Role of the Risk Factors and Family History on the Prognosis of Patients with Juvenile Myoclonic Epilepsy
Kezban ASLAN, Hacer BOZDEM‹R, fiebnem BIÇAKCI, Yakup SARICA, Yaflar SERTDEM‹R
Epilepsi 2005;11(2-3):70-76
Dergiye gelifl tarihi: 14.05.2005 Düzeltme iste¤i: 31.05.2005 Yay›n için kabul tarihi: 22.09.2005
Çukurova Üniversitesi T›p Fakültesi Nöroloji Anabilim Dal› (Aslan, Bozdemir, B›çakc›, Sar›ca), Biyoistatistik Anabilim Dal› (Sertdemir).
‹letiflim adresi: Dr. Kezban Aslan. Çukurova Üniversitesi Balcal› Hastanesi Nöroloji Anabilim Dal›, 01330 Adana.
Tel: 0322 - 338 60 60 / 3206 Faks: 0322 - 338 60 44 e-posta: kezbanaslan@hotmail.com
Amaç: Bu çal›flmada juvenil miyoklonik epilepsili (JME) olgularda risk faktörleri ve aile öyküsü ve bunlar›n prognoz ile iliflkisi de¤erlendirildi.
Hastalar ve Yöntemler: Çal›flmaya, ILAE-1989 s›n›fland›rmas›na göre JME tan›s› konan ve dü- zenli antiepileptik ilaç kullanan 32 hasta (23 ka- d›n, 9 erkek; ort. yafl 22.2±4.8; da¤›l›m 16-37) al›nd›. Olgular›n özgeçmifl ve soygeçmifl özellikle- ri, risk faktörleri, nörolojik muayene bulgular›, nö- bet bafllang›ç yafl›, nöbet tipi, kullan›lan ilaçlar, in- teriktal dönemde elektroensefalografi, manyetik rezonans incelemeleri ve sa¤alt›m de¤erlendirildi.
Bulgular: Olgular›m›zda kad›n-erkek oran› 2.5/1 idi ve %75’inde (n=24) nöbetlerin 11 yafl›ndan sonra bafllad›¤› görüldü. Olgular›n %40.6’s›nda (n=13) ailede epilepsi, %6.2’sinde (n=2) hafif kafa travmas›, %25’inde (n=8) ise febril konvulsiyon vard›. Ailede epilepsi, olgular›n %18.8’inde birinci derece, %21.9’unda ise ikinci ve üçüncü ya da da- ha uzak akrabalarda tan›mland›. Aile öyküsünün prognoz üzerinde etkisinin olmad›¤› (p=0.464) gö- rüldü. Anne-baba akrabal›k düzeyi (p=0.073) ve ailede epilepsili hasta yak›nl›k derecesi (p=0.936) ile prognoz aras›nda anlaml› bir iliflki bulunmad›.
Sonuç: Juvenil miyoklonik epilepsili hastalarda risk faktörleri içinde önemli bir a¤›rl›¤› olan aile öy- küsünün hastal›¤›n prognozu üzerinde etkili olma- d›¤› söylenebilir.
Anahtar Sözcükler: Epilepsi/genetik; miyoklonik epilep- si, juvenil/genetik; prognoz.
Objectives: To evaluate risk factors and family his- tory of juvenile myoclonic epilepsy (JME) and to determine the role of these factors on prognosis.
Patients and Methods: The study included 32 patients (23 women, 9 men; mean age 22.2±4.8 years; range 16 to 37 years) with JME according to ILAE classification (1989). The patient group was reviewed with regard to demographic data, family history of seizures, risk factors, neurolog- ic findings, age at seizure onset, seizure types, medications, interictal electroencephalography and magnetic resonance imaging findings.
Results: The female-male ratio was 2.5/1. The age of onset was after 11 years in 75%. Risk fac- tors included family history in 40.6% (n=13), mild head trauma in 6.2% (n=2), and febrile convulsion in 25% (n=8). A history of epileptic seizures was obtained in the first-degree family members in 18.8%, and in the second and third degree rela- tives in 21.9%. No significant effect of family histo- ry was found on the prognosis (p=0.464). Similarly, the degree of kinship between parents (p=0.073) and the degree of epileptic relatives of the patients (p=0.936) did not influence prognosis.
Conclusion: It can be inferred from our findings that, although family history has a considerable role in the occurrence of JME, it does not affect the prognosis of the disease.
Key Words: Epilepsy/genetics; myoclonic epilepsy, juve- nile/genetics; prognosis.
