40.2 41.5 36,6. 37.6 39,4 31.5 23.8 26.S 2'.9 21.9,

:!optam Yen~nlerin Ba$Vuruiara Orant. % 29.1 34.1 32.5 33.0 27.9 27.2 23.5 22.0 22.8 26.6 35.9 29.i 30.4 27.5'

I Toplam Yeriesenterin L.ise Mezunlanna Oranl. % 59.0 71.5 79.0 75.1 77.3 76.6 76.6 70.3 59.5 72.0 87.3 82.6 81.2

(11)

10

1983 -1996 doneminde bir yiiksekogretim kurumuna yerle§tirilen ogrenci saylSl 105.246'dan 384.885'e yiikselmi§, aylkogretimin yerle§tirilenler iyindeki paYI 1993'de % 58,3'e yiikseldikten sonra 1994'de % 44,7'ye, 1995'de % 43,7'ye, 1996'da da % 43,6'ya dii§mii§tiir.

Yede§tirilen ogrencilerin ba§vurulara oram 1983 'de % 29,1 iken, 1989-1991 doneminde % 23 civarma dii§mii§, 1995'de ise % 30,4'e yiikseldikten sonra, 1996' da % 27,5' e dii§mii§tiir.

1996 Ylh rakamlarma baktldlgmda iki ytlhk onlisans ve dort veya daha yok yIlhk lisans diizeyindeki orgiin ogretim programlarlna yerle§tirilenlerin 0 yIlki lise son slmf ogrencilerinin % 40'ma, aylkogretimle birlikte toplam yede§tirilenlerin ise 0 ytlki lise son smlf ogrencilerinin % 71 'ine kar§l geldigi goriilmektedir.

1983-1995 donemindeki aylkogretim kontenjanlan He bu programlara yede§tirilen ve yerle§tirildigi halde kaydolmayan ogrenci saydan Tablo 3'de gosterilmi§tif. Bu tabloda goriildiigii gibi, aylkogretim kontenjanlarl 1992'de ba§layarak biiyiik oranlarda artmlml§, buna kar§lhk aylkogretime olan talep bagtl olarak azalml§tlr. Ornegin, 1995'de 979.595 aylkogretim kontenjam Han edilmesine kaf§lhk, sadece 167.605 ogrenci yerle§tirilmi§, bunlarm da ancak 114.404'ii kaYlt yaptlrml§tIr.

Aylkogretimdeki bu duruma kar§lhk, 1995 yIlI rakamlarma gore, orgtin ogretimde lisans diizeyindeki programlara yerle§tirilenlerin yakla§lk tiimti, onlisans diizeyindeki program lara, yani iki ytlhk meslek yiiksekokullarma yede§tirilenlerin ise yakla§lk % 70'i kaylt yaptlrmaktadu.

(12)

1 1

TABLO 3

AylKOGRETiM KONTENJANLARliLE YERLE!iiTiRiLEN VE KAYDOLAN OGRENci SAYILARI

'(I!c __

_K~!JTEt>J~A~lYERLE!iiTiRiLEN

^KAYDOLAN

L ~!=~':l~_L!?.!'.

KAYDOLMAYAN

,

...

_~~1!.3._

_.. ...

_3_5000L. __ .. ___ 14982 _ _ _ ~8..!1!L_ ... . . .... . _ _ _____ _ 1984

1985 1986 1987 1988 1989 1990

1~91

- - ...• ,.

1992 1993 1994 1995 1996

._'!.o..o.!l~L . ___ ._ 4799L_~003~

^{___ . .}^{______ ..} ¹⁶⁹⁹⁶

50000i 60000i 404551 19545

··---i" ---;-'---.---.. - .. --. . ----... _.

600001 689111 427221

.... _----'I·--~·-··--."-,-

... ___ 738281_._~~22~1 ..

550001

.-~--.---.-

813561 642891

,

600001

r'-~----'

... -

650001 850561 __ ~914S.L_._.

650001 833881 670221

·.~;~~~t .. ^_~ .. ~_-;;7S7L:~~::· .. _66_S._631~···_

, 205917i 6162201 9916611

- ---, ^{- -}

979595!

