Annemarie Von Gabain (1901-1993)

Tam metin

(1)AJWEMARIE VON GABAIN (1901 - 1993). 1993 yrhmn ilk aylnda Alman Turkolojisi a&r bir yitik verdi. Turkluk bilimi ve ozellikle eski Wrkler ve dilleri alamnda degerli qahgma ve yay~nlar yapmig olan Prof. Dr. Annemarie von Gabain, 15 Ocak 1993 gunu Berlin' de yagama gozlerini yumdu. Prof. Annemarie von Gabain 4 Temmuz 1901'de Morchingen'de dogmugtur. Orta ogrenimini bitirdikten soma Berlin Universitesinde taninmq Sinolog Otto Franke'nin y m n d a qahgmlg, onun derslerine ek olarak Turkolog Wjlhelm Bang'm derslerine de devam etmigtir. Turfan kazllarmda bulunan Vygur yazmalan uzerinde qahyan Bang, Gabaia'in Sinoloji bilgisinden yararlanmqtir. Uygurca yazmalarin iglenmesi. Bang ile Gabain arasmdaki ortak qalqmalar sonunda gerqeklegmigtir. Bu yazmalarl Bang, Gabain ile ortak bir gahgma yaparak Tiirkische Turfantexte ad1 altmda yayimlam~gtir (6 bolum, 1929-1 934). Alzalytischer Index zu den funf ersten Stiicken der tiirkischen Turfantexte (1931) adh eser de bu ortak qahgmalarm bir uriiniidur. Bang'm oliimu (1934), Gabain'in Uygur yazmalarl uzerindeki qahymalarini aksatmamigtlr. Berlin Akademisindeki eski Turkqe yazmalann iylenmesini buyuk bir qaba ile surduren Gabain, bu dizide yeni yayinlar yapmlytlr (VIII, 1954; IX, 1958, W. Winter ile birlikte; X, 1959, T. Kowalski ile birlikte). Bunlardan bayka, F. W. K. Muller'in Uigurica ad11 eserinin IV. kitabm da yaymlamqtir (1931). Gabain'in Eski Turkqe ve Uygurca alamnda birqok galigmasi daha vardir : Uigurische Studien (Ungarische Jahrbucher X , 1930, W . Bang ile birlikte); Die uigurische obersetzung der Biographie Huen-tsangs (1935); Briefe der uigurischen Hiien-tsang Biographie (Sitzungsberichte der Preup ischen Akademie der Wissenschaften 29: 371-415, 1938); Alt-tiirkisches Schrifttum (1950); Die Friihgeschichte der Uiguren (1952). Gabain'in Eski Turkqe ve Uygurca almndaki en buyiik eseri Altturkische Gramrnatik (Leipzig 1941, 2. bas. Wiesbaden 1950, 3. bas. Wiesbaden 1974)'tir..

(2) 214 Annemarie von Gabain. "Eski Turk~e"alanindaki bu ~allgmalar~ yanlnda Gabain, qafjdag Turk diyalektleri iizerinde de durmugtur. Onun bu alanda yazdl@ en biiyuk eser, t)zbek~egrameri(0zbekische Gr'rmmatik, Leipzig-Wien 1945)'dir. Philologiae Turcicae Fundamenta ad11 anitsal ortak yaylnda da bircok yazm qlkmlgtir: Das Alttiirkische (I, 1959); Die Sprache des Codex Cumanicus (1, 1959); Alttiirkische Schreibkultur und Druckerei (11, 1964); Die alttiirkische Literatur (11, 1964); Die komanische Literatur (11,1964) gibi.. ".. Index der deutschen Bedeutungen, Bunlardan bagka, "Radloff z~sam'fnen~estellt und herausgegeben unter Leitung und Redaktion von A. v. Gabain und W. Veenker (Wiesbaden 1972) baglikli eser de Gabain'in Turk sozJuk~iilii@neyeni bir katk~sldlr. Gabain, 1935-1937 ylllarl arasinda Ankara'da Dil ve Tarih-Cografya Fakultesinde Sinoloji profesoru olarak qahgmlgtir. Ankara'dan ayrlldlktan soma Berlin universitesinde Turk dili ogretimini uzerine alan Gabain, 11. Dunya Savag~llrnsonuna degin bu gorevde kalmlgtlr. Savagm sona ermesi uzerine Hamburg Universitesinde Turk dili profesorliigiine atanmigtir. Uygurca alamndaki Gahgmalanyla buyiik bir iin kazanmig olan Gabain, 1957'de Tiirk Dil Kururnunun haberlegme iiyeligine, 1989'da da geref uyeligne se~ilmigtir. 1973'te Cumhuriyetimizin 50. yll donumunde Turk diline katkllarlndan dolayi Gabain'e hukiimetimizce geref diplomas1 verilmigtir. Gabain, ogrencileri ve &qma arkadaglari araslnda Maryam apa abyla antlmakta idi. 1961'de 60 yagim dolduran Maryam apa'ya ~aligma arkadaglarl ve eski ogrencileri "A1 Bitig" ad11 bir armagan sunmu.yIardi (Ural-Altaische Jahrbiicher XXXIII). Dogumunun 80. yd doniimiinde de qalqma arkadaglarl ve o&encileri Gabain i ~ i yeni n bir armagan yaylmladllar (Scholia. Beitrage zur Turkologie und Zentralasienkunde. Annemarie von Gabain zum 80. Geburtstag am 4. Juli 1981 dargebracht von Kollegen, Freunden und Schulern. Herausgegeben von Klaus Rohrborn und Horst Wilfrid Brands. 1981. XV 246 s.).. +. Gabain 1952'de Societas Uralo-Altaica'mn kurulmas~ndaaktif bir rol almig, 1964-1976 ylllan araslnda bagkan olarak dernegin ~ a l i ~ malanma a giren bilim dallanmn uluslararasr bir kapsam kazanmasma katluda bulunmugtur. Bu yoldaki ~ a b ave c;aligmalarin~degerlendiren Societas UraloAltaica, 1979'da Gabain'i geref uyeligine seqmigtir. 1940 yihnda Gabain, Budapegte universitesinde Uygurca dersleri vermigti. Universite o&encisi olarak bu dersleri ilgiyle takip etmigtim. Prof..

(3) Hasan Eren 215 Gyula Nkmeth, Prof. Lajos Ligeti gibi Tiirkoloji Bolumii o&etim iiyeleri de onun bu derslerine katilmqlar&. I. Bu balumdan Gabain'in eski bir oBencisi olarak Berlin'den gelen kara haberi derin bir Wntuyle kargilad&m apklamak isterim.. Yanrmn ba~indaGabain'in oliimunun Alman Tiirkolojisi i ~ i nbiiyuk bir yitik oldu@mu dile getirmigtim. Onun Tiirkliik bilirni alamndaki qalqmalarlni gozden geqirdikten sonra bu gozlemin gerwgi agdclamaktan uzak bldi&ni gordum. Prof. Annemarie von Gsrbain'in olumu y a l w Alman Turkolojisi igin de,#J, uluslararasi Turkliik bilimi i ~ i nde biiyiik bir yitiktir. Ciinku Prof. Gabain, Turkluk bilimine uluslararasi bir yaygmhk ve deger kazandran segkin bir bilim kadmidir..

(4)