Juvenil Miyoklonik Epilepsili Olgularda Risk Faktörleri ve
Ailede Epilepsi Öyküsünün Prognoz Üzerindeki Rolü
‹lk kez Janz taraf›ndan tan›mlanan Juvenil miyoklonik epilepsi (JME), idiyopatik jenerali- ze epilepsilerin s›k görülen formlar›ndan biri- dir. Tüm epilepsiler içerisinde görülme s›kl›¤›
%5-11, yayg›nl›¤› ise %0.4-0.9 olarak bildiril- mektedir. K›smen benign özellik gösteren bu nöbetler, 8-26 yafllar aras›nda bafllamaktad›r.
Nöbetler ise olgular›n %75’inden fazlas›nda 12- 18 yafllar aras›nda tan›nmaktad›r.[1-8]
Bu güne kadar yap›lan çal›flmalarda JME’li olgular›n aile öyküleri de¤erlendirildi¤inde,
%24-65’inde birinci derece akrabalarda ikinci ve üçüncü derece akrabalara göre sadece 3-4 kat fazla s›kl›kla nöbet gözlenir. Özellikle Arap ülkelerinde yap›lan çal›flmalarda oran›n bu ka- dar yüksek olmas› ayn› soyun devaml›l›¤› için yap›lan s›k akraba evlili¤i ile iliflkilendirilmifl-
tir.[9,10] Olgular›n›n %4’ünde febril konvulsiyon
(FK) öyküsü varl›¤›, benzer flekilde hasta ailele- rinde %25 oran›nda febril, %30 oran›nda ise afebril konvulsiyon geçiren olgular›n varl›¤›
JME’de ciddi genetik yatk›nl›¤› göstermekte- dir.[1,2,11,12]
Bu çal›flmada Arap nüfusu kadar yo-
¤un olmamakla birlikte akraba evliliklerinin s›k görüldü¤ü bölgemizde JME’li olgularda; ai- le öyküsü ile birlikte risk faktörlerinin (kafa travmas›, febril konvulsiyon, zor do¤um, mer- kezi sinir sistemi enfeksiyonu) prognoz üzerin- deki etkilerinin de¤erlendirilmesi amaçland›.
HASTALAR VE YÖNTEMLER Uluslararas› epilepsi ve epileptik sendrom- lar›n s›n›fland›rmas›na (ILAE-1989) göre JME tan›s› alan 32 olgu (23 kad›n (%71.9), 9 erkek (%28.1); ort. yafl 22.2±4.8; da¤›l›m 16-37) çal›fl- maya al›nd›. Öykü, klinik bulgular ve elektro- fizyolojik veriler sonucunda epilepsi tan›s› ko- nulan olgularda biyokimyasal ve radyolojik in- celemeler de yap›larak; yafl, cinsiyet da¤›l›m›, özgeçmifl ve soygeçmifl özellikleri, nörolojik muayene bulgular›, nöbet bafllama yafl›, nöbet tipleri ve klinik özellikleri, kullan›lan antiepi- leptik ilaçlar›n, kullan›m süresi, yan›tlar› de¤er- lendirildi. Ailede epilepsi (AE) öyküsü bulu- nan hastalar›n, hasta yak›nlar› ile bire bir yüz yüze ve/veya telefon görüflmesi yap›larak nö- bet paterninin belirlenmesi sa¤land›.
Olgular; birinci grup; (iyi prognoz) en az bir y›ld›r tüm nöbet tipleri kontrol alt›nda olanlar, ikinci grup; (orta derecede prognoz) son bir y›l içinde nöbet s›kl›¤›nda %70 oran›nda azalma
gözlenenler, üçüncü grup; (kötü prognoz) nöbet s›kl›¤›nda azalma olmakla birlikte, ayda en az üç-dört kez miyoklonik ve/veya absans nöbet- leri gözlenen olgular olmak üzere üç grup al- t›nda topland›.
Elektroensefalografi kay›tlar›; (12 kanall› Ni- hon-Kohdem EEG cihaz›) ve MR‹ görüntüle- meleri (0.5 Tesla General Electric MR‹ cihaz›) ile gerçeklefltirildi. Gerekli görülen olgulara nö- ropsikolojik de¤erlendirme ve Porteus Kent testi uygulanarak IQ ölçümü yap›ld›. ‹statistik- sel de¤erlendirmede Fisher’in Exact ve Mc Ne- mar-testleri uyguland›, p<0.05 de¤erleri anlam- l› kabul edildi.
BULGULAR
Nöbet bafllang›c›n›n, çal›flmaya al›nan 32 ol- gunun sekizinde (%25) 11 yafl alt›nda, doku- zunda (%28.1) 11-14 yafllar aras›nda, 15’inde (%46.9) ise 15 yafl üstünde görüldü¤ü saptand›.
Nöbet süreleri ise ortalama 8.84±4.76 (da¤›l›m 2-20) y›l olarak belirlendi.