5752201

1658531 1213831

. ---.- -.---.~-.----.---.-~--

( i

167605i 1144041 1679331

26189 19619 17067 .-...- -··--':':":=1

15910 - .... - ._.--_.--._-'-'---'-"-1

16366 16104 23831 101811 44466 53201

(13)

12

1996 6grenci Se~me SmavI'na (6SS, ilk basamak) giren ~e§itli grup adaylarm saydan ve 105 ve iizerinde puan alarak smaVI kazanma yiizdeleri a§aglda gosterilmi§tir.

Smava Giren Smavi Kazanma

Aday Grubu SaVl!1I Qram

1996 lise son SIDlf ogrencisi ... 533.224 ... 63,1 6nceki ytldan beklemeli ... 1. 578 ... 60,5 Dl§andan lise bitirenler ... 8. 890 ... 64,5 Daha once girip de smaVl kazanamayan ... 572.775 ... 75,0 Daha once smaVl kazanan ve kaydolmayan .. 45. 333 ... 95,0 Daha once sma VI kazamp kaydolan ... 134. 950 ... 96,5 Daha once bir yiiksekogretim kurumundan

mezun olan ... 28. 593 ... 97,4 Daha once iiniversiteden kaydl sHinen ... 22. 783 ... 94,6 Toplam (Genel ba§an oram) ... 1.348.126 .•..••.•• (73,9)

Goriildiigii gibi, smava giren adaylann ancak % 73,9'u, yani 995.681 aday ilk basamakta 105 puan gibi olduk~a dii§iik bir barajl a§abilerek, ikinci basamak, yani 6grenci Yerle§tirme SmavI'na girmeye hak kazanmaktadu.

Daha once her iki basamagl da ba§ararak bir yiiksekogretim kurumuna girmeye hak kazamp da, ~e§itli nedenlerle tekrar ba§vuran adaylann toplam saYlsl 231.659, bu gruplardaki adaylann toplam ba§vuruya oram ise % 17,2'dir. Ba§ka bir deyi§le, yiiksekogretime daha once girmeye hak kazanml§ ogrencilerin yakla§lk olarak be§te biri girdikleri programdan ~e§itli nedenlerle memnun kalmayarak tekrar smava girmektedir. Bu gruptaki adaylann ilk basamaktaki ba§an oramnm % 95 civannda olmasma kar§lhk, bu oran daha once gUlp de SlOaVI kazanamayanlarda ortalama % 75'e, smava ilk kez giren 1996 Ylh lise son SlDlf ogrencilerinde ise ortalama % 63'e dii§mektedir. Smava ilk kez giren 0

ytlki lise son slOlf ogrencilerinin, ilk basamak gibi nispeten kolay bir smavdaki ba§an oranlOm bu kadar dii§iik olmasl iizerinde onemle durulmaya deger bir husustur.

1996 6grenci Yerle§tirme SlOavI'na (6YS, ikinci basamak) girmeye hak kazanan 950.487 adaydan 880.615'i smava girmi§tir. Sadece birinci basamak SlOaVI sonucu He yerle§mek isteyen adaylarla birlikte 944.391 aday yerle§tirme i§lemine ahnml§ur. tkinci basamak smaVl

sonu~lanna gore yaptJan i§lemlerle yerle§tirilen adaylann dokiimii a§agldaki gibidir :

(14)

13

Drgtin Lisans Programlan ... . Drgtin Dnlisans Programlan ... . Orgiin Ogretim Toplaml ... ..

Ar;Ikogretim Lisans ... ..

Ar;Ikogretim Onlisans ... .

130.164 86.788

216.952 91.471 76.462

A~lkogretim Toplaml ... 167.933 Genel Toplam ... 384.885

Goriildtigii gibi, 1996'da ar;lkogretim ir;in 575.220 kontenjan tespit edilmesine kar§lhk, sadece 167.933 ogrenci bu programlara yede§tirilmi§tir. Ba§ka bir deyi§le, ar;lkogretime olan talep dii§meye devam etmektedir.

tkinci basamak SlOaVl sonucunda bir yiiksekogretim kurumuna yerle§tirilen adaylann gruplanna gore dagIllm a§agldaki gibidir :

Adav Gruby

1996 lise son sImi ogrencisi ... ..

