Yerbilimleri Dergisi’nde (2006, say› 27 (2), 63-85) yay›mlanm›fl olan “Çatmakaya (Seydiflehir-Türkiye) boksit yata¤›n›n kökenine jeoistatistiksel ve jeokimyasal bir yaklafl›m” bafll›kl› makale (M. M. Karada¤, F. Ar›k ve A. Öztürk) ile ilgili tart›flma
Discussion on the paper entitled “A geostatistical and geochemical app- roach to genesis of the Çatmakaya (Seydiflehir-Turkey) bauxite deposit”
(M. M. Karada¤, F. Ar›k and A. Öztürk) published in Yerbilimleri (2006, 27 (2), 63-85)
Sedat TEMUR
Selçuk Üniversitesi, Mühendislik-Mimarl›k Fakültesi, Jeoloji Mühendisli¤i Bölümü, 42250, KONYA
Gelifl (received) : 17 Kas›m (November) 2006 Kabul (accepted) : 13 Ocak (January) 2007 Yerbilimleri, 28 (1), 69-70
Hacettepe Üniversitesi Yerbilimleri Uygulama ve Araflt›rma Merkezi Dergisi
Journal of the Earth Sciences Application and Research Centre of Hacettepe University
S. Temur
E-posta: stemur@selcuk.edu.tr
Yazar bu yaz›da, Yerbilimleri Dergisi’nin 27 (2) say›s›nda yay›mlanm›fl olan ve Karada¤ vd.
(2006)’ne ait “Çatmakaya (Seydiflehir-Türkiye) boksit yata¤›n›n kökenine jeoistatistiksel ve je- okimyasal bir yaklafl›m” bafll›kl› makale hakk›nda, ayn› alanda çal›flm›fl ve yay›n yapm›fl bir araflt›r- mac› olarak, gördü¤ü baz› eksiklikleri ve yay›nda belirtilen baz› hususlarla ilgili tart›flmas›n› sun- maktad›r.
Makalede boksitlerin yafl›, Senomaniyen sonras›
– Senoniyen öncesi olarak verilmektedir. Bu bok- sitlere kaynak kayaç olabilece¤i tart›fl›lan ofiyolitik kayaçlar›n yerleflim yafl› için de “Geç Eosen – Er- ken Miyosen” denilmektedir. Daha sonra da, “Ofi- yolitik kayaçlar›n yöreye cevher oluflumundan çok daha sonra yerleflmifl olmalar› ve stratigrafik ko- numlar› nedeniyle kaynak olabilme olas›l›¤› olduk- ça düflüktür. Ancak bu kayaçlar›n naplaflmadan önceki konumlar›ndan dolay› boksitlere kaynak olabilme olas›l›¤› da dikkate al›narak, bu çal›flma-
da jeokimyasal özellikleri incelenmifl ve istatistik- sel analizleri yap›lm›flt›r” fleklinde yorum yap›l- maktad›r. Burada iki husus dikkat çekmektedir.
Birincisi; yöreye sonradan yerleflmifl, dolay›s›yla boksitten genç olan kayac›n kaynak olma olas›l›¤›
oldukça düflük de¤il, hiç yoktur. ‹kincisi, makalede belirtildi¤i gibi, e¤er bu ofiyolitler yöreye Geç Eo- sen’den sonra yerlefltilerse naplaflmalar› da bu- nunla ayn› dönemde veya daha sonra olmal›d›r.
Hiçbir ofiyolit yerleflmeden önce bir karasal dö- nem geçirerek boksitlere kaynakl›k yapamaz. Bu- na göre arada 46 milyon y›ll›k zaman fark› vard›r ve boksitler kendilerine kaynakl›k yapan kayaçtan daha yafll›d›r. Dolay›s›yla yukar›da belirtilen kö- ken yaklafl›m›n›n do¤ru olamayaca¤› düflünül- mektedir. E¤er bunun d›fl›nda bir jeolojik evrim senaryosu varsa, yazarlar›n boksitin ve ofiyolitin oluflumu, ofiyolitin yerleflmesi ve naplaflmas› sü- reçlerini zaman ve konum olarak aç›klamalar› ge- rekirdi.
Yerbilimleri
Boksitlerin oluflumu kendilerinden çok daha genç ofiyolitlere ba¤lanmaya çal›fl›l›rken, maka- lede fiekil 2’de verilen harita alan›n›n d›fl›nda kalan, ancak metinde geçen Çaltepe, Seydifle- hir, P›narbafl›, Taraflç›, Sarpyardere ve ‹çerik›fl- la gibi boksitten daha yafll› formasyonlara ait bi- rimlerden kaynaklanm›fl olma olas›l›¤› üzerinde durulmam›fl ve bu konuda aç›klama da yap›lma- m›flt›r.