Olgular›n %68.8’inde (n=22) miyoklonik, absans ve jeneralize tonik klonik, %25’inde (n=8) miyoklonik ve jeneralize tonik klonik,
%6.3’ünde (n=2) ise miyoklonik ve absans nö- bet kombinasyonlar› birlikte saptand›.
Hastalar›n öykü özellikleri irdelendi¤inde;
risk faktörü olarak kabul edebilece¤imiz baz›
sonuçlar elde edildi. Olgular›n 13’ünde (%40.6) AE, sekizinde (%25) FK, ikisinde (%6.2) ise bi- linç bozuklu¤unun efllik etti¤i kafa travmas›
(KT) öyküsü saptand›. On alt› olguda (%50) ise nöbete neden olabilecek herhangi bir risk faktö- rü belirlenmedi. Ailede epilepsi öyküsü sapta- nan hastalar›n alt›s›nda alt› yafl öncesi FK, bi- rinde ise bilinç bozuklu¤unun efllik etti¤i kafa travmas› öyküsü vard› (Tablo 1).
Ailede epilepsi öyküsü veren olgular›n
%18.8’inde (n=6) birinci derece, %21.9’unda (n=7) ise ikinci ve üçüncü derece akrabal›k ol- du¤u saptand›. Bu olgular›n %21.8’inde (n=7) JME tan›s›na var›ld›. Ayr›ca bir olguda hem bir- inci hem de ikinci derece akrabalarda JME ta- n›mlanmaktayd›. Akrabal›k derecesi azald›kça JME olas›l›¤›nda da azalma oldu¤u gözlendi (Tablo 2).
Tüm hastalar›n tedavi süresi ortalama 5.81±4.5 y›l olarak belirlendi. Olgular›n 23’ünde (%72) monoterapi (valproat), yedisinde (%21)
ikili (valproat + lamotrigin: 5; valproat + karba- mazepin: 2), di¤er ikisinde ise üçlü antiepilep- tik (valproat + karbamazepin/okskarbazepin + lamotrigin) ilaç ile tedavileri düzenlendi.
Düzenli antiepileptik tedavi sonras› olgula- r›n %37.5’inde (n=12) nöbetler tam kontrol alt›- na al›nd›. Nöbetlerin k›smen kontrol edilebildi-
¤i %62.5’inde (n=20) jeneralize tonik klonik nö- bet olmad›¤›, geçirdikleri absans ya da miyok- lonik nöbetlerin ise frekanslar›n›n azald›¤› be- lirlendi. Risk faktörü olarak sadece KT (n=1) veya FK (n=2) öyküsü veren tüm olgularda nö- betler k›smen kontrol alt›na al›nabildi. Ailede epilepsi öyküsü olan olgular›n (n=13) ise
%38.5’inin (n=5) nöbetlerinde tam düzelme gözlendi. Nöbetleri tam kontrol alt›na al›nan olgular›n %58.3’ünü (n=7) risk faktörü tan›mla- mayan, %41.7’sini (n=5) ise risk faktörü olan ol- gular oluflturmaktayd› (p=0.464).
Tedavi sonras› akrabalar›nda JME olan olgu- lar›n %42.9’unda (n=3) nöbetler tam, %57.1’in- de (n=4) k›smen kontrol alt›na al›nd›. Akrabala- r›nda sadece IJE-JTK nöbet olan olgular›n ise
%66.7’sinde (n=4) nöbetler k›smen, %33.7’sinde (n=2) tam olarak kontrol alt›na al›nd›. Aile öy- küsü tan›mlamayan 19 olgunun %63.2’sinin (n=12) nöbetleri k›smen %36.8’inin (n=7) nöbet- leri ise tam olarak kontrol alt›na al›nd›. Bunun- la birlikte tam düzelme gözlenen hasta grubu- nun %41.7’sini (n=5) AE öyküsü olan olgular,
%58.3’ünü (n=7) AE öyküsü tan›mlamayan ol- gular oluflturuyordu (p=0.936). Epilepsi tan›m- lanan olgular›n akrabal›k derecesi ile nöbet fre- kans› aras›nda iliflki de¤erlendirildi¤inde; 1.
dereceden akrabalar›nda nöbet tan›mlanan befl olgunun sadece %20’sinde (n=1) nöbetler kont- rol alt›na al›n›rken, 2. ve 3. dereceden akraba- larda nöbet tan›mlanan olgular›n %50’sinde tam kontrol sa¤land› (p=0.539).
Olgular›n %18.7’sinde (n=6) anne-babalar›n ikinci veya üçüncü dereceden akraba olduklar›
belirlendi. Anne-babalar› akraba olmayan (n=26) olgular›n %31’inin (n=8) nöbetlerinde tam, %69’unun (n=18) nöbetlerinde ise k›smi kontrol sa¤land›. Bununla birlikte nöbetleri tam kontrol edilen 12 olgu de¤erlendirildi¤in- de, bunlar›n %66.7’sinde (n=8) anne-baba akra- bal›¤› yoktu (p=0.073).