Yerle§en

SaYls,

84.139 209.331

22.062 39.311 Daha once girip de SlOaVl kazanamayan

Daha once SlOaVl kazanan ve kaydolmayan Daha once SlOaVl kazamp kaydolan ... . Daha once bir yiiksekogretim kurumundan mezun olan ~ ... u . . . .

Daha once iiniversiteden kaydl silinen ...

D·

1ger ... . ^v Toplam ...

12.068 14.521 3.453 384.885

Yerle§enlere

OraDI %

21,9 54,4

5,7 10,2 3,1 3,8 0,9 100.0

Yukanda da deginilmi§ oldugu gibi, iiniversiteye glT1§ smaVlOa, 0

ytlki lise son sImi ogrencileri, daha once SlOaVl girip de kazanamayanlar ve daha once SlOaVl kazanarak bir yiiksekogretim kurumuna yerle§tirildigi haide tekrar SlOava girenler olmak tizere ba§hca iir; grup aday girmektedir.

Bu iir; grup adaya ait birinci basamaga giren ve ikinci basamak sonucunda bir yiiksekogretim kurumuna yerle§tirilen sayllan He sonur;ta yede§tirilenlerin birinci basamaga girenlere oraOl olarak taOlmlanan ortalama ba§arl yiizdeleri a§aglda gosterilmi§tir :

(15)

14

Ada): Gtubu

ill5

Ba5!U[U IJ:[If:Ii:D DBllela _~

1996 lise son slmf <>grencisi 543.692 84.139 15,5 Daha <>nce smaVl kazanamayan ... 572.775 209.331 36,5 Daha <>nce smaVl kazamp tekrar

giren ... 231.659 91.415 39,5 Toplam (Genel Ba§an Oram) 1.348.126 384.885 (28,5)

Goriildiigii gibi, nihai ba§an oraDlna gore, ilk slraYI % 39,5 ba§an oramyla daha once smaVI kazananlar almakta, bu grubu % 36,5 He daha once kazanamayanlar iziemekte ve 0 yilki lise son slDlf ogrencileri % 15,5 ba§an oram Be en sonda gelmektedir. Gerek ilk basamak gerekse her iki basamak sonucunda ortaya ~lkan slralama, ortaogretimle yiiksekogretime giri§ araslDdaki kopuklugun a~lk gostergesidir.

1996 ydmda bir yiiksek<>gretim kurumuna yerle§tirilenlerin % 65'i genel lise, % 35'i meslek lisesi ylkt§h; % 40'1 klZ, % 60'1 ise erkektir.

Eyliil 1996'da yapllacak ek yerle§tirme ve <>zel yetenek smavlyla yerle§tirme He birlikte, toplam yerle§tirilen saylSl bir miktar daha artacakur.

Yukanda sunulan istatistiki bilgiler ile smava giren <>grenci gruplan g<>z<>niine ahndlgmda §u sonuylar ylkmaktadlf

a) Ba§vuru saYlsmdaki 1983-1996 doneminde meydana gelen yakla§lk 3,5 misli artl§m ba§bca nedenleri, yag niifusundaki, yani lise son SInlf <>grencilerindeki 2,5 misli arW~In yamnda, daha <>nce smaVl kazanamaYlp da tekrar girenler He kaylth oldugu halde program degi§tirmek isteyenierin saylSlndaki artl§t1r.

b) Aylk<>gretime olan talep bagd olarak biiyiik <>lyiide dii§mii§tiir.

Bunun ba§hca nedeni derece ve kademe ilerlemesi almak amaclyla aylk<>gretime ba§vuran deviet memurlanmn bu talebinin zaman iyinde kar§danml§ olmasldtr.

c) 1983-1996 doneminde orgiin ogretimde lisans diizeyindeki kontenjanlar yakla§lk 2, onlisans diizeyindeki kontenjanlar ise yakla§lk 3,5 misli arunIml§ur. Ancak, onlisans diizeyindeki programlar Hsans diizeyindeki programlar kadar cazip degildir. Bunun muhtemel nedenleri ise meslek yiiksekokulu mezunlanna yedek subayhk hakkl verilmemesi ve fakiilte diplomasma atfedilen sosyal statiidiir.