Asl›nda ofiyolitler fiekil 2’de verilen harita ala- n›ndaki Eosen birimlerinin içinde de¤iflik boyut- larda bloklar fleklinde gözlenmektedir. Makale- de ise, Eosen birimlerinin üzerine bindirdi¤i ifa- de edilmekte, buna karfl›n haritan›n sa¤ alt kö- flesinde birimlerin s›n›r› bindirme yerine formas- yon s›n›r› olarak gösterilmektedir. Özgül (1995), Dipsizgöl Ofiyoliti olarak tan›mlad›¤› bu birimin hem yerleflme hem de oluflum yafllar›n› makale- de belirtilen yafllardan farkl› vermekte olup, her iki yafl da Senoniyen’den gençtir. Temur vd.
(2005a ve 2005b) taraf›ndan ise bu ofiyolitlerin Eosen birimleri taraf›ndan örtüldü¤ü savunul- makta ve bu görüfl foto¤raflarla desteklenmek- tedir. Karada¤ vd. (2006)’ne ait makalede ise, bu yafllara iliflkin hiçbir veri veya kaynak göste- rilmemektedir.
Makale konusunun yazarlar›n ayn› konuda ve kapsamda, farkl› bir alanda Temur vd. (2002) ta- raf›ndan gerçeklefltirilen çal›flmadan büyük öl- çüde yararland›¤›n› göstermesine karfl›n, ad›
geçen çal›flmaya makalede hiç de¤inilmemifltir.
Temur vd. (2002)’ne ait çal›flmadaki yaz›m hata- lar› ve hatal› terimler bu makalede aynen kulla- n›lm›flt›r. Örnek olarak “koefitik” veya “dendog- ram” gibi hatal› terimler istatistik terminolojisinde bulunamad›¤›ndan, Temur vd. (2002)’nin d›fl›n- da baflka bir kaynaktan al›nm›fl olma olas›l›¤›
bulunmamaktad›r. Benzer flekilde, boksite “cev- her” denilmesi, terra rossan›n ço¤ul kullan›lmas›
da buna iliflkin di¤er örneklerdir. Dünya boksitle- ri ile ilgili bütün bilgiler de Temur vd. (2002) ça- l›flmas›ndaki derlemeden aktar›lm›fl, ancak yine de¤inme yap›lmam›flt›r.
Ayn› bölgede Karada¤ vd. (2002) taraf›ndan ya- p›lan çal›flma kapsam›ndaki kimyasal analiz so- nuçlar›n›n bu çal›flmada neden kullan›lmad›¤›na iliflkin hiçbir aç›klama bulunmamaktad›r. Kara- da¤ vd. (2002)’nin çal›flmas›ndaki kimyasal ana- liz sonuçlar›n›n hatal› veya geçersiz olmas› söz konusu olabilir mi? Durum bunu gösteriyorsa,
yazarlar›n bu durumu makalede tart›flmalar› ge- rekmektedir. E¤er veri say›s› az ise, bunlar›n ye- ni verilerle birlikte verilmesi daha uygun olurdu.
KAYNAKLAR
Özgül, N., 1995. Bozk›r – Had›m – Taflkent (Orta To- roslar’›n kuzey kesimi) dolay›nda yer alan tektono-stratigrafik birliklerin stratigrafisi.
Maden Tetkik Arama Dergisi, 119, 113- 174.
Karada¤, M. M., Temur, S., Ar›k, F. ve Öztürk, A., 2002. Çatmakaya (Seydiflehir-Konya) bok- sit yata¤›n›n jeolojik ve petrografik özellik- leri. Selçuk Üniversitesi Araflt›rma Fonu Projesi, No 200/076.
Karada¤, M. M., Ar›k, F. ve Öztürk, A., 2006. Çatma- kaya (Seydiflehir – Turkiye) boksit yata¤›- n›n kökenine jeoistatistiksel ve jeokimyasal bir yaklafl›m. Yerbilimleri, 27(2), 63-85.
Temur, S., Karada¤, M. M., Ar›k, F. ve Öztürk, A., 2002. Maflatda¤› (Alanya – Antalya) bok- sitlerinin jeolojik ve jeokimyasal inceleme- si. Selçuk Üniversitesi Araflt›rma Fonu Projesi, 2000 / 075.
Temur, S., Orhan, H., Deli, A. ve Karada¤, M. M., 2005a. Seydiflehir (Konya) boksitlerinin stratigrafik konumu. Geosound / Yerbilim- leri, 46, 171-189.
Temur, S., Orhan, H., Deli, A. ve Karada¤, M. M., 2005b. T›naztepe (Seydiflehir – Konya) ma¤aralar› ve çevresindeki topraklar›n kimyas› ve benzer topraklar›n boksit oluflu- mu ile iliflkisi. Selçuk Üniversitesi Bilimsel Araflt›rma Projesi, 2002 / 114.
70