Elektroensefalografi bulgular› de¤erlendiril- di¤inde olgular›n %75’inde (n=24) subkortikal epileptik aktivite bozuklu¤u, %18.75’inde (n=6) fokal epileptiform anormallikler, %6.25’inde (n=2) ise normal EEG saptand›. Olgular›n tü- münde MR‹ yap›larak, %21.88’inde (n=7) nons- pesifik (iki: araknoid kist, iki: serebral atrofi, iki: ventriküler geniflleme, bir: gliotik odak) bulgular elde edildi. Konsantrasyon, uyum bo- zuklu¤u gözlenen olgularda yap›lan IQ de¤er- lendirmesi sonucu olgular›n %9.38’inde (n=3)
›l›ml› mental retardasyon saptand›.
TARTIfiMA
Juvenil miyoklonik epilepsi, jeneralize epi- lepsiler içerisinde yer alan k›smen benign özel- lik gösteren epilepsi sendromlar›ndan biridir.
Bugüne kadar birçok prospektif ve retrospektif araflt›rmada; ailede epilepsi öyküsü ve EEG bulgular›, JME’de prognozu etkileyen faktörler olarak bildirilmifltir.[4,6-8] Akraba evliliklerinin s›k say›labilir oranda görüldü¤ü bu çal›flmada TABLO 1
JME hastalar›nda risk faktörleri
Risk faktörü s›n›flamas› n Yüzde
Risk faktörü olanlar 16 50
AE 6 18.75
AE + FK 6 18.75
AE + KT 1 3.1
FK 2 6.3
KT 1 3.1
Risk faktörü olmayanlar 16 50
Toplam 32 100
JME: Juvenil miyoklonik epilepsi; AE: Ailede epilepsi; FK: Febril kon- vulsiyon; KT: Kafa travmas›.
TABLO 2
Ailede epilepsi öyküsü olan olgularda nöbet tipi
Akrabal›k derecesi IJE-JTK (n) JME (n) % 1. derece akrabada
epilepsi 1 5 18.8
2. derece akrabada
epilepsi 4 2 18.8
3. derece akrabada
epilepsi 1 – 3.1
Toplam 13 40.7
IJE: ‹diyopatik jeneralize epilepsi; JTK: Jeneralize tonik klonik nöbet;
JME: Juvenil miyoklonik epilepsi.
JME tan›l› olgularda; cinsiyet, yafl da¤›l›m›, nö- bet bafllang›ç yafl›, risk faktörleri (aile öyküsü, febril konvulsiyon, kafa travmas›), özgeçmifl ve soygeçmifl özellikleri ve bunlar›n prognoz üze- rindeki etkisi de¤erlendirildi.
Juvenil miyoklonik epilepsi olgularda cinsi- yet da¤›l›m› çal›flma baz›nda farkl›l›klar göster- mektedir. ‹lk raporlarda kad›n-erkek oran› eflit olarak belirtilmekle birlikte son zamanlarda ka- d›nlarda daha s›k (2/1) gözlendi¤i bildirilmifl-
tir.[6,13]Klinik bulgular sekiz ile 26 yafl gibi genifl
bir yelpazede bafllayabilmektedir. Ancak nö- betler olgular›n %75’inden fazlas›nda 12-18 yafllar aras›nda tan›nmaktad›r.[3,5,6,8] Çal›flma- m›zda da JME, 2.5/1 oran›nda kad›nlarda erkeklerden daha yüksek saptand›. Olgular›m›- z›n %25’inde (n=8) nöbetlerin 11 yafl alt›nda,
%75’inde (n=24) ise 11 yafl üstünde görüldü¤ü ve bu 11 yafl üstü 24 olgunun %46.9’unun (n=15) nöbetlerinin de 15 yafl›ndan sonra baflla- d›¤› belirlendi.
Juvenil miyoklonik epilepsi etyolojisinin ge- netik oldu¤u bilinmektedir. Bu grupta özellikle s›k aile öyküsünün varl›¤› araflt›rmalar›n bu yöne çevrilmesine neden olmufltur. Bununla birlikte idiyopatik jeneralize epilepsilerde (IJE) febril konvulsiyonun s›k gözlenmesi FK’nin de genetik zemininin oldu¤unu düflündürmüfl-
tür.[14,15] Birca ve ark.,[16] ailede epilepsi öyküsü
olan hastalarda FK’nin daha s›k gözlendi¤ini, yan› s›ra rekkürren FK geçiren çocuklarda jene- ralize epilepsi geliflme riskinin daha fazla oldu-
¤unu vurgulam›fllard›r.