(16)

15

d) Yiiksekogretime glfl§ I~m ba§vuran ogrenci saylSlnda son ytllarda bir duraganla§ma goriildiigiine yukanda deginilmi§ti. Bunun yanmda, Devlet lstatistik Enstitiisii'niin a§aglda ozetlenen projeksiyonlanna gore yiiksekogretim ~ag niifusu da 1995'den itibaren azalma egilimine girmi§tir:

YIL 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000

CAG NUFtJSlJ ( 1841 YAS)

5. 093. 000 5. 228. 000 5. 184. 000 5. 142. 000 5. 102. 000 5. 063. 000 5. 025. 000

Buna kar§lhk, ortaogretimdeki okulla§ma oram ise siirekli olarak artmaktadtr; bu oran 1985-1986'da % 32 iken, 1994-1995'de % 4S'e yiikselmi§tir. Ba§ka bir deyi§le, yiiksekogretime aday ogrenci saYlsl artmaya devam edecektir.

Ote yandan, Devlet 1statistik Enstitiisii 'niin son bir yaymma gore (Tiirkiye Niifusu, 1923-1994 Demografik Yapisl ve GeJi§imi, 21. Yiizyil Ortasma Kadar Projeksiyonlar), niifus cografi olarak batIya kaydlgl gibi, deger yargllarl itibarl He de "batilila§maktadlr".

Bu geli§me ger~ekle§tigi takdirde yiiksekogretime olan talebin de nitelik degi§tirerek, her ne §ekilde olursa olsun diplomadan, istihdam potansiyeli yiiksek alanlar ile bu alanlardaki kaliteli programlara kaymasl beklenmektedir. Toplam ba§vuru sayISlDdaki artl§lD lise mezunu saYIstndaki arU§tn iizerinde seyretmesi bu temayiiliin belki de ilk gostergesidir.

Nihayet, 1983-1995 doneminde Tiirk yiiksekogretim sisteminin kontenjanlara gore orgiin ogretimde 2,5, aylkogretimde ise yakla§lk 10 misli biiyiitiilmesine ragmen, orgiin ogretimdeki okulla§ma oranl 1995' de ancak

% 12,2'ye, aylkogretim dahil top lam okul1a§ma oram ise ancak % 21,O'e yiikseltilebilmi§tir. Tiirkiye, orgiin ogretimdeki okulla§ma oramna gore rakibi olan iilkelerin halen oldukya gerisindedir. Bu baklmdan, Tiirk yiiksekogretim sisteminin kalite ile istihdam ili§kisini one ylkartmak kaydlyla biiyiimeye devam etmesi kaymilmazdlr.

(17)

16

DolaYlSl He sorun yUksekogretimin hangi yonde bUyUyecegidir.

Aylkogretimi bugUnkU bali He bUyUme alam olarak gonnek dogru degildir.

Zira, yukanda da belirtilmi§ oldugu gibi, aylkogretime olan talep bagll olarak bUyUk olyUde dU§mU§tUr. Aylkogretim tedrici olarak asH i§levi olan yeti§kinlerin teknolojik geli§melere uyumiu bir biyimde sUrekli ve tekrar egitimine donU§tiirUlecektir.

Temel ilke genyierin bUyUk kitiesinin mUmkUn olan en klsa sUre iyinde i§ hayattna hlzla uyum sagiayabilecek bir formasyona sahip klhnmasldu. Bu itibarla TUrk yUksekogretim sisteminin dogal bUyUme alam, tUm ileri iilkelerde oidugu gibi, iki yIlhk mesiek yUksekokullandu. Bu alanda ba§lattlan yah§malarla gerekli goriilen yasal diizenlemeler V. 3 nolu klSlmda ele ahnml§tu.

IV. LtSANS VE ONLtSANS DUZEytNDEKt OGRENCt VE OGRETtM ELEMANI SA YILARI

I V.I. OGRENCt SA YILARI

Her ytl Ogrenci Seyme ve Yerle§tirme Merkezi'nce yaylmlanan YUksekogretim lstatistikleri 'nden derlenmi§ olan lisans ve onlisans dUzeyindeki kaYlth ogrenci ve mezun saytlanntn ytllan gore degi§imi Tablo 4 ve 5'de, dort yllhk yUksekokullar He iki ytlhk meslek yUksekokullanntn saytlan ile bu okullara kaylth ogrenci saYIIanmn geli§imi ise Tablo 6'da gosterilmi§tir.