Baykan ve ark.[21]ise parsiyel epilepsi hasta- lar›na göre, JME hastalar›nda normal özgeçmifl özelliklerini daha s›k tan›mlamakta ancak bu grupta febril ve/veya nonfebril konvulsiyon, kafa travmas›, zor do¤um, menenjit gibi öykü- lerin olabilece¤inden söz etmektedirler. Ülke- mizde yap›lan di¤er çal›flmalarda %12-16.8 ora- n›nda febril ve/veya nonfebril konvulsiyon,
%11.5 oran›nda kafa travmas›, %7.7 oran›nda zor do¤um ve %1.9 oran›nda menenjit öyküsü tan›mlanmaktad›r.[21,22] Yapt›klar› çal›flmalarda JME hastalar›nda FK öyküsünü, Vijai ve ark.[9]
%9.8, Mehndiratta ve Aggarwal[17]%9.7, Jain ve ark.[19] ise %7 olarak bildirilmifltir. Bizim çal›fl- mam›zda ise bu oran %25 olarak saptand›.
Juvenil miyoklonik epilepsi hastalar›nda yanl›fl tan› ve tedavi nadir de¤ildir.[23,24] Klinik
ve elekrofizyolojik anormallikler, sendrom hak- k›nda az bilgi sahibi olma gibi faktörlerin yan›
s›ra hastalarda FK, kafa travmas›, zor do¤um ve menenjit öyküsünün olmas› nedeniyle bu tür güçlükler yaflanmaktad›r. Genetik yüklü-
¤ün ön plana ç›kt›¤› bu sendromda hastalar›n özgeçmiflinde kafa travmas›ndan söz edilme- mifltir. Sadece ülkemizde Baykan ve ark.[21]has- talarda kafa travmas›, zor do¤um ve menejit öyküsününde al›nabilece¤ini bildirmifllerdir.
Kotsopoulos ve ark.[25] organik orijini olmayan epilepsilerde kad›n cinsiyetini ve yap›sal de¤i- flikli¤e yol açmayan kafa travmas›n› en önemli prediktörler olarak vurgulam›fllard›r. Kafa travmas› sonras› epilepsi geliflme riski konu- sunda yap›lan bir meta-analiz çal›flmas›nda a¤›r kafa travmas› (beyin kontüzyonu, intrase- rebral-intrakranial kanama, uzun süreli bilinç bozuklu¤u veya amnezi) sonras› ilk bir y›l için- de epilepsi geliflme riskinin %7.1 ve ilk befl y›l içinde %11.5 oldu¤u bildirilmifltir. Ancak hafif kafa travmas› (hafif bilinç bozuklu¤u ve amne- zi) sonras› ilk bir y›l içinde epilepsi riskinin
%0.1, ilk befl y›l içinde ise %0.6 oldu¤u bu ora- n›n genel nüfusdaki epilepsi riskinden daha fazla olmad›¤› saptanm›flt›r.[26] Atefl ve ark.,[27]
a¤›r kafa travmas› sonras› olgular›n %8.4’ünde erken travma sonras› epilepsi geliflti¤ini bildir- mifllerdir. D’Ambrosio ve Perucca[28] kafa trav- mas› a¤›rl›¤›, nörogörüntüleme bulgular›, be- yin cerrahisi giriflim prosedürlerinin travma sonras› epilepsi geliflim riskini belirlemede önemli olabilece¤ini bildirmifllerdir.
Juvenil miyoklonik epilepsi hastalar›nda AE öyküsü literatürde %25-65 oran›nda bildiril- mifltir. Bu durum akraba evlili¤inin s›k gözlen- di¤i Suudi Arabistan’da en fazla, Avrupa ülke- lerinde ise nispeten daha az oranda bildirilmifl- tir.[6,9,17-20]
Ancak bu çal›flmalar›n hiçbirinde aile öyküsü veya FK’nin prognoz üzerindeki rolün- den söz edilmemifltir.
Çal›flmam›zda olgular›n %40.6’s›n›n (n=13) özgeçmiflinde AE, %6.3’ünde (n=2) KT ve
%25’inde (n=8) FK öyküsü saptand›. Olgular›n
%50’sinde ise (n=16) nöbete neden olabilecek herhangi bir risk faktörü tan›mlanmad›. Aile- de epilepsi öyküsü veren alt› hastan›n, alt› yafl öncesi febril konvulsiyon geçirdi¤i, kafa trav- mas› öyküsü veren bir hastan›n ise efllik eden bilinç bozuklu¤unun bulundu¤u saptand›
(Tablo 1).