(18)

TABLO 4

UNivERSiTELERDEKi KAYITLI bGRENCi VE bGRETiM ELEMANI SAYILARININ YILLARA GORE DEGi~iMi

KAYITLI bGRENCi SAYISI OGRETiM ELEMAN! SA YIS!

YIL FA~: ⁴YIL~=r--A _, ^bF---~2YiL_-YO' !OPLA~ ^{" _}!:,!,O~. OOy,_ '_ Y_DOy, ' OiGER"

,1AR$ __

GRV;~rol"'=-~~

1983-1984 233655 13231. 40874 34560'

1984-1985 271436 15793 65774 45182'

1985-1986 280820; 17017, 99063 52514

1---' --- - - - i - ·

322320 1823 398185 1891 449414 1877

2596 2792'

2407 2503,

5023:

6312 ;

7908' 19757 8451, 21949

2899: 2484 66591 9049, 22968

-_._-... ^_^..

_- - -

^...^--- ----.---~. --_._----: --- -_._---

__ 55: 553.!l~: ___ 48~~00,,_. _.,!~!_!... ___ . 3142:. ____ 2714, ___ 708~__ 9527' ___ 24382 /1987-1988 ;' 288035 14830, 133586 ._~~~~_ 49~!~!c ^_____!~~____ 333~: __ . ___ 3384: __ 7383! 10543: 26611

1988-1989 :1 II 294449' 156651 175223: : . - - -66381 --.-.---.---~.--551718 2772 - - - 1 - ' - - - -2864' 3469' I 77961 I 11213' - - - -28114 11989-1990 ;, 311363; 33964: 228860: ____ 61642'_ 635829' ______ 44~~: 2181' 3555; 83401 12681; 31190 1990-1991 ii 328980j 349671 260962' 70801, 695710 .. ___ 4678 _ _ 2359! ___ 3683\ 88151 141171 33652

1

1991-1992 _:1:! 342697: 405801 289745 _, " _ _ _ _ 758281 ^{n .} 748850: 4738' 3121: 3632i I 89571 , 13832! 34280 1992-1993 :1 390114' 15004' 347145, 84040 836303, 4932, 3460: 40891 9572! 15527: 37580

, ,

1993-1994 433064: 17359, 516826, 105063, 1072312 5366, 3432' 48231 10309, 17481 i 41411

1994-1995 471495 21382 477315 125878; 1096070: 5831 3445: 5414: 107691 17644: 43103

1995-1996'~~---- ^22988: ⁴⁵⁹⁴⁶⁰ ¹⁴⁸⁹⁹¹ -_._---^1150137 ⁶⁵⁸¹ ³⁵⁷¹ ^6165, ^12390' ^20527' ⁴⁹²³⁴ _' __ ._ _ _______ " __ . ___ ."_ ... ____ .,: . ___ . __ ^~. ..__ __L _______ _

N~~; AOF s.aYllarina. 1992·1993 Ogtellm Y,hndan i1ibale~ iki yelilk programlar da d.ahii edilmt~ttr. . . . Ogletun Gorevlisl. Okutman, Uzman, C:;~vjrici. Egilim Ogfetim ?!anlamaCISI.

--J

(19)

TABLOS

UNivERSiTELERiN LiSANS VE ONLisANS OUZEYiNOEKi PROGRAMLARINA KAYITL10GRENCi VE MEZUN SAYILARI iLE ACIKOGRETiMiN BUNLAR iCiNOEKi PAYI

KAYITLIOGRENCi SAYISI MEZUN SAYISI

YIL FAK. 4 YIL.YO. 2 YIL.YO. O.O.TOP. AOF 'TOPLAMiAOF PAY,% FAK. 4 YIL.YO. 2 YIL.YO. O.O.TOP. AOF TOPLAM;AOF PAY.

1983-1984 233655 13231 34560 281446 40874 322320 12.7 29358 1652 8845 39855 25 39880

1984-1985 271436 15793 45182 332411 65774 398185 16.5 31243 1729 10862 43834 30 43864

1985-1986 280820 17017 52514 350351 99063 449414 22.0 36116 2609 14253 52978 4870 57848 8,4;

1986-1987 284372 17679 55302 357353 124247 481600 25,8 42615 2343 17347 62305 6255 68560 9.1

1987-1988 288035 14830 58730 361595 133586 495181 27.0 46754 2483 17228 68475 5675 72150 7,9·

;

:1988-198S 294449 15665 66381 376495 175223 551718 31.8 47581 8199 12321 68101 5493 73594 7.5,

1989-1990 311363 33964 61642 406969 228860 635829 36,0 46976 8880 14589 70445 8406 78851 10.7i

i

1990-1991 328980 34967 70801 434748 260962 695710 37,5 47568 8009 16570 72147 9638 81785 11.8j _

1991-1992 342697 40580 75828 459105 289745' 748850 36.4 55148 2012 18590 75750 9396 85146 11.00::

1992·1993 390114 15004 84040 489158 347145- 836303 41.5 60136 2182 19327 81645 12428 94073 13.2!

1993·1994 433064 17359 105063 555486 516826- 107;2312 48,1 64179 2584 24464 91227 23085 114312 20.2 1994·1995 471495 21382 125878 618755 477315- 1096070 43.5 66893 2720 29310 98923' 34039 132962 25.6

1995-1996 518698 2298g 148291 690677 459460 1150137 28.5 VY VY VY VY VY VY VY

VY: Veri yok

• Anadolu Universitesi ac,kogretim I'rogramlannm ttimu dahil edilmi~tir.

(20)

1 9

TABLO 6

yOKSEKOI~ULLAR VE BU OKULLARDA

OKUYAN OGRENCI SAYILARIN1N YILLARA GORE DEGi~iMi

_. ______ /J... DORT Y~LLlK YUKSEKOKULLAR (LlS:::Ac.::N_"S:.!, _ _ _ _ 1

Yll OKUL SAYISI OGRENCI SAYISI

1983 - 1984 35 13231

'1984-1985 40 15793

1985 -1986 .41 11017

- - - - ---e:-IKI-yi[LiKMESLEK YUKSEKOi<ULLARffoNLisANS, ---- --.... . .-. . .. -... - -.. - T'-"-- -- --- ... "'-

~=:frr':l=:"~=~~"'}l~=~R~'~:l~

_ _ ._1.985-1986

'_1 ______ . . _

88 _________________ 52514 ___ 198~.:..!~_8! __ -I. ____ .. __ ,_~~'--__________ ~5302

=_~=~t~~~ ~ ~ ;~L ~_J_- ^:_=-_. --~ ^ .:::m ~ .. _-__ ~_~_---%*~

1989 -1990 _- .. - 108 . 61642

-

^..

-

1990 - 1991 125 70801

---. ---.----.--- '-'- - - ---1-._. __ .. ---.

1991 -1992 132 75828

-----_. ---_._--_._--- -----..

1992 - 1993 171 84040

: ::: : ^::::-~~= ...•. :::rn~!li*

_ _ !~~~-1996 _ _ _ ._. _ _ _ _ _ _ _ ~.!

_ ._. _____

!.4899!.

_ _ _ _ _ _ _ . . . • . ____ ... _._ .. _ .• ___ •..•.. _ •. _._. _____ ._ ." . . L. __ . . . .. _____ . __ ... _ _ ._

Not: B tablosuna Ikl Vllhk tom yuksekokullaf (Adalet YO .• Saghk Hi:. Mes. YO., ... v.b., dahifdir.

(21)

20

Ogrenci Se~me ve Yerle~tirme Merkezi'nce baSlma haZlflanml§

olan 1995-1996 Yiiksekogretim istatistiklerine gore, 1995 -1996 egitim- ogretim Ylh itiban ile iilkemizdeki diger yuksekogretim kurumlan dahil, 376 fakulte, 64 yuksekokul ve 378 meslek yiiksekokulunda yuriitiilen lisans ve onlisans diizeyindeki programlara kayItlI ogrencilerin dokiimii a§alhdaki gibidir:

A. UNtVERStTELER Orgiin Ogretim

'" Fakiilteler ... ..