Risk faktörlerinin prognoz üzerine etkileri irdelendi¤inde; nöbetleri tam kontrol alt›na al›- nan hastalar›n %58.3’ünü (n=7) risk faktörü ol- mayan, %41.7’sini (n=5) ise risk faktörü olan hastalar oluflturmaktayd›. Bununla birlikte risk faktörü olarak sadece KT (n=1) ve FK (n=2) öy- küsü veren tüm olgularda nöbetlerin k›smen kontrol alt›na al›nabildi¤i gözlendi. Öz ve soy- geçmifl özelliklerinin prognoz üzerinde etkisi
olmad›¤› belirlendi (p=0.464), (Tablo 3). Ancak olgu say›s›n›n az olmas›n›n sonucu etkiledi¤ini düflünmekteyiz. Bu nedenle daha genifl olgu çal›flmalar›nda bu konunun de¤erlendirilmesi- nin uygun olaca¤› kan›s›nday›z.
Anne-baba akrabal›¤›, genetik geçiflli hasta- l›klar›n hepsinde de¤erlendirilmesi gereken bir parametre olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r. Lite- TABLO 3
Risk faktörleri ve prognoz
Risk faktörü s›n›flamas› Prognoz p
Tam düzelme K›smi düzelme
n % n %
Risk faktörü olanlar 5 41.7 11 55 –
Risk faktörü olmayanlar 7 58.3 9 45 –
Toplam 12 37.5 20 62.5 0.464
TABLO 4
Ailede epilepsi öyküsü ve nöbet tipine göre prognoz
AE öyküsü ve nöbet tipleri Prognoz p
Tam düzelme K›smi düzelme Toplam
n % n % n %
Yok 7 36.8 12 63.2 19 59.4 –
IJE-JTK 2 33.3 4 66.7 6 18.8 –
JME 3 42.9 4 57.1 7 21.8 –
Toplam 12 37.5 20 62.5 32 100 0.936
AE: Ailede epilepsi; JME: Juvenil miyoklonik epilepsi; FK: Febril konvulsiyon; KT: Kafa travmas›.
TABLO 5
Ailede epilepsi öyküsü olan olgular›n yak›nl›k derecesine göre prognoz
AE öyküsü ve derecesi Prognoz p
Tam düzelme K›smi düzelme Toplam
n % n % n %
Yok 7 36.8 12 63.2 19 59.4 –
1. derece 1 20 4 80 5 15.6 –
2. derece-di¤erleri 4 50 4 50 8 25 –
Toplam 12 37.5 20 62.5 32 100 0.539
AE: Ailede epilepsi
ratürde bildirilen klinik çal›flmalarda JME’li ol- gular›n etyolojisinde akraba evlili¤inden k›s- men bahsedilmifl ancak bu durumun prognoz üzerindeki rolü tart›fl›lmam›flt›r.[23] Atakl› ve ark.n›n[23] ülkemizde yapt›klar› bir çal›flmada anne-baba akrabal›¤› %28.9 oran›nda bildiril- mifltir. Di¤er yandan Suudi Arabistan verilerin- de akrabal›k yüksek oranda saptanm›fl ve has- tal›¤›n ailesel penetrans›n›n yüksek oldu¤u vurgulanm›flt›r.[9,10] Çal›flmam›zda anne-baba akrabal›¤› %18.75 (n=6) oran›nda tan›mland›.
Sadece iki olguda (%6.3) anne-baba akrabal›¤›
JME’de tek faktör olarak belirlendi ve bu olgu- lar risk faktörü tan›mlamayan hasta grubuna dahil edildi. Çal›flmam›zda olgu say›m›z›n az oluflu nedeniyle kesin bir yarg›ya var›lama- makla birlikte, anne-baban›n akrabal›k derece- sinin prognoza etkili olmad›¤› sonucu elde edildi (p=0.073).
‹diopatik jeneralize epilepsilerin birçok ti- pinde, birinci ya da en az ikinci derece akraba- da nöbet saptanmas› epilepsilerin genetik arafl- t›rmalarda yer almas›na neden olmufltur. Hin- distanda, Jain ve ark.[2] JME hastalar›n›n
%35’inde birinci ve/veya ikinci derece, bunla- r›n %19 birinci derece, %9 ise ikinci derece ak- rabalarda epilepsi tan›mlam›fllard›r.[2]Ülkemiz- de bu güne kadar bu amaçla yap›lan çal›flmalar de¤erlendirildi¤inde; JME’de AE oran›n› Ay- kutlu ve ark.[22] %32.6, Çelik ve ark.[29] ise %17 olarak bildirmifllerdir. Bununla birlikte Baykan ve ark.[21] JME hastalar›n›n ailelerinde konvul- siv fenomen öyküsünü %33.3, Atakl› ve ark.[23]
ise %43.4 oran›nda bildirmifllerdir.