'" 4 Yllhk Yuksekokullar ... . '" 2 YIlhk Meslek Yuksekokullarl ... . '" tkinci Ogretim

- Lisans ... ..

- Onlisans ... ..

462.677 22.988 126.347 56.082 22.583

'" Lisans ... 177.125 '" Onlisans ... 282.335 Universiteler Toplaml ... 1.150.137 B. DtGER yOKSEKOGRETtM KURUMLARI

'" L' lsans ... ..

'" Onlisans ... ..

9.099 1.152 TURKtVE TOPLAMI ... , ... , ... 1.160.388

Bu ogrencilerden 15.952'si yabancl uyrukludur. YabanCl uyruklu ogrencilerin ise buyuk ~ogunlugu Turk Cumhuriyetleri He Tiirk ve Akraba Topluluklanndan gelen ogrencilerdir.

Devlet tstatistik Enstitiisii verilerine gore iilkemizdeki 1996 Yill yiiksekogretim IOag niifusu 5.184.000'dir. Buna gore, iilkemizde yiiksekogretimdeki toplam okulla§ma oram % 22,4, argiin ogretimdeki okulla§ma oram ise % 13,5'tir. Bu rakkamlar, 1994-1995 egitim-ogretim Ylhnda, Slras} He % 21,0 ve % 12,2 idi.

(22)

21

Orgiin yiiksekogretimdeki okulla§ma oram ABD'nde % 75, Kore'de

% 46, Arjantin'de % 41, Japonya'da % 39, Singapur'da % 38, isve9'te % 33, Almanya'da % 33, israil'de % 33, ispanya'da % 32, Yunanistan'da % 29, Filipinler'de % 27, ~ili'de % 19, Portekiz'de % 17, Tayland'da % 16, Meksika'da % 14, Brezilya'da % 12, Malezya'da % Tdir.

tki yIlhk meslek yiiksekokullannm iilkemizde orgiin ogretimdeki payl % 21,5, toplam i9indeki payl ise % 13'tiir. Bu pay Heri iilkelerin 90gunda

% 30'lann iizerindedir (Avustralya'da % 66, Singapur'da % 63, Japonya'da % 44 ve ABD'nde % 37).

A9lkogretimin sistemdeki payl iilkemizde % 39,7'dir. Tiirkiye bu baklmdan diinya iilkeleri arasmda Tayland' dan (% 50) sonra ikinci olup, Tiirkiye'nin ardmdan % 39 ile Urdiin, % 30 He ~in ve % 23 ile Namibya gelmektedir.

Ogretim elemanlan He orgiin ogretimdeki ogrencilerin ogretim alanlarma gore ve iiniversiteler arasmda 1995-1996 ders ydmdaki dagtllmlan Tablo 7, 8 ve 9'da gosterilmi§tir.

Bilkent Universitesi'nde 8.164, K09 Universitesi'nde 615 ve Ba§kent Universitesi'nde 324 olmak iizere, vaklf iiniversitelerindeki toplam ogrenci saYlsmm orgiin ogretimdeki toplam ogrenci saYIsma oram iilkemizde % l,3'tiir. Bu oran Japonya'da % 81, Kore'de % 74, Hindistan'da

% 60, ABD'nde % 26, lspanya'da % 20, tsvi9re'de ise % 10'dur.

Universitelere bagh 375 fakiilte ve 59 yiiksekokulda yiiriitiilen lisans programlanna (orgiin) kayIth ogrencilerin 1995-1996 doneminde ogretim alanlarma gore daglhml a§aglda gosterilmi§tir.

Dil ve Edebiyat ... . Sosyal Bilimler ... ..

EglUm ... . ^{W • •} Temel Fen Bilimleri ... . Saghk Bilimleri ... ..

Miihendislik ... . Ziraat-Orman ... . Sanat ... .

SaYl 23.660 164.378

117.033 51.855

53.763 93.174 29.488 8.369 Toplam ... 541.747

% 4,4 30,3

21,6 9,6

9,9 17,2 5,5 1,5 100,0