Çal›flmam›zda olgular›n %37.5’inde (n=12) birinci veya ikinci derece akrabalar›nda,
%3.1’inin (n=1) ise üçüncü derece akrabalar›n- da epilepsi saptand›. Aile öyküsü tan›mlayan ve tan›mlamayan gruplar prognoz aç›s›ndan karfl›laflt›r›ld›¤›nda; aile öyküsü olmayanlar›n
%37’sinde (n=7) nöbetlerin tam olarak kontrol alt›na al›nd›¤›, birinci dereceden akrabalarda nöbet tan›mlayanlar›n %20’sinde, ikinci ve üçüncü dereceden akrabalar›nda nöbet tan›m- layanlar›n ise %50’sinde tam kontrol sa¤land›-
¤› gözlendi. Buna göre akrabal›k derecesi azal- d›kça nöbetlerin kontrol edilebilme olas›l›¤›- n›n da artt›¤›, ancak ailede epilepsi öyküsünün olmas› ya da olmamas›n›n prognoza anlaml›
katk›s› olmad›¤› sonucuna var›ld› (p=0.539), (Tablo 5).
Ailede epilepsi öyküsü veren olgular›n ak- rabalar›nda da idiyopatik özellikte epileptik nöbetlerin oldu¤u; %21.8’inde (n=7) JME,
%18.8’inde (n=6) ise IJE-JTK nöbet gözlendi¤i saptand›. Bu yedi hastan›n %71.4’ünün (n=5) kardefllerinde JME tan›mlan›rken, akrabal›k derecesi azald›kça JME görülme olas›l›¤›n›n da azald›¤› belirlendi (Tablo 2). Akrabalar›nda JME olan olgular›n %57.1’inin (n=4) nöbetleri k›smen, %42.9’unun (n=3) ise tam olarak kont- rol alt›na al›nd›. Juvenil miyoklonik epilepsili olgularda AE öyküsünün varl›¤› prognoz üze- rinde etkili de¤ildi (p=0.936) (Tablo 4). Ancak nöbetleri tam kontrol alt›na al›nan hastalar ir- delendi¤inde; olgular›n %41.6’s›n› (n=5) AE öy- küsü olan, %58.3’ünü (n=7) ise AE öyküsü ol- mayan hastalar oluflturmaktayd›. Genetik yük- lülük prognozu olumsuz yönde etkiliyor gibi görülmekle birlikte bu sonuç anlaml› bulunma- d› (p=0.936) (Tablo 5).
Juvenil miyoklonik epilepsili olgularda risk faktörleri ve aile öyküsünün prognoz üzerinde- ki etkilerini de¤erlendirmek üzerine s›n›rl› sa- y›da olgu üzerinde yapt›¤›m›z bu çal›flmada;
1. Juvenil miyoklonik epilepsi hastalar›nda risk faktörleri içerisinde en s›k genetik yüklü- lük oldu¤u,
2. Anne-baban›n akrabal›k derecesinin prog- noza etkili olmad›¤›,
3. Ailede epilepsi öyküsü tan›mlayan olgu- larda, akrabal›k derecesi azald›kça JME görül- me olas›l›¤›n›n azald›¤›,
4. Ailede epilepsi öyküsünün olmas› ya da olmamas›n›n prognoza anlaml› katk›s› olmad›-
¤› sonucuna var›ld›.
Kesin yarg›lara varabilmek, ayn› ölçütler ile daha genifl serilerde yap›lacak çal›flmalarla mümkün olacakt›r.
KAYNAKLAR
1. Dreifuss FE. Juvenile myoclonic epilepsy: character- istics of a primary generalized epilepsy. Epilepsia 1989;30 Suppl 4:S1-7; discussion S24-7.
2. Jain S, Padma MV, Puri A, Maheshwari MC.
Juvenile myoclonic epilepsy: disease expression among Indian families. Acta Neurol Scand 1998;97:1-7.
3. Trescher H W, Lesser R P. The epilepsies. Bradley GW, Daroff BR, editors. Neurology in clinical prac- tice. 3rd ed. USA: Buterworth-Heineman; 2000. p.
1745-79.
4. Wallace J. Seizures in children. In: Laidlaw J, Richens A, Oxley JA, editors. Textbook of epilepsy.
3rd ed. Great Britain: Churchill Livingstone Limited; 1988. p. 78-143.
5. Wheless JW, Kim HL. Adolescent seizures and epilepsy syndromes. Epilepsia 2002;43 Suppl 3:33- 52.
6. Pedersen SB, Petersen KA. Juvenile myoclonic epilepsy: clinical and EEG features. Acta Neurol Scand 1998;97:160-3.
7. Panayiotopoulos CP, Obeid T, Tahan AR. Juvenile myoclonic epilepsy: a 5-year prospective study.
Epilepsia 1994;35:285-96.
8. So GM, Thiele EA, Sanger T, Schmid R, Riviello JJ Jr. Electroencephalogram and clinical focalities in juvenile myoclonic epilepsy. J Child Neurol 1998;
13:541-5.
9. Vijai J, Cherian PJ, Stlaja PN, Anand A, Radhakrishnan K. Clinical characteristics of a South Indian cohort of juvenile myoclonic epilepsy probands. Seizure 2003;12:490-6.
10. Obeid T, Panayiotopoulos CP. Juvenile myoclonic epilepsy: a study in Saudi Arabia. Epilepsia 1988;29:280-2.
11. Mehndiratta MM, Aggarwal P. Clinical expression and EEG features of patients with juvenile myoclonic epilepsy (JME) from North India. Seizure 2002;11:431-6.
12. Durner M, Sander T, Greenberg DA, Johnson K, Beck-Mannagetta G, Janz D. Localization of idio- pathic generalized epilepsy on chromosome 6p in families of juvenile myoclonic epilepsy patients.
Neurology 1991t;41:1651-5.
13. Delgado-Escueta AV, Enrile-Bacsal F. Juvenile myoclonic epilepsy of Janz. Neurology 1984;34:285- 94.
14. Singh R, Scheffer IE, Crossland K, Berkovic SF.
Generalized epilepsy with febrile seizures plus: a common childhood-onset genetic epilepsy syn- drome. Ann Neurol 1999;45:75-81.
15. Scheffer IE, Berkovic SF. Generalized epilepsy with febrile seizures plus. A genetic disorder with het- erogeneous clinical phenotypes. Brain 1997;120 ( Pt 3):479-90.
16. Birca A, Guy N, Fortier I, Cossette P, Lortie A, Carmant L. Genetic influence on the clinical charac- teristics and outcome of febrile seizures-a retrospec-
tive study. Eur J Paediatr Neurol 2005;[Epub ahead of print]
17. Mehndiratta MM, Aggarwal P. Clinical expression and EEG features of patients with juvenile myoclonic epilepsy (JME) from North India. Seizure 2002;11:431-6.
18. Murthy JM, Rao CM, Meena AK. Clinical observa- tions of juvenile myoclonic epilepsy in 131 patients:
a study in South India. Seizure 1998;7:43-7.
19. Jain S, Tripathi M, Srivastava AK, Narula A.
Phenotypic analysis of juvenile myoclonic epilepsy in Indian families. Acta Neurol Scand 2003;107:356- 62.
20. Dhanuka AK, Jain BK, Daljit S, Maheshwari D.
Juvenile myoclonic epilepsy: a clinical and sleep EEG study. Seizure 2001;10:374-8.
21. Baykan B, Gökyi¤it A, Çal›flkan A. Juvenil myok- lonik epilepsi. Nöropsikiyatri Arflivi 1991;28:41-7.
22. Aykutlu E, Baykan B, Kulaks›zo¤lu IB, Gürses C, Gökyi¤it A. Jüvenil myoklonik epilepsi sendromun- da tedaviye dirençli olgular›n klinik ve elektroense- falografi özellikleri. Epilepsi 2004;10:100-105.
23. Atakli D, Sozuer D, Atay T, Baybas S, Arpaci B.
Misdiagnosis and treatment in juvenile myoclonic epilepsy. Seizure 1998;7:63-6.
24. Grunewald RA, Chroni E, Panayiotopoulos CP.
Delayed diagnosis of juvenile myoclonic epilepsy. J Neurol Neurosurg Psychiatry 1992;55:497-9.
25. Kotsopoulos I, de Krom M, Kessels F, Lodder J, Troost J, Twellaar M, et al. Incidence of epilepsy and predictive factors of epileptic and non-epileptic seizures. Seizure 2005;14:175-82.
26. Annegers JF, Grabow JD, Groover RV, Laws ER Jr, Elveback LR, Kurland LT. Seizures after head trau- ma: a population study. Neurology 1980;30(7 Pt 1):683-9.
27. Ates O, Ondul S, Onal C, Buyukkiraz M, Somay H, Cayli SR ve ark. Post-traumatic early epilepsy in pediatric age group with emphasis on influential factors. Childs Nerv Syst 2005;12: [Epub ahead of print]
28. D’Ambrosio R, Perucca E. Epilepsy after head injury. Curr Opin Neurol 2004;17:731-5.
29. Çelik Y, Karaa¤aç N, Yeni SN, Ergin N. Juvenil miyoklonik epilepsili hastalar›n klinik ve elek- troensefalografik de¤erlendirilmesi. Epilepsi 2001;7:84-8